Εκκλησία και Εκκλησιαστική ευσέβεια - π. Αλέξανδρος Σμέμαν

Χθες βράδυ μίλησα με θέμα «Εκκλησία και Εκκλησιαστική ευσέβεια». Σκεφτόμουν τη μοίρα της Ορθοδοξίας σε σχέση με την ομιλία μου. Αυτή την εποχή, υπάρχει ένας θρίαμβος του μοναχισμού στη θεολογία και στην ευσέβεια. Στην Σερβία, κάθε αναγέννηση συνδέεται με μια μοναστική εμπειρία, μια τάση ή μια διδασκαλία. Ανησυχώ μήπως αυτή η τάση ταυτιστεί με την Ορθοδοξία. Στην Αμερική, συχνά παρατηρούμε την αναγωγή της Ορθοδοξίας στις εικόνες, στο αρχαίο μέλος, σε αγιορείτικα βιβλία για την πνευματική ζωή. Το Βυζάντιο θριαμβεύει δίχως την κοσμική διάστασή του. Δεν μπορώ ν’ αποφύγω τη σκέψη πως όλα αυτά είναι ένα είδος ρομαντισμού -μια αγάπη γι’αυτή την εικόνα της Ορθοδοξίας, μια αγάπη επειδή αυτή η εικόνα διαφέρει ριζικά από τις εικόνες του σύγχρονου κόσμου. Απόδραση, αναχώρηση, αναγωγή της Ορθοδοξίας.        

Το πιο σημαντικό πράγμα για μένα είναι πως οπουδήποτε θριαμβεύει αυτή η τάση, χάνονται η Ευχαριστία, η Κοινωνία, το νόημα και η εμπειρία της Εκκλησίας. Αυτό το νόημα και αυτή η εμπειρία χρειάζονται τώρα περισσότερο από ποτέ. Η Ευχαριστιακή Εκκλησία αυτοπροσδιορίζεται ως «εν τω κόσμω τούτω, αλλ’ ούκ εκ του κόσμου τούτου». Η μοναστική τάση της Εκκλησίας είναι πως η ενορία, η κοινότητα, κ.λπ. προσφέρουν αυτόν τον κόσμο μόνο ως αντίθεση, ενώ η αναχώρηση απ’ αυτόν τον κόσμο δείχνεται ως η Ορθόδοξη απάντηση και ο αληθινός Ορθόδοξος δρόμος. Η μοναστική τάση, όσο παράξενο κι αν φαίνεται , θεωρεί την Εκκλησία ως μέρος του κόσμου, έτσι ώστε να πρέπει ν’ αφήσεις όχι μόνο τον κόσμο αλλά και την Εκκλησία.

Ένας Καθηγητής μου στο Ινστιτούτο των Παρισίων είχε γράψει κάποτε, «… πού είναι ο Χριστός, πού είναι οι Απόστολοι, πού είναι η Εκκλησία; Όλα έχουν σκοτεινιάσει κάτω από την τεράστια σκιά του Γέροντα…»

Αρκετά λογικά, αυτή η τάση συνδέεται εύκολα και φυσικά με μια ρομαντική, εθνικιστική Αγία Ρωσία, δηλαδή, με το παρελθόν, την εικόνα του, το στυλ του.

Κάποτε ο πατήρ Ιωάννης Μ[έγιεντορφ] μού είχε πει σε μια στιγμή παρρησίας ότι δεν μπορεί να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι έχουν καταληφθεί από τη μανία για τους Πατέρες. Τόσοι πολλοί άνθρωποι προπαγανδίζουν αυτή τη μόδα, η οποία τους εμποδίζει να καταλάβουν ό,τι υπάρχει στον πραγματικό κόσμο, και την ίδια στιγμή πιστεύουν πως υπηρετούν την Εκκλησία και την Ορθοδοξία. Φοβούμαι πως οι άνθρωποι ελκύονται όχι από τη σκέψη των Πατέρων, όχι από το περιεχόμενο των γραπτών τους, αλλά από το στυλ τους. Αυτό πλησιάζει αρκετά την Ορθόδοξη κατανόηση των λειτουργικών ακολουθιών: να τις αγαπάς δίχως να τις καταλαβαίνεις∙ και στο βαθμό που δεν είναι κατανοητές, να μη βγάζεις κανένα συμπέρασμα. Καθόμαστε στο κέλυφός μας, γοητευμένοι από μια μελωδία, και δεν προσέχουμε ότι η Εκκλησία πάσχει, και ήδη, εδώ και πολύ καιρό, έχει εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης.    

π. Αλέξανδρος Σμέμαν -Ημερολόγιο

Πέμπτη, 2 Οκτωβρίου, 1980

Επιμέλεια τ.δ.ι.