π. Ευσέβιος Ματθόπουλος: Παραδοσιακός και πρωτοπόρος - Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος

Ο π. Ευσέβιος Ματθόπουλος είναι μία από τις προσωπικότητες εκείνες του αιώνα μας που δεν αρκέσθηκαν σε ψηλάφηση, αλλά προχώρησαν σε βαθειά τομή της ιστορικής και πνευματικής πορείας της Εκκλησίας μας. Στο πρόσωπο του κρίνεται η έννοια του εξωτερικού φαινομένου και του αυθεντικού περιεχομένου · συναντάται ο σεβασμός του τύπου με το αντίκρυσμα της ουσίας · συνδυάζεται η προσήλωση στην παράδοση με την αφιέρωση στη δημιουργία. Ο π. Ευσέβιος είναι ο παραδοσιακός και ο πρωτοπόρος.

Η παρουσία του προσώπου του μέσα στην Εκκλησία δεν είναι προσωπική επιλογή, αλλά θεία οικονομία και ιστορική ανάγκη. Δεν είναι κάτι που ο ίδιος απεφάσισε, αλλά κάτι που ο Θεός του ενέπνευσε. Ακόμη κι αυτοί που μέχρι σήμερα τον πολεμούν, επιβεβαιώνουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν, ότι τα αποτυπώματα της ζωής του σφράγισαν βαθιά τη σημερινή εκκλησιαστική πραγματικότητα και την ψυχή τους.

Είναι τέτοια η επιρροή του, ώστε μέχρι σήμερα, 70 χρόνια μετά την κοίμησή του, όσοι εργάζονται στο χώρο της εκκλησιαστικής δράσεως, να μη μπορούν να ξεφύγουν την ετεροχρονισμένη μίμηση της μορφής της διακονίας του · επικριτές και φίλοι του, όλοι απόγονοί του, «παγιδεύονται» στις μεθόδους του και αντιγράφουν τα σχήματα της δικής του εργασίας. Αυτά πάλιωσαν στο χρόνο και εμείς δεν μπορούμε να ανανεωθούμε στο πνεύμα. Ο αιώνας μας δεν κατάφερε να γεννήσει νέες μορφές διακονίας εκτός απ’ τις δικές του.

14 χρονών παιδί, βρίσκεται στο μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου. Εκεί καταφέρνει πάνω στην αρετή της πηγαίας ταπεινοφροσύνης να οικοδομήσει μια ζωή αδιάκριτης αγάπης στο πρόσωπο του Θεού πρωτίστως. Η βίωση του μοναχισμού των αρετών, της «διηνεκούς βίας της φύσεως και της ανελλιπούς φυλακής των αισθήσεων» τον διεμόρφωσε σε «ηγνισμένον σώμα και κεκαθαρμένον στόμα και πεφωτισμένον νουν» και μετεμόρφωσε το ζήλο της μοναστικής ησυχίας του σε πόθο εκκλησιαστικής κοινωνίας · κατέστησε υπέρτατη ανάγκη του τη σωτηρία των αδελφών του.

Ο π. Ευσέβιος δεν στήριξε το έργο του στις ικανότητές του ούτε σ’ αυτές των χαρισματικών συνεργατών του. Δεν είναι μεγάλος γιατί κατάφερε να κάνει κάποιο όνειρό του πραγματικότητα, αλλά γιατί επέτρεψε στον Θεό να μιλήσει στον κόσμο μας με κάποιους τρόπους που κάποτε ήσαν πρωτοποριακοί και σήμερα ενδεχομένως από ορισμένους κρίνονται παρωχημένοι · με τρόπους όμως που τελικά δεν ήταν δικοί του, αλλά δικοί Του.

Άγιος δεν είναι ο καλός, ο καθαρός και ενάρετος · ούτε ο χαρισματικός, αλλά αυτός στο πρόσωπο του οποίου φανερώνεται και αναπαύεται ο Θεός και στου οποίου τις πράξεις εκδηλώνεται η Χάρις Του και πιστοποιείται η Παρουσία Του.

Η Χάρις του Θεού επάνω στη ζωή και την εργασία του επιβεβαιώνεται από ένα πλήθος στοιχείων, κάθε ένα από τα οποία έχει τη μοναδικότητά του.

α) Η ζωή του είχε τη σφραγίδα μιας μοναδικής καθαρότητος και σπανίων αρετών. Στη ζωή του μπροστά κρινόμαστε όλοι. Ήταν ο άνθρωπος του ενός στα αναγκαία, του μηδενός στα περιττά και του παντός στα πνευματικά.

β) Ο νους του φάνηκε τόσο φωτισμένος, ώστε συνέλαβε αυτό το σχέδιο της εκκλησιαστικής αναγεννήσεως, που του ενέπνευσε και του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Το έργο του, κρινόμενο ιστορικά και κοινωνικά, είναι πρωτοποριακό στη σύλληψη και μοναδικό στην επιτέλεσή του. Το πνεύμα του συγκρότησε τη συγκεχυμένη παράδοση της εποχής του και αρχοντικά τροφοδότησε την υπέρβασή του. Τα κληρονομικά χαρακτηριστικά του δεν ακολουθούν μόνο τους πιστούς συνεχιστές του, αλλά προσδιορίζουν επακριβώς και τις ρίζες των διαφοροποιημένων «διαδόχων» του.

Γεννούσε διαρκώς ιδέες, συνεργάτες και γεγονότα, που δεν αρκέσθηκε να τα βλέπει όπως ήταν, αλλά αγωνίσθηκε να τα μεταμορφώσει σ’ αυτό που όντως ήταν.

Δεν δεσμεύθηκε από τη συμβατικότητα της πραγματικότητος. Δεν ήταν πραγματιστής, αλλά οραματιστής. Έτσι μετεμόρφωσε την πραγματικότητα της αμάθειας σε κίνηση γνώσεως · την κυριαρχία της γενικευμένης αδιαφορίας σε έκφραση εντυπωσιακού ενδιαφέροντος · την κατάσταση της εκκλησιαστικής απραξίας και αντιθέσεως σε εκδήλωση αναγνωρίσεως και συγκαταθέσεως.

γ) Συνήθως οι ενχριστωμένοι άνθρωποι ζουν την ταπείνωση που οδηγεί στο βαθύ σεβασμό της παραδόσεως. Παραδίδονται στην παράδοση. Σε ορισμένους όμως ο Θεός δίνει και τη χάρη της τόλμης του οράματος. Αυτοί κάνουν την τομή στο ιερό σώμα της παραδόσεως και πρωτοπορούντες δημιουργούν παράδοση πίστεως και ευλαβείας. Τους χρησιμοποιεί ο Θεός σε εποχές που Αυτός χρειάζεται.

Η παράδοση γεννάται · δεν είναι μιμητικό αποτέλεσμα.

δ) Κατάφερε να δώσει στη μοναχική προσοχή του ιεραποστολική διάθεση και να μπολιάσει τη διακονία του με σπάνιες μοναχικές αρετές. Γι’ αυτό, δεν έδωσε τρόπο δίχως πνεύμα, αλλά πρόσφερε πνεύμα με συγκεκριμένο τρόπο, έκφραση και μορφή.

ε) Η απλόχερη ευλογία του Θεού στην εργασία του φαίνεται από την υπέρ πάσαν λογικήν συνέχισή της. Το έργο του, δύο και τρεις γενιές αργότερα, συνεχίζει να δέχεται πλούσια τη Χάρη του Θεού και να επιτελείται με βάση το πνεύμα του και το όνομά Του. Συνήθως οι μεγάλοι είναι αδιάδοχοι. Οι εκφραστές όμως του μυστικού μεγαλείου της χάριτος προνοούν και για τους διαδόχους και συνεχιστές τους.

στ) Η αδελφότητα που ίδρυσε, άσχετα με τον τρόπο εργασίας της – αυτό δεν έχει και τόση σημασία – , διατηρεί το αισθητήριο της Ορθοδοξία και συντηρεί το κριτήριο της αληθείας. Αποτελεί σημείο αναφοράς για όλους μας.

Το θέμα δεν είναι αν και τι είδους κείμενα γράφει, αν χρησιμοποιεί το πολυτονικό ή πήδηξε στο μονοτονικό, ούτε και αν πιάνει όσο πρέπει ή όσο είναι δυνατόν το σφυγμό της εποχής. Το θέμα είναι αν έχει ακόμη τη δυνατότητα να αιχμαλωτίζει καρδιές, να ξεπερνά τα μέτρα της κοινωνικής αποτιμήσεως του έργου της ή να καλλιεργεί αγίους και να τους στέλνει ως επένδυσή της στη βασιλεία του Θεού. Ο σπόρος του, 70 χρόνια τώρα, καρποφορεί ακατάπαυστα.

Ο π. Ευσέβιος έφτιαξε ένα «έργο» στις γραμμές του οποίου λειτουργούν και όσοι δεν συμφωνούν με τις «γραμμές» του. Πρωτοπόρος δεν είναι κάποιος που κάνει κάτι καινούργιο, που σε λίγα χρόνια μετά την αρχική του λάμψη σβήνει, αλλά αυτός που επινοεί κάτι που για χρόνια το πολεμούν οι θεολογικοί ως μη παραδοσιακό, οι εκκλησιαστικοί ως εξωεκκλησιαστικό και οι πολιτικοί ως συντηρητικό, αυτό όμως συνεχίζει να σέβεται την παράδοση και ταπεινώς να λειτουργεί «εν τη Εκκλησία» για δεκαετίες και, παρά τη συντηρητικότητά του, να «προοδεύει» όσο κανένας προοδευτικός. Χάνει τους ηγέτες του και συνεχίζει να γεννά και να εμπνέει · χωρίζεται και προχωρεί ενωμένο · κρίνεται και συκοφαντείται και δεν πτοείται · κάνει λάθη και δεν καταστρέφεται. Προοδευτικό στην Εκκλησία είναι αυτό που γίνεται όχι επειδή έχει ανθρώπινη ικανότητα, αλλά επειδή αποτελεί καρπό υπακοής στο θέλημα του Θεού.

Τους αγίους τους αναδεικνύει ο τρόπος της ζωής τους · τους ήρωες και τους μάρτυρες ο τρόπος του θανάτου τους. Οι πρώτοι ζουν σαν πεθαμένοι · οι δεύτεροι και όταν πεθαίνουν λειτουργούν σαν ζωντανοί. Ο π. Ευσέβιος εκοιμήθη πριν 70 χρόνια · συνεχίζει όμως να ζει. Διατηρείται αμετάβλητη η μνήμη του και ακατάβλητη η δύναμη της χάριτός του.

Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος

Πηγή: Χριστιανική Φοιτητική Δράση