Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει Κιλκίς, Καβάλα, Σιδηρόκαστρο και Σέρρες - Γεώργιος Κουρκούτας

ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

 21 έως 28 Ιουνίου 1913 : Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει Κιλκίς, Καβάλα, Σιδηρόκαστρο και Σέρρες

Β’ Μέρος

Ο χάρης της Βαλκανικής Χερσονήσου άλλαξε πλήρως στο διάστημα 1912-1913 με τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους. Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1912 με την ταυτόχρονη επίθεση των τεσσάρων Χριστιανικών Βασιλείων (Ελλάς ,Σερβία  ,Μαυροβούνιο και Βουλγαρία) εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας .

 Ο  Β' Βαλκανικός Πόλεμοςκαι οι Ελληνικές νίκες εναντίον των Βουλγάρων

Ο  Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν η ένοπλη σύγκρουση(16-18/07/1913) που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου( 30/09/1912-30/05/1913). Διεξήχθη ανάμεσα στην Βουλγαρία και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού(με τις οποίες είχε συμμαχήσει στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο) τη Σερβία και την Ελλάδα. Κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διαφορά με τον Α’  πόλεμο ήταν πως  η Βουλγαρία πολέμησε τους πρώην  συμμάχους της για να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον προηγούμενο πόλεμο. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος τελείωσε με επικράτηση της Σερβίας και της Ελλάδος, οι οποίες πέτυχαν σημαντικές νίκες στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και των Κεντρικών  Βαλκανίων. Με την βουλγαρική ήττα αποκρούστηκαν και οι βλέψεις για τη δημιουργία μιας Μεγάλης Βουλγαρίας.

Η μάχη της Δοϊράνης (22 καί 23 Ιουνίου 1913)

Στις 21 Ιουνίου 1913 ο Ελληνικός Στρατός υπό την καθοδήγηση του Βασιλέως και Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου νίκησε τους Βουλγάρους σε δύο γιγαντομαχίες (και αιματηρότατες μάχες ) σε Κιλκίς και Λαχανά. Η βουλγαρική στρατιά υποχωρώντας από τό Κιλκίς κατέφυγε στήν περιοχή Δοϊράνης - Γευγελής καί οργάνωσε αμυντική τοποθεσία στα υψώματα νότια από την  Δοϊράνη πάνω από τό χωριό Βλαντάγια. Τό Ελληνικό Γενικό Στρατηγείο, μετά την διπλή νίκη της 21ης Ιουνίου, έθεσε σαν άμεσο σκοπό τήν όσο τό δυνατό ταχύτερη εκκαθάριση όλης της περιοχής δυτικά του Στρυμόνα καί νότια του Μπέλες από τις εχθρικές δυνάμεις καί τήν απώθησή τους προς τα βορειοανατολικά, ώστε νά επιτευχθεί επαφή μέ τούς Σέρβους. 


Στο αριστερό του ελληνικού στρατού βάδιζαν η 6η καί η 10η μεραρχία μέ κατεύθυνση την Δοϊράνη. Τό πρωί της 22ας Ιουνίου οι εμπροσθοφυλακές τους έφθασαν αντίστοιχα στην Χέρσοβα καί τό Γενήκιοϊ (Ελευθεροχώρι) καί δέχτηκαν εχθρικά πυρά από τα υψώματα της λίμνης. Τό 4ο Σύνταγμα Ευζώνων της 10ης μεραρχίας επιτέθηκε τό μεσημέρι καί απώθησε τις εχθρικές προφυλακές από τό χωριό Βλαντάγια, ενώ η υπόλοιπη μεραρχία καλύφτηκε κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό Καλινδρίας. Τό πρωί της 23ης Ιουνίου ο Ελληνικός στρατός ξεκίνησε συντονισμένη επίθεση μέ όλες του τις δυνάμεις. Οι εύζωνοι κατέλαβαν μέ την λόγχη τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δοϊράνης. Οι Βούλγαροι αντιλήφθηκαν τήν υπερφαλάγγιση στο αριστερό τους καί εγκατέλειψαν τις θέσεις πάνω στα υψώματα, υποχωρώντας προς τα βόρεια, αφού απήγαγαν ως ομήρους τον Μητροπολίτη καί 30 προκρίτους της πόλης. Η μάχη της Δοϊράνης κόστισε στις δύο Ελληνικές μεραρχίες περίπου 1000 νεκρούς καί τραυματίες.

Κατάληψη της ανατολικής Μακεδονίας καί της δυτικής Θράκης

Μετά από τήν συντριβή των εχθρικών δυνάμεων, στόχος του Γενικού Στρατηγείου ήταν η εκκαθάριση της περιοχής μεταξύ Στρυμόνα καί Μπέλες, ενώ η 7η μεραρχία θά παρέμενε ως εφεδρεία στην δυτική όχθη του εν λόγω ποταμού. Εν τω μεταξύ ο Ελληνικός στόλος εκτελούσε παραπειστική ναυτική επίδειξη μπροστά από τήν Καβάλα, ολόκληρη τήν 24η Ιουνίου 1913, μέ αδειανά μεταγωγικά πλοία. Αυτή η κίνηση δημιούργησε τήν εντύπωση στους Βούλγαρους ότι οι Ελληνικές μεραρχίες της Ηπείρου είχαν έρθει ως ενισχύσεις καί αποβιβάζονταν ανατολικά της Καβάλας, στήν Κεραμωτή, απέναντι από την Θάσο. Έτσι στις 25 Ιουνίου εκκένωσαν τήν Καβάλα, για νά τήν καταλάβει αναίμακτα ο στόλος μας μέ τα αντιτορπιλικά "Δόξα", "Πάνθηρ" καί "Ιέραξ".
Στο μεταξύ τό δεξιό του ελληνικού στρατού συνέχιζε τις εκκαθαριστικές του επιχειρήσεις. Επικεφαλής ήταν ο αντιστράτηγος Εμμανουήλ Μανουσογιαννάκης με καταγωγή από τα Σφακιά. Τό βράδυ της 25ης Ιουνίου η 1η μεραρχία είχε φτάσει στο Τουρτσελή (Θρακικό) καί η 6η στον Τζουμά Μαχαλά (Λειβάδια). Υπήρχαν πληροφορίες για σημαντικές βουλγαρικές δυνάμεις στα υψώματα της Βετρίνας καί στήν ανατολική όχθη του Στρυμόνα μπροστά από τό Σιδηρόκαστρο (Δεμίρ Ισσάρ). Έπειτα από σκληρές μάχες τριών ημερών τό 1ο σύνταγμα ευζώνων κατέλαβε το Νέο Πετρίτσι. Οι Έλληνες κάτοικοι του χωριού έσπευσαν με άκρατο ενθουσιασμό και δάκρυα στα μάτια να υποδεχθούν και να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των κουρασμένων ευζώνων, επικεφαλής των οποίων υπήρξε ο μετέπειτα στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης.

Τα υψώματα πάνω από  το χωριό ήταν καλά οχυρωμένα από τους Βουλγάρους. Εκεί είχαν τοποθετηθεί τα 4 τοπομαχικά πυροβόλα, που δυσκόλευαν στο έπακρο τις κινήσεις των ελληνικών τμημάτων, γύρω από το χωριό. Χρειάστηκε λοιπόν μια νέα προσπάθεια για την κατάληψη και την εκδίωξη του εχθρού. Το πρωί της 27ης Ιουνίου 1913, ο Λόχος ευζώνων, με επικεφαλής τον λοχαγό Γεώργιο Παπαδόπουλο, κινήθηκε προς γενική επίθεση, σώμα με σώμα με τον εχθρό. Ο γενναίος λοχαγός, με το περίστροφο στο χέρι και οδηγώντας τους άνδρες τους στα εχθρικά οχυρά, έπεσε νεκρός από βουλγαρικό βόλι. Οι εύζωνοι όμως δεν πτοήθηκαν. Προχώρησαν ακάθεκτοι και με την χαρακτηριστική ιαχή «Αέρα» κατέλαβαν τα 4 πυροβόλα, εκτοπίζοντας τους εναπομείναντες Βουλγάρους, που τράπηκαν σε άτακτη φυγή προς τον Στρυμόνα. 

Οι Βούλγαροι υποχωρούν και σφάζουν τους αμάχους Έλληνες  

Η περιοχή από το Νέο Πετρίτσι, μέχρι τη γέφυρα του Στρυμόνα κατακλύστηκε από πανικόβλητους Βουλγάρους, που προσπαθούσαν να περάσουν τα στενά του Ρούπελ, ενώ η 6η μεραρχία καταλάμβανε τό Δεμίρ Ισσάρ (Σιδηρόκαστρο). Εκεί βρέθηκαν τα πτώματα του μητροπολίτη Κωνσταντίνο καί 100 προκρίτων πού είχαν σφαγεί από τούς Βουλγάρους. Ο μέραρχος της 6^ης  Μεραρχίας Νικόλαος Δελαγραμμάτικας απέστειλε τό ακόλουθο τηλεγράφημα στο Στρατηλάτη Κωνσταντίνο:  

«Ο Βούλγαρος λοχαγός της χωροφυλακής Μίκτα Μίλεγκώφ με την υπόδειξη τριών βουλγαρόφωνων κατοίκων συνέλαβε το Μητροπολίτη Κωνσταντίνο, τον ιερέα Παπασταύρο, τον προύχοντα Θωμά Παπαζαχαρίου και πλέον των εκατό άλλων ομογενών, του οποίους έκλεισε στον περίβολο της βουλγαρικής Σχολής. Όλους αυτούς τη νύχτα της 25ης προς 26 τρέχοντος μηνός (1913) Βούλγαροι στρατιώτες και χωροφύλακες τους σκότωσαν.
Αγγάρεψαν, μάλιστα, Τούρκους χωρικούς και τους έθαψαν στον περίβολο της Σχολής, έξω από τον ανατολικό μαντρότοιχο αυτής. Ο αξιωματικός του επιτελείου μου διέταξε την εκταφή αυτών για να βεβαιωθεί για το αποτρόπαιο γεγονός. Πράγματι, σε βάθος πλέον των δύο μέτρων βρέθηκαν μαζεμένα τα πτώματα αυτών που έσφαξαν. Εκτός από τις σφαγές, αξιωματικοί αλλά και στρατιώτες του βουλγαρικού στρατού βίασαν πολλές παρθένους. Μία, μάλιστα, από αυτές, ονομαζόμενη Αγαθή Θωμά, κόρη κηπουρού, αντιστάθηκε και την έσφαξαν».

Ο επικεφαλής της ύλης του ιππικού ανθυπολοχαγός Ιωαννίδης πού ελευθέρωσε τό Σιδηρόκαστρο ύψωσε τήν γαλανόλευκη στο βυζαντινό κάστρο της πόλης. Οι συνολικές απώλειες από την μάχη της Βετρίνας ανήλθαν σε 39 νεκρούς καί 209 τραυματίες. 

Η απελευθέρωση των Σερρών
Στις 28 Ιουνίου 1913, η 7η μεραρχία υπό τάς διαταγάς του αντιστράτηγου Ναπολέοντος Σωτήλη, πέρασε τις γέφυρες Στρυμονικού καί Κουμαριάς καί απελευθέρωσε τις Σέρρες. Η εικόνα που αντίκρισε ήταν τρομερή. Οι Βούλγαροι, πριν την αναχώρησή τους έκαψαν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Κυρίως τη μεγάλη ελληνική συνοικία και την ελληνική αγορά. Ο Μέραρχος έστειλε τηλεγράφημα στο στρατιωτικό επιτελείο στη Δοϊράνη ζητώντας επειγόντως βοήθεια: «Η πόλη των Σερρών εκάη ολόκληρος εξαιρέσει τουρκικής και εβραϊκής συνοικίας. Αγορά εκάη επίσης. Πλήθος γυναικοπαίδων ευρέθησαν φονευμένα ή απηνθρακωμένα εντός των οικιών. Πόλις στερείται εντελώς άρτου. Απόλυτος ανάγκη ληφθώσι μέτρα συντόμως προς διατροφήν πληθυσμού. Άστεγοι υπερβαίνουσι 20 χιλιάδας.» Ένα χαρακτηριστικό στιγμιότυπο είναι καταχωρημένο στην εφημερίδα «Εμπρός» της 5ης Ιουλίου 1913. Στο δημοσίευμα σημειώνεται πως έγινε εκδήλωση στο τζαμί Εσκή, όπου είχε μετατραπεί από τους Βουλγάρους σε εκκλησία. Με την απελευθέρωση της πόλης αποδόθηκε πάλι στους μουσουλμάνους, όπου έγινε ειδική εκδήλωση για το σκοπό αυτόν. Στην εκδήλωση παρευρίσκονταν οι πρόξενοι της Αυστρίας και της Ιταλίας, οι πολεμικοί ανταποκριτές Μαγκρίνι και Φέρμαν ο δήμαρχος των Σερρών Αδήλ Βέης, Έλληνες πρόκριτοι και πολλοί άλλοι. Εκεί ο φρούραρχος της πόλης των Σερρών Μαζαράκης κήρυξε την απελευθέρωση της. Είπε συγκεκριμένα ο Φρούραρχος:
«Εν ονόματι της Α. Μεγαλειότητος του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του νικηφόρου στρατού κηρύσσω την απελευθέρωσιν της αγαπητής πόλεως των Σερρών τόσον σκληρώς δοκιμασθείσης υπό βαρβάρου εχθρού. Η ελληνική Κυβέρνησις θα απονείμει τοις πάσι δικαιοσύνην, ουδεμίαν διάκρισιν ποιούσα μεταξύ φυλής, θρησκεύματος, εθνικότητος.»

Τις πρώτες μέρες η κατάσταση ήταν δραματική. Ο Μητροπολίτης Σερρών με το Φρούραρχο Μαζαράκη έστειλαν τηλεγράφημα σε σύλλογο της Αθήνα με την επωνυμία «Επιτροπή Κυριών» και ζήτησαν ρουχισμό για τις χιλιάδες των αστέγων. Το τηλεγράφημα έλεγε τα εξής: «Ανάγκη έλθη Σέρρας, επιτροπή κυριών μετά ενδυμάτων, τροφίμων και δια νοσοκομεία».Μέσα στον ενθουσιασμό για την απελευθέρωση της πόλεως δεν μπορούσαν να κρυφτούν τα μεγάλα τραύματα του πληθυσμού που έπεφτε θύμα της Βουλγαρικής θηριωδίας .

 Επιμέλεια Αφιερώματος : Γεώργιος Διον . Κουρκούτας