Ο δρόμος των αρετών - ΑΒΒΑ ΔΩΡΟΘΕΟΥ Έργα Ασκητικά

Οι αρετές βρίσκονται στο μέσον. Είναι η βασιλική οδός για την οποία είπε εκείνος ο άγιος Γέροντας «Να βαδίζετε τη βασιλική οδό και να ξέρετε πόσα μίλια έχετε διανύσει». Οι αρετές λοιπόν, όπως είπα, βρίσκονται ανάμεσα στις υπερβολές και στις ελλείψεις. Γι’ αυτό έχει γραφτεί: «Μη ξεφεύγεις στα δεξιά, ούτε στ’ αριστερά (Παροιμ. 4, 27), αλλά να βαδίζεις στη βασιλική οδό» (Αριθμ. 20, 17). Και ο Αγ. Βασίλειος λέει: «Ευθύς στην καρδιά είναι εκείνος που ο λογισμός του δεν ρέπει σε υπερβολή ή σε έλλειψη, αλλά εκείνος που σκοπεύει το μέσον, δηλαδή την αρετή».

Να, τί εννοώ. Αυτή η ίδια η κακία δεν είναι τίποτα, δεν έχει ούτε ουσία ούτε υπόσταση. Αλλοίμονο και αν δεν ήταν έτσι! Αλλά να, τί συμβαίνει. Η ψυχή με το να ξεφύγει από τη βασιλική οδό της αρετής αποκτάει εμπάθεια και τελεσιουργεί το κακό. Στη συνέχεια λοιπόν τιμωρείται απ’ αυτό το ίδιο το κακό, γιατί χάνει την ανάπαυση που εύρισκε ζώντας φυσικά μέσα στην αρετή.

Όπως ακριβώς, ας υποθέσουμε , το ξύλο. Δεν έχει βέβαια μέσα του σκουλίκι, αλλά σαπίζει λίγο και απ’ αυτό το σάπισμα γεννιέται το σκουλίκι, και στη συνέχεια, αυτό το ίδιο το σκουλίκι τρώει ολόκληρο το ξύλο. Κατά τον ίδιο τρόπο και ο χαλκός. Ο ίδιος γεννάει τη σκουριά και αυτός πάλι καταστρέφεται από τη σκουριά. Και το ρούχο βγάζει από μόνο του το σκόρο και αυτός ο ίδιος ο σκόρος το καταστρέφει. Έτσι και η ίδια η ψυχή κάνει το κακό εις βάρος της, χωρίς αυτό να έχει προηγουμένως καμιά ουσία και υπόσταση και στη συνέχεια η ίδια η ψυχή τιμωρείται απ’ αυτό το κακό. Και καλά είπε ο Άγιος Γρηγόριος: «Η φωτιά βέβαια γεννιέται από τα ξύλα και καίει τα ξύλα, όπως ακριβώς τους κακούς η κακία, που γεννιέται από τους κακούς και καταστρέφει τους κακούς». Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τα αρρωστημένα σώματα. Όταν κανείς δεν προσέξει και δεν φροντίσει τον εαυτόν του στα θέματα της υγείας, προκύπτει στον οργανισμό ή πλεονασμός ή έλλειψη και απ’ αυτό ο άνθρωπος χάνει την υγεία του. Ώστε πριν απ’ αυτό δεν υπήρχε καμιά αρρώστια, ούτε τίποτα άλλο συνέβαινε. Και πάλι αφού γιατρευτεί το σώμα δεν υπάρχει πουθενά η αρρώστια.

Κατά τον ίδιο τρόπο και η κακία είναι αρρώστια της ψυχής, γιατί μ’ αυτήν η ψυχή χάνει τη φυσική κατάσταση της υγείας της, που δεν είναι άλλη παρά η αρετή. Γι’ αυτό είπαμε ότι οι αρετές βρίσκονται στη μέση, π.χ. η ανδρεία βρίσκεται μεταξύ της δειλίας και της θρασύτητας. Η ταπεινοφροσύνη βρίσκεται μεταξύ της υπερηφάνειας και της ανθρωπαρέσκειας. Παρόμοια ο σεβασμός βρίσκεται μεταξύ της ντροπής και της αναίδειας. Έτσι, με την ίδια αναλογία και όλες οι άλλες αρετές.

Αν λοιπόν βρεθεί άνθρωπος που αξιώθηκε ν’ αποκτήσει αυτές τις αρετές, αυτός βρίσκεται έντιμος στα μάτια του Θεού. Και ενώ φαίνεται πάντοτε ότι τρώει και πίνει και κοιμάται, όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, στην πραγματικότητα όμως είναι ιδιαίτερα έντιμος ενώπιον του Θεού για τις αρετές που έχει. Αν όμως δεν παρακολουθεί κανείς με άγρυπνο μάτι τον εαυτόν του και δεν τον προφυλάσσει, εύκολα ξεστρατίζει ή στα δεξιά ή στα αριστερά, δηλαδή ή στην υπερβολή ή στην έλλειψη και γεννάει την αρρώστια που είναι η κακία.

Αββάς Δωρόθεος