Δευτέρα 10 Ιουλίου 2017

Βάπτιση & Γάμος στή Θ. Λειτουργία - π. Βασιλείου Μπακογιάννη


Βάπτιση & Γάμος στή Θ. Λειτουργία

Ὑπό ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

   Τελευταῖα παρατηρεῖται τό φαινόμενο,   νά γίνονται  τά Μυστήρια τοῦ Γάμου καί τῆς Βαπτίσεως ἐντός  τῆς Λειτουργίας, μέ τό σκεπτικό: «Ἔτσι ἔκαναν στήν ἀρχαία Ἐκκλησία».  Ὅμως, γίνονται  τά Μυστήρια  αὐτά, ὅπως  πράγματι γίνονταν στήν ἀρχαία Ἐκκλησία;
   Ἡ Βάπτιση στήν ἀποστολική ἐποχή, γινόταν ὁποιαδήποτε μέρα καί ὁπουδήποτε, χωρίς κανένα ἰδιαίτερο πρόγραμμα. Στήν μεταποστολική ἐποχή, γινόταν    στήν ἑσπερινή Λειτουργία τοῦ Μ. Σαββάτου, ὡς συμμετοχή  στόν θάνατο, στήν ταφή καί στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ (Ρωμ. 6:4). Βαπτίζονταν ὁλόγυμνοι (ὅπως βαπτίσθηκε ὁ Χριστός)·  ἔξω ἀπό τόν Ναό στά εἰδικά βαπτιστήρια· ξεχωριστά οἱ ἄνδρες, ξεχωριστά οἱ γυναῖκες· ἔχοντας ὡς  ἀναδόχους οἱ μέν γυναῖκες, γυναῖκες, οἱ δέ ἄνδρες, ἄνδρες.Ὅταν οἱ ὑποψήφιοι ἦταν πολλοί,  Βαπτίσεις γίνονταν   καί τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου,  καί τά  Χριστουγέννα  καί τά Θεοφάνεια. Πάντα σέ  Δεσποτικές γιορτές,  γιατί μέ τή Βάπτιση ἐνδυόμαστε τόν Χριστό  ( Γαλ. 3:27). Κατάλοιπο αὐτοῦ εἶναι τό«ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε», πού ψέλνεται στίς ἀντίστοιχες Θ. Λειτουργίες.  
Καί τό ἐξίσου σημαντικό: Μέχρι τόν 4ον αἰ. γινόταν  (ἡ Βάπτιση) στό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ (Πρ. 2:38. Ρωμ. 6:3). Θέλεις   νά κάνεις Βάπτιση, ὅπως στήν ἀρχαία Ἐκκλησία; Λοιπόν; Ποιό τυπικό θά ἀκολουθήσεις; Αὐτό πού ἴσχυε τόν πρῶτο αἰ. ἤ αὐτό πού ἴσχυε ἀπό τόν δεύτερο  μέχρι τόν 4ον αἰ.;  Πάντως, ὅποιο καί ἄν ἀκολουθήσεις,  θά πρέπει νά κάνεις τή Βάπτιση στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, καί σέ Δεσποτική γιορτή, Μ. Σάββατο, τοῦ Λαζάρου, Χριστούγεννα, Θεοφάνεια.

 Τό μυστήριο τοῦ Γάμου, ἐπισημαίνει ὁ  ἀείμνηστος  καθηγητής π. John Meyendorff,  ἀρχικά ἦταν  μιά   «εὐχή» μετά τόν καθαγιασμό,  καί πρό τῆς Θ. Κοινωνίας. Τό ἴδιο γινόταν καί στούς μετέπειτα αἰῶνες, μέ τή διαφορά, πρῶτα γινόταν τό Μυστήριο τοῦ Γάμου, καί μετά τό Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας. Αὐτό φαίνεται ἀπό τήν σχετική ΙΑ’ ἀπόκριση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας Τιμοθέου  (4ος αἰ.), ὅπου πρῶτα ἀναφέρει τήν ἀκολουθία τοῦ Γάμου καί μετά τήν «προσφορά»,  τή Λειτουργία· «εἰ ὀφείλει ἀκολουθῆσαι ὁ Κληρικός (=νά κάνει  τήν Ἀκολουθία τοῦ Γάμο)  ἤ προσφοράν ποιῆσαι;», ἄν διαπιστώσει (ὁ κληρικός) πώς ὑπάρχει κάποιο κώλυμα στό «ζευγάρι», συγγένεια ἤ κάτι ἄλλο).  «Ἡ λειτουργία ὅπου λέγει ἐδῶ ὁ Κανών νά γίνεται μετά  τήν εὐλογίαν τοῦ Γάμου», ἐπιβεβαιώνει  ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορειτης (Πηδάλιον, «Ἀστήρ» 1982, σελ. 671, ὑποσημ. 3).
    Στή «Βυζαντινή» περίοδο, μέ  βάση τούς κώδικες  πού παραθέτει ὁ Παναγιώτης Τρεμπέλας στό βιβλίο του «Μικρόν Εὐχολόγιον»  Α΄,  15-33) ὁ Γάμος γινόταν  μέσα στή Λειτουργία. Ἦταν μιά πολύ   σύντομη Ἀκολουθία (σελ. 16). Ἀπό τόν 10ον αἰ.  μέχρι τόν 17ον αἰ.   «ἡ Ἀκολουθία τοῦ Γάμου συνυφαίνεται  μέ τήν Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία»  (Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ἡ Θεολογική μαρτυρία τῆς Ἐκκλησιαστικῆς λατρείας» , Ἁρμός, σελ. 271). Ὅμως, γιά ποιό λόγο ἐπέλεξαν νά γίνεται ὁ Γάμος σέ Προηγιασμένη; Προφανῶς,  δέν ἤθελαν νά ἐπισκιάσουν τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Ἀπό τότε, 17ον αἰ. ὁ Γάμος ἀποκόπηκε ἀπό τήν Προηγιασμένη καί ἔγινε ἀνεξάρτητη Ἀκολουθία,   ἔχοντας ὡς σκελετό τήν Προηγιασμένη. Ὡς ξεχωριστή  Ἀκολουθία,  ἐμπλουτίσθηκε  μέ περισσότερα στοιχεῖα,  π.χ. μέ τό  «Ἡσαϊα χόρευε» , μέ τό γνωστό τύπο τῆς «στέψεως»,  κ.ἄ.
      
     Μέ αὐτά λοιπόν τά δεδομένα, ἐρωτᾶται αὐτός πού θέλει νά κάνει τόν Γάμο  στή Λειτουργία: Ποιό τυπικό θά ἀκολουθήσει;  Αὐτό πού ἴσχυε ἀρχικά,  μιά «εὐχή»  μετά τό Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας;  Αὐτό πού ἴσχυε κατά τόν 4ον αἰ.,  πρῶτα τό Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας, καί μετά τό Μυστήριο τοῦ Γάμου; Αὐτό πού ἴσχυε  στή «Βυζαντινή» περίοδο καί μέχρι τόν 10ον αἰ.,  μιά πολύ σύντομη  Ἀκολουθία; Ἤ αὐτό πού ἴσχυε ἀπό τόν 10ον αἰ. μέχρι τόν 17ον , δηλαδή Γάμος  μέ Προηγιασμένη; 

  Ἡ ἐν χρήσει «Ἀκολουθια τοῦ  Γάμου  μέσα στή  Θ. Λειτουργία»  εἶναι ἁπλά μιά σύνθεση-προσαρμογή·   ἕνα «μεῖγμα» ἀπό διάφορες Ἀκολουθίες, ἀκόμα καί ἀπό τήν σύγχρονη, γνωστή  Ἀκολουθία τοῦ Γάμου,  πού γίνεται ἐκτός τῆς Λειτουργίας.   (Ἄς ἀφήσουμε, πώς ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἀρραβῶνος, γινόταν ξεχωριστά  ἀπό τήν Ἀκολουθία τοῦ Γάμου). Μέ ἄλλα λόγια, ἡ ἐν χρήσει «Ἀκολουθια τοῦ  Γάμου  μέσα στή  Θ. Λειτουργία»  δέν ἔχει σχέση μέ τήν ἀντίστοιχη Ἀκολουθία πού γινόταν στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἤ ἀκόμα καί στήν «Βυζαντινή» περίοδο. 
Ἄν εἴμαστε «θιασῶτες» τῆς ἀρχαίας  Ἐκκλησιαστικῆς μας Παραδόσεως,  ἄς κάνουμε πρωτίστως  τή Λειτουργία σύμφωνα μέ τό ἀρχαῖο τυπικό· ἄς  παραμένουν στή Λειτουργία τῶν Πιστῶν, ὅσοι  θά κοινωνοῦν, καί οἱ «ἀκοινώνητοι» ἄς ἐξέρχονται. Ἤ ἄς ἐξομολογούμαστε δημόσια τίς ἁμαρτίες μας, μέ ὅλα τά  βαριά συνακόλουθα (προσκλαίοντες κ.λ.π.). Διαφορετικά, ἄς   περιορισθοῦμε  σ΄αὐτά  πού παραλάβαμε, καί ἄς μήν  καινοτομοῦμε. Ἄλλωστε «δέν μᾶς ἀνήκει ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά ἀνήκουμε στήν Ἐκκλησία» (Ἀλ. Σμέμαν).      

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Όπως πάντα ο π. Βασίλειος ανατρέχει επί τα πηγάς των υδάτων και μας μεταφέρει την αυθεντικότητα της εκκλησιαστικής τάξης και παραδόσεως.

Ανώνυμος είπε...

Ενδιαφέροντα όλα όσα μας γράφει ο σεβαστός π. Βασίλειος. Μου ήταν παντελώς άγνωστα.

Ανώνυμος είπε...

Με προσοχή διάβασα τις απόψεις τις οποίες εκθέτη ο π. Βασίλειος. Έτσι όπως τα γράφει δεν υπάρχει αντίρρηση. Νομίζω ότι έφτασε πλέον ο καιρός να ξεκαθαρίσει η Εκκλησία στο ποιοι είναι πιστοί και ποιοι τυγχάνουνε μέλη της εκκλησίας από συγκυρίες. Τελικά μήπως πρέπει να επανέλθει η Εκκλησία στην Λειτουργία των πιστών και στην λειτουργία των κατηχουμένων μήπως πρέπει να υπάρχουν διαχωρισμοί και όντως την Θ. Λειτουργία να την παρακολουθούν ή μάλλον να συμμετέχουνε μόνο όσοι θα Κοινωνήσουν; Μήπως και τα μυστήρια από μια κοινωνική εκδήλωση πρέπει να γίνουν πραγματικά Εκκλησιαστικά Μυστήρια; Ζούμε σε εποχή συμβιβασμών πολιτικού γάμου κλπ πραγμάτων. Μήπως η Εκκλησία πρέπει να παραμείνει αταλάντευτη στις θέσεις της; Βλέπω πολλούς θιασώτες της ορθότητας του δόγματος να φωνάζουν ενάντια στο συγκρητισμό και οικουμενισμό την στιγμή που αυτού λαμβάνου μέρος σε κοινωνικά μυστήρια γάμων και βαπτίσεως χωρίς ίχνος ευλάβειας από τους ίδιους και τους συμμετέχοντες. Ας σταματήσουνε τους εμπαιγμούς των ιερών και των οσίων οι παπάδες και ας γίνουν ιερείς.

Ανώνυμος είπε...

Τα διάβασα και εγώ με ενδιαφέρον διότι δεν τα γνώριζα όλα αυτά. Οι απόψεις που κατά καιρούς εκφράζει ο π. Β. Μπακογιάννης είναι σημαντικές και προβληματίζουν όλους εμάς. Θα ευχόμουν και εγώ να προβλημάτιζαν και την Ιεραρχία για να μπει μια τάξη στα ζητήματα λατρείας και ευταξίας.