Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος - Παναγιώτης Μαρτίνης

Οι­κου­με­νι­κός Πα­τριάρ­χης Βαρ­θο­λο­μαί­ος ο Α΄

Στις 11 Ιου­νί­ου η Εκ­κλη­σί­α τι­μά τη μνή­μη των Αγ. Α­πο­στ. Βαρ­θο­λο­μαί­ου και Βαρ­νά­βα. Την η­με­ρο­μη­νί­α αυ­τή ά­γει  τα ο­νο­μα­στή­ριά Του ο Οι­κου­με­νι­κός Πα­τριάρ­χης Βαρ­θο­λο­μαί­ος ο Α΄.

- Έ­να σύ­ντο­μο βιο­γρα­φι­κό ση­μεί­ω­μα.

Ο Αρ­χιε­πί­σκο­πος Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως, Νέ­ας Ρώ­μης και Οι­κου­με­νι­κός Πα­τριάρ­χης Βαρ­θο­λο­μαί­ος ο Α΄, κα­τά κό­σμο Δη­μή­τριος Αρ­χο­ντώ­νης, γεν­νή­θη­κε στο χω­ριό Ά­γιοι Θε­ό­δω­ροι της Ίμ­βρου στις 29 Φε­βρουα­ρί­ου 1940. Δι­δά­χτη­κε τα πρώ­τα γράμ­μα­τα στην ι­διαί­τε­ρή του πα­τρί­δα και στη συ­νέ­χεια ήλ­θε στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη για τις ε­γκύ­κλιες σπου­δές. Δια­κρί­θη­κε ως σπου­δα­στής στη θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή της Χάλ­κης και α­να­δεί­χτη­κε πτυ­χιού­χος της το 1961.

Στις 13 Αυ­γού­στου 1961 χει­ρο­το­νή­θη­κε διά­κο­νος α­πό τον τό­τε Μη­τρο­πο­λί­τη Ίμ­βρου και Τε­νέ­δου Με­λί­τω­να, που του έ­δω­σε το ό­νο­μα Βαρ­θο­λο­μαί­ος, τι­μώ­ντας τον Ίμ­βριο μο­να­χό Βαρ­θο­λο­μαί­ο τον Κου­τλου­μου­σια­νό, διορ­θω­τή και εκ­δό­τη των Μη­ναί­ων της Εκ­κλη­σί­ας και άλ­λων λει­τουρ­γι­κών βι­βλί­ων.

Η πρώ­τη μας γνω­ρι­μί­α έ­γι­νε το Δε­κέμ­βριο του 1963 στη Ρώ­μη. Διά­κο­νος, υ­πό­τρο­φος του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τριαρ­χεί­ου τό­τε, ο νυν Πα­τριάρ­χης Βαρ­θο­λο­μαί­ος, πα­ρα­κο­λου­θού­σε με­τα­πτυ­χια­κά μα­θή­μα­τα Κα­νο­νι­κού Δι­καί­ου στο Ιν­στι­τού­το Α­να­το­λι­κών Σπου­δών του Γρη­γο­ρια­νού Πα­νε­πι­στη­μί­ου, μα­θή­μα­τα Πα­τρο­λο­γί­ας και Λει­τουρ­γι­κής στο ί­διο Ιν­στι­τού­το ο υ­πο­γρά­φων. Εί­μα­στε μό­νο τρεις Έλ­λη­νες Ορ­θό­δο­ξοι που πραγ­μα­το­ποιού­σα­με με­τα­πτυ­χια­κές σπου­δές στο πα­ρα­πά­νω Ιν­στι­τού­το και συν­δε­θή­κα­με με μί­α στε­νή φι­λί­α. Εί­ναι α­λή­θεια πως α­πό την αρ­χή της γνω­ρι­μί­ας μας μου έ­κα­ναν ε­ντύ­πω­ση πολ­λά χα­ρι­σμα­τι­κά στοι­χεί­α της προ­σω­πι­κό­τη­τας του νε­α­ρού τό­τε δια­κό­νου ή­ταν μό­λις 23 ε­τών. Σε­μνός, προ­σε­κτι­κός στα λό­για και στις κι­νή­σεις του σε έ­να α­μι­γώς κα­θο­λι­κό πε­ρι­βάλ­λον, συγ­χρό­νως ό­μως κοι­νω­νι­κός και φι­λι­κός. Διέ­θε­τε τη γο­η­τεί­α του Φα­να­ριώ­τη  ιε­ρω­μέ­νου, που “κου­βα­λά­ει”  την πα­ρά­δο­ση της Ορ­θο­δο­ξί­ας μα­ζί με την οι­κου­με­νι­κό­τη­τα της Με­γά­λης του Χρι­στού Εκ­κλη­σί­ας, μ΄ έ­να σύγ­χρο­νο τρό­πο, σ΄ έ­να σύγ­χρο­νο κό­σμο. Υ­πήρ­χαν σ΄ αυ­τό το νε­α­ρό Ίμ­βριο - Κων­στα­ντι­νου­πο­λί­τη μια κατα­πλη­κτι­κή ιε­ρο­πρέ­πεια, έ­να έ­ντο­νο ορ­θό­δο­ξο ή­θος και εκ­κλη­σια­στι­κό φρό­νη­μα.

Έ­τσι, α­πό την πρώ­τη στιγ­μή, σ΄ έ­κα­νε δι­κό του, φί­λο του, α­πο­ζη­τού­σες τη συ­ντρο­φιά του. Στις φι­λι­κές μας συ­να­ντή­σεις του ά­ρε­σε να ε­ξι­στο­ρεί  τα παι­δι­κά του χρό­νια στο χω­ριό του, τους Αγ. Θε­ο­δώ­ρους της Ίμ­βρου, τα ε­φη­βι­κά και Γυ­μνα­σια­κά του στην Πό­λη. Ό­μως ή­ταν το “κά­τι άλ­λο” γι΄ αυ­τόν, μια λα­χτά­ρα και μί­α νο­σταλ­γί­α, τα φοι­τη­τι­κά του χρό­νια, η ζω­ή του στο μο­να­στή­ρι της Αγ. Τριά­δος, ε­κεί που στε­γά­ζε­ται η πε­ρί­φη­μη θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή της Χά­λης, πά­νω στο λό­φο της Ελ­πί­δας. Πολ­λές φο­ρές οι συ­ζη­τή­σεις μας μ΄ έ­κα­ναν να στο­χά­ζο­μαι  πό­σο στε­νή , μί­ζε­ρη, ε­παρ­χιώ­τι­κη ή­ταν η δι­κή μου Ορ­θο­δο­ξί­α, αυ­τή που δι­δα­σκό­μα­στε στις Α­κα­δη­μα­ϊ­κές θε­ο­λο­γι­κές σχο­λές και ζού­με στον ελ­λα­δι­κό χώ­ρο, σε σύ­γκρι­ση  με τη δι­κή του. Αυ­τός έ­κλει­νε μέ­σα του την Ορ­θο­δο­ξί­α της πα­ρά­δο­σης του Γέ­νους με τις οι­κου­με­νι­κές της δια­στά­σεις. Με­τά τη Ρώ­μη, βρε­θή­κα­με και πά­λι στην Ελ­λά­δα, στο Μπωσ­σαί της Ελ­βε­τί­ας και στην Πό­λη. Δια­τη­ρή­σα­με μια σχε­δόν συ­χνή και φι­λι­κή αλ­λη­λο­γρα­φί­α. Μου έ­γρα­ψε α­πό το Μπωσ­σαί και το Μό­να­χο, ό­που συ­νέ­χι­ζε τις σπου­δές του, α­πό τα διά­φο­ρα διορ­θό­δο­ξα και διεκ­κλη­σια­στι­κά κέ­ντρα  στα ο­ποί­α συμ­με­τεί­χε ως μέ­λος της α­ντι­προ­σω­πεί­ας του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τριαρ­χεί­ου. Πο­λύ σύ­ντο­μα δια­κρί­θη­κε για τη θε­ο­λο­γι­κή - ε­πι­στη­μο­νι­κή του κα­τάρ­τι­ση και έ­γι­νε Δι­δά­κτωρ του Γρη­γο­ρια­νού πα­νε­πι­στη­μί­ου της Ρώ­μης, πα­ρου­σιά­ζο­ντας τη δια­τρι­βή του με θέ­μα: “Πε­ρί την κω­δι­κο­ποί­η­σιν των ιε­ρών κα­νό­νων και των κα­νο­νι­κών δια­τά­ξε­ων εν τη Ορ­θο­δό­ξω Εκ­κλη­σί­α”. Με­τά τις σπου­δές του ε­πι­στρέ­φο­ντας στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη (1968), διο­ρί­στη­κε βο­η­θός Σχο­λάρ­χης στη θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή  της Χάλ­κης και χει­ρο­το­νή­θη­κε Πρε­σβύ­τε­ρος με το ο­φί­κιο του Αρ­χι­μαν­δρί­τη α­πό τον Πα­τριάρ­χη Α­θη­να­γό­ρα. Το 1972 ε­κλέ­γε­ται Μη­τρο­πο­λί­της Φι­λα­δέλ­φειας και το­πο­θε­τεί­ται ε­πι­κε­φα­λής του ι­διαι­τέ­ρου γρα­φεί­ου του Πα­τριάρ­χη Δη­μη­τρί­ου. Το 1990, με­τά τον θά­να­το του γέ­ρο­ντά του Μη­τρο­πο­λί­τη Χαλ­κη­δό­νος Με­λί­τω­να, ε­κλέ­γε­ται Γέ­ρων Μη­τρο­πο­λί­της Χαλ­κη­δό­νος και γί­νε­ται πρώ­τος “τη τά­ξει” Μη­τρο­πο­λί­της του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τριαρ­χεί­ου.

Τέ­λος, στις 22 Ο­κτω­βρί­ου 1991, με­τά το θά­να­το του Πα­τριάρ­χη Δη­μη­τρί­ου, ε­κλέ­γε­ται παμ­ψη­φεί Πα­τριάρ­χης α­πό την Α­γί­α και Ιε­ρά Σύ­νο­δο του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τριαρ­χεί­ου. Έ­τσι βρα­βεύ­ε­ται  έ­νας κλη­ρι­κός με πολ­λά έμ­φυ­τα και ε­πί­κτη­τα πνευ­μα­τι­κά προ­σό­ντα. Ο Πα­τριάρ­χης Βαρ­θο­λο­μαί­ος γνω­ρί­ζει και μι­λά­ει, ε­κτός α­πό την Ελ­λη­νι­κή και Τουρ­κι­κή γλώσ­σα, την Ι­τα­λι­κή, Γαλ­λι­κή, Αγ­γλι­κή και Γερ­μα­νι­κή. Δια­θέ­τει έ­να πλού­σιο συγ­γρα­φι­κό έρ­γο, που πε­ρι­λαμ­βά­νει πο­λυά­ριθ­μες με­λέ­τες πά­νω σε θέ­μα­τα Κα­νο­νι­κού Δι­καί­ου, άρ­θρα και λό­γους που έ­χουν δη­μο­σιευ­θεί σε πολ­λά πε­ριο­δι­κά και ε­φη­με­ρί­δες.

Ως Πα­τριάρ­χης έ­χει θέ­σει πολ­λούς στό­χους, θα πε­ριο­ρι­στώ ό­μως να α­να­φερ­θώ σε δύ­ο πιο βα­σι­κούς: Την ε­νό­τη­τα των Ορ­θο­δό­ξων Εκ­κλη­σιών και την προ­βο­λή της Ορ­θο­δο­ξί­ας γε­νι­κό­τε­ρα στον κό­σμο, κα­θώς και την ε­πα­να­λει­τουρ­γί­α της θε­ο­λο­γι­κής Σχο­λής της Χάλ­κης.

Για τον πρώ­το του στό­χο πε­ριο­δεύ­ει διαρ­κώς ε­πι­σκε­πτό­με­νος τα ορ­θό­δο­ξα Πα­τριαρ­χεί­α και τις Αυ­το­κέ­φα­λες Εκ­κλη­σί­ες, τις Εκ­κλη­σί­ες της δι­κής του πνευ­μα­τι­κής δι­καιο­δο­σί­ας: Κρή­τη, Δω­δε­κά­νη­σα, Ευ­ρώ­πη, Α­με­ρι­κή, Αυ­στρα­λί­α, Αγ. Ό­ρος, Κο­ρέ­α, Χον­γκ-Κον­γκ και ό­που γης ελ­λη­νι­σμός και ορ­θο­δο­ξί­α. Συ­γκα­λεί πο­λύ συ­χνά συ­νά­ξεις των Πα­τριαρ­χών και των αρ­χη­γών των Αυ­το­κέ­φα­λων Εκ­κλη­σιών στον Πα­τριαρ­χι­κό Οί­κο. Ε­πί­σης, με σύ­νε­ση και προ­σο­χή, συ­νε­χί­ζε­ται ο διά­λο­γος με τις ε­τε­ρό­δο­ξες εκ­κλη­σί­ες: την Ρω­μαιο­κα­θο­λι­κή, Πα­λαιο­κα­θο­λι­κή, Αγ­γλι­κα­νι­κή, και με τους Προ-Χαλ­κη­δο­νί­ους. Α­κό­μα η Ορ­θο­δο­ξί­α έ­χει να δώ­σει  το δι­κό της μή­νυ­μα σε θέ­μα­τα κοι­νω­νι­κά, οι­κο­λο­γι­κά κλπ.

Για το δεύ­τε­ρο στό­χο του, το ά­νοιγ­μα της θε­ο­λο­γι­κής Σχο­λής της Χάλ­κης, έ­χει κά­νει πολ­λά δια­βή­μα­τα, έ­χει πά­ρει πολ­λές υ­πο­σχέ­σεις, ελ­πί­ζει και πε­ρι­μέ­νει!

Για την α­ντι­με­τώ­πι­ση  ό­λων αυ­τών των προ­βλη­μά­των ερ­γά­ζο­νται σκλη­ρά ο Πα­τριάρ­χης και οι συ­νερ­γά­τες του. Εί­ναι α­φά­ντα­στα ερ­γα­τι­κός και τε­λειο­μα­νής. Δεν θα ή­θε­λε να του ξε­φύ­γει και η πιο μι­κρή λε­πτο­μέ­ρεια στον το­μέ­α της ερ­γα­σί­ας του. Ό­μως “ο θε­ρι­σμός πο­λύς και οι ερ­γά­ται ο­λί­γοι”.

Εί­χα την ευ­και­ρί­α να πα­ρα­κο­λου­θή­σω το πρό­γραμ­μά του, κα­θώς και των συ­νερ­γα­τών του, σε ε­πι­σκέ­ψεις μου στο Φα­νά­ρι. Κατ΄ αρ­χήν πρέ­πει να διευ­κρι­νί­σω ό­τι το Πα­τριαρ­χεί­ο εί­ναι έ­να κοι­νό­βιο μο­να­στή­ρι, α­φού στε­γά­ζε­ται στη Μο­νή Αγ. Γε­ωρ­γί­ου στο Φα­νά­ρι. Ο Πα­τριάρ­χης ως Η­γού­με­νος της Μο­νής, πα­ρα­κο­λου­θεί και συμ­με­τέ­χει στις κα­θη­με­ρι­νές α­κο­λου­θί­ες με τους κλη­ρι­κούς συ­νερ­γά­τες του. Με­τά την πρω­ι­νή α­κο­λου­θί­α, Όρ­θρο ή θεί­α Λει­τουρ­γί­α, ο κα­θέ­νας προ­σέρ­χε­ται στον το­μέ­α ερ­γα­σί­ας του: Πα­τριαρ­χι­κά και Συ­νο­δι­κά γρα­φεί­α, Βι­βλιο­θή­κη, Αρ­χεί­ο κλπ. Ο Πα­τριάρ­χης ο­λό­κλη­ρο το πρω­ι­νό το α­φιε­ρώ­νει σε α­κρο­ά­σεις, ε­πι­σκέ­ψεις, συ­σκέ­ψεις κλπ. Πρέ­πει α­κό­μα να ε­τοι­μα­στούν τα προ­γράμ­μα­τα, οι προ­σφω­νή­σεις. Οι ο­μι­λί­ες για τα τα­ξί­δια στο ε­ξω­τε­ρι­κό ή για τα διά­φο­ρα συ­νέ­δρια. Ό­λα τα πα­ρα­πά­νω α­παι­τούν σο­βα­ρή δου­λειά και λε­πτούς χει­ρι­σμούς.

Το τα­πει­νό Φα­νά­ρι ερ­γά­ζε­ται. Ο Πα­τριάρ­χης διαρ­κώς  συ­ντο­νί­ζει. Παρ΄ ό­λα αυ­τά ε­ξα­κο­λου­θεί να εί­ναι α­πλός, φι­λι­κός, οι­κεί­ος, φι­λό­ξε­νος. Με τα παι­διά παί­ζει και τρα­γου­δά­ει μα­ζί τους, με τους α­πλο­ϊ­κούς γί­νε­ται α­πλο­ϊ­κός, σο­βα­ρός και υ­πεύ­θυ­νος για τα με­γά­λα προ­βλή­μα­τα.

Με λί­γα λό­για εί­ναι πο­λύ αν­θρώ­πι­νος! Μέ­σα στο Φα­νά­ρι ζεις τη ζε­στα­σιά και το ά­ρω­μα της Ορ­θο­δο­ξί­ας. Η σκιά του Πα­τριάρ­χη δη­μιουρ­γεί  σε ό­λους μια μο­να­δι­κή α­σφά­λεια. Ο ί­διος κυ­κλο­φο­ρεί πα­ντού χω­ρίς φρου­ρά με μια σι­γου­ριά α­ξιο­θαύ­μα­στη. Τα­ξι­δέ­ψα­με μα­ζί στην Πρί­γκη­πο, ό­που βρί­σκε­ται  το μο­να­στή­ρι του Αγ. Γε­ωρ­γί­ου Κου­δου­νά, άλ­λη μέ­ρα στη Μο­νή της Πα­να­γί­ας του Μπα­λου­κλή. Με δι­κή του φρο­ντί­δα τε­λεί­ως α­να­και­νι­σμέ­νες και ε­παν­δρω­μέ­νες οι μο­νές, με μο­να­χούς και μο­να­χές α­πό την Ελ­λά­δα. Η Σχο­λή της Χάλ­κης στο λό­φο της Ελ­πί­δας δί­νει πολ­λές ελ­πί­δες ό­τι σύ­ντο­μα θα ξα­να­γί­νει το πνευ­μα­τι­κό και θε­ο­λο­γι­κό φυ­τώ­ριο για την ά­ντλη­ση στε­λε­χών, ό­χι μό­νο για τις α­νά­γκες του Πα­τριαρ­χεί­ου, αλ­λά και της Ορ­θό­δο­ξης Εκ­κλη­σί­ας γε­νι­κό­τε­ρα.

Ας ευ­χη­θού­με  οι στό­χοι του Πα­τριάρ­χη να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν, για το κα­λό του Γέ­νους και της Ορ­θο­δο­ξί­ας. Αυ­τές οι ε­λά­χι­στες “πι­νε­λιές” ε­πι­θυ­μού­σα να προ­σθέ­σω στο πορ­τραί­το ε­νός σύγ­χρο­νου εκ­κλη­σια­στι­κού η­γέ­τη, του α­πό Χαλ­κη­δό­νος Οι­κου­με­νι­κού Πα­τριάρ­χη Βαρ­θο­λο­μαί­ου Α΄, του κα­τά κό­σμον Δη­μη­τρί­ου Αρ­χο­ντώ­νη. Αυ­τού του τα­γού της Ορ­θο­δο­ξί­ας, που, ως “primus inter pares” με­τα­ξύ των συ­νε­πι­σκό­πων του, πρέ­πει να ε­ξα­σφα­λί­ζει  την ε­νό­τη­τα των Ορ­θο­δό­ξων Εκ­κλη­σιών, την πα­ρά­δο­ση της Μη­τρός και “Με­γά­λης του Χρι­στού Εκ­κλη­σί­ας”, α­πό την ο­ποί­αν έ­λα­βαν την Πα­τριαρ­χι­κή τι­μή και το αυ­το­κέ­φα­λο ό­λες οι Ορ­θό­δο­ξες Εκ­κλη­σί­ες, ε­κτός α­πό τα Πρε­σβυ­γε­νή Πα­τριαρ­χεί­α (Α­λε­ξαν­δρεί­ας, Α­ντιο­χεί­ας και Ιε­ρο­σο­λύ­μων). Ι­διαί­τε­ρα ως Πα­τριάρ­χης της Ρω­μιο­σύ­νης πρέ­πει να δια­φυ­λάσ­σει την ε­νό­τη­τα του Γέ­νους, με βά­ση πά­ντο­τε την ι­στο­ρί­α του, τον πο­λι­τι­σμό του και την πα­τε­ρι­κή του πα­ρά­δο­ση.

Ευ­χό­μα­στε, α­πό μέ­σης καρ­δί­ας, στον Οι­κου­με­νι­κό μας Πα­τριάρ­χη κ.κ. Βαρ­θο­λο­μαί­ο, έ­τη πολ­λά, υ­γεί­α και καρ­πο­φό­ρο δια­κο­νί­α στο υ­ψη­λό Του λει­τούρ­γη­μα.   

Παναγιώτης Μαρτίνης

Πηγή: "Ο ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ"