Μυστική ἄνοδος - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Κυριακή Τελώνου καί Φαρισαίου

Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Μυστική ἄνοδος

 « Ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται » (Λουκ. ιη´14)

*******

« Ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται »

      Τό Τριώδιο στό ὁποῖο μᾶς εἰσάγει ἀπό σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας, ἀδελφοί, εἶναι περίοδος ἀνηφορική, περίοδος  ἀγώνων καί κόπων πνευ­ματικῶν. Εἶναι μιά ἄνοδος ἀπό τήν περιοχή τῶν κοσμικῶν περισπασμῶν στήν κορυφή τοῦ πιό ὑ­ψηλοῦ ὄρους τοῦ κόσμου, ἀπό ἀπόψεως πνευμα­τικῆς, πού εἶναι ὁ Γολγοθᾶς. Τό Τριώδιο εἶναι μιά ἄνοδος στό χῶρο τῆς μεγάλης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, σ᾽ Αὐτόν τόν ἴδιο τό Θεό.

Στήν ἀρχή λοιπόν αὐτῆς τῆς ἀνηφορικῆς πορεί­ας ἡ Ἐκκλησία μας τοποθετεῖ τή γνωστή μας πα­ραβολή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, μέ τήν ὁποί­α μᾶς δείχνει τόν ἕνα καί μοναδικό δρόμο, πού ὁδηγεῖ στήν ὑψηλή ἐκείνη κορυφή: τόν δρόμο τοῦ Τελώνου, τήν ταπείνωση. Θά ἐπιχειρήσουμε λοιπόν σήμερα νά δοῦμε τί εἶναι ἡ ταπείνωση καί ποιά τά ἀποτελέσματά της στή ζωή μας.

******

« Ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται »

Ὅπως γίνεται φανερό ἀπό τή μορφή τοῦ τελώνη, τήν ὁποία μᾶς παρουσιάζει ὁ Κύριος, ἡ ταπείνωση εἶναι κατά βάσιν μιά στροφή πρός τόν ἑαυτό μας, ἡ ὁποία γίνεται κάτω ἀπό τό βλέμμα τοῦ Θεοῦ καί ἀκριβής ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Αὐτή ἀκριβῶς ἡ στροφή πρός τόν ἑαυτό μας εἶναι τό καίριο καί ἀποφαστικό βῆμα. Δέν εἶναι ποτέ δυνατό, ἀδελφοί μου, νά ἀποκτήσει ταπεί­νωση ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἀσχο­λεῖται καί παρα­τηρεῖ συνέχεια τούς ἄλ­λους, ὅπως ἐπίσης καί τά διάφορα πράγματα γύρω του καί ἀσχο­λεῖται ἐπί­μονα μέ αὐτά. Ἡ ταπείνωση γιά νά γίνει κτῆμα τοῦ ἀνθρώπου, ἀπαιτεῖ πρῶτα τή σωτήρια στροφή πρός τά μέσα, πρός τόν ἑαυτό μας, ἐπαναλαμβάνω κάτω ἀπό τό βλέμμα τοῦ Θεοῦ. Νά μήν ἀσχολούμαστε δηλαδή μέ τούς ἄλλους, μέ τά λάθη τους ἤ τίς παραλείψεις τους. Ἀλλά νά προσέχουμε μέ ἐπιμέλεια τόν ἑαυτό μας. Νά μή τόν βλέπουμε ἁπλῶς, ἀλλά νά τόν παρατηροῦμε μέ προσοχή.

Ὅταν πραγματοποιηθεῖ ἡ σωτήρια αὐτή στροφή στόν ἑαυτό μας, τότε ἔρχεται ὡς ἀπο­τέλεσμα ἡ ἀκριβής ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Τότε γνωρίζουμε ποιοί πραγματικά εἴμαστε. Διότι αὐτό συχνά τό ἀγνοοῦμε. Συνήθως νομίζουμε ὅτι εἴμαστε καλοί, ὅτι εἴμαστε «ἐν τάξει» ἀπέ­ναντι τοῦ Θεοῦ καί τῶν συνανθρώπων μας. Αὐτή ὅμως εἶναι μιά τελείως λανθασμένη ἐντύπωση. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ἄλλη καί μάλιστα ὀδυνηρή. Ἡ ἀλή­θεια εἶναι ὅτι εἴμαστε ἁμαρτωλοί, ὅτι δέν ἔχουμε τίποτε τό καλό ἀπό τόν ἑαυτό μας. Ὅ,τι καλό ἔχουμε, αὐτό εἶναι ἀποκλειστικά καί μόνον δῶρο τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι δικό μας κατόρθωμα. Τό λέγει σαφῶς ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «τί ἔχεις ὅ οὐκ ἔλαβες;». Ποιά ἱκανότητα καί ποιό προσόν ἔχεις πού δέν τό πῆρες ἀπό τόν Θεό; Ναί μέν ἐκοπίασες καί ἐσύ γιά νά σπουδάσεις μιάν ἐπιστήμη, νά μάθεις κάποια τέχνη, ἀλλά οἱ προσπάθειές σου ἔγιναν μέ βάση τά προσόντα καί τίς ἱκανότητες πού σοῦ ἔδωκεν ὁ Θεός.  Ἄν αὐτή τή γνώση δέν τήν ἔχουμε ἀποκτήσει, τότε βρισκόμαστε μακριά, καί μάλιστα πολύ μακριά ἀπό τήν ἀρετή τῆς ταπείνωσης. Ἀντίθετα ἀλάνθαστο κριτήριο τοῦ ὅτι πλησιάζουμε πρός τήν ταπεί­νωση, εἶναι τό νά θεωροῦμε τόν ἑαυτό μας πολύ ἁμαρτωλό, ὅπως ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, πού πίστευε καί διακήρυττε πώς εἶναι «ὁ πρῶτος τῶν ἁμαρτωλῶν» καί νά πιστεύουμε βαθιά ὅτι οἱ ἄλλοι εἶναι καλύτεροι ἀπό ἐμᾶς.

Αὐτή ἡ κατάσταση εἶναι μιά κατάσταση τελειότητας, τήν ὁποία βέβαια δέν τήν φθάνουμε  οἱ πολλοί. Ὅμως αὐτή ἡ κατάσταση τῆς ταπεί­νωσης εἶναι ταυτό­χρονα καί ὁ μόνος δρόμος πού ὁδηγεῖ στόν Θεό, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια.       

*****

        Ὁ Κύριος τό ἐδήλωσε μέ τρόπο ξεκάθαρο καί ἀπόλυτο: «ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν, μᾶς εἶπε, ὑψωθήσεται». Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ταπεινώνει τόν ἑαυτό του, θά ὑψωθεῖ καί θά δοξαστεῖ ἀπό τό Θεό. Καί αὐτή εἶναι ἡ πραγματικότητα. Ὁ ταπει­νός ἄνθρωπος ὑψώνεται καί δοξάζεται.

        Κατά πρῶτο καί κύριο λόγο ὑψώνεται ὅσον ἀφορᾶ τήν προσέγγισή του πρός τόν Θεό. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος δέν μένει μακριά ἀπό τόν Θεό ἀπομονωμένος καί ἀποξενωμένος. Ἀλλά ἀκριβῶς, ἐπειδή ταπεινοφρονεῖ, ἑλκύει κοντά του τόν Κύριο. Τό εἶπεν ὁ ἴδιος ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ προφήτη Ἡσαΐα, ὅτι ὁ ἄνθρωπος στόν ὁποῖο θά ἀποβλέψει μέ εὐμένεια καί ἀγάπη εἶναι ὁ «ταπεινός καί ἡσύχιος» (Ἡσ. ξστ´2). Τό διατύ­πω­σε μέ τρόπο θαυμάσιο καί ἡ Παναγία μας, τῆς ὁποίας τήν Σεπτή εἰκόνα ἀπό τόν Πανάγιο Τάφο ἔχουμε τήν εὐλογία νά φιλοξενοῦμε τίς ἡμέρες αὐτές στόν ναό μας καί νά παίρνουμε τήν εὐλογία της. Τότε, μετά τόν Εὐαγγελισμό της κατά τήν συνάντησή της μέ τήν Ἐλισάβετ εἶπε: «Μεγα­λύνει ἡ ψυχή μου τόν Κύριον... ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπί τήν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐ­τοῦ» (Λουκ. α´46,­48). Δοξάζει ἡ ψυχή μου τόν Κύριο, διότι ἔρριξε βλέμμα συμπαθείας στήν ταπείνωση καί τήν ἀσημότητα μιᾶς δούλης του.

        Αὐτό ὅμως συμβαίνει πάντοτε. Ρίχνει βλέμ­μα ἰδιαίτερης συμπάθειας καί στοργῆς στόν ταπεινό ἄνθρωπο. Εὐαρεστεῖται σ᾽ αὐτόν. Τοῦ προσφέρει τήν παντοδύναμη χάρη του (Παρ.γ´­34). Τοῦ προσφέρει πλῆθος δωρεῶν, ἀλλά καί ἑνώνεται μαζί του καί τόν καθιστᾶ κατά χάριν θεό. Ἐδῶ ἔχουμε ἕνα ἀσύλληπτο θαῦμα. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος, ὄπως λέγει ὁ ἱερός Χρυσό­στομος «ἔχει ἀναπαυόπμενον ἐπ᾽ αὐτῷ τόν Θεόν» Καί μέ αὐτό τόν τρόπο ἡ ταπείνωση γίνεται δύναμη μυστική, ἤ ὅπως λέγει ὀ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, γίνεται «σίφων οὐράνιος», οὐράνιος σίφουνας, πού παίρνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἄβυσσο καί τόν ἀνεβάζει στόν οὐρανό.

        Ταυτόχρονα τόν ταπεινό ἄνθρωπο τόν δοξάζει ὀ Ἅγιος Θεός καί ἐνώπιον τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Τοῦ χαρίζει ἐδῶ στή γῆ κάτι ἐλάχιστο ἀπό τή δόξα, τήν ὁποία τοῦ ἐπιφυλάσσει στή βασιλεία του. Καί αὐτό γίνεται μέ ἕνα τρόπο φυσικό. Διότι ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι ἑνωμένος μέ τόν Θεό καί ἔχει ἔνοικο τῆς ψυχῆς του τόν Κύριο τῆς δόξης, εἶναι φυσικό νά εἶναι ἀγαπητός στούς ἀνθρώπους πού ἔχουν καλή διάθεση. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος ἐκπέμπει χάρη θεϊκή καί ἑλκύει τούς γύρω του χωρίς νά τό καταλαβαίνει ὁ ἴδιος καί χωρίς νά τό ἐπιδιώκει. Κάτι ἀόρατο, δηλαδή  ἡ θεία Χάρις, ὁμιλεῖ μυστικά στά βάθη τῶν καρδιῶν καί αὐτές ἀναγνωρίζουν τήν παρου­σία τοῦ Θεοῦ σ᾽ αὐτόν καί τιμοῦν τόν ταπεινό ἄνθρωπο.

*****

« Ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται »

        Λοιπόν, ἀδελφοί! ὁ δρόμος εἶναι μπροστά μας ἀνοιχτός. Δέν χωρεῖ ἀμφιβολία ὅτι εἶναι δρόμος δύσκολος. Ὅμως εἶναι ὁ μόνος δρόμος πού ὁδηγεῖ στόν Θεό, γιατί εἶναι ὁ δρόμος πού τόν βάδισε ὁ ἴδιος Υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἄλλοι δρόμοι πού νά ὁδηγοῦν στό Θεό, δέν ὑπάρχουν. Νά ἀγαπήσουμε, λοιπόν, ἀδελφοί, τήν ὑψοποιό τα­πείνωση. Νά κατεβαίνουμε πρόθυμα στήν τελευ­ταία θέση. Νά ἐπιθυμοῦμνε τήν ἀφάνεια, τήν ἀσημότητα. Καί τότε, ὅσο ἐμεῖς θά κατεβαίνουμε, τόσο ὁ Θεός θά μᾶς ἀνεβάζει. Μέ τρόπο μυστικό ἡ κάθοδός μας θά γίνεται μυστική ἄνοδος στήν ἅγια καί εὐλογημένη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.   

Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης