Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Β΄- Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Β΄-

50 χρόνια από της εισόδου στον Κλήρο.*

                                           Του Μητροπολίτη Πάφου Γεωργίου.

Τριπλή, σήμερα, η διαδρομή της μνήμης μας, άγιοι αδελφοί και λαέ του Θεού περιούσιε. Επιστρέφει 20 αιώνες πριν και θεάται τον Πρωτόκλητο Απόστόλο Ανδρέα να οδεύει προς το μαρτύριο στην πόλη των Πατρών. Ασπάζεται, όχι νοερώς, αλλά αισθητώς την προκειμένην εις τον ναόν τούτο, χαριτόβρυτο κάρα του. Ανατρέχει δακρυρροούσα και στην κατεχόμενη Μονή του, και αναπέμπει θερμή την παράκληση προς τον Θεό για το πέρας των δεινών της πατρίδας μας.

Ανασκοπεί, ύστερα, με την ευκαιρία της σημερινής εορτής, τη ζωή του «γενναίου εν μάρτυσι» Τροπαιοφόρου Αγίου Γεωργίου. Μέσα στην θλίψη από την εθνική ταπείνωση και στα αδιέξοδα για την ανεύρεση και απελευθέρωση των αιχμαλώτων και αγνοουμένων μας, προστρέχει σ’αυτόν ικετευτικά ως «θερμόν αντιλήπτορα και ευεργέτην και φύλακα, τους αιχμαλώτους ρυόμενον».

Ανακαλεί, όμως, η μνήμη μας και ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός της Εκκλησίας μας: τη σημερινή επέτειο της εισόδου στον ιερό κλήρο του Ποιμενάρχου της. Και σ’αυτό το τρίτο γεγονός θα ήθελα να αναφερθώ για λίγο.

Όταν, πριν 50 ακριβώς χρόνια, στις 3 Νοεμβρίου 1963, σ’έναν από τους παλαιούς ναούς τής εντός των τειχών Λευκωσίας, στον Τρυπιώτη, κάποιος νεαρός με τρεμάμενα βήματα προσερχόταν να δεχθεί τον πρώτο βαθμό της ιερωσύνης, ουδείς, εκτός από τον Θεό, μπορούσε να προβλέψει την πορεία του. Ακόμα κι ο Εθνάρχης Μακάριος, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο νεαρός, που εχειροτονείτο διάκονος, ως αρχιεπίσκοπος θα τολμούσε τομές στη διοίκηση της Εκκλησίας που ούτε Εκείνος ετόλμησε. Ίσως, κατά παραχώρηση Θεού, μόνον ο Απ.Βαρνάβας να διαισθανόταν τότε την πορεία εκείνου που σε λίγα χρόνια    θα γινόταν ο 75^ος  γνωστός     διάδοχός του    και   να     «ηγαλλιάτο τω πνεύματι». Ο διάκονος όμως εκείνος υπερέβη τις προσδοκίες και της Μονής και των γνωστών του.

Η βιοπάλη στην οποία ρίχτηκε από νωρίς λόγω της εκ πατρός απορφάνισής του και οι ποικίλες δυσκολίες που συνάντησε, σμίλεψαν το χαρακτήρα του και καλλιέργησαν κατάλληλα την ψυχή του. Δημιούργησαν το υπέδαφος πάνω στο οποίο βλάστησαν και καλλιεργήθηκαν τα μυρίπνοα άνθη του εξαίρετου ήθους του.

Ο Απ.Παύλος διδάσκει ότι η ποικιλία των χαρισμάτων δίδεται «ενί εκάστω κατά το μέτρον της δωρεάς του Χριστού»(Εφ.δ΄7).  Η ποικιλία και η ένταση των χαρισμάτων που δόθηκαν από τον Θεό στον Μακαριώτατο, μαζί με την καλλιέργεια που έτυχαν απ’αυτόν, του χάρισαν  μιαν ιδιαίτερη θέση στη χορεία των Προκαθημένων που εκλέησαν τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο της Κύπρου, αφήνοντας έντονο το στίγμα της προσωπικότητάς του σ’όλους τους τομείς.

          Σε μερικά από τα πολλά και ποικίλα χαρίσματά του, τα οποία «ως όμβρος υδάτων πολλών» κατηύγασαν την Εκκλησία, από όλες τις θέσεις αυξανόμενης ευθύνης που κατέλαβε θα αναφερθώ εν συντομία, υπακούοντας και στην προτροπή του Απ.Παύλου προς τον Τιμόθεο «την διακονίαν σου πληροφόρησον»(Β΄Τιμ. δ΄5), για να παρακινηθούν και οι άλλοι προς μίμησή του.

α) Κύριο χαρακτηριστικό του η ανεπιτήδευτη απλότητά του συνδυασμένη με την ακατάπαυστη δραστηριότητά του, την παροιμιώδη εργατικότητά του. Ανεδείχθη, κατά τον ευαγγελιστήν, «ο λύχνος ο καιόμενος και φαίνων»(Ιω.ε΄35), στο μέσον των πιστών, οδηγώντας τους.

          Η απλότητά του φτάνει πολλές φορές τα όρια της παρεξήγησης. Ούτε ως ηγούμενον τον διέκρινε κανείς εξωτερικά, από την περιβολή του, από τους μοναχούς, ούτε ως μητροπολίτη από τους διακόνους ούτε και ως αρχιεπίσκοπο από οποιοδήποτε κληρικό. Μπορεί και σήμερα, όταν δεν σε αντιλαμβάνεται, να τον παρακολουθήσεις, να κάνει κάθε χειρωνακτική εργασία. Αυτή η απλότητά του ήταν μόνο μια πτυχή του ήθους του την οποία δίδασκε, έμπρακτα, σε όλους. Και είναι χαρακτηριστικό πως δεν δίδασκε  με λόγια την αρετή∙ την έδειχνε με το παράδειγμά του, πολύ πετυχημένα. Γιατί, όντως,  δεν χρειάζεται «κάλαμος οξυπρεπής» για να μεταδοθεί το βιούμενο. Αυτός μάς δίδαξε ευσέβεια διότι την είχε ο ίδιος βαθύτατα μέσα του. Μάς δίδαξε ήθος διότι το διατηρούσε πάντοτε άψογο. Μάς δίδαξε ευπρέπεια διότι την είχε έμφυτη. Μάς δίδαξε ανδρεία γιατί αυτή τον διέκρινε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Όσοι ευτυχήσαμε να τον είχαμε προϊστάμενο, ομολογούμε πως κοντά του νιώθαμε πάντα πλατυχωρία και άνεση∙ ουδέποτε απωθητική στενότητα.

Παροιμιώδης και η εργατικότητά του. «Από φυλακής πρωίας μέχρι νυκτός», σε όποια θέση και αν βρέθηκε, εργάζεται. Κίνησις είναι το κύριον χαρακτηριστικόν της ιδιοσυγκρασίας του. Κίνησις ζωηρά, παράγουσα έργο και όχι κίνησις στατική που είναι ανώφελη. Έχει την αίσθηση ο Μακαριώτατος, πως η ζωή είναι διαρκής πάλη ευγενών κατακτήσεων, αδιάφορον αν πολλοί στέκονται απαθείς στις κερκίδες του στίβου των ευγενών αγώνων, και αδιάφορον αν το έπαθλον είναι ο κλάδος της δάφνης ή ο στέφανος εξ ακανθών.

β) Ήταν και είναι, ύστερα, ο Μακαριώτατος, άνθρωπος γνώμης. Στα 50 χρόνια που βρίσκεται σε καίριες θέσεις της Εκκλησίας υπήρξε ασυναγώνιστος στη θαρραλέα διατύπωση των πεποιθήσεών του. Δεν εδίστασε, όσο και όποιο και αν ήταν το κόστος, να υψώσει τη φωνή του και να καλέσει τους πιστούς για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.

          Δεν ήταν ποτέ ουραγός∙ αναδείχθηκε ουρανοδρόμος πλοηγός, πρώτα της Μονής του, αργότερα της τοπικής Εκκλησίας της Πάφου και σήμερα της όλης Εκκλησίας της Κύπρου. Εφάνη καλός κυβερνήτης σε όλες τις συνθήκες, ευμενείς και δυσμενείς σε εξαιρετικά, μάλιστα, δύσκολα χρόνια. Ηγούμενος ανεδείχθη το 1972, όταν κορυφωνόταν η δράση της αντεθνικής και προδοτικής ΕΟΚΑ Β΄. Μητροπολίτης έγινε μέσα στο θρήνο για τον θάνατο του Αρχ.Μακαρίου και τη λαίλαπα της Τουρκικής εισβολής. Και αρχιεπίσκοπος στον απόηχο του επαράτου σχεδίου Ανάν και στη δίνη της οικονομικής κρίσης.

          Όντας απλός διάκονος παρενέβη δυναμικά στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και επέβαλε τον κατά τη γνώμη του καλύτερον ως ηγούμενον της Μονής του, τον τότε ηγούμενο Χρυσορρογιατίσσης. Ως Μητροπολίτης υπήρξε κλασικό παράδειγμα που αποδεικνύει πως ακόμα και κυβερνητικές αποφάσεις, έχοντας τη σφραγίδα του ίδιου του Εθνάρχη Μακαρίου και των τοπικών αρχόντων, μπορούν να ακυρωθούν, φτάνει να υπάρχει ο ιθύνων νους που με τη δυναμικότητά του να επεμβαίνει στα πράγματα για το μακροπρόθεσμο καλό της κοινωνίας. Στον Μακαριώτατο οφείλεται η ακύρωση της απόφασης για δημιουργία λιμανιού στην Πάφο και η δημιουργία αντ’αυτού του αεροδρομίου. Τα πλεονεκτήματα είναι σήμερα έκδηλα στον καθένα.

          Εκφράζοντας θαρραλέα τη γνώμη του κατά την άσκηση του ποιμαντικού έργου του αποδείχτηκε άφοβος σε εξαιρετικά κρίσιμες καταστάσεις. Υπεραμυνόμενος του ήθους της Κυπριακής Εκκλησίας δεν εδειλίασε ούτε και εκάμφθη μπροστά στη μανία του όχλου που απειλούσε με εμπρησμό την Αρχιεπισκοπή και τον ίδιο με κακοποίηση.

          Δεν εδίστασε, προστατεύοντας τα συμφέροντα της Αρχιεπισκοπής, να έλθει αντιμέτωπος με το πανίσχυρο κατεστημένο το οποίον, δίκην παρασίτων, ελυμαίνετο για χρόνια την Εκκλησία.

          Υπεραμυνόμενος του δικαιώματος της Εκκλησίας να πρωταγωνιστεί σ’όλες τις εκφάνσεις της ζωής του ποιμνίου της, διακήρυττε σ’ένα συνέδριο των αποδήμων: «Δεν χαρίζουμε σε κανένα το ακριβό μας προνόμιο να έχουμε άποψη επί των καιριοτέρων ζητημάτων του τόπου και να την εκθέτουμε ελεύθερα».

γ) Ανεδείχθη, ύστερα, ο Μακαριώτατος, άνθρωπος ευθύνης σε όποια θέση και αν ανήλθε. Οραματιστής αλλά και πρακτικός που δεν εξαντλείτο στους θεωρητικούς ακροβατισμούς∙ που υλοποιούσε τις ευγενείς συλλήψεις του πνεύματός του.

          Με τη χειροτονία του σε επίσκοπο βρέθηκε αντιμέτωπος με μιαν Μητρόπολη για χρόνια παραμελημένη, για διάφορους λόγους. Έδρασε τότε σαν καταλύτης στη λιμνάζουσα και αδρανή από πολλές πλευρές κοινωνία της Πάφου. Και κατάφερε να θέσει την Πάφο σε τροχιά προόδου. Αμέσως μετά την ανάρρησή του στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο αισθάνθηκε βαρύτερες τις ευθύνες του τόσον απέναντι στην πατρίδα, που μπορεί μεν να  είχε μικρό εύρος γης, είχε όμως μεγάλες διαστάσεις Ιστορίας, όσο και απέναντι στην Εκκλησία της, που μπορεί να είχε μικρό αριθμό πιστών αλλά διέθετε  βάθος ήθους. Άκουε τον απόηχο των βηματισμών είκοσι αιώνων αποστόλων στην γην αυτή ως προσταγή προς δράση. Και όσο εξαρτάτο από τον ίδιο έδρασε.

          Γνώριζε ότι η σπουδαιότητα και το μέγεθος μιας Εκκλησίας δεν μετρώνται ούτε από τη γεωγραφική της έκταση, ούτε από τον αριθμό των πιστών της, αλλά από το νέφος των μαρτύρων και των αγίων της, από το μέγεθος της μαρτυρίας της, από την ποιότητα των θεσμών και του διακονήματός της. Το νέφος των μαρτύρων και των αγίων τής Εκκλησίας της Κύπρου κανένας δεν μπορούσε να το αρνηθεί. Ούτε και την αποστολικότητά της. Και η μαρτυρία της αδιαμφισβήτητη. Παρούσα σ’όλες τις Οικουμενικές Συνόδους. Ποταμοί τα  αίματα για τη διατήρηση της Ορθοδοξίας της απέναντι σε αλλόθρησκους και ετερόδοξους κατακτητές. Υστερούσε, όμως, στη διοικητική διάρθρωση και τους θεσμούς, από τα τέλη του 12^ου αιώνα που οι Λατίνοι εξάρθρωσαν τη διοικητική οργάνωσή της, ορατό σημείο της αυτοκεφαλίας της. Και ένιωθε ο Μακαριώτατος την ευθύνη του. Έτσι προχώρησε στο πρωτοποριακό μέτρο της δημιουργίας νέων Μητροπόλεων και Επισκοπών για καλύτερη διαποίμανση του λαού αλλά και για απόκτηση πλήρους Συνόδου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας. Είναι τούτο προϋπόθεση για ανάκτηση της θέσης μας στη σειρά των Διπτύχων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Αυτό και μόνο το μέτρο θα του δώσει ιδιαίτερη θέση στην Εκκλησιαστική μας Ιστορία.

          Μα δεν ήταν και το μόνο πρωτοποριακό έργο ευθύνης που εφάρμοσε. Ο ενιαίος φορέας μισθοδοσίας κλήρου που ίδρυσε ως Αρχιεπίσκοπος, το νεανικό κέντρο της Πάφου για την ορθή διαπαιδαγώγηση της νεότητας και η πληθώρα των ναών που ανοικοδόμησε ως Μητροπολίτης, η ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη της επαρχίας που έδωσε ως ηγούμενος αμέσως μετά την εισβολή, διαθέτοντας κτηματική περιουσία της Μονής, είναι μερικές από τις πρωτοβουλίες ευθύνης που κατά καιρούς ανέλαβε. Γι’αυτό και εκέρδησε την αγάπη, την ευγνωμοσύνη και την αναγνώριση του ποιμνίου.

Ποιμένας με ορθή θρησκευτικότητα δεν παραλείπει να στηρίζει και να καθοδηγεί σωστά τους πιστούς. Απόδειξη και η παρουσία ανάμεσά μας της πάνσεπτης και χαριτόβρυτης κάρας του Απ.Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, που μεταφέρθηκε στην Κύπρο με δική του πρωτοβουλία. Ήθελε στις δύσκολες συνθήκες της κατοχής και της επιδεινούμενης οικονομικής κρίσης να τονώσει το φρόνημα του λαού, να του εμπεδώσει την πίστη για το μέλλον και την απελευθέρωση της πατρίδας μας. Δεν εκμεταλλεύτηκε, όμως, καμιά φορά το συναίσθημα του λαού για να τον αποπροσανατολίσει∙ δεν φτάνει στα άκρα. Άνθρωπος του μέτρου και της ευθύνης προσπαθεί να διαμορφώνει τη συνείδηση του ποιμνίου του σύμφωνα με τα προστάγματα της αληθινής πνευματικής λατρείας μας και όχι να το παρασύρει προς επιφανειακή ευσέβεια και εξωτερικούς τύπους.

δ) Εκείνο, πάντως, που καθιέρωσε τον Μακαριώτατο στη συνείδηση του Κυπριακού λαού είναι η θαρραλέα και ελληνοπρεπής τοποθέτησή του επί του εθνικού μας θέματος. Μια θέση αρχών που δεν τον εμποδίζει να έλθει αντιμέτωπος με ξένους και δικούς μας, δεδηλωμένους εχθρούς και κατ’επίφαση φίλους. Παρόλο ότι στον τόπο μας είναι συνυφασμένη η δράση της Εκκλησίας με τους εθνικούς αγώνες, ωστόσο κάποιοι εκπρόσωποί της έβαλαν μιαν ιδιαίτερη σφραγίδα στον τομέα αυτό. Και ο Μακαριώτατος έχει να επιδείξει συμμετοχή, κατά την εφηβεία του, στον απελευθερωτικό μας αγώνα, στην πρώιμη νεότητα του στον αγώνα κατά της Τουρκοανταρσίας, αργότερα κατά του Πραξικοπήματος, του σχεδίου Ανάν: και πάντα την έκφραση υπεύθυνης γνώμης, πολλάκις και αντίθετης προς τους κυβερνώντες, οποιοιδήποτε και αν είναι αυτοί.

          Έχει προσλάβει αφομοιωτικά την πείρα και το εθνικό πάθος των μεγάλων προκατόχων του, των Κυρίλλων, του Λεοντίου και των Μακαρίων και αποδεικνύει στην πράξη ότι από τότε που στην Κύπρο ακούστηκε το Ευαγγέλιο του Χριστού, τον πρώτο και καθοριστικό ρόλο στη ζωή της τον έχει η Εκκλησία της. Αποστολικά τα ίχνη της Εκκλησίας μας αλλά και Ελληνικά τα βήματα των προγόνων. Ποιον να’κουε πρώτα ο Μακαριώτατος; Τον Βαρνάβα, τον Παύλο, τον Ευαγόρα, τους αιώνες; Ελληνισμός και Χριστιανισμός πλέκονται αδιαχώριστα στον τόπο μας. Και είναι διπλή η ευθύνη του Ποιμενάρχου. Αγώνας και για τον τόπο και για τη θρησκεία. Αν χαθεί ο τόπος, το έδαφος, πού θα στηριχθεί ο Χριστιανισμός;

          Συνειδητοποιώντας πλήρως την τελική επιδίωξη της Τουρκίας, που δεν είναι άλλη από την πλήρη κατάληψη της Κύπρου, δεν σταματά καθημερινά να προειδοποιεί πως οι συνεχείς υποχωρήσεις δεν εξευμενίζουν τον κατακτητή και πρέπει να σταματήσουν. Η επιδιωκόμενη λύση, προϊόν αδήριτης ανάγκης, πρέπει, τουλάχιστον, να εξασφαλίζει την εθνική επιβίωσή μας, στη γη αυτή των πατέρων μας. Δεν παραλείπει να ζητά επανακαθορισμό στόχων και επιδιώξεων αφού οι τόσες υποχωρήσεις μας δεν οδήγησαν στην επίτευξη υποφερτής λύσης. Ιδιαίτερα σήμερα τονίζει πως θα πρέπει πάση θυσία να αποσοβηθεί ο κίνδυνος εκπτώσεων στο εθνικό μας θέμα λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της εξ αυτής προκυπτούσης αστάθειας. Τέτοιες εκπτώσεις θα οδηγήσουν σε επικίνδυνες, μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Κάτι τέτοιο, λέγει, θα μας έκανε, αργά ή γρήγορα, θλιβερούς νοσταλγούς, εκ του μακρόθεν της πατρίδας μας. Γι’αυτό δεν δίστασε να χαρακτηρίσει ως εσχάτη προδοσία το ξεπούλημα των περιουσιών μας στον κατακτητή.

          Συνυφασμένο προς την μέριμνά του για το εθνικό μας θέμα είναι και το συνεχές ενδιαφέρον του για την ελληνοχριστιανική παιδεία του τόπου, αφού αυτή διαμορφώνει τον χαρακτήρα και την ταυτότητά μας, καθώς και η προσπάθεια του για ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων με στόχο να αντέξουν και να αγωνιστούν για μια αξιοπρεπή και βιώσιμη λύση του εθνικού προβλήματός μας.

          Κατά τον λόγο του Χριστού το δένδρον γνωρίζεται από τον καρπό του. Και είναι υπεσχημένο στη Γραφή: «Εί τινος το έργον μενεί ο επωκοδόμησε, μισθόν λήψεται»(Α΄Κορ.γ΄14). είναι φανερόν ότι ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος εποίησεν έργον και έδωσε καρπούς. «Εφύλαξε φυλακάς» ημέρας και νυκτός, στη λογική μάνδρα του Χριστού, διασφαλίζοντας τα λογικά πρόβατα του Χριστού εκ λύκων επιβούλων. Δεν παρέβλεψε ούτε για μια στιγμή το καθήκον του που συνίστατο εις το «πτερώσαι ψυχήν, αρπάσαι κόσμου και δούναι Θεώ» κατά τον Γρηγόριον τον Θεολόγον, αλλά και «αφυπνίσαι τον λαόν εκ του εθνικού ληθάργου, προασπίσαι τα της πατρίδος δίκαια και αγωνίσασθαι διά την απελευθέρωσιν αυτής».

Το κήρυγμά του δεν συνίσταται μόνο στο κάλεσμα για μετάνοια και προσευχή για την πέραν του τάφου μακαριότητα. Αγκαλιάζει όλες τις πτυχές της ζωής του λαού. Έχοντας ακράδαντη πίστη στον Θεό προσπερνά τις καθημερινές δυσκολίες δίνοντας και στους πιστούς μηνύματα ελπίδος.

Ολόθερμη είναι η προσευχή όλων όπως ο Θεός τον διαφυλάττει, εν υγεία, για χρόνια πολλά «ευλογούντα και αγιάζοντα ημάς» και όπως τον αξιώσει να ηγηθεί, σύντομα, της επανόδου του λαού του στις πατρογονικές του εστίες.

* Εκφωνήθηκε στον ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας, στο Στρόβολο, κατά το Συνοδικό Συλλείτουργο της 3^ης Νοεμβρίου 2013.