Η Βασιλεία του αποθεωμένου εαυτού

"...Μετά την αποκοπή από την χριστιανική μήτρα που τον γέννησε και μετά από μια σχετικά σύντομη περίοδο περιπλάνησης στην "αλμυράν γην" της αθεΐας, ο Δυτικός πολιτισμός της κατανάλωσης βρήκε επιτέλους την αμιγώς επιχειρηματική (και λίαν επικερδή) θρησκεία που του ταιριάζει. Ιδού λοιπόν η νέα θρησκεία της παγκοσμιοποιημένης ανθρωπότητας: η Βασιλεία του Αποθεωμένου Εαυτού.Έχει όμως και η σύγχρονη Ορθοδοξία τη δική της εκδοχή της παραπάνω "Βασιλείας". Μια από τις πιο μοδάτες θεολογικές τάσεις, η οποία χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης όχι μόνο στους κύκλους των ιερέων και των πνευματικών, αλλά και των λαϊκών θεολόγων και νεορθοδόξων διανοουμένων, είναι η νηπτική ή θεραπευτική, η οποία αντιμετωπίζει την Εκκλησία πρωτίστως ως ένα γιγάντιο "ιατρείο ψυχών και σωμάτων". Είναι ασφαλώς γεγονός αναντίρρητο ότι η θεραπευτική πνευματικότητα είναι μια από τις κεντρικές αρτηρίες που αιμοδοτούν την εκκλησιαστική ζωή. Η νηπτική, η φιλοκαλική και η κολλυβαδική εκδοχή της αποδεικνύουν αφενός την ιστορική της αντοχή και αφετέρου την προφητική λειτουργία της εντός της παράδοσης. Ωστόσο η σημερινή νεορθοδοξίζουσα εκφορά του ησυχαστικού προτύπου, παρ' όλη την επιστημονική επάρκεια με την οποία έχει επιχειρηθή η χαρτογράφησή της, παραμένει έκθετη σε απολυτοποιήσεις, εκτροπές και παρερμηνείες.
Όταν κατανοείται με τους όρους μιας τεχνολογίας της σωτηρίας, το πνεύμα του ησυχασμού αλλοιώνεται και, αντί να ανοίγει τον άνθρωπο στη χάρη του Θεού, τον βυθίζει ακόμη περισσότερο στον εαυτό του. Πολύ εύκολα τότε ο λόγος περί προσώπου εκφυλίζεται σε μεταφυσική δικαίωση του ατομικισμού, ενώ η πατερική εννόηση του (θείου) έρωτα καταλήγει γλυκανάλατος συναισθηματισμός και αντεστραμμένη ηθικολογία. Η θεολογία της θέωσης προσεγγίζεται με προϋποθέσεις νεοπλατωνίζοντος (ή ενίοτε ουπανισιδικού) μυστικισμού, τα μυστήρια αντιμετωπίζονται ως μαγικοθεραπευτικές τελετές, η άσκηση εκλαμβάνεται ως δίοδος επίτευξης έκτακτων πνευματικών καταστάσεων, και η έννοια της πνευματικής πατρότητας μεταλλάσσεται σε γεροντισμό γκουρουιστικού χαρακτήρα. Η θεραπεία του μεταπτωτικού ανθρώπου από την αμαρτία δεν συντελείται προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής επανένταξής του στην ευχαριστιακή κοινότητα, αλλά μεθοδεύεται δια της μαζικής παραγωγής "αναπαυμένων" ατομικοτήτων. Η μέθοδος αυτή οδηγεί συνήθως τους μεν κληρικούς και μοναχούς σε μια ατραπό πνευματικού ευδαιμονισμού, τους δε λαϊκούς στην υιοθέτηση μιας εκκοσμικευμέμης σωτηριολογίας, καθώς η πνευματική ζωή περιορίζεται στην εκζήτηση της εγκόσμιας επιτυχίας και ευτυχίας- ή τουλάχιστον στην εξάλειψη των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που δυσκολεύουν την προσαρμογή του "ασθενούς" στο κοινωνικό δεδομένο. Στο συμφραζόμενο αυτό καλλιεργείται η νοοτροπία της χειραγώγησης και ανθεί ο πνευματικός σολιψισμός των γεροντάδων. Βέβαια τις περισσότερες φορές " τ' αποτελέσματα είναι αξιοδάκρυτα- κι απολύτως κατακριτέα- όταν λάβουμε υπ' όψει ότι το όλον έργο είναι μισή δωδεκάδα βούρτσες των δοντιών". Εντέλει ο ησυχασμός καταντά εφησυχασμός, η νήψη και η προσευχή αντί να αφυπνίζουν αποκοιμίζουν τη συνείδηση και δυσχεραίνουν τη μετάνοια".

Από το βιβλίο των Δημ.Αρκαδά - Δημ. Μπεκριδάκη ΛΟΓΟΣ ΣΚΛΗΡΟΣ σ. 92-94.

Υάκινθος.