Τό βάθος τῆς πνευματικῆς ζωῆς - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

Κυριακή Δ´Λουκᾶ
Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Τό βάθος τῆς πνευματικῆς ζωῆς

«Ἐξηράνθη διά τό μή ἔχειν ἰκμάδα» (Λουκ. η´6)

   

Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

 Ἡ παραβολή τοῦ σπορέως, τήν ὁποία ἀκούσαμε σήμερα, θἄλεγε κανείς πώς εἶναι μιά ἀξονική τομογραφία τοῦ ἐσωτερικοῦ τῶν ἀνθρώ­πινων καρδιῶν. Στήν παραβολή ὁ Κύριος παρο­μοιάζει τόν ἑαυτό του μέ γεωργό, ὁ ὁποῖος σπέρνει τούς σπόρους τῆς θεϊκῆς διδασκαλίας στά χωράφια-τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων. Τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς σπορᾶς παρουσιάζονται μέ τέσσαρες χαρακτηριστικές εἰκόνες.

Στήν πρώτη ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου μοιάζει μέ δρόμο, στή δεύτερη μέ ἔδαφος πετρῶδες, στήν τρίτη  μέ τόπο γεμᾶτο ἀγκάθια καί στήν τέταρτη μέ μαλακό φρεσκοσκαμμένο χωράφι.

Ἐμεῖς σήμερα θά ἐπικεντρώσουμε τό ἐνδιαφέ­ρον μας στή δεύτερη ἀπ᾽ αὐτές τίς εἰκόνες, πού εἰκονίχζιε τήν ἔλλειση βάθους στή χριστιανική ζωή. Θά δοῦμε: Τί εἶναι αὐτή ἡ ἔλλεψη βάθους στήν πνευματική ζωή, σέ τί ὀφεί­λεται καί πῶς εἶναι δυνατό νά ἀντιμετω­πισθεῖ.

****

« Ἐξηράνθη διά τό μή ἔχειν ἰκμάδα »

          Οἱ καρδιές τῶν ἀνθρώπων, πού δέν ἔχουν πνευματικό βάθος μᾶς λέγει ὁ Κύριος, μοιάζουν μέ ἔδαφος πετρῶδες.Ὁ σπόρος πέφτει στό λίγο χῶμα, καί καθώς βρίσκεται κοντά στήν ἐπιφά­νεια, βλαστάνει ἀμέσως. Ὅμως τό χῶμα εἶναι ἐπιφανειακό, καί οἱ ρίζες δέν μποροῦν νά προχω­ρήσουν βαθιά. Σταματοῦν πάνω στό βράχο. Ἔτσι ὅμως τό φυτό δέν βρίσκει ὑγρασία καί οἱ καυστι­κές ἀκτίνες τοῦ ἥλιου τό ξηραίνουν.

          Τέτοιοι, λέγει ὁ Κύριος εἶναι καί οἱ ἄνθρω­ποι, πού εἰκονίζονται ἐδῶ. Ἀκοῦνε τό λόγο τοῦ Θεοῦ καί τόν δέχονται χωρίς ἐσωτερική ἀντίδρα­ση. Καί κάτι περισσότερο. Τόν δέχονται «μετά χαρᾶς». Γλυκαίνονται καί ἐνθουσιάζονται ἀπό τήν ἀκρόαση τοῦ θείου λόγου. Οἱ ὡραῖες καί ὑψηλές διδασκαλίες τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ θεία μορφή τοῦ Κυρίου, πού ζωγραφίζεται στά λόγια αὐτά, τό μεγαλεῖο τῆς ἀρετῆς τοῦ Κυρίου, πού λάμπει ἐκεῖ, οἱ ὑποσχέσεις, ἡ υἱοθεσία, τά προνόμια, ὅλα αὐτά θέλγουν καί γοητεύουν τήν καρδιά τους. Συγκι­νοῦνται μέχρι δακρύων. Τό δράμα τους ὅμως εἶναι ὅτι μένουν μέχρις ἐκεῖ. Δέν ἀφήνουν τόν λόγο νά εἰσέλθει βαθύτερα στήν καρδιά τους, νά τήν ἀλλάξει, νά τήν κάμει καινούργια. Εἶναι πι­στοί, ἀλλά χωρίς πίστη. Ἡ πίστη τους εἶναι ἐπι­φανειακή, δέν ἔχει ρίζες. Εἶναι κατά τόν Εὐαγ­γελιστή Μάρκο «πρόσκαιροι» (Μάρκ. δ´17). Πρόσκαιροι ὅμως σημαίνει: προσωρινοί καί ἐπιπό­λαιοι. Ὅσο τά πράγματα πᾶνε καλά, πιστεύουν. Στήν πρώτη δυσκολία ὅμως, στήν πρώτη ἀντί­δραση, στόν πρῶτο πειρασμό, στήν πρώτη δοκι­μασία τά χάνουν. Οἱ θλίψεις καί οἱ πειρασμοί τῆς ζωῆς τούς γίνονται πέτρα σκανδάλου πάνω στήν ὁποία σκοντάπτουν καί πέφτουν. Ἐγκαταλείπουν τόν ἀγώνα, ξε­χνοῦν ὅλες τίς ἀποφάσεις τους, γυρίζουν πίσω στούς παλιούς στραβούς δρόμους τους καί χά­νονται. Διότι καί ἄν ἀκούει ἤ διαβάζει κανείς τό θεῖο λόγο πολύ τακτικά καί πολύ προσεκτικά, ἀλλά σταματᾶ μόνο σ᾽ αὐτό, δέν θά φθάσει ποτέ στόν οὐρανό. Μπορεῖ νά τρέχει ἀπό προσκύνημα σέ προσκύνημα, νά παρακολουθεῖ κηρύγματα, νά ἔχει στηλωμένα τά αὐτιά του σέ ἐκκλησιαστικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, καί καλά κάνει. Καλό εἶναι αὐτό νά προσφέρει στόν ἐαυτό του νοήματα πνευματικά. Ἄν ὅμως δέν πά­ρει τήν ἀπόφαση τῆς ἀλλαγῆς, τῆς μεταμόρ­φωσης τῆς ἐσωτερικῆς, δέν ἀνέλαβε ἀγώνα προ­σωπικό συν­τονισμένο κατά τῆς ἁμαρτίας, δέν ἔ­καμε τίποτε.

          Τέτοιοι ἄνθρωποι κάνουν ἕνα λαμπρό τίνα­γμα πρός στόν οὐρανό καί μετά ἕνα βούτηγμα πρός τά κάτω καί πέφτουν πάλι  στό βοῦρκο. Εἶναι πιστοί χωρίς βάθος πνευματικό, χωρίς στα­θερότητα. Εἶναι πρόσκαιροι καί ἐπιπόλαιοι. Εἶναι κυριολεκτικά ἀξιολύπητοι.

****

          Καί βέβαια αἰτία ὅλου τοῦ κακοῦ, τῆς ἀπου­σίας δηλαδή τοῦ πνευματικοῦ βάθους εἶναι, ὅπως τό ὑπέδειξεν ὁ Κύριος, τό πετρῶδες ἔδαφος. Κά­τω ἀπό τό λίγο ἐπιφανειακό χῶμα  ὑπάρχει πέ­τρα. Ἔτσι εἶναι καί οἱ κατ´ ὄνομα αὐτοί πιστοί. Ἐ­ξωτερικά δείχνουν εὐσεβεῖς. Ἡ καρδιά τους ὅμως εἶναι πέτρα. Βρίσκεται μακριά ἀπό τό Θεό. Εἶναι καρδιά γεμάτη πάθη καί κακίες. Ὁ Ἅγιος Γρηγό­ριος ὁ Παλαμᾶς λέγει πώς ἡ καρδιά τῶν ἀνθρώ­πων αὐτῶν εἶναι «πεπωρωμένη καί σκληρή ἀπό τά πάθη καί τήν ἁμαρτία» μέ ἀποτέλεσμα νά μή μπορεῖ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ νά εἰσχωρήσει σ᾽ αὐτήν καί κατά κάποιο τρόπο νά ριζωθεῖ μέσα της.

          Αὐτή λοιπόν εἶναι ἡ βασική αἰτία πού δέν εἰσχωρεῖ μέσα στίς καρδιές μας ὁ λόγος τοῦ Θε­οῦ. Ἡ σκληρότητα πού δημιουργεῖται ἀπό τά πά­θη καί τήν ἁμαρτία. Ὁ ἄνθρωπος ὅταν συνηθί­σει σ᾽ αὐτά, δηλαδή στή ζωή μακριά ἀπό τό Θεό, ἤ ζεῖ μέν τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά τή ζεῖ ὅπως αὐτός θέλει μέ δικά του μέτρα καί σταθμά, ἤ ὅ­ταν κυριαρχεῖται ἀπό τά πάθη τοῦ ἐγωϊσμοιῦ, τοῦ φθόνου, τῆς κακίας, τῆς κατάκρισης καί τῆς πλε­ονεξίας, ἤ ἀπό τίς ἐπιθυμίες τοῦ πλούτου, τῆς δό­ξας καί τῶν ἡδονῶν, ἤ ὅταν προσπαθεῖ νά συμβι­βάσει τή χριστιανική, τήν πνευματική ζωή μέ τή ζωή τοῦ κόσμου, τότε δέν μπορεῖ νά δεχθεῖ μέσα του τό λόγο τοῦ Θεοῦ, οὔτε νά ἁγιασθεῖ καί νά ζήσει ἐνάρετη ζωή. Σέ τελευταία ἀνάλυση ἐκεῖνο πού λείπει ἀπό τούς ἀνθρώπους πού εἰκονίζονται μέ τό πετρῶδες ἔδαφος εἶναι ὅτι τούς λείπει ἡ πραγματική μετάνοια.

          Βλέπουμε λοιπόν τό φαῦλο κύκλο πού δη­μιουργεῖται: Ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου κυριαρ­χεῖται ἀπό πάθη καί κακίες, ἀλλά ἡ ὑπερηφάνεια καί ὁ ἐγωϊσμός δέν τόν ἀφήνει νά μετανοήσει εἰ­λικρινά καί νά ζητήσει μέ συντριβή τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε τά πάθη μένουν καί ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀπομακρύνεται ἀπό τήν ψυχή, ἡ ὁποία πα­ραμένει σκληρή σάν βράχος, διότι «ὁ Θεός ὑπε­ρηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χά­ριν» (Ἰακ. δ´6) μᾶς λέγει ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκω­βος. Ὁ Θεός δηλαδή γίνεται ἀντίπαλος τῶν ὑπε­ρήφανων ἀνθρώπων καί δίνει τή χάρη Του μόνο στούς ταπεινούς.

******

          Ἔτσι ὅμως ἔχουμε ἤδη ἀνακαλύψει καί  τόν τρόπο ἀντιμε­τώπισης τοῦ προβλήματος. Τά τε­λευταῖα αὐτά λόγια τοῦ θείου Ἀποστόλου Ἰακώ­βου μᾶς ὑποδει­κνύουν τό φάρμακο  θεραπείας τοῦ θανα­τηφό­ρου αὐτοῦ κακοῦ. Καί ἡ θεραπεία δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τήν ταπείνωση. Στόν ταπεινό ἄνθρωπο, πού δέν κρίνει τούς ἄλλους, ἀλλά συν­τρίβεται καί ζητεῖ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά τά δικά του ἁμαρτή­ματα, σ᾽ αὐτόν δίνει τή χάρη Του ὁ Θεός. Καί κατά συνέπεια αὐτό εἶναι τό βάθος τῆς πνευμα­τικῆς ζωῆς: ἡ ταπείνωση. Διότι ἐκεῖ βρί­σκεται ἡ ζωογόνος ὑγρασία, ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Στό βάθος τῆς ταπείνωσης, ἀπό ὅπου ἀρχίζει μιά ἄλλη ἁλυσίδα ζωῆς αἰώνιας: Ἡ ταπείνωση ἑλκύει τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ Χάρις τώρα μετραβάλλει τό πετρῶδες ἔδαφος τῶν παθῶν σέ φρεσκο­σκαμ­μένο μαλακό χῶμα, ὅπου βλαστάνουν σάν καρ­ποφόρα στάχυα οἱ ἀρετές τοῦ Εὐαγγελίου. Σ᾽ αὐτή τήν εὐλογημένη καρδιά κατοικεῖ τώρα ὁ Πα­νάγιος Τριαδικός Θεός καί τήν ἑτοιμάζει γιά τήν αἰώνια χαρά τῆς βασιλείας Του.

          Ἔτσι λοιπόν ἐξηγεῖται γιατί μόνο οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι ἔχουν πνευματικό βάθος. Καί κατά συνέπεια ἀντιλαμβανόμαστε γιατί εἶναι ἀπόλυτη ἀνάγκη νά ἀγαπήσουμε ὅλοι μας τήν ταπείνωση καί μέ κάθε τρόπο νά ἐπιδιώξουμε νά τήν ἀποκτήσουμε. Νά τήν ἀποκτήσουμε γιά νά γίνου­με ἄνθρωποι μέ πνευματικό βάθος. Ὄχι ἄκαρποι, πρόσκαιροι, ἐπιπόλαιοι καί ἀσταθεῖς. Ἀλλά σταθε­ροί καί καρποφόροι. Ταπεινοί, ἄνθρωποι εὐλογη­μένοι.

******

« Ἐξηράνθη διά τό μή ἔχειν ἰκμάδα »

          Ἀδλεφοί μου ἀγαπητοί, ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή πληθωρική σέ ὅλα καί στά θέματα τά θρησκευτικά. Τό ἔντυπο τό χριστιανικό κυκλο­φορεῖ σέ ἀφθονία. Περιοδιικά, πατερικές ἐκδό­σεις, ραδιοφωνικοί σταθμοί, ὁμιλίες σέ ἐνορια­κούς ναούς καί ἐνοριακά κέντρα, σέ αἴθουσες ὀρ­θοδόξων Συλλόγων μᾶς βομβαρδίζουν κυριολε­κτικά μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἀκοῦμε συνεχῶς. Τό ἐρώτημα ὅμως εἶναι: πόσο αὐτά πού ἀκοῦμε καί διαβάζουμε ἐπηρεάζουν τή ζωή μας; Πόσο πνευ­ματικώτεροι γινόμαστε; Οἱ Ἅγιοι Πατέρες πού συνεκρότησαν τήν Ζ´Οἰκουμενική Σύνοδο στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας καί τῶν ὁποίων τή μνήμη ἑορτάζουμε σήμερα, ὑπῆρξαν κατ᾽ ἐξο­χήν ἄν­θρω­­ποι μέ πνευματικό βάθος. Οἱ ρίζες τῆς πί­στεώς τους εἶχαν εἰσχωρήσει βαθιά μέσα στήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου. Γι᾽αὐτό ἄλλωστε καί μπόρεσαν νά τήν ὁμολογήσουν καί νά τήν ὑπε­ρασπιστοῦν αὐτή τήν ἀλήθεια. Μᾶς δίδεται λοι­πόν ἡ εὐκαιρία νά τούς μιμηθοῦμε στό βάθος τῆς πνευ­ματικῆς ζωῆς, δηλαδή στήν ταπείνωση, πού εἶναι ἐξάρτηση ἀπό τό Θεό καί ὑποταγή στό θέλημά Του.