Ἀντιφώνησις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὴν Πατριαρχικὴν καὶ Πολυαρχιερατικὴν Συγχοροστασίαν ἐν τῷ Πανσέπτῳ Πατριαρχικῷ Ναῷ (22 Ὀκτωβρίου 2011)

Ἐν συγκινήσει πολλῇ ἠκούσαμεν ὅσα ἀνέφερεν ὁ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Νικαίας καὶ ἀγαπητὸς ἡμῖν ἐν Χριστῷ ἀδελφός, διὰ τὸ πρόσωπον ἡμῶν, ἐκ μέρους συνόλου τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἴκοσιν ἐτῶν ἀπὸ τῆς ἐλέῳ Θεοῦ ἀναρρήσεως τῆς ἡμετέρας Μετριότητος, εἰς διαδοχὴν τοῦ ἀοιδίμου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυροῦ Δημητρίου, εἰς τὸν πάνσεπτον Ἀποστολικὸν καὶ Πατριαρχικὸν Θρόνον τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἐκκλησίας. Εὐχαριστοῦμεν ἐκ βάθους καρδίας.

Ἡ χάρις τοῦ πανοικτίρμονος Θεοῦ ἠξίωσεν ἡμᾶς νὰ ἑορτάσωμεν τὴν 13ην παρελθόντος Αὐγούστου τὴν πεντηκοστὴν ἐπέτειον τῆς εἰς διάκονον χειροτονίας ἡμῶν, ἐν εὐχαριστιακῇ συνάξει καὶ κατανύξει, εἰς τὴν νῆσον Ἴμβρον. Ἀγαπῶμεν ὑπερβαλλόντως τὴν «παιπαλόεσσαν» Ἴμβρον, διότι ἐκεῖ ἠτενίσαμεν τὸ πρῶτον τὰς αὐγὰς τοῦ ἡλίου καὶ ἐκεῖ ἐλάβομεν τὴν ὁλόφωτον χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν τιμὴν τῆς ἱερωσύνης.

Ὁ φιλάνθρωπος Δοτὴρ ηὐδόκησε νὰ συμπληρώσωμεν ἐφέτος πεντήκοντα ἔτη ἀπὸ τῆς ἀποφοιτήσεως ἡμῶν ἐκ τῆς τροφοῦ Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης. Καὶ μετὰ παρέλευσιν τοσούτου χρόνου, ὅσα ἐβιώσαμεν κατὰ τὴν ἑπταετῆ μαθητείαν ἡμῶν εἰς τὸν Λόφον τῆς Ἐλπίδος, παραμένουν ἀνεξίτηλα εἰς τὴν μνήμην καὶ τὴν καρδίαν ἡμῶν. Ἦτο ἐμπειρία κοινωνίας, ἀγάπης, διαλόγου, μελέτης καὶ μορφώσεως, προσευχῆς, εὐχαριστίας καὶ ἀσκήσεως. Ἡ Χάλκη ἐδίδαξεν ἡμᾶς νὰ εἴμεθα «μαθηταί» εἰς ὁλόκληρον τὴν ζωὴν ἡμῶν. Προσευχόμεθα ἀδιαλείπτως, ὅπως ἐπιτρέψῃ ὁ Κύριος νὰ κτυπήσῃ καὶ πάλιν χαρμόσυνα ὁ κώδων τῆς Σχολῆς, καλῶν τοὺς νέους Χαλκίτας εἰς τὰ ἕδρανα.

Δοξολογοῦμεν τὸν παντεπόπτην καὶ πανάγαθον Θεὸν δι’ ὅσα ἐπεδαψίλευσεν εἰς ἡμᾶς, ἀναπληρῶν τὰ ἐλλείποντα καὶ κρατύνων εἰς ὅσα Αὐτὸς ἔταξεν ἡμᾶς διάκονον. Ἀναφωνοῦμεν μετὰ τοῦ κλεινοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου: «Τὶ δὲ ἔχεις ὃ οὐκ ἔλαβες;» (Α΄Κορ. 4,7). Ὁμοίως μετὰ τοῦ Ψαλμῳδοῦ: «Τὶ ἀνταποδώσω τῷ Κυρίῳ περὶ πάντων, ὧν ἀνταπέδωκέ μοι;» (Ψαλμ.115,3). Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκα!

Τὸ ἑόρτιον ἧμαρ εἶναι δι’ ἡμᾶς, ἐκτὸς ἀπὸ καιρὸς δοξολογίας, καιρὸς ἐνθυμήσεως καὶ μνήμης. Ἐνθυμούμεθα καὶ μνημονεύομεν εὐγνωμόνως ὅλους, εἰς ὅσους ὀφείλομεν, μετὰ τὸν Θεόν, τὰ πάντα, τὸ ζῆν καὶ τὸ εὖ ζῆν, τὴν τροφὴν καὶ τὴν ἀνατροφήν, τὴν ὑγείαν κατ’ἄμφω καὶ τὴν μόρφωσιν, τὴν ἀγάπην διὰ τὰ γράμματα καὶ διὰ τὴν Ἐκκλησίαν, τὴν ὑπευθυνότητα καὶ τὸ σχεσιακὸν ἦθος, τὴν ἀνθρωπιστικὴν καὶ τὴν θεολογικὴν παιδείαν, τὸν φόβον Θεοῦ καὶ τὴν ἐνθάρρυνσιν εἰς τὴν πορείαν πρὸς τὴν ἱερωσύνην. Ταῦτα πάντα τὰ ὀφείλομεν εἰς πολλοὺς συντελέσαντας εἰς τὴν πρόοδον ἡμῶν, ἀλλὰ πολλῶν ἕνεκα μνημονεύομεν εὐγνωμόνως τὸν μακαριστὸν Γέροντα ἡμῶν Μητροπολίτην Χαλκηδόνος κυρὸν Μελίτωνα.

Ὅλως ἰδιαιτέρως ἡ ἡμέρα αὕτη καὶ ἡ σύναξις ὅλων ἡμῶν ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἶναι καιρὸς ἀπολογισμοῦ καὶ ἐπιγνώσεως. Τὸ ὅραμα ἡμῶν καὶ ἡ ἐλπίς, ὅταν εἰσήλθομεν εἰς τὸν εὐλογημένον κλῆρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἦτο ἡ ἐκκλησιαστικὴ διακονία. Διὰ τὸν πιστὸν καὶ ἰδίως διὰ τὸν ἱερέα, ἔλεγε σύγχρονος σπουδαῖος θεολόγος, «δεν ὑπάρχει προσωπικὴ ζωὴ στὴν ἀτομική της ἀπόκρυψη καὶ κατάχρηση. Τὸ προσωπικὸ βάθος τῆς ζωῆς ἔχει τὴν πλήρη ἀποκάλυψή του, στὴ συνεχῆ πραγματοποίησή της ὡς σχέση μὲ τὸν Ἄλλο καὶ τοὺς ἄλλους. Κανεὶς ἑπομένως δὲν ἔχει τὴ δικὴ του ζωή. Ἡ ζωὴ μᾶς δόθηκε ὡς χάρισμα καὶ αὐτὸ σημαίνει ὡς δωρεὰ πρὸς τοὺς ἄλλους» (π. Μ. Καρδαμάκης).

Ἡ Ἐκκλησία ἐπιτελεῖ «ἔργον διακονίας» (Ἐφεσ. 4,12), παραμένουσα πιστὴ εἰς τὸν Κύριον αὐτῆς, ὁ Ὁποῖος ἦλθε διακονῆσαι καὶ ὄχι διακονηθῆναι (Ματθ. 20,28). Ἡ ἐκκλησιαστικὴ διακονία εἶναι διάστασις τοῦ εὐχαριστιακοῦ τρόπου τοῦ βίου καὶ τῆς ἐσχατολογικῆς ἀναφορᾶς αὐτοῦ. Ἡ Ἐκκλησία, ὡς «κοινωνία σχέσεων» καί «κοινωνία τῶν ἐσχάτων», ἐκπληρώνει τὴν καθοριστικὴν ἀποστολὴν διακονίας «ἐν τῷ κόσμῳ», ὡς ἀπόρροιαν καὶ ἀπόδειξιν τοῦ «οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου» χαρακτῆρος αὐτῆς. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀδρανῇ, ὅταν καταρρακώνεται ὁ κατ’εἰκόνα καὶ καθ’ὁμοίωσιν Θεοῦ πλασθεὶς ἄνθρωπος, ὅταν ἀπειλῆται ἢ καταστρέφεται ἡ «καλὴ λίαν» δημιουργία τοῦ Θεοῦ.

Διὰ τὴν Ἐκκλησίαν ὑπάρχει, βεβαίως, καιρὸς τοῦ σιγᾶν καὶ καιρὸς τοῦ λαλεῖν. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία ὁμιλεῖ καὶ σιωπᾷ διὰ τὸν ἴδιον λόγον, διὰ τὸν Θεόν, καὶ αὐτὸ σημαίνει καὶ διὰ τὸ καλὸν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου αὐτοῦ. Κάθε φορὰν ποὺ ἐσιγήσαμεν, ἐσιγήσαμεν διὰ τὸν Θεὸν καὶ κάθε φορὰν ποὺ ὡμιλήσαμεν, τὸ ἐπράξαμεν διὰ τὸν Θεόν, κατὰ τὰ ἱερὰ λόγια τοῦ Ἀββᾶ Ποιμένος: «Ὁ λαλῶν διὰ τὸν Θεόν, καλῶς ποιεῖ· καὶ ὁ σιωπῶν διὰ τὸν Θεόν, ὁμοίως» (Γεροντικόν).

Καθ’ὅλην τὴν πορείαν ἡμῶν ἠγωνίσθημεν διὰ τὴν εὐστάθειαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἐλπίζομεν ὁ Κύριος τῆς δόξης νὰ εὐδοκήσῃ ὥστε νὰ φθάσωμεν εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον. Προηγάγομεν τὸν οἰκουμενικὸν διάλογον διὰ τῆς συνεχοῦς παρουσίας εἰς τοὺς οἰκουμενικοὺς θεσμούς, διὰ τῶν διμερῶν διαλόγων, διὰ τῆς συμμετοχῆς εἰς διασκέψεις, συνέδρια καὶ συνελεύσεις, διὰ τῆς ἀνταλλαγῆς ἐπισκέψεων καὶ τῆς ἀποστολῆς ἀντιπροσωπειῶν, διὰ κοινῶν διακηρύξεων. Προωθήσαμεν τὸν διαθρησκειακὸν διάλογον μετὰ τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καὶ τοῦ Ἰσλάμ, μετὰ θετικῶν ἐπιπτώσεων εἰς τὴν καταλλαγὴν καὶ τὴν ἀλληλοκατανόησιν. Ἀνελάβομεν ποικίλας οἰκολογικὰς πρωτοβουλίας, ἡγήθημεν συνεδρίων ἐν πλῷ, μὲ ἁπτὰ ἀποτελέσματα διὰ τὴν προστασίαν τῆς κτίσεως.

Οὐδόλως παρημελήσαμεν τὸν ἀγῶνα διὰ τὴν εἰρήνην καὶ τὴν συμφιλίωσιν τῶν λαῶν καὶ τῶν πολιτισμῶν, διαλεγόμενοι μετὰ πολιτικῶν, μετ᾿ ἐκπροσώπων θεσμῶν καὶ τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν, μετὰ διανοουμένων, μετὰ νέων ἀνθρώπων. Συνεζητήσαμεν εὐθαρσῶς μετὰ τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας ἐνταῦθα διὰ τὰ προβλήματα ἡμῶν, διὰ τὰ δίκαια ἡμῶν. Μέγα καὶ θαυμαστὸν τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος ἠξίωσεν ἡμᾶς νὰ λειτουργήσωμεν εἰς Ναοὺς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καὶ ὄχι μόνον, μετὰ δεκαετίας ἐγκαταλείψεως καὶ σιωπῆς.

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Χριστῷ,

Ἐντὸς τῆς αὐξανομένης ἀσαφείας καὶ ἀμφισημίας τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων, ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νὰ παραμείνῃ λόγος ἀγάπης, ἀδελφοσύνης καὶ ἀλληλεγγύης. Ἀπορρίπτομεν τὴν ἄποψιν ὅτι ἡ θρησκεία καὶ ἡ πίστις ἀνήκουν εἰς τὴν ἰδιωτικὴν σφαῖραν καὶ ὅτι δεν ἔχουν λόγον ἢ θέσιν εἰς τὸν δημόσιον χῶρον.

Εἰς τὸ πεδίον τῆς ἀλληλεγγύης δοκιμάζεται σήμερον ἡ εἰκὼν τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ὁποίαν ἔχουν αἱ θρησκεῖαι. Ἡμεῖς οἱ χριστιανοὶ ὀφείλομεν νὰ ἀναδεικνυώμεθα οἱ «πλησίον» πρὸς τοὺς ἀδελφούς, συγκεκριμένως καὶ προσωπικῶς. Ἡ «ἀδάπανος εὐλάβεια», τὴν ὁποίαν στιγματίζει ὁ Μέγας Βασίλειος, εἶναι συχνότατα ὁ αὐτάρεσκος φαρισαϊσμὸς τῶν κενῶν λόγων, δὶχως ἀντίκρυσμα ἐν τῇ πράξει καὶ τῇ ζωῇ. Αὐτό τὸ ὁποῖον ἡμεῖς οἱ πιστοὶ πρέπει νὰ ἀντιτάξωμεν, ὁμοῦ καὶ ὁμοθυμαδόν, εἰς τὸν ἀλαζονικὸν προμηθεϊσμὸν τῆς ἐποχῆς ἡμῶν, εἰς τὴν θεοποίησιν τῆς ἀμετρίας τῶν ἀναγκῶν, εἰς τὴν διάχυτον ἀνθρωπολογικὴν καὶ ἠθικὴν σύγχυσιν, εἶναι ὁ πολιτισμὸς τοῦ προσώπου, ἡ ζωὴ ὡς κοινωνία καὶ σχέσις, ἡ ζωὴ ἐν Ἐκκλησίᾳ.

Ἔχομεν μίαν παράδοσιν πίστεως, ἡ ὁποία ἀπελευθερώνει ἀνεξαντλήτους δυνάμεις μαρτυρίας καὶ κατ’ ἀλήθειαν ζωῆς. Αὐτὴν τὴν παράδοσιν ζῶμεν καὶ φυλάσσομεν ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ. Τὴν ἀλήθειαν αὐτῆς ἀποκαλύπτει ἡ μαρτυρία τῶν Ἁγίων, ἡ θυσία τῶν μαρτύρων, ὁ ἔνθεος βίος καὶ τὸ σταυροαναστάσιμον ἦθος τῶν πιστῶν, τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὅσια καὶ τὰ ἱερὰ τοῦ Γένους, οἱ ναοὶ ἡμῶν, τὰ προσκυνήματα καὶ τὰ ἁγιάσματα, αἱ ἱεραὶ εἰκόνες, τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Καλούμεθα εἰς ἐγρήγορσιν καὶ νῆψιν διὰ νὰ διασώσωμεν αὐτὸ τὸ ὁποῖον ἔσωσε καὶ σῴζει ἡμᾶς, τὸ «ἀληθεύειν ἐν ἀγάπῃ», κατὰ τὴν προτροπὴν τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Νήψωμεν, ἀδελφοί, γρηγορήσωμεν, συγκροτήσωμεν ἑαυτούς, πᾶσαν σπουδὴν περὶ πάντας γνησίαν ἐπιδειξώμεθα, περὶ πάντα γενώμεθα εὐλαβεῖς».

Ἐλπίζομεν καὶ ἐμπιστευόμεθα, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἠγαπημένα, εἰς τὸ μέλλον, διότι τὸ μέλλον εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, «τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος» (Ἀποκ. 22,13). Ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία θὰ παραμείνῃ πιστὴ εἰς τὴν παράδοσιν τῶν Πατέρων, θὰ εἶναι τόπος καὶ τρόπος ἁγιασμοῦ, διάκονος καταλλαγῆς, κέντρον διαλόγου, μαρτυρία ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας, σεβασμοῦ τῆς ἱερότητος καὶ ὡραιότητος τοῦ προσώπου.

Χαιρετίζομεν ἀγαλλόμενοι τὴν εὐλογημένην παρουσίαν ἐν μέσῳ ἡμῶν τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Σερβίας κ. Εἰρηναίου, ἡ εἰρηνικὴ ἐπίσκεψις τοῦ ὁποίου συνέπεσε μετὰ τῆς σημερινῆς ἐπετείου, ὡς καὶ τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Γεωργίας κ. Ἠλιοὺ καὶ τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας κ. Ἀναστασίου. Ὡς εὖ παρέστητε, ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοὶ καὶ συλλειτουργοί. Εὔχεσθε δι’ ἡμᾶς, διὰ τὴν Πόλιν, διὰ τὸ Γένος, διὰ τοὺς ἀδελφούς, τοὺς ἐγγὺς καὶ τοὺς μακράν.

Εὐχαριστοῦμεν πάντας ὑμᾶς διὰ τὴν εὐγενῆ παρουσίαν σας ἐν Φαναρίῳ, διὰ νὰ συμπροσευχηθῶμεν καὶ νὰ συνεορτάσωμεν.

Ἡ χάρις τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν.

Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος