ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου Α΄ (Κοτσώνη)

Τὸν περασμένο Νοέμβριο, ὅπως κάθε χρόνο, τελέσαμε στὸ Μοναστηράκι μας στὸν Αὐλώνα τὸ μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ Γέροντα, τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Κυροῦ Ἱερωνύμου (Κοτσώνη) μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς συμπλήρωσης εἴκοσι τριῶν ἐτῶν ἀπὸ τὴν κοίμησή του. Στὴν ἐπιμνημόσυνη δέηση προέστη ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος π. Νικόδημος μὲ τὴ συμμετοχὴ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτη Εὐρίπου π. Βασιλείου, γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ μακ. Ἀρχιεπίσκοπος ἔτρεφε ἰδιαίτερη ἐκτίμηση καὶ τὸν περιέβαλλε μὲ πολλὴ ἀγάπη.

Κατά τὴν πνευματικὴ αὐτὴ ἐκδήλωση ὁμίλησε ὁ Σεβ. Ἀττικῆς, ὁ ὁποῖος μὲ τὴ σοφία τῆς σκέψης καὶ τὴ δύναμη τοῦ λόγου ποὺ τὸν διακρίνουν ἀναφέρθηκε στὴν προσωπικότητα καὶ στὸ ἔργο τοῦ μακαριστοῦ Ἱεράρχη.

Ἐμείς τολμοῦμε νὰ ἐπαναλάβουμε καὶ νὰ τονίσουμε ὅτι ἡ περίοδος τῆς ἀρχιεπισκοπείας τοῦ μακ. Ἱερωνύμου χαρακτηρίζεται ὡς «ὁ χρυσοῦς αἰών» τῆς νεώτερης ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας. Καὶ αὐτὸ ἀποτελεῖ μία πραγματικότητα, τὴν ὁποία δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσει κανένας σοβαρῶς σκεπτόμενος ἄνθρωπος.

Και σήμερα, τιμῶντας καὶ πάλι τὴν ἁγία μνήμη του, μᾶς παρέχεται ἡ εὐκαιρία νὰ ἐπαναφέρουμε, ἀποσπασματικά, σχετικὸ ἄρθρο, ἀναφερόμενο στὴ μορφὴ καὶ στὸ ἔργο τοῦ ἁγίου αὐτοῦ Ἱεράρχη, τὸ ὁποῖο πρὸ ἐτῶν εἶχε δημοσιευθεῖ ἀπὸ τὴν περιοδική μας ἔκδοση μὲ τὴ συμπλήρωση εἴκοσι ἐτῶν ἀπὸ τὴν κοίμησή του.

«Στὶς 15 Νοεμβρίου τοῦ ἔτους 2008 συμπληρώθηκαν εἴκοσι χρόνια ἀπὸ τὴν κοίμηση τῆς μεγάλης ἐκκλησιαστικῆς μορφῆς, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Κυροῦ Ἱερωνύμου. Ὁ μακαριστὸς Γέροντας, μὲ τὰ προσόντα καὶ τὶς ἀρετές, μὲ τὰ ὁποῖα κατὰ πλησμονὴ τὸν εἶχε προικίσει ἡ Θεία Πρόνοια, σημάδεψε ἀνεξίτηλα τὴ σύγχρονη πορεία τῆς Ἑλλαδικῆς μας Ἐκκλησίας καὶ ὄχι μόνο. Ἀνέλαβε τὴ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας σὲ μιὰ ταραγμένη περίοδο. Ταραγμένη καὶ πολιτικῶς καὶ ἐκκλησιαστικῶς. Καὶ δέχτηκε αὐτὸ τὸ κέλευσμα, γιατί, σὲ ὅλη τὴν ἔμπονη ἱερατικὴ του πορεία, μοναδικὴ σκέψη καὶ ἀποκλειστικὸ μέλημά του ἦταν ὄχι ἡ ἀπόκτηση τίτλων καὶ ἀξιωμάτων ἀλλὰ ἡ μέχρι αὐτοθυσίας προσφορὰ του στὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ πλήρωμα, μὴ ὑπολογίζοντας καὶ μὴ ὑποκύπτοντας σὲ ὁποιοδήποτε προσωπικὸ κόστος ἢ σὲ ἄλλη σκοπιμότητα.

Κατηγορήθηκε ὁ Ἱερώνυμος ὅτι ἦταν ὁ «ἐκλεκτός» τῆς τότε δικτατορίας. Τρία περιστατικά, τὰ ὁποῖα ὅλως ἐνδεικτικῶς παραθέτουμε, ἐπιστρέφουν τὴ μομφὴ σὲ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι κακοβούλως καὶ μὲ ἔνοχη πρόθεση τὸ κατασκεύασαν. Τὸ πρῶτο: Ὁ διαπρεπὴς ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, ἀείμνηστος Μάρκος Σιώτης, Κυβερνητικὸς Ἐπίτροπος στὴν Ἀριστίνδην Σύνοδο τοῦ 1967, σὲ ἐπίσημη δημόσια ὁμιλία του ἐτόνισε μὲ ἔμφαση καὶ τούτα τὰ σπουδαῖα: «...Ἡ διαδικασία τῆς ἐκλογῆς τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου εἶχε ὁλοκληρωθεῖ, ὅταν ὁ κλητὴρ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ἐνεφανίσθη καὶ εἶπεν ὅτι εἰς τὸ γραφεῖον τοῦ Προέδρου ἦλθαν οἱ συνταγματάρχαι Γ. Παπαδόπουλος, Στ. Πατακὸς καὶ Ν. Μακαρέζος καὶ παρακαλοῦν νὰ διακοπῆ ἐπ᾿ὀλίγον ἡ συνεδρία γιὰ νὰ ἀνακοινώσουν κάτι εἰς τὸν προεδρεύοντα...». Ὅταν κατόπιν συνήντησε(ὁ Μ. Σιώτης) τὸν προεδρεύοντα καὶ τὸν ἐρώτησε τί ἤθελαν οἱ ἐπισκέπτες, ἔλαβε τὴν ἀπάντηση, ὅτι εἶχαν ἔλθει γιὰ νὰ παρακαλέσουν τὰ μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, νὰ προτιμήσουν κατὰ τὴν ἐκλογὴ τὸν Σεβασμιώτατο, τότε Μητροπολίτη Καστορίας, Δωρόθεο. Ἔλαβαν ὅμως τὴν πληροφορία ὅτι ἡ ἐκλογὴ εἶχε τελειώσει. Τὸ δεύτερο: Ὁ στρατηγὸς Στυλιανὸς Πατακός, ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς Πρωτεργάτες τῆς 21ης Ἀπριλίου, σὲ συνέντευξή του σὲ γνωστὴ ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα, δήλωσε καὶ τὰ ἑξῆς βαρυσήμαντα: «...Τὸν μακαριστὸν Ἱερώνυμον δὲν τὸν ἐξέλεξε ἡ ἐπανάστασις. Δὲν τὸν ἐγνώριζε κἂν... δὲν τὸν ἐγνωρίζαμε καὶ θέλαμε κάποιον ἄλλον. Ἀλλὰ δὲν προλάβαμε.» Καὶ τὸ τρίτο καὶ σπουδαιότερο εἶναι τοῦτο: Εἶναι οἱ δυὸ ἐπιστολές, ποὺ εἶχε στείλει ὁ ἴδιος ὁ Μακαριώτατος προσωπικῶς στὸν τότε δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, ὅταν περιῆλθαν σὲ γνώση του πληροφορίες περὶ βασανιστηρίων ἀντιφρονούντων κρατουμένων πολιτῶν. Δὲν θὰ σχολιάσουμε τὸ κείμενο τῶν ἐπιστολῶν. Τὰ ἀποσπάσματα, ποὺ θὰ παραθέσουμε, ὁμιλοῦν μόνα τους καὶ ὁμιλοῦν τόσο εὔγλωττα. Στὴν πρώτη ἐπιστολὴ ἔγραφε: «...Ἀφορμὴν εἰς τὸ νὰ σᾶς γράψω τὴν παροῦσαν μοῦ ἔδωσαν δυὸ περιστατικά ποὺ θὰ σᾶς ἀναφέρω. Πλὴν δὲν πρόκειται διὰ τὰ μεμονωμένα αὐτὰ περιστατικά, ἀλλὰ διὰ τὸ πνεῦμα καὶ τὴν κατεύθυνσιν ποὺ τὰ προκαλοῦν... Αὐτὰ πού σᾶς γράφω παραπάνω, εἶναι ὅσα ἐπληροφορήθην προχθές. Δυστυχῶς δὲν εἶναι τὰ μόνα. Πληροφοροῦμαι ὅτι συλλαμβανόμενοι ἀξιωματικοὶ δέρονται ἀνηλεῶς, εἰς δὲ τὰς Ἐπαρχίας ὁ στρατιωτικὸς καὶ ὁ χωροφύλαξ εἶναι τὸ φόβητρον... Ἡ ὠμὴ βία καὶ τὸ κράτος τοῦ χωροφύλακος ὀδηγοῦν ὄχι εἰς τὴν Δημοκρατίαν, ἀλλὰ εἴτε εἰς τὴν δουλείαν εἴτε εἰς τὴν ἀνατροπήν...». Καὶ στὴ δεύτερη ἐπιστολή, ἐπανερχόμενος στὸ ἴδιο θέμα, προσέθετε: «...Ἐκ τῶν πολλῶν καὶ πολλαχόθεν προερχομένων πληροφοριῶν ἔχω σχηματίσει τὴν πεποίθησιν, ὅτι πρόκειται περὶ συστήματος καὶ τακτικῆς, τὰ ὁποῖα ἐνθυμίζουν κομμουνιστικὰ καὶ χιτλερικὰ στρατόπεδα συγκεντρώσεως... Ἂν ἡ κατάστασις τῶν πολιτικῶν κρατουμένων δὲν ἀλλάξει ἄρδην, ἡ θέσις μου θὰ παύση νὰ εἶναι εἰς τὴν ὁδὸν Ἁγίας Φιλοθέης καὶ θὰ μεταφερθῆ πλησίον των...». Καὶ νὰ σκεφθῆ κανεὶς ὅτι ἡ τότε πνευματικὴ καὶ ἀκαδημαϊκὴ ἡγεσία τούς ἐν πολλοῖς ἀσαφεῖς λόγους τοῦ δικτάτορα ἐπιδοκίμαζε μὲ χειροκροτήματα καὶ πέραν αὐτοῦ σιωποῦσε χαρακτηριστικά.

Θαυμάζει κανεὶς τὸ συνεχὲς καὶ ἀνύστακτο ἐνδιαφέρον τοῦ Ἱερωνύμου γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας. Καὶ ἀπόδειξη τούτου ἀποτελοῦν καὶ ἐδῶ δυὸ μεγάλου ἐνδιαφέροντος πρωτοβουλίες του. Συνέταξε μετὰ ἀπὸ σοβαρὴ μελέτη καὶ πολλὴ ἀγωνία ἕνα μεγαλόπνοο σχέδιο ἀναδιοργάνωσης ὅλων ἐκείνων τῶν θεσμῶν καὶ σχηματισμῶν ποὺ κινοῦνται στὸν ἐκκλησιαστικό μας χῶρο καὶ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο μέριμνας καὶ φροντίδας τῆς Ἐκκλησίας. Ὄχι μὲ γενικόλογα καὶ εὐχολόγια ἀλλὰ μὲ συγκεκριμένες τοποθετήσεις καὶ λεπτομερεῖς ἀναφορὲς σὲ ὅλα αὐτὰ τὰ θέματα. Δὲν θὰ τὰ ἐπαναλάβουμε, γιατί ὁλόκληρο τὸ κείμενο τοῦ ὑπέροχου καὶ ἐντυπωσιακοὺ αὐτοῦ σχεδιασμού, μὲ τὶς συγκεκριμένες θέσεις καὶ λύσεις, παρατέθηκε στὰ τεύχη τοῦ περιοδικοῦ μας μὲ ἀριθ. 238, 239, 240 καὶ 241. Ἡ δεύτερη πρωτοβουλία ἀναφερόταν στὸ θέμα τῆς κάθαρσης ἀπὸ ἀνάξιους καὶ διαβλητοὺς κληρικούς, οἱ ὁποῖοι κατὰ πολλοὺς καὶ διαφόρους τρόπους εἶχαν εἰσβάλει στὸν ἱερὸ χῶρο τοῦ κλήρου. Ἡ ἀγωνία καὶ ὁ πόνος τοῦ Γέροντα ἦταν μεγάλος. Μέγιστο ὅμως καὶ τὸ προσωπικὸ κόστος, τὸ ὁποῖο παρέβλεπε καὶ δὲν τὸ ὑπολόγιζε. Πόνεσε πολὺ ὁ Γέροντας ἀλλὰ ἔβλεπε ὅτι τὸ συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας ὁδηγοῦσε σ᾿ αὐτὸ τὸ μονόδρομο. Ἀπέβη ὅμως δῶρο ἄδωρο. Μετὰ τὴν ἀπομάκρυνσή του, ἂν ὄχι ὅλοι, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἀπομακρυνθέντες ἐπανῆλθαν, ἄλλοι ὡς «θριαμβευτές» καὶ ἄλλοι μὲ τὸ μοντέρνο τότε τίτλο «τοῦ ἀντιστασιακοῦ».

Ἡ προσωπικότητα τοῦ κάθε ἀνθρώπου, καὶ εἰδικότερα τοῦ κάθε ἡγέτη, δὲν ἐκτιμᾶται ἀπὸ τὶς ἐπιτηδευμένες συμπεριφορὲς καὶ ἐνέργειες, ποὺ ὑπαγορεύονται συνήθως ἀπὸ διάθεση προβολῆς καὶ ἐντυπωσιασμού. Στοιχεῖα προσδιορισμοῦ τῆς προσωπικότητάς του εἶναι κυρίως οἱ λεπτομέρειες ἐκεῖνες ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὴν πολιτεία του, ποὺ δὲν προβάλλονται καὶ τὶς ὁποῖες καὶ ἐμεῖς δὲν ἀξιολογοῦμε ἰδιαίτερα.

Τρία μεμονωμένα καὶ ἐνδεικτικὰ χαρακτηριστικά, ἄγνωστα ἐν πολλοῖς, θὰ παραθέσουμε σήμερα γιὰ τὸν μεγάλο αὐτὸ Ἀρχιεπίσκοπο καὶ θὰ ἀφήσουμε τὴν ἐξαγωγὴ τῶν συμπερασμάτων στὴν καλόπιστη διάθεση τῶν ἀγαπητῶν ἀναγνωστῶν μας.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ: Ὅλες τὶς εἰσπράξεις ἀπὸ τὰ λεγόμενα «δικαιώματα ἀρχιεπισκόπου» τὶς εἶχε ἐκχωρήσει, χωρὶς νὰ βάζει οὔτε δραχμὴ στὴν τσέπη του, γιὰ τὴν ἀνέγερση καὶ τὴ λειτουργία τοῦ Νοσοκομείου τῶν Κληρικῶν (Ν.Ι.Κ.Ε.), τὸ ὁποῖο δυστυχῶς, ἐγκαταλειμμένο ἀπὸ τὴ διάδοχη ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση, καταργήθηκε καὶ ἐντάχθηκε σήμερα καὶ αὐτὸ στὸ σύστημασ τοῦ Ε.Σ.Υ. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό. Διέθετε ἐπιπλέον γιὰ τὸν ἴδιο σκοπὸ καὶ τὸ 1/3 ἀπὸ τὶς τακτικὲς ἀποδοχές του.

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Τὸ μόνο περιουσιακὸ στοιχεῖο ποὺ τοῦ ἀνῆκε ἦταν τὸ φτωχὸ καὶ ἀπέριττο σπιτάκι, ἐπάνω σὲ ἕνα βράχο, στὴν παραλία στὰ Ὑστέρνια τῆς Τήνου. Καὶ εἶχε ἐκφράσει σὲ πολλοὺς φίλους του τὴ δυσφορία του ποὺ τὸ διατηροῦσε ἀκόμη στὴν κυριότητά του καὶ δὲν τὸ εἶχε διαθέσει καὶ αὐτὸ γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖες ἐντάσσονταν στὸ μεγαλόπνοο καὶ ἀθόρυβο ἔργο του. Ὁ Θεὸς φύλαξε καί, μὲ τὶς πιέσεις τῶν φίλων του, διατήρησε αὐτὸ τὸ σπιτάκι, γιὰ νὰ τὸ χρησιμοποιήσει ἀργότερα, στὸ τέλος τοῦ ἐπίγειου βίου του, ὡς καταφύγιο καὶ ἡσυχαστήριο.

Καὶ τὸ ΤΡΙΤΟ: Ἕνα βράδυ ἀπὸ τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς δεκαετίας τοῦ 1960, περνώντας κάποιος κληρικός, στενὸς συνεργάτης του, μπροστὰ ἀπὸ τὸ ἀρχιεπισκοπικὸ μέγαρο τῆς ὁδοῦ Ἁγ. Φιλοθέης, εἶδε τὸ φῶς ἀναμμένο στὸ προσωπικὸ γραφεῖο τοῦ Μακαριωτάτου. Ἀνέβηκε λοιπὸν στὸ διαμέρισμά του καὶ βρῆκε τὸν Μακαριώτατο νὰ ἔχει στὸ τραπέζι του μερικὰ φακελλάκια καὶ νὰ τοποθετεῖ σὲ αὐτὰ κάποια χαρτονομίσματα. «Μακαριώτατε, γιατί τὸ κάνετε αὐτό;» τὸν ρώτησε. Καὶ ἰδοὺ ἡ ἀπάντηση: «Παιδί μου, αὔριο εἶναι ἡμέρα μισθοδοσίας καὶ ἡ ἡμέρα τῆς μισθοδοσίας δὲν πρέπει νὰ βρίσκει τὸν ἐπίσκοπο, πολλῷ μᾶλλον τὸν ἀρχιεπίσκοπο νὰ ἔχει οὔτε μιὰ δραχμὴ στὴν τσέπη του. Ὅ,τι λοιπόν μου ἀπέμεινε θὰ τὰ στείλω σὲ ὁρισμένα πρόσωπα, ποὺ ξέρω ὅτι ἔχουν κάποιες ἰδιαίτερες ἀνάγκες.»

Εἴπαμε παραπάνω ὅτι στὸν μακαριστὸ Γέροντα ἀποδόθηκε κακόβουλα ἡ μομφή ὅτι ἦταν ὁ «ἐκλεκτός» τῆς δικτατορίας. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος ἔφερε πράγματι τὸν τίτλο τοῦ «ἐκλεκτοῦ». Καὶ τὸν ἔφερε δικαίως, ὅμως γιὰ ἄλλο λόγο. Γιατί ἦταν ὁ «ἐκλεκτός» τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἅγιος αὐτὸς Ἱεράρχης ἔγραψε χρυσὴ σελίδα στὴ σύγχρονη Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία. Καὶ ἔτσι θὰ τὸν ἀποδώσει ἡ ἱστορία στοὺς ἐπιγενομένους ...».

ΕΠΙΜΕΤΡΟ.

Ὁ μακ. Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος ὑπῆρξε πράγματι μεγάλη μορφὴ τῆς σύγχρονης Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας. Ὅλα τὰ χρόνια τῆς ἀρχιεπισκοπικῆς του διακονίας, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ἀπομάκρυνσή του, ἀκολούθησε μία πορεία ἀγώνων, μία πορεία μαρτυρίου ἀλλὰ καὶ μαρτυρίας. Καὶ στὸν ἀγῶνα αὐτό, παλεύοντας μὲ τὶς δυνάμεις τοῦ σκότους, πρόσφερε τὸ εἶναι του, πρόσφερε τὴν ψυχή του, ἀκόμη καὶ τὴν ἴδια του τὴ ζωή. Τὸ εὐσεβὲς πλήρωμα δέχθηκε ὅλη αὐτὴ τὴ μακρὰ διακονία του ὡς «δώρημα παρὰ Θεοῦ». Οἱ ἀντίπαλοί του «διὰ φθόνον ἐμίσησαν αὐτόν» καὶ τὸν πολέμησαν.

Ἡ προσωπικότητα τοῦ Ἱερωνύμου λάμπει καὶ τώρα ὡς ἀστέρας πολύφωτος στὸ ἐκκλησιαστικὸ στερέωμα καὶ τὸ ἔργο του προβάλλεται καὶ σήμερα ἀλλὰ θὰ προβάλλεται καὶ αὔριο καὶ στὸ μέλλον. Καὶ τοῦτο γιατί ὁ μακ. Γέροντας ἔφερε τὴ σφραγίδα καὶ τὸν τίτλο «τοῦ ἐκλεκτοῦ». Τοῦ ἐκλεκτοῦ τοῦ Ἁγίου Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ ἂς ἀποτελέσει τοῦτο τὸν ἔπαινο τῆς προσφορᾶς του.

Ὁ Σχολιαστὴς

Πηγή: Ελεύθερη Πληροφόρηση