Στον ίδιο τόπο αλλά «αλλού» ο καθένας - π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Κυριακή ΙΣτ' Λουκά (Τελώνου και Φαρισαίου)

Στον ίδιο τόπο αλλά «αλλού» ο καθένας

π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Ξεκινάει, όπως όλοι ξέρουμε, αδελφοί, μια περίοδος από σήμερα, που καταλήγει στην Κυριακή του Πάσχα, και ονομάζεται Τριώδιο. Ουσιαστικά, είναι μικρογραφία και υπόμνηση αλλά και μία επανάληψη της σχέσεως του ανθρώπου με τον Θεό.

Ξαναθυμόμαστε μια σχέση η οποία έχει και προοπτικές και προβλήματα. Όπως θα θυμάστε η πρώτη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό άρχισε στον Παράδεισο όταν ο Αδάμ, έχοντας την αυταπάτη της ευτυχίας από μόνος του, παρέβηκε την εντολή του Θεού, συνειδητοποίησε ότι είναι γυμνός, και κρυβόταν. Και ο Θεός τον ρώτησε: «Αδάμ πού είσαι»;

Αυτή η ερώτηση δεν αφορά τον τόπο! Πού βρίσκεσαι; Ο Χριστός ήξερε πού βρίσκεται ο Αδάμ. Είναι μια ερώτηση που αφορά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Είναι αυτό που λέμε «βρίσκομαι σε πολύ δύσκολη, σε δεινή κατάσταση» για διάφορα θέματα, ιατρικά ή κοινωνικά ή προσωπικά ή οικογενειακά. Όταν λοιπόν ο Θεός ρωτάει τον Αδάμ «Αδάμ πού είσαι;» ρωτάει ακριβώς για την κατάστασή του, όχι για τον τόπο που βρισκόταν.

Σήμερα διαβάσαμε ένα μικρό κομμάτι από το κατά Λουκάν, που περιγράφει σε μια παραβολή ο Χριστός δυο ανθρώπους, οι οποίοι βρίσκονται στον ίδιο τόπο. Μέσα στον Ναό του Θεού. Αλλά όμως δεν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση! Είναι σε άλλη κατάσταση ο ένας και σε άλλη κατάσταση ο άλλος. «Τυπικά» ο ένας σε καλύτερη κατάσταση, ενώ ουσιαστικά ο άλλος, που δεν τον υπολόγιζε το μάτι και η γνώμη των ανθρώπων, σε πράγματι καλύτερη κατάσταση.

Ο τελώνης προσευχόταν και ο φαρισαίος περιαυτολογούσε. Τι σημαίνουν αυτά τα δύο; Τι σημαίνει προσεύχομαι; Προσεύχομαι σημαίνει έχω μπροστά στα μάτια μου το μέτρο των δεδομένων. Έλεγε ο μακαρίτης ο δεσπότης μας, ο π. Μελέτιος: «Οι χριστιανοί δεν συγκρίνονται με τον διπλανό. Συγκρίνονται με τον ουρανό. Δεν έχει σημασία αν είσαι καλύτερος από αυτόν που βρίσκεται δίπλα σου. Επειδή αυτός είναι ίσως ένα μηδενικό, δεν σημαίνει ότι εσύ είσαι κάτι. Η προσευχή σου θα πρέπει να είναι μια συνειδητοποίηση του μέτρου της απόστασης από Αυτόν στον οποίο απευθύνεσαι».

Ο τελώνης λοιπόν προσευχόταν, και ο φαρισαίος περιαυτολογούσε, διηγόταν τα κατορθώματά του. Και όλη αυτή η περιαυτολογία, αδελφοί μου, του φαρισαίου, και μερικές φορές και η δική μας, είναι μια περιαυτολογία ανασφάλειας. Αισθανόμαστε, εν τω βάθει της καρδιάς μας, ότι όλα αυτά δεν έχουν αξία. Και προσπαθούμε όμως, παρά ταύτα, να αρπαχτούμε απ’ αυτά, για να χορτάσει η καρδιά μας. Και δεν χορταίνει! Και ακριβώς επειδή δεν χορταίνει, και έστω κι αν δεν θέλουμε να το ομολογήσουμε έτσι είναι, πέφτουμε σε μια άλλη ψυχολογική διάθεση, η οποία είναι η διάθεση της επιθετικότητας. Έχουμε διάθεση επιθετικότητας και απέναντι στον Θεό και απέναντι στους ανθρώπους. Γιατί ο οποιοσδήποτε διπλανός μας αμφισβητεί την παρουσία μας, το «περιεχόμενο» εννοώ. Όχι το πού βρισκόμαστε, όπως είπα πιο πριν! Λέει ο μεγάλος συγγραφέας Γκαίτε: «Τα χειρότερα προβλήματα δεν είναι αυτά τα οποία έχουμε απ’ έξω. Τα χειρότερα προβλήματα είναι αυτά τα οποία έχουμε από μέσα». Η παραβολή σήμερα περιγράφει προβλήματα και καταστάσεις από μέσα, όχι απ’ έξω.

Ξεκινάμε με την παραβολή του τελώνη και του φαρισαίου για την διαδρομή προς το Πάσχα, γιατί τώρα πάλι σ’ αυτή τη συνάντηση έρχεται το ίδιο ερώτημα: «Θεοδόσιε, Δημήτρη, Θανάση, Γιώργο, Μαρία, Ελένη, πού είσαι»; Όχι επειδή ο Θεός δεν ξέρει πού είμαστε, αλλά μας ρωτάει για να συνειδητοποιήσουμε εμείς το πού βρισκόμαστε. Ρωτάει αν η σχέση μας μαζί Του είχε κάποια καρποφορία, ή απλώς ήταν μία περιαυτολογία. Αν είμαστε στη διάθεση να ψάχνουμε το πόσο μακρυά απ’ Αυτόν είμαστε ή βρισκόμαστε στη διάθεση να αυτοϊκανοποιούμεθα, περιγράφοντες κατορθώματα εξωτερικά, που δεν άλλαξαν την καρδιά μας, δεν την έμαθαν να αγαπάει όπως αγαπάει ο Χριστός, δεν την έμαθαν να βλέπει με ελεήμονα διάθεση, όπως βλέπει ο Θεός -που αυτό είναι η ελπίδα μας-, και βουλιάξαμε σ’ ένα ψέμα, να στήνουμε ένα ψεύτικο εσωτερικό κόσμο, ένα είδωλο.

Έλεγε ο Ντοστογιέφσκι: «Αποφεύγεται την υποκρισία. Αποφεύγεται κάθε υποκρισία. Μη λέτε ψέματα ποτέ, πουθενά και σε κανέναν. Και προπαντός μη λέτε και μη κάνετε ψέματα με τον εαυτό σας. Μη βουτιέστε στο ψέμα. Ανοίχτε τα μάτια σας και δείτε με θάρρος το κακό που έχετε μέσα σας. Γιατί τότε μόνον, όταν ψάξουμε με θάρρος και ειλικρίνεια το κακό που έχουμε μέσα μας, το κακό αυτό που είναι σκοτάδι, τότε μόνον από το φως που έρχεται από τα μάτια μας αποχτάει κι εκείνο λιγάκι φως και σιγά-σιγά μπορεί να γίνει φως».

Σήμερα ο Χριστός, εν όψει της διαδρομής μας προς την συνάντηση μαζί Του το Πάσχα, μας ρωτάει κι εμάς: «Πού είσαι; Σε τι κατάσταση βρίσκεσαι;» Θα πρέπει ξεκινώντας αυτή τη διαδρομή, πλην των άλλων εξωτερικών, να έχουμε ακριβώς αυτήν την αγωνία: Αυτή η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε να είναι ακριβώς συνειδητοποίηση της αποστάσεως απ’ Αυτόν και όχι αυτοκαταξίωση με κατορθώματα, που μπορεί να τα κάνει ο οποιοσδήποτε, ακόμα κι αυτός που δεν πιστεύει.

ΙΣΤ’ ΚΥΡΙΑΚΗ ΛΟΥΚΑ
Τελώνου καί Φαρισαίου
Ἐκ τοῦ κατά Λουκᾶν
Κεφ. ιη’, 10-14
Ὁ  Κύριος εἶπε τήν ἑξῆς παραβολή:
    -Δύο ἄνθρωποι πῆγαν στόν ναό, νά προσευχηθοῦν. Ὁ ἕνας ἦταν φαρισαῖος. Καί ὁ ἄλλος τελώνης.
Ὁ φαρισαῖος μπῆκε στόν ναό, συγκεντρώθηκε στόν ἑαυτό του καί ἔκανε αὐτή τήν προσευχή:
- Θεέ μου, Σέ εὐχαριστῶ. Ἐγώ δέν εἶμαι σάν τούς ἄλλους ἀνθρώπους, πού εἶναι ἅρπαγες, ἄδικοι καί μοιχοί. Καί πρό παντός ἐγώ δέν εἶμαι σάν κι αὐτόν τόν τελώνη. Ἐγώ νηστεύω δύο ἡμέρες τήν ἑβδομάδα και ἀπό ὅλα ὅσα ἀποκτάω, τό ἕνα δέκατο τό δίνω στόν Ναό.
Ἀντιθέτως, ὁ τελώνης στάθηκε πολύ πίσω, μακριά καί δέν θέλησε νά σηκώσει πρός τόν οὐρανό οὔτε τά μάτια του. Ἀπε-ναντίας, σκυμμένος κάτω χτυποῦσε τό στῆθος του καί ἔλεγε:
- Θεέ μου, λυπήσου με τόν ἁμαρτωλό.
Καί κατέληξε ὁ Χριστός:
- Σᾶς βεβαιῶνω ὅτι ὁ τελώνης ἔφυγε γιά τό σπίτι του πιό ὠφελημένος ἀπό ὅ,τι ὁ φαρισαῖος. Γιατί ὅποιος ὑψώνει τόν ἑαυτό του, θά ταπεινωθῆ· καί ὅποιος ταπεινώσει τόν ἑαυτό του, θά ὑψωθῆ.-