Συνέχιση των εργασιών του ΙΔ΄ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου

Συνέχιση των εργασιών

του ΙΔ΄ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου 

      Συνεχίσθηκαν σήμερα 18 Σεπτεμβρίου οι εργασίες του ΙΔ΄ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων, το ο­ποί­ο δι­ορ­γα­νώ­νει η Ι­ε­ρά Σύ­νο­δος της Εκ­κλη­σί­ας της Ελ­λά­δος στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών. Οι εργασίες φιλοξενούνται  στη Χριστιανική Εστία Πατρών, με τη συμμετοχή 116 εκπροσώπων από 58 Ιερές Μητροπόλεις. Γε­νι­κό θέ­μα του Συμ­πο­σί­ου, το ο­ποί­ο έ­χει θέ­σει υ­πό την αι­γί­δα του ο Μα­κα­ρι­ώ­τα­τος Αρ­χι­ε­πί­σκο­πος Α­θη­νών και Πά­σης Ελ­λά­δος κ. Ι­ε­ρώ­νυ­μος, εί­ναι:

«ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»

      Το πρωί τελέσθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέου Πατρών η Θεία Λειτουργία, με τη συμμετοχή όλων των εκπροσώπων – συνέδρων.

       Κατόπιν στη Χριστιανική Εστία Πατρών συνεχίστηκαν οι εργασίες του Συμποσίου σε Δεύτερη Συνεδρία με προεδρεύοντα τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη κ. Νικόλαο Ιωαννίδη, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά την οποία ομίλησαν οι παρακάτω αναφερόμενοι με τα εξής θέματα:

            Ο πρώτος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Γεώργιος Φίλιας,  Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέπτυξε το θέμα : «Τά Μηναία».  Ο ομιλητής ανέφερε ότι: «Οἱ διαφορετικοὶ τύποι τῶν Μηναίων διακρίνονται σὲ τέσσερεις κατηγορίες: τὰ «ἀρχαϊκὰ περιφεριακά», τὰ «ἀρχαϊκὰ μητροπολιτικά», τὰ «ἀνανεωμένα» και τὰ «νεο-σαββαϊτικά». Τὸ περιεχόμενο τῶν Μηναίων ἔχει μεταφραστεῖ σὲ λειτουργικὲς γλῶσσες ὁμοδόξων λαῶν (σλαβωνικὲς  καὶ ρουμανικὲς μεταφράσεις), ἀλλὰ καὶ στὶς σύγχρονες διαδεδομένες εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες. Εἶναι ἀξιοσημείωτο, μάλιστα, ὅτι στὶς γλῶσσες τῶν ὁμοδόξων σλαυοφώνων καὶ ἀραβοφώνων λαῶν, ὁ τίτλος «Μηναῖον» διασώζεται μὲ μικρὲς παραλλαγές.

Τὶ θὰ ἀνέμενε σήμερα ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπὸ μία ἐπανέκδοση τῶν Μηναίων; Ἴσως θὰ ἀνέμενε τὸ πρωταρχικὸ ἐπίτευγμα τῆς συγκεντρώσεως ὅλων τῶν χειρογράφων Μηναίων, τὰ ὁποῖα (κατὰ καιρούς) ἀπετέλεσαν τὴ βάση τῶν διαφόρων ἐκδόσεων».

 Ο δεύτερος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύ-τερος κ. Θεόδωρος Κουμαριανός, Λέκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασε το θέμα : «Το Ευχολόγιο». Ο ομιλητής τόνισε ότι : «Στὸ βιβλίο τοῦ Εὐχολογίου διακρίνεται ὁ θεολογικὸς πλοῦτος τῆς Ἐκκλησίας. Στὶς ποικίλες Εὐχὲς καὶ στὶς Ἀκολουθίες ἀναδεικνύεται ἡ θεολογία τῆς δημιουργίας του κόσμου, τῆς κοινωνίας τοῦ Θεοῦ μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας».

 Ο τρίτος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Δημήτριος Μπαλαγεώργος, Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Μουσικών σπουδών  της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασε το θέμα : «Παρακλητική και Ωρολόγιο». Ο ομιλητής παρουσίασε τα λειτουργικά βιβλία της Παρακλητικής και του Ωρολογίου με λιτή δόση πληροφοριών που αποκαλύπτουν την προέλευση και την εξελικτική πορεία των δύο αυτών βιβλίων, με σύντομη αναφορά στην χειρόγραφη παράδοση αυτών, υπενθυμίζοντας την μορφή του περιεχομένου και την λειτουργική χρήση αυτών. Τέλος αναφέρθηκε και στη μουσική των δύο αυτών βιβλίων και στα μουσικά βιβλία που διασώζουν τις υπερχιλιόχρονες μελωδίες των υμνογραφημάτων τους».

Μετά το σύντομο διάλειμμα επαναλήφθηκαν οι εργασίες με την Τρίτη Συνεδρία υπό την προεδρία του Ελλογιμωτάτου κ. Γεωργίου Φίλια Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 Ο πρώτος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρε-σβύτερος κ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Καθηγητής  του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  , ανέπτυξε το θέμα: «Κήρυγμα και Λειτουργικές τέχνες». 

Ο ομιλητής ανέφερε πως: «Το κήρυγμα χρειάζεται να είναι Χριστοκεντρικό, αγιογραφικό, πατερικό, μυ­στα­γωγικό, πρακτικό, σαφές και συγκεκριμένο, ανε­πιτή­δευτο, «Λόγος πα­ρα­κλήσεως», συγχρονισμένο και προσω­πι­κό. Ο λόγος του κηρύγματος, έστω κι αν έχει όλα τα παραπάνω χαρακτη­ριστικά, καθίσταται αδύναμος και άνευρος, εάν δε συ­νο­δεύεται από ανάλογο βίωμα. Σημαντική είναι η συμβολή των λειτουργικών τεχνών στην εκφορά του κηρύγματος: η ναοδομία, η αγιογραφία, η ξυλο­γλυ­πτική, η εκκλησιαστική μουσική, το κέντημα κι όλες οι άλλες τέχνες, υπουργούν το μυ­στήριο της πίστεως και διδάσκουν τους πιστούς. Χρειά­ζε­ται προ­σοχή, μήπως η διακονία του λόγου εκπέσει σε ηθικο­λο­γία, δι­κα­νική απολογία και πο­λιτική καταγγελία.  Γι΄ αυτό και η καλή προε­τοι­μασία ενός κη­ρύγ­μα­­τος είναι τέχνη, αφού έχει ανάγκη τους κανόνες και τις αρχές της Ομιλητικής και της Εκκλησιαστικής Ρητορικής».

Η δεύτερη  Ει­σή­γη­ση εί­χε ως θέ­μα: «Ο φωτισμός του Χριστιανικού Ναού». Ο εισηγητής  Ελλογιμώτατος κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, Αναπληρωτής Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπογράμμισε ότι: «Η περί φωτός θεολογία της Εκκλησίας σχετίζεται με το φωτισμό του Χριστιανικού Ναού ως τόπου συνάξεως και αγιασμού του λαού, ως πολύφωτου ουρανού και φωτοφόρου οίκου πεπληρωμένου  «φωτός αϊδίου» και απαστράπτοντος την «άνωθεν φωτοφανή αίγλη». Η εν τω Ναώ φωτοχυσία την ώρα της τέλεσης των Ακολουθιών έχει βιβλικές ρίζες, γίνεται για λόγους πρακτικούς, λόγους τιμής και ευλαβείας, αλλά και λόγους σχετιζόμενους με τους συμβολισμούς που δίδει η Εκκλησία στο φως (χριστολογικούς, αγιοπνευματικούς).».

Ακολούθησε εποικοδομητική συζήτηση και η καθιερωμένη μεσημβρινή διακοπή όπου προσφέρθηκε το Γεύμα.

Κατά την απογευματινή Τέταρτη Συνεδρία προήδρευσε ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Βασίλειος Καλλιακ-μάνης, Καθηγητής  του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και παρουσιάσθηκαν από τους εκλεκτούς ομιλητές τα εξής θέματα: 

 Η πρώτη εισήγηση είχε ως θέμα «Η θεολογία της εικόνας» με εισηγητή τον Αιδεσιμολογιώτατο Πρωτο-πρεσβύτερο κ. Σταμάτιο Σκλήρη, Διδάκτορα Θεολογίας – Αγιογράφο.

Η ομιλία του ανεγνώσθη υπό του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου κ. Βαρνάβα Θεοχάρη, Γραμματέως της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως, λόγω εκτάκτου απουσίας του ομιλητού. Στην ομιλία του αναφέρθηκε ότι: «οι Άγιες εικόνες είναι ένα γεγονός σύμφυτο με την Θεία Ευχαριστία και δείχνουν σαν άλλο τηλεσκόπιο το άλλο τοπίο της δημιουργίας. Τη μελλοντική αλήθεια της σκηνής του Θεού μετά των ανθρώπων. Γι αυτό και το κατεξοχήν εικονογραφικό θέμα είναι η Δευτέρα Παρουσία ή οι Άγιοι Πάντες  με τον Χριστό και τους Αγγέλους , ή η επιτομή αυτών που είναι η εικόνα της Δεήσεως. Εκεί η Παναγία και ο Τίμιος Πρόδρομος παρακαλούν τον Χριστό-Κριτή να σώσει τους ανθρώπους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως κάθε εικόνα ενός επιμέρους Αγίου δεν είναι παρά ένα τμήμα, που αποσπάστηκε από την μεγαλειώδη  εικονογραφική σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας για να μας συνδέει μέσω της τιμής προς τον συγκεκριμένο Άγιο με την τελική  και αιώνια αλήθεια των όντων».

          Η δεύτερη εισήγηση ανεφέρετο στο θέμα:«Ο εικονογραφικός κύκλος του Ναού». Ο Εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Τρύφων Τσομπάνης, Λέκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανέφερε τα κάτωθι: «Γίνεται μια ιστορική επισκόπηση στο θέμα της αγιογράφησης των ναών της παλαιοχριστιανικής περιόδου, εξετάζεται το θέμα του εικονογραφικού προγράμματος όπως αυτό καθιερώνεται μετά την ζ΄  Οικουμενική Σύνοδο και τις αισθητικές και δογματικές βάσεις που τίθενται με τις αποφάσεις της Συνόδου, μελετάται η εξέλιξη της ναοδομίας και της σχέσης αρχιτέκτονα και ζωγράφου στην ανοικοδόμηση ενός ναού, επισημαίνονται οι θεολογικές αισθητικές αντιλήψεις των μετέπειτα εποχών που συμβάλλουν πλέον στην καθιέρωση ενός κοινά αποδεκτού εικονογραφικού προγράμματος, γίνονται παρατηρήσεις σε κάποιες περιπτώσεις μνημείων και ακολουθεί ένας προβληματισμός για τη διαμόρφωση των εικονογραφικών προγραμμάτων των σημερινών ναών . Κατατίθενται γνώμες και προτάσεις, για μια πιο σωστή αντιμετώπιση του θέματος και  καλύτερη οργάνωση της εκκλησίας στο θέμα της αισθητικής της σύγχρονης τέχνης ».

Η Τρίτη  Ει­σή­γη­ση εί­χε ως θέ­μα: «Υφαντουργία και μικροκεντητική». Η ομιλήτρια, Ελλογιμωτάτη κ. Ελένη Βλαχοπούλου, Δρ. Αρχαιολογίας ανεφέρθη στα παρακάτω : «Η αναβίωση της εκκλησιαστικής υφαντουργίας και κεντητικής στη σύγχρονη Ελλάδα αποτελεί ένα φαινόμενο, που άρχισε να συντελείται σιγά-σιγά στη διάρκεια κυρίως του τελευταίου τετάρτου του 20^ου αιώνα, μέσα σε μοναστικές, κυρίως, κοινότητες, ως αποτέλεσμα της ακμής του μοναχισμού, αλλά και από μεμονωμένους ιδιώτες καλλιτέχνες.  Σκοπός της μελέτης αυτής είναι, ως μια πρώτη προσέγγιση, να αναδείξει τις σύγχρονες μεθόδους εκτέλεσης των καλλιτεχνημάτων αυτών, σε σύγκριση με τις παλαιές, ώστε να γίνουν καλύτερα κατανοητές οι διαφορές του σήμερα και του χθες, αλλά και τα κοινά μεταξύ τους σημεία».

Επηκολούθησε γόνιμη συζήτηση και ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις των συνέδρων, και μετά το Δείπνο έγινε συζήτηση επί γενικής φύσεως λειτουργικών θεμάτων .

         

Εκ του Γρα­φε­ίου Τύπου της Ι­ε­ράς Συ­νό­δου