Ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Εὐμορφοχωρίου (ΤΖΑΛΕΛΑ)

Ὁμιλία

 τῆς Α.Θ.Παναγιότητος

 τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου

 κ. κ. Βαρθολομαίου

 κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν

 ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

 Εὐμορφοχωρίου (ΤΖΑΛΕΛΑ)

 (Κυριακή, 22 Ἰουνίου 2014)

Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί,

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Ἑορτάσαντες κατὰ τὴν παρελθοῦσαν Κυριακὴν τὴν ἑορτὴν τῶν Ἁγίων Πάντων, ἐπιτελοῦμεν σήμερον τὸ ἐτήσιον προσκύνημά μας εἰς τὴν Καππαδοκίαν, τὸν ἡγιασμένον αὐτὸν τόπον, ὁ ὁποῖος προσέφερεν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ πλείστους ὅσους ἱεράρχας, μάρτυρας, ὁσίους καὶ θεοφόρους πατέρας, ἀσκητὰς καὶ ὁμολογητάς, ὥστε δικαίως νὰ ὀνομάζεται Ἁγιοτόκος.

Ἤλθαμε ἐδῶ εἰς τὴν Τζάλελαν, εἰς τὸ Ἀσημοχώρι, ὅπως ἦτο τὸ παλαιόν του ὄνομα, ἢ Εὐμορφοχώριον, ὅπως ὠνομάσθη ἀργότερον, διὰ νὰ τελέσωμεν τὴν Θείαν Λειτουργίαν, διὰ πρώτην φορὰν μετὰ ἐννέα δεκαετίας, εἰς τὸν Ἱερὸν τοῦτον Ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καὶ νὰ μνημονεύσωμεν τοὺς ἀοιδίμους κτίτορας καὶ τοὺς ἀνακαινιστὰς αὐτοῦ, ὡς καὶ τῶν παλαιῶν παρεκκλησίων τοῦ ἁγίου Βλασίου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου πρωτομάρτυρος καὶ ἀρχιδιακόνου Στεφάνου καὶ τῆς Μονῆς τῶν Ἀρχαγγέλων, καὶ νὰ ζητήσωμεν τὰς πρεσβείας των διὰ τὴν συνέχισιν τῆς ἐν τῷ βίῳ τούτῳ πορείας μας.

Kαὶ ἠκούσαμεν, ἀδελφοί, τὰς περικοπὰς ἀποστολικὴν καὶ εὐαγγελικήν, ἐκ τῶν ὁποίων ἐπιθυμοῦμε νὰ ἐπικεντρώσουμε τὴν προσοχήν μας καὶ νὰ σχολιάσουμε τρεῖς λέξεις-κλειδιά. Εἶναι δὲ αἱ λέξεις αὐταί, συνείδησις, ἐκ τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος τῆς πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολῆς, καὶ Γαλιλαία καὶ Εὐθέως ἐκ τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς τοῦ κατὰ Ματθαῖον ἁγίου Εὐαγγελίου.

Eἰς τὸν χθεσινὸν ἑσπερινὸν εἴπαμε ὅτι τὸ φυσικὸν περιβάλλον ἐπηρεάζει ἀρκούντως τὸν χαρακτῆρα τῶν ἀνθρώπων. Σήμερα προσθέτουμε ὅτι ἐπηρεάζει καὶ τὸ ἐπάγγελμα αὐτῶν. Τοῦτο φαίνεται ἐκ τῆς στάσεως τῶν ὑπὸ τοῦ Κυρίου κληθέντων εἰς τὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα δύο δυάδων Γαλιλαίων ἀδελφῶν, πτωχῶν μὲν καὶ ἀγραμμάτων ἁλιέων τὸ ἐπάγγελμα, ἁπλουστάτων δὲ καὶ ἀλογίστων τὴν σκέψιν. Εἶναι δὲ αὐτοὶ οἱ Σίμων Πέτρος καὶ Ἀνδρέας, υἱοὶ τοῦ Ἰωνᾶ, καὶ Ἰωάννης καὶ Ἰάκωβος, υἱοὶ τοῦ Ζεβεδαίου.

Ὁ μέγας ἁλιεὺς τῶν ψυχῶν, ὁ Θεάνθρωπος Κύριος Ἰησοῦς, ἀρξάμενος τὴν τριετῆ διδασκαλικὴν δραστηριότητά Του, περιπατεῖ εἰς τὴν ἀκτὴν τῆς γραφικῆς λίμνης Γενησαρὲτ καὶ ρίπτει τὰ πνευματικὰ δίκτυα πρὸς ἄγραν ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἐπρόκειτο νὰ γίνουν οἱ μελλοντικοὶ κύριοι συνεργάται Του, εἰς τὸ ἔργον τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ καλεῖ παραδόξως ὄχι σοφοὺς καὶ ἐπιφανεῖς κατὰ κόσμον ἀλλὰ τὰ ἀσθενῆ καὶ πτωχὰ στοιχεῖα, τοὺς ἀγραμμάτους ἁλιεῖς, διὰ νὰ καταισχύνουν τὰ ἐπῃρμένα πνεύματα τῆς νομικῆς λατρείας τῶν Ἰουδαίων καὶ τῆς κοσμικῆς σοφίας τῶν εἰδωλολατρῶν.

Καί, πόσον θαυμαστῶς καὶ ἀμέσως ἐνήργησεν ὁ κλητικὸς λόγος Του! Εὐθέως καὶ τὰ δύο ζεύγη τῶν ἀδελφῶν ἀφέντες, οἱ μὲν πρῶτοι τὰ καταρτιζόμενα δίκτυά των, οἱ δὲ δεύτεροι τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα των, ἀκολούθησαν ὡς ἄκακα πρόβατα τὸν ἀληθῆ Ποιμένα.

Καὶ ἡ κλῆσις αὐτὴ τῶν πρώτων ἁγίων Ἀποστόλων γίνεται εἰς τὴν τόσον ἀντίθετον πρὸς τὴν τραχεῖαν καὶ ἀγριωπὸν φύσιν τῆς Καππαδοκίας, Γαλιλαίαν μὲ τὴν ἐξαιρετικὴν ὡραιότητα καὶ γαληνεύουσαν ἡμερότητά της, εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ὁποίας συνέβησαν τὰ περισσότερα γεγονότα, ἐλέχθησαν αἱ πλεῖσται διδασκαλίαι καὶ ἐτελέσθησαν τὰ περισσότερα θαύματα τοῦ Κυρίου.

Οὕτω πως θὰ ἠμπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι καὶ ἕκαστος ἐξ ἡμῶν πρέπει νὰ ἐνθυμῆται καὶ νὰ εὐγνωμονῇ τὴν ὥραν τῆς προσωπικῆς του Γαλιλαίας, δηλαδὴ ἐκείνην τὴν στιγμὴν κατὰ τὴν ὁποίαν αἰσθάνθηκε τὴν ἐσωτάτην ἀνάγκην καὶ ἐπιθυμίαν νὰ ἀκολουθήσῃ τὴν σταυρικὴν ὁδὸν τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, χωρὶς νὰ ὑπολογίσῃ τὰς ἀμέσους καὶ ἐμμέσους συνεπείας τῆς τοιαύτης ἀποφασιστικῆς ἐπιλογῆς του.

Καὶ ἡ ἀνταπόκρισις εἰς τὴν κλῆσιν αὐτὴν συνιστᾷ τὴν ὑπεύθυνον συμμόρφωσίν μας πρὸς τὰς εὐαγγελικὰς ἐπιταγάς, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται μὲ τὴν ἑκουσίαν συμμαρτυρίαν τῆς συνειδήσεώς μας, τῆς ἐσωτερικῆς αὐτῆς φωνῆς τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποίαν ὅλοι ἀνεξαιρέτως θεόθεν ἔχουμε μέσα μας ἤδη ἀπὸ τῆς συλλήψεώς μας. Ἡ φωνὴ αὐτὴ τῆς συνειδήσεως εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία μαρτυρεῖ τὴν πορείαν τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, καὶ τῆς ἐν γένει συμπεριφορᾶς τοῦ βίου μας. Καὶ ἄλλοτε μᾶς διορθώνει ἐλέγχουσα τὰ σφάλματά μας, ἄλλοτε δὲ μᾶς ἐνισχύει εἰς τὴν περαιτέρω σταυρικὴν πορείαν μας, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ πρὸς τὸν τελικὸν σκοπὸν τῆς ὑπάρξεώς μας, τὴν ἐν Χριστῷ θέωσιν.

Εἰς αὐτὴν δὲ τὴν συνειδησιακὴν λειτουργίαν καὶ τὴν ἔμφυτον ἀναζήτησιν τῆς ἀληθείας ἀπευθύνθηκαν καὶ ἀπευθύνονται διαχρονικῶς οἱ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου, ἀρχαῖοι καὶ σύγχρονοι, ρίπτοντες τὰ πνευματικὰ δίκτυά τους καὶ γινόμενοι ἁλιεῖς ἀνθρώπων, ὅπως ἐβεβαίωσε τοὺς σήμερον κληθέντας Μαθητάς Του ὁ Σωτήρ, ὅτι ἐπρόκειτο νὰ γίνουν.

Ἡμεῖς δὲ οἱ ἐδῶ σήμερα συνεκκλησιασθέντες καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς εὐλογήσαντες τὸν Κύριον καὶ ἀκούσαντες τοὺς λόγους τοῦ Εὐαγγελίου, ἂς ἐπιστρέψουμε οἴκαδε, μεταφέροντες ἕκαστος, ἐκτὸς τῆς εὐλογίας τῶν ἐν Καππαδοκίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων, τὸ σημερινὸν εὐαγγελικὸν μήνυμα ὅτι ἡ ἄμεσος ἀνταπόκρισίς μας εἰς τὴν κλῆσιν τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὴν προσωπικήν μας Γαλιλαίαν, εἶναι ἡ ἄρσις τοῦ προσωπικοῦ μας Σταυροῦ, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται διὰ τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καλλιεργείας τῆς προσωπικῆς μας συνειδήσεως.

Τὴν ἀλήθειαν αὐτὴν ὑπενθυμίζει εἰς ἡμᾶς καὶ ἡ σημερινὴ Θεία Λειτουργία εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἡ ὁποία μᾶς παραπέμπει εἰς τὸν λόγον τοῦ Κυρίου ὅτι «ὅστις θέλει ὀπίσω» Αὐτοῦ «ἀκολουθεῖν», ὀφείλει νὰ Τὸν ἀκολουθῇ αἴρων τὸν σταυρόν του. Τὸ τοιοῦτον ἀποτελεῖ ἀναγκαίαν προϋπόθεσιν, διότι ἄνευ σταυροῦ οὐδεὶς δύναται νὰ ἀκολουθήσῃ τὸν Χριστόν, καθὼς δὲν ὑπάρχει ἄλλη ὁδὸς παρὰ μόνον ἡ ὁδὸς τοῦ Σταυροῦ.

Εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησαν τὸν Χριστὸν καὶ πάντες «οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καὶ στεφανωθέντες» ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ «ἐν τοῖς ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς» τῆς Καππαδοκικῆς γῆς ἀσκήσαντες, ὅλοι ἐκεῖνοι, γνωστοὶ καὶ ἄγνωστοι εἰς ἡμᾶς, τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα καὶ τοὺς ἀσκητικοὺς πόνους καὶ τὰς ἀγρυπνίας καὶ τὰς προσευχὰς ἀσφαλῶς γνωρίζει ὁ Θεός.

Εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησε τὸν Χριστὸν καὶ ὁ ἐκ τῆς πλησιοχώρου Ναζιανζοῦ καταγόμενος ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ὅταν ἡσύχαζεν εἰς τὰ ἐρημητήρια τῆς περιοχῆς ταύτης καὶ ὅταν ὑπερμαχοῦσε τῆς ἀληθοῦς πίστεως ἐν Κωνσταντινουπόλει.

Τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησαν καὶ οἱ εἰρηνικοὶ καὶ φιλοπρόοδοι κάτοικοι τῆς Τζαλέλα (τῆς βυζαντινῆς Ταμισοῦ), ἀναγκασθέντες νὰ ἐγκαταλείψουν τὰς πατρογονικάς των ἑστίας καὶ νὰ ἀναζητήσουν, διὰ πολλῶν κόπων, νέαν πατρίδα, εἰς τὸ Ὀμορφοχώρι Λαρίσης καὶ ἀλλοῦ. Αἱ ψυχαί των ἀγάλλονται ἀσφαλῶς μαζί μας διὰ τὴν τελεσθεῖσαν σήμερον πρώτην Πατριαρχικὴν Θείαν Λειτουργίαν εἰς τὸν διατηρηθέντα τοῦτον ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τῆς πατρίδος των, διὰ τὴν ὁποίαν μεριμνοῦσαν μὲ πολλὴν ἀγάπην, εἴτε εὑρισκόμενοι καὶ ἐργαζόμενοι ἐδῶ, εἴτε μετοικήσαντες καὶ δραστηριοποιηθέντες ὡς ἔμποροι εἰς τὴν Κωνσταντινουπόλιν καὶ ἱδρύσαντες ἐν αὐτῇ τὴν Ἀδελφότητα τῶν Ταξιαρχῶν.

Ἡ δὲ βαθυτάτη εὐσέβειά των ἐξεφράσθη διὰ τῆς ἀνιδρύσεως πολλῶν ναῶν καὶ παρεκκλησίων, εὑρισκομένων τόσον ἐντὸς ὅσον καὶ ἐκτὸς τῆς μικρᾶς αὐτῆς κώμης, τὰ ὁποῖα πιστοποιοῦν μέχρι τῶν ἡμερῶν μας τὸν σεβασμόν τους πρὸς τοὺς ἁγίους.

Συνεχὲς ὑπῆρξεν ὅμως καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τους διὰ τὰ γράμματα καὶ τὴν μόρφωσιν τῶν νέων καὶ τῶν νεανίδων, διὰ τὸν ὁποῖον σκοπὸν ἀνίδρυσαν Ἀστικὴν Σχολὴν καὶ Παρθεναγωγεῖον, ἐνῷ διὰ τὸν μισθὸν τῶν διδασκάλων συνεισέφερε καὶ ἡ προαναφερθεῖσα «Ἀδελφότης τῶν Ταξιαρχῶν». Τοιουτοτρόπως, οἱ κάτοικοι τῆς Τζαλέλας οὐδόλως ὑστέρησαν τῶν λοιπῶν Καππαδοκῶν, οἱ ὁποῖοι διεκρίνοντο διὰ τὴν μεγάλην πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν παιδείαν ἀγάπην των.

Ἐπὶ τῆς ἀκροτόμου πέτρας τῆς διττῆς αὐτῆς ἀγάπης ἐθεμελίωσαν οἱ πατέρες μας τὴν ζωήν των, ὡς ἐλάξευσαν τὰς οἰκίας καὶ τοὺς ναούς των ἐπὶ τῆς λευκῆς πέτρας τῆς  κυριαρχούσης εἰς τὴν Καππαδοκίαν, τὸ ὀξυκόρυφον σχῆμα τῆς ὁποίας ὑπενθυμίζει τὰς χιλιάδας τῶν προσευχηθέντων ἀνὰ τοὺς αἰῶνας μοναχῶν καὶ ἀσκητῶν της. Αἱ δεήσεις καὶ ἱκεσίαι τους συνοδεύουν καὶ ἐνισχύουν πάντας τοὺς Καππαδόκας ἕως τῆς σήμερον, διατηροῦσαι αὐτοὺς ἑδραίους καὶ ἀμετακινήτους εἰς τὴν πίστιν καὶ τὴν εὐλάβειαν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὴν ἀγάπην πρὸς τὸν γενέθλιον αὐτῶν τόπον, τὸν ὁποῖον καὶ πολλοὶ ἐπισκέπτονται συνοδεύοντες ἡμᾶς εἰς τὰ ἐτήσια Πατριαρχικὰ ἐδῶ προσκυνήματά μας -ὅπως καὶ ἐφέτος, ὅπως καὶ σήμερα.

Χθὲς ἐτελέσαμε τὸν Ἑσπερινὸν εἰς τὴν Σινασσὸν καὶ σήμερα ἐδῶ εἰς τὴν Τζαλέλαν, εἰς τὸ Ὀμορφοχώρι, τὴν Θείαν Λειτουργίαν, διὰ νὰ ἐνθυμηθοῦμε καὶ νὰ μνημονεύσουμε ὅλους τοὺς Καππαδόκας, σήμερα δὲ ἰδιαιτέρως τοὺς ἐνορίτας τοῦ μεγαλοπρεποῦς αὐτοῦ ναοῦ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, καὶ ὅλους τοὺς Τζελαλιῶτες καὶ τοὺς κατοίκους τῶν γειτονικῶν κωμῶν καὶ χωρίων, τῆς Σαζάλτζας, τῶν Στεφάνων, τῶν Ποταμιῶν (τῆς ἀρχαίας Μεγαρισσοῦ), ἀλλά, μαζί τους καὶ τοὺς προσκυνητὰς ἀπὸ τὴν Σινασσόν, τὸ Προκόπιον, τὴν Μαλακοπήν, οἱ ὁποῖοι ἤρχοντο ἐδῶ διὰ νὰ πανηγυρίσουν τόσον τὴν ἑορτὴν τῶν Ταξιαρχῶν, τὴν μεγάλην πανήγυριν τῆς Τζαλέλας, ὅσον καὶ τὴν δευτέραν πανήγυριν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου εἰς τήν «Ἁψηλὴν Παναγίαν».

Καὶ τοὺς ἐνθυμηθήκαμε καὶ ἐμνημονεύσαμε τὸν κόπον καὶ τὴν εὐσέβειάν τους καὶ τὴν ἀγωνίαν τους νὰ διαφυλάξουν καὶ νὰ περισώσουν τὰς ἱερὰς εἰκόνας καὶ τὰ κειμήλια τῶν ἱερῶν ναῶν τους. Ὅταν δὲ ἦλθεν ἡ εἴδησις διὰ τὴν ἀναχώρησιν ἀπὸ τὴν πατρίδα τους, ἡ Ἐπιτροπὴ τοῦ χωριοῦ συνεσκεύασε τὰ ἱερὰ κειμήλια, προκειμένου νὰ τὰ μεταφέρουν εἰς τὴν νέαν πατρίδα. Ἔτσι διετηρήθησαν πολλαὶ ἐκ τῶν φορητῶν εἰκόνων, αἱ ὁποῖαι ἐκόσμουν καὶ τὸν ἱερὸν τοῦτον ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Τὰς ἀναπαριστῶμεν νοερῶς σήμερα, ἀναπολοῦντες τὴν ἱστορίαν τῶν πατέρων καὶ τῶν προγόνων μας καὶ τῶν εὐσεβῶν ἁγιογράφων καὶ δωρητῶν, ἀνάπτοντες κερὶ εἰς τὴν μνήμην των καὶ καίοντες τὸ θυμίαμα εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς. Τοιουτοτρόπως ἐκπληρώνουμε χρέος τιμῆς καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς αὐτούς, καὶ παίρνουμε ὡς ἀνταπόδοσιν τὴν χάριν τοῦ προσκυνήματος καὶ τὴν χαρὰν τῆς συναντήσεώς μας ἐδῶ εἰς τὴν Καππαδοκίαν, εἰς τὸν τόπον αὐτὸν, ὁ ὁποῖος συνδυάζει τὴν ἀσκητικὴν αὐστηρότητα τῶν βράχων του καὶ τῶν ὑποσκάφων ναῶν του μὲ τὴν γαλήνην καὶ τὴν ἠρεμίαν τὴν ὁποίαν ἀποπνέουν.

Εἴμεθα δὲ βέβαιοι ὅτι καὶ ἐσεῖς ὅλοι, οἱ συμπροσευχηθέντες μαζί μας, προσκυνηταὶ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ ἄλλα μέρη, αἰσθάνεσθε τὴν ἰδίαν χαρὰν καὶ ἀγαλλίασιν μαζί μας, ἱστάμενοι εἰς τὸν εὐλογημένον καὶ ἡγιασμένον αὐτὸν τόπον, ὅπου τὰ ἴχνη τῆς ἱστορίας παραμένουν ἀνεξίτηλα, καὶ οἱ λίθοι ὁμιλοῦν διὰ τὴν παρουσίαν τῆς Ρωμηοσύνης ἐπὶ δύο περίπου χιλιετίας, τῆς Ρωμηοσύνης ποὺ ἐδημιούργησεν αὐτὰ τὰ θαυμαστὰ μνημεῖα τοῦ χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, τὰ ὁποῖα, ἐν συνδυασμῷ πρὸς τὸ μοναδικὸν φυσικὸν κάλλος τῆς περιοχῆς, πλημμυρίζουν τὴν ψυχήν μας μὲ τὸν ἴδιον θαυμασμὸν τὸν ὁποῖον ἐκφράζει καὶ ὁ μεγάλος νομπελίστας ποιητὴς Γιῶργος Σεφέρης εἰς τὸ περίφημον ὁδοιπορικόν του εἰς τὴν Καππαδοκίαν.

Τὸ κερὶ τὸ ὁποῖον ἀνάψαμε σήμερα δὲν σβύνει, διότι τροφοδοτεῖται ἀπὸ τὴν ἀγάπην ὅλων μας διὰ τὸν τόπον τοῦτον καὶ τὴν προσφοράν του εἰς τὸ Γένος καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Δὲν σβύνει, διότι θὰ τὸ ἀνανεώνουμε διὰ τῶν ἐπισκέψεών μας καὶ διὰ τῶν προσπαθειῶν πρὸς βελτίωσιν τῶν σχέσεων μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν λαῶν. Δὲν σβύνει, διότι τὸ χρειαζόμεθα διὰ νὰ φωτίζῃ τὴν ζωήν μας καὶ τὴν πορείαν μας, καὶ διὰ νὰ μᾶς ὑπενθυμίζῃ ὅτι μετὰ τὸ βαθύτερον σκότος ὁ ἥλιος ἀνατέλλει λαμπρότερος καὶ φωτεινότερος, καὶ μετὰ τὸν Σταυρὸν ἀκολουθεῖ πάντοτε ἡ Ἀνάστασις.

Αὐτῆς τῆς Ἀναστάσεως γεῦσιν λαμβάνομεν καὶ ἡμεῖς εἰς κάθε Θείαν Λειτουργίαν ὅπως σήμερα, καὶ αὐτῆς τῆς Ἀναστάσεως ἡ χαρά, μαζὶ μὲ τὴν εὐλογίαν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, εὐχόμεθα νὰ γεμίζῃ τὰς ψυχὰς καὶ τὰς καρδίας ὅλων μας. Ἀμήν.