Ηθική – π. Αλέξανδρος Σμέμαν

Μερικές φορές σκέφτομαι πως το υπερανεπτυγμένο αίσθημα αμαρτωλότητας αδυνατίζει την αίσθηση, την κατανόηση, τη συνείδηση της ίδιας της αμαρτίας. Το Ευαγγέλιο που λέει, «ήμαρτον είς τόν ουρανόν καί ενώπιόν σού», έχει χάσει τη διαύγειά του. Κυριαρχούν (στην εξομολόγηση) τα «ελαττώματά μου», οι «αδυναμίες μου», η κάθε είδους αυτοεξέταση.

Αμαρτία, πρώτα απ’ όλα, είναι η απιστία προς τον «Άλλο», η προδοσία. Εδώ και πολύ καιρό, η αμαρτία έχει αναχθεί σε ηθική. Και τίποτε περισσότερο δεν οδηγεί μακριά από τον Θεό, όσο ακριβώς αυτή η ηθική. Όλες οι ηθικές αποτελούνται πρωταρχικά από απαγορεύσεις και ταμπού. «Μάλωσα με τη γυναίκα μου» -αλλά σ’ έναν καυγά με τη γυναίκα σου, την οποία αγαπάς, ο λόγος και το περιεχόμενο του καυγά είναι σχεδόν πάντα ασήμαντος. Αυτό που είναι σημαντικό, οδυνηρό, αφόρητο είναι η ρήξη, το σχίσμα, όσο μικρό κι αν είναι. Και συμφιλιώνεσαι με τη γυναίκα σου όχι επειδή βρίσκεις ποιός έχει δίκιο και ποιός άδικο, αλλά επειδή αγαπάτε ο ένας τον άλλο, επειδή η ζωή του ενός βρίσκεται στη ζωή του άλλου. Ένας Χριστιανισμός που έχει αναχθεί σε ηθικισμό, σε κανόνες, είναι αδύνατο να εφαρμοστεί, επειδή καμιά από τις εντολές του Χριστού δεν εκπληρώνεται δίχως την αγάπη για τον Χριστό. «Εάν αγαπάτε μέ, τάς εντολάς τάς εμάς τηρήσατε» (Ιωάν.14, 15).

Υπάρχει ένα είδος ηθικού προσώπου, μ’ ένα πάθος για την καθαρότητα, που τρέχει στην εξομολόγηση επειδή του είναι ανυπόφορη κάθε μικροκηλίδα, όπως είναι ανυπόφορος ο όποιος μικρολεκές για κάθε καλοντυμένο άνθρωπο του κόσμου. Αυτό όμως δεν είναι μετάνοια· πλησιάζει περισσότερο το αίσθημα της ανθρώπινης ευπρέπειας. Δεν μπορείς όμως να πεις για έναν άγιο πως «ήταν ένας πολύ ευπρεπής άνθρωπος». Ένας άγιος διψάει όχι για «ευπρέπεια», όχι για καθαρότητα, όχι για την απουσία της αμαρτίας, αλλά για ενότητα με τον Θεό. Ζει χωρίς να ενδιαφέρεται για τον εαυτό του (η αυτοεξέταση του καθαρού ανθρώπου) αλλά για τον Θεό.

Η ηθική απευθύνεται σε μας τους ίδιους. Το ισοδύναμό της στην Εκκλησία είναι το ενδιαφέρον μας για τα Τυπικά. Αλλά στην ηθική δεν υπάρχει θησαυρός, για τον οποίο έχει ειπωθεί πως «όπου ο θησαυρός υμών , εκεί καί η καρδία υμών» (Ματθ. 6, 21). Η Εκκλησία δεν προσκαλεί στην ηθική, αλλά στην αποκάλυψη και στο δώρο του Θησαυρού.

Κυριακή, 11 Οκτωβρίου 1981

Πρωτοπρεσβύτερος Αλέξανδρος Σμέμαν

Επιμέλεια: τ.δ.ι.