H Μετάνοια: επιστροφή στο Χριστό και συγχώρηση - π. Αντώνιος Πινακούλας

Τόσο ο Χριστός όσο και οι άγιοι απόστολοι, στο κήρυγμά τους για τη μετάνοια, όρισαν πρώτο στοιχείο της την επιστροφή στο Θεό. Ρίζα της αμαρτίας είναι η απομάκρυνση από το Θεό. Εκεί μακριά από τον Πατέρα, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις της αμαρτίας και γίνεται πραγματικότητα η ίδια. Στην παραβολή του Ασώτου αυτό φαίνεται ολοκάθαρα. Όσοι μετανοούν ζουν έντονα τη νοσταλγία της επιστροφής. Μετάνοια σημαίνει επιστροφή. Επιστροφή όμως στον Πατέρα. Ο Θεός είναι ο Πατέρας, όχι μόνο γιατί δημιούργησε τον κόσμο, αλλά ακόμη περισσότερο γιατί ζει με τα παιδιά του στο ίδιο σπίτι, νοιάζεται γι αυτά, και περιμένει με λαχτάρα την επιστροφή τους.

 Ο άνθρωπος που μετανοεί αισθάνεται και βιώνει την ανάγκη της επιστροφής ως εσωτερικό γεγονός. Ο μετανοών ζει την απώλεια της ακεραιότητάς του. Του λείπει κάτι χωρίς το οποίο αισθάνεται ακρωτηριασμένος εσωτερικά και ανέστιος. Εσωτερικότητα σημαίνει προπαντός αίσθηση ενοχής και ένταση ενοχής. Η εσωτερικότητα σ' αυτή την περίπτωση μοιάζει με την αναβίωση κάποιου πράγματος χαμένου και απονεκρωμένου, που τώρα βρίσκεται και ζωντανεύει. Συνοδεύεται από συντριβή, μεταμέλεια, εγκράτεια. Στη συνέχεια, εκφράζεται με προσευχή. Ο Χριστός μας φανέρωσε αυτή την εσωτερικότητα του μετανοούντος, όπως εμφανίστηκε σε διάφορα πρόσωπα που συνάντησε(Ζακχαίος), ή μας τη ζωγράφισε  ζωντανά σε πρόσωπα των παραβολών του (Άσωτος). Ταυτόχρονα όμως ο Χριστός μας έδειξε ότι δεν πρέπει να μείνει ο μετανοών στα αισθήματα ενοχής του. Το να συναισθάνεται κανείς την ενοχή του, ενώ είναι η αρχή  της επιστροφής, έχει να κάνει μόνο με τον εαυτό του, μ' ένα δικό του δράμα που πληγώνει την καρδιά του και τον εγωισμό του."Γιατί μου συνέβη εμένα αυτό; Πώς το έκανα αυτό;". Γι' αυτό ο Χριστός λέει ότι έχει μεγαλύτερη σημασία η ανάγκη της συγγνώμης. Να σε συγχωρήσουν οι αδελφοί, να συγχωρήσεις τους αδελφούς σου, να σε συγχωρήσει ο Θεός. Το δράμα της συγχώρησης λέει ένα ς σοφός έχει τρία πρόσωπα, εμάς, τους αδελφούς μας και το Θεό. Μόνο εάν στο δράμα αυτό και τα τρία πρόσωπα παίξουν τον ρόλο τους, θα μπορέσει ο μετανοών να βγει από το κλείσιμο στον εαυτό του και να επιτύχει την συγχώρηση του Θεού. Με αυτόν τον τρόπο θα βαδίσει για την ανάκτηση της εσωτερικής του ακεραιότητας και την οικείωση της λύτρωσης.

 Αφού λοιπόν η λύτρωση άρχισε ως εσωτερικό γεγονός, τώρα πρέπει να λάβει και εξωτερικές διαστάσεις. Αυτός που έβλαψε ή αδίκησε ή προσέβαλε πρέπει να ζητήσει συγγνώμη από τον ζημιωμένο, τον αδικημένο, τον προσβεβλημένο. Κανείς δεν μπορεί να λάβει συγχώρηση από τον Θεό για ένα παράπτωμα που διέπραξε εις βάρος άλλων ανθρώπων αν δεν έχει συγχωρηθεί από αυτόν που έβλαψε. Είναι πολύ βαρύ να έχεις βλάψει άλλον άνθρωπο. Η συγχώρηση εξαρτάται από αυτόν. Είμαστε στο έλεός του. Καμιά συγχώρηση αν δεν τη ζήτησε ο ένοχος, καμιά συγχώρηση αν δεν την έδωσε ο αδικημένος. Πρέπει ο ένοχος να παραδεχθεί το παράπτωμά του, πρέπει ο αδικημένος να θελήσει να δεχθεί τις παρακλήσεις αυτού που τον έβλαψε. Ο Χριστός μας έδειξε ότι από τη στιγμή που αμαρτήσαμε στον αδελφό μας δεν μπορούμε να συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία." Όταν προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο κι εκεί θυμηθείς πως ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί μπροστά στο θυσιαστήριο το δώρο σου, και πήγαινε να συμφιλιωθείς πρώτα με τον αδελφό σου, και ύστερα έλα να προσφέρεις το δώρο σου".(Ματθ.5,23-24).

 Ο Χριστός μας έδειξε επίσης ότι από τη στιγμή που βλάψαμε τον αδελφό μας και μέχρι να συμφιλιωθούμε μαζί του είμαστε αιχμάλωτοί του και αντίδικοί μεταξύ μας. Η διαφορά μας, εάν δεν λυθεί, παραμένει για πάντα, με ό,τι αυτό σημαίνει."Κοίταξε να συμβιβασθείς γρήγορα με τον αντίδικό σου, όσο ακόμα βρίσκεσθε στο δρόμο προς το δικαστήριο. Γιατί ύστερα ο αντίδικος θα σε παραδώσει στο δικαστή, και ο δικαστής θα σε παραδώσει στον δεσμοφύλακα, και αυτός θα σε κλείσει στη φυλακή.. Σε διαβεβαιώνω πως δεν θα μπορέσεις να βγεις από εκεί πριν ξεπληρώσεις και το τελευταίο δίλεπτο"(Ματθ.5,25-26). Είναι τόσο σημαντικό για τον Χριστό το θέμα της συγχώρησης του αδελφού, που επανέρχεται για να καθορίσει και την διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί στην περίπτωση που η μεταξύ αδικημένου και αδικήσαντος διαφορά δεν έχει επιλυθεί."Αν σφάλλει απέναντί σου ο αδελφός σου, πήγαινε και επίπληξέ τον χωρίς να είναι άλλος μπροστά. Αν σε ακούσει, κέρδισες τον αδελφό σου. Αν όμως δεν σ' ακούσει, πάρε μαζί σου ακόμα έναν ή δύο άλλους, για να μπορεί να αποδειχθεί ό,τι ειπωθεί, αφού θα το βεβαιώνουν δύο ή τρεις μάρτυρες. Αν και αυτούς δεν τους ακούσει πες το στην Εκκλησία. Κι αν παρακούσει και την Εκκλησία, τότε πια θα είναι για σένα όπως ο ειδωλολάτρης ή ο τελώνης"(Ματθ.18,15-17).

 Πέρα από τις αμαρτίες που γίνονται εις βάρος των ανθρώπων και που προκαλούν υλική ζημιά, θλίψη ή ηθική βλάβη στον πλησίον, υπάρχουν και εκείνες που αφορούν μόνο στον Θεό. Όλες οι αμαρτίες ανεξαιρέτως γίνονται ενώπιον του Θεού. Αλλά κάποιες φαίνεται ότι γινονται μόνον σε εκείνον. Η αμαρτία της απιστίας, δηλ. της ανυπακοής στις εντολές του Θεού. Η αμαρτία της απόγνωσης, να μην πιστεύεις δηλ. στο θρίαμβο του καλού. Η αμαρτία της ειδωλολατρείας, δηλ. να μη βάζεις το Θεό πάνω από το χρήμα ή άλλα πράγματα , ιδέες, ιδιότητες και αγαθά. Η άρνηση της Ενανθρώπησης του Θεού, του Σταυρού και της Ανάστασης, και η απιστία στη δευτέρα παρουσία του Χριστού. Οι τελευταίες που είναι και οι πιο μεγάλες, πρακτικά εμφανίζονται και ως μή τήρηση του κανόνα της προσευχής, μη τήρηση της νηστείας και του εκκλησιασμού. Είναι δηλ. άρνηση της Εκκλησίας, ως σώματος του Χριστού και ακύρωση της συγκρότησης της κοινότητας.

  Η συγχώρηση αυτών των αμαρτιών εξαρτάται μόνο από τη μετάνοιά μας, αποκλειστικά από μας. Και ενώ αυτό φαίνεται πιο εύκολο, αφού δεν χρειάζεται την συνδρομή άλλων ανθρώπων, η βαρύτητα της αρρώστιας είναι πολύ μεγαλύτερη. Η αμαρτία ενώπιον του Θεού είναι η αιτία για τις αμαρτίες προς τον πλησίον και εκεί βρίσκεται η ρίζα της σκληρότητας, της ροπής για τη βλάβη των άλλων, της αυταρέσκειας. Ενώ λοιπόν η εξωτερίκευση στις αμαρτίες προς τον πλησίον γίνεται με την αίτηση συγγνώμης απ' αυτόν, στις μεγαλύτερες αμαρτίες η εξωτερίκευση γίνεται με την προσέλευση των μετανοούντων στον πνευματικό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χριστός έδειξε την αλληλεξάρτηση εσωτερικής και εξωτερικής πλευράς της μετανοίας. Ο Ζακχαίος ανέβηκε στο δένδρο για να δει τον Χριστό. Ο Άσωτος επέστρεψε για να ζητήσει συγγνώμη από τον Πατέρα κ.ο.κ.   

π. Αντώνιος Πινακούλας

 (περ."ΣΥΝΑΞΗ"τχ.116,σσ.49-51).

 ο αιρετικός