Ὁ τίτλος τοῦ θέματος ποὺ ἀνέλαβα νὰ σᾶς παρουσιάσω, ἔχει τὴν πρωτοτυπία νὰ σημαίνει κάτι, μόνο στὴ γλώσσα μας, στὰ ἑλληνικά! Ἄν μεταφραστεῖ σὲ ἄλλη γλώσα θὰ εἶναι τελείως ἀκατανόητος. Ἄς μὴν βιαστεῖ κάποιος νὰ πεῖ, «τί μᾶς ἐνδιαφέρει κάτι τέτοιο!». Εἶναι ἀνάγκη πλέον, νὰ μεταφράζουμε τὶς ἔννοιές μας καὶ σὲ ἄλλες γλῶσσες γιὰ νὰ βλέπουμε δύο πράγματα:
1. πόσο μποροῦν νὰ μᾶς κατανοήσουν οἱ ἄλλοι καὶ
2. πόσο ἀντέχουν οἱ ἀλήθειες μας στὸ εὑρύτερο σήμερα,
διαφορετικὰ θὰ μᾶς παραμείνουν γιὰ ἐσωτερικὴ κατανάλωση. Ὅμως, οἱ ἔννοιες «φυσιογνωμία» καὶ «οἰκουμενικότητα», εἶναι ἐξωστρεφεῖς∙ τὴ «φυσιογνωμία» μας, ἄλλοι τὴ διαπιστώνουν καὶ ἡ «οἰκουμενικότητα» εἶναι «ἄνοιγμα» σὲ ἄλλους.
Ὅταν συζητᾶμε τὶς δύο ἔννοιες τοῦ τίτλου «ἐθνικὴ ταυτότητα»-«Ὀρθόδοξη Οἰκουμενικότητα» καὶ τὴ σχέση ποὺ ἔχουν ἤ ποὺ δὲν ἔχουν, φανερώνουμε ὅτι ὅλοι μας, ἀνεξαιρέτως, εἴμαστε ἀκατάστατα ριγμένοι μέσα σ’ἕνα δίχτυ, ἀπὸ τὸ ὁποῖο, νομίζω πὼς πρέπει γρήγορα νὰ βγοῦμε.
Τί ἐννοῶ∙
γιὰ τὴν πρώτη ἔννοια∙ κολακευόμαστε ἀπὸ τὸ λόγο τοῦ Αϊνστάιν ὅτι «τὸ σύμπαν εἶναι ἑλληνικό», πιστεύουμε ὅτι ὅλος ὁ κόσμος μᾶς ὀφείλει τὸ «ἀρχαῖο πνεῦμα ἀθάνατο» καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, «ἑλληνικὸ» θεωροῦμε μόνο ὅ,τι φαίνεται ἀπὸ τὴν πλατεῖα Συντάγματος (Γ. Σεφέρης).
Τὴν Ὀρθοδοξία, πάλι, τὴ βλέπουμε μὲ τὰ γυαλιὰ τῆς βοσπορίδος ἀνατολῆς, αὐτὰ τὰ γυαλιὰ εἶναι πολύχρωμα∙ ὅμως, ἐκεῖνο ποὺ μᾶς δυσκολεύει περισσότερο εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι τὴν Ὀρθοδοξία ἐνῶ τὴ βιώνουμε γονιδιακά, τὴν ἐξωτερικεύουμε προτεσταντικά.
Ἐπιμένω, λοιπόν, ὅτι χρειάζεται νὰ ξέρουμε πῶς μᾶς βλέπουν οἱ ἄλλοι, γιὰ νὰ βγοῦμε μέσα ἀπὸ τὸ δίχτυ στὸ ὁποῖο βρισκόμαστε, ἐπειδὴ σὲ μιὰ ἐπίσκεψη τῶν ὀνομάτων τοῦ τίτλου μας, τὸ πιὸ ἀνώδυνο θὰ ἦταν νὰ συζητήσουμε: τί εἶναι «ἐθνικό», ποιά στοιχεῖα συγκροτοῦν τὴν ἐθνικὴ φυσιογνωμία μιᾶς χώρας, ποιὰ τακτικὴ κατέστησε τὸ Βυζάντιο «οἰκουμενικό» καὶ τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία!
Ὅμως, ἀφοῦ στὸν τίτλο τοῦ Συνεδρίου μας βάλατε τὴν δύσκολη λέξη «σήμερα», ἡ ὁμιλία θὰ μᾶς ὁδηγήσει σὲ κακοτοπιά, ὅπου τὸ λιγότερο, θὰ εἶναι νὰ παρεξηγηθοῦμε, ὅμως τὸ χειρότερο θὰ εἶναι νὰ χαθοῦμε σὲ ἀντιθέσεις καὶ νὰ πνιγοῦμε σὲ διαπιστώσεις, χωρὶς νὰ φτάσουμε πουθενά.
Λοιπόν, τί εἶναι «ἐθνικό», σήμερα;
Ποιὰ εἶναι, σήμερα, ἡ ἐθνικὴ φυσιογνωμία τῆς Χώρας μας;
Αὐτὸ ποὺ στὸ Βυζάντιο ἐννοοῦσαν «οἰκουμενικὸ» ἀποδίδεται, σήμερα, μὲ τὴ λέξη «παγκόσμιο»;
Τί σημαίνει «Ὀρθοδοξία», σήμερα; ὄχι στὴ Θεολογία, ἐκεῖ τὸ καταλαβαίνουμε∙ ἀλλὰ στὴν καθημερινότητα τῆς κατὰ Χριστὸν ζωῆς, ὅπου ἀποδεικνύεται ἤ δὲν ἀποδεικνύεται τὸ ὀρθόδοξο τοῦ δόγματος σὲ κάθε ἐποχή.
Τί λέτε; θὰ τὸ ἀντέξουμε τὸ «σήμερα»; ἄν «ναί», τότε, σᾶς εὐχαριστῶ γιὰ τὴν τιμὴ ποὺ μοῦ κάνατε νὰ μοῦ ἀναθέσετε αὐτὴν τὴν ὁμιλία καὶ συνεχίζω.
