Η άλλη κατεύθυνση της λατρείας – Βασίλης Αργυριάδης

Αξιότιμε κύριε ιστολόγε,

μαζί με τα σχόλιά μου αυτά, σου στέλνω το παρακάτω κείμενο του Βασίλη Αργυριάδη, που αφορά το πνεύμα που διακατέχει τους σημερινούς χριστιανούς στην πλειονότητά τους εν αναφορά με την λατρεία της Εκκλησίας. Πιστεύω ότι κινείται στη γραμμή και τον προβληματισμό που καταθέτει ο κ. Μαρτίνης με το κείμενό του, ο οποίος με τις θέσεις του και τον προβληματισμό του αποτελεί μια όαση στην έρημο της κυρίαρχης αντίληψης (συνειδητής ή όχι, δεν έχει σημασία), "η λατρεία για τη λατρεία ή η λατρεία του τυπικού της λατρείας".

Επίσης θέλω να ευχαριστήσω την "Σαλογραία" για την συμπαράστασή της, και κυρίως για την επισήμανση ότι και οι χριστιανοί απογοητεύονται -θλίβονται - λυπούνται-,δεν είναι συναισθηματικά νεκροί. Κάτι που αναπτύσσει καταπληκτικά, και για μας παρηγορητικά ο ιερός Χρυσόστομος, σε σχέση με απογοητεύσεις που βίωσε ο μέγας Απόστολος Παύλος και μάλιστα από πολύ στενούς και αγαπητούς του συνεργάτες.. Γιατί εμείς οι ορθόδοξοι του σήμερα έχουμε παραγίνει "χαζοχαρούμενοι" , και γι αυτό αδυνατούμε να βιώσουμε την τραγικότητα του σημερινού ανθρώπου, γεγονός που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κομίσουμε την εν Χριστώ σωτηρία. Αντιστοιχίες τέτοιες συναντάμε κυρίως σε προτεσταντικές σέκτες.   

Υάκινθος.

" Ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν στο βιβλίο του "Η Εκκλησία προσευχομένη" κάνει μια ενδιαφέρουσα επισήμανση: Η ευσέβεια των χριστιανών έχει συχνά μια παράξενη δύναμη να αποδίδει στις Ακολουθίες της Εκκλησίας νόημα διαφορετικό από την κύρια και αρχική σημασία που οι Ακολουθίες αυτές έχουν. Και δεν οφείλεται αυτό σε μη κατανόηση ή ανεπαρκή γνώση της σημασίας τους. "Πρόκειται μάλλον για έναν ορισμένο χρωματισμό της θρησκευτικής συνείδησης, που δημιουργείται ανάμεσα στη θεία λατρεία, όπως είναι πραγματικά, και την εσωτερική της αποδοχή' είναι, δηλαδή, κάτι ως πρίσμα, που διαθλά την πραγματικότητα", και εξαναγκάζει τον πιστό να βιώνει την λατρεία με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που η ίδια η λατρεία υποβάλλει.

Ο π .Α. Σμέμαν για να διευκρινίσει ακόμα περισσότερο το σημείο αυτό της ενίοτε στρεβλής "θρησκευτικής αίσθησης" ή ειδικότερα της "λειτουργικής ευσέβειας", δίνει ένα παράδειγμα από την παράδοση της δικής του Εκκλησίας: Η πιο διαδεδομένη ακολουθία στη ρωσική Εκκλησία- η μικρή επιμνημόσυνη δέηση για τους νεκρούς (παννυχίδα)- έχει σκοπό, λόγο και δομή λαμπρά και μεγαλόπρεπα, εμπλουτισμένα με την εόρτια χαρά του Πάσχα. Κι όμως, η ρωσική ευσέβεια κατανοεί την παννυχίδα μ' ένα σχεδόν αντίθετο τρόπο, δηλ. σαν μια σιωπηλή, κατανυκτική και πένθιμη ακολουθία μετανοίας.

Ανάλογα παραδείγματα μπορεί κανείς να συναντήσει και στη δική μας, τη σύγχρονη πραγματικότητα της ελλαδικής Εκκλησίας. Πόσο συχνά για παράδειγμα, δεν προσερχόμαστε στη Θ. Λειτουργία για να σταθούμε σε μια γωνιά του ναού και εσωτερικά να ψελλίσουμε δικά μας, "ατομικά" αιτήματα προσευχής, σαν να ήταν ο ναός το προσωπικό μας "ταμείον"; Κι όμως, έτσι υποβιβάζουμε το νόημα της Θ. Λειτουργίας που είναι η συμμετοχή μας στην κοινή όλων μας λατρεία, τη λατρεία που τα χείλη του ιερέα και του ψάλτη αναπέμπουν στο Θεό; Και δεν καταλαβαίνουμε πως αυτή μας η ιδιωτικότητα δεν συνιστά υγιή ευσέβεια, αλλά αλλοτρίωση του νοήματος και του σκοπού της Λειτουργίας, ως έργου του λαού του Θεού, του ενιαίου και αδιάσπαστου Σώματος του Χριστού.

Η βασική και χαρακτηριστική αλλοίωση στη λειτουργική ευσέβεια της ελλαδικής λειτουργικής ζωής, όχι τόσο στον τρόπο που κατανοούμε, όσο στην αίσθηση που αποκομίζουμε από το σύνολο της λατρείας της Εκκλησίας μας, και ειδικότερα από τη Θ. Λειτουργία, είναι νομίζω μία: η έλλειψη οικειότητας προς το πρόσωπο του Κυρίου, η μη συναίσθηση της εγγύτητάς Του, η μη συνειδητοποίησή Του ως του μόνου σκοπού της λατρείας μας. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι.

Όταν στρεφόμαστε τις Κυριακές προς τον Κύριο και προφέρουμε "Σοί παρακατιθέμεθα την ζωήν ημών άπασαν και την ελπίδα, Δέσποτα", αυτό που φανερώνεται, σαν κύμα που εκλύεται, είναι μια αναφορά εγγύτητας και αγάπης, θερμής οικειότητας και παρρησίας προς το πρόσωπο του Ιησού. Είναι ασύγκριτη αυτή η θέρμη και η ένταση της εμπιστοσύνης που τα λόγια αυτά -αλλά και τόσα άλλα- κρύβουν στον πυρήνα τους. Δεν αφήνουν περιθώρια για αποπροσανατολισμό και παρέκκλιση στη λειτουργική μας αναφορά. Κι έτσι μέσα από τέτοιες προσεγγίσεις, μέσα από τέτοια λόγια που οι ευχές μας βάζουν στα χείλη, η Θ. Λειτουργία επιχειρεί να μας καταστήσει σαφές πως το πρόσωπο του Κυρίου είναι το πιο οικείο και αγαπητό πρόσωπο, το κέντρο και ο σκοπός της λατρείας μας-Πρόσωπο παρόν, ζωντανό, εγγύτερο σε μας κι από το ίδιο το πρόσωπό μας.

Κι όμως' το κύμα αυτό της οικειότητας δεν "σκάει" στις ψυχές μας. Η λειτουργική μας ευσέβεια στέκεται εμπόδιο' μας υπαγορεύει άλλη αίσθηση της λατρευτικής αναφοράς. Την περιγράφει εύστοχα ο π. Αλ. Σμέμαν: " Ο πιστός αγαπά τις ακολουθίες, τα σύμβολα, την όλη ατμόσφαιρα του ναού, αυτή τη γνωστή και πολύτιμη πνευματική τροφή για την ψυχή του. Αλλ' η αγάπη αυτή δεν σημαίνει και σωστή κατανόηση της λατρείας, αφού σκοπός της θεωρείται μόνο η εξασφάλιση πνευματικών εμπειριών και η πνευματική τροφοδοσία". Στόχος της λατρείας μας γενικά,και της Θ. Λειτουργίας ειδικότερα, έγινε μια ακαθόριστη "πνευματική ζωή", όχι η αναφορά μας στο ζωντανό πρόσωπο του Ιησού. Κι έτσι παραμένουμε αδιάτρητοι απο την οικειότητα της μορφής Του- σαν να μην λατρεύουμε Εκείνον, σαν να μην απευθύνονται τα λόγια μας σ' Αυτόν. Αντιμετωπίζουμε την λατρεία μας σαν μια " σύναξη της Εκκλησίας", δηλ. σαν μια συγκέντρωση της πνευματικής μας "λέσχης" που στόχο έχει αυτή καθαυτή τη συγκέντρωση των μελών της και την " πνευματική τους τροφοδοσία" κι όχι την αναφορά της σε κάτι ή σε κάποιον.

Ποιοί είναι οι παράγοντες που επιβάλλουν αυτό το φαινόμενο στη λειτουργική μας ευσέβεια; Προσωπικά, αδυνατώ να διαβλέψω. Ωστόσο, θαρρώ πως αυτή η έλλειψη οικειότητας προς το πρόσωπο του Κυρίου, αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της "θρησκευτικής μας αίσθησης". Κι’ με αυτήν την αίσθηση προσερχόμαστε στις λατρευτικές μας συνάξεις". 

Βασίλης Αργυριάδης

Υάκινθος.