Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή -Οι χριστιανοί κάνουν νηστεία ή δίαιτα; - Σοφίας Καυκοπούλου

Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή

-Οι χριστιανοί κάνουν νηστεία ή δίαιτα;

της Σοφίας Καυκοπούλου

Υποψ. διδάκτορος Θεολογίας – Μουσικού

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η περίοδος νηστείας και πνευματικής ετοιμασίας, κατά την οποία οι Χριστιανοί βιώνουν τα Πάθη και την Ανάσταση τού Θεανθρώπου Χριστού, η περίοδος κατά την οποία προσπαθούμε για την καθαρότητα ψυχών και σωμάτων, από κάθε αμαρτία, φιληδονία, απόλαυση, αρχινά την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει κατά το Μεγάλο Σάββατο.

Παραδοσιακά, η Εκκλησία έχει ορίσει τί θα πρέπει να καταναλώνει ως υλική τροφή το πλήρωμά της, με το σκεπτικό τής άσκησης τού σώματος, τής μίμησης των Αγίων και γενικώς τη λιτή διατροφή ως μέσο εξαγνισμού. Σε συνδυασμό βεβαίως η νηστεία με την προσευχή, την συμμετοχή στις ακολουθίες τής Εκκλησίας μας και την εξομολόγηση, συνιστά μέσο προσέγγισης τής κατά χάριν θεώσεως.

Κάνοντας μία αναδρομή στην εκκλησιαστική ιστορία, θα δούμε πως πρόκειται για την αρχαιοτέρα νηστεία τής Εκκλησίας, που καθιερώθηκε τον 4^ο αι. και αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες, ενώ εν συνεχεία προστέθηκε και εβδόμη εβδομάς. Ονομάστηκε Τεσσαρακοστή, η απλουστευμένα Σαρακοστή, μιας και περιλαμβάνει σαράντα ημέρες νηστείας, από την Καθαρά Δευτέρα έως την Παρασκευή προ τού Σαββάτου, τού αφιερωμένου στον Λάζαρο. Ακολουθεί έπειτα η Μεγάλη εβδομάς, όπου η νηστεία γίνεται ακόμη πιο αυστηρή. Τον επιθετικό προσδιορισμό ‘’Μεγάλη’’, η Σαρακοστή τον έλαβε λόγω τής μεγάλης σπουδαιότητός της.

Ο ίδιος ο Κύριος, μάς δίδαξε την νηστεία, όπως φαίνεται στο Κατά Λουκάν 4, 1-4, όπου εξιστορείται η τεσσαρακονθήμερος παραμονή τού Ιησού στην έρημο, όπου νήστευσε και αφού προκλήθηκε αίσθημα πείνας στον οργανισμό του,  ο διάβολος προσπάθησε να τον πειράξει, με τον λογισμό να μεταβάλει ως Θεάνθρωπος, μία πέτρα σε άρτο, για να φάει. Ο Ιησούς όμως, περικλείοντας όλη την σημασία τής νηστείας σε μία μόνον φράση, απάντησε: «οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐπί παντί ρήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ.» (Κατά Λουκάν, 4, 4)

Επάνω σε αυτήν την φράση θεμελιώνεται η νηστεία μας και όχι στην λανθασμένη έννοια της δίαιτας – σωστής διατροφής, ή στην χρησιμοποίηση του πνευματικού αγώνα των ημερών, ως αφορμή για χάσιμο περιττών κιλών. Καλή, υγιεινή και ορθή συμπεριφορά απέναντι στο σώμα μας, είναι η σωστή διατροφή και η απώλεια περιττών κιλών, καθώς η γαστριμαργία στηλιτεύεται από τούς Πατέρες, ως ένα εκ των θανασίμων αμαρτημάτων. Όμως, ας μην συγχέουμε την δίαιτα με την νηστεία. Ας μην αφαιρούμε την πνευματικότητα τής νηστείας και ας μην εμμένουμε σε επιφανειακή τήρηση των κανόνων της, για άλλους, ξένους λόγους, από εκείνους που μάς διδάσκει ο ίδιος ο Κύριος.

Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ύλη, αλλά μια ψυχοσωματική οντότητα, που έχει τελικό και ουσιαστικό σκοπό την θέωση. Χρειάζεται όχι μόνο την υλική τροφή, αλλά και την πνευματική. Πρότυπό για τον χριστιανό στην νηστεία, είναι ο Θεάνθρωπος. Δεν είναι ένα μοντέλο με καλλίγραμμο σώμα, στο εξώφυλλο ενός περιοδικού (!). Ο χριστιανός διάγει έναν βίο ολιγαρκή, γεμάτο από την χάρη τού Πνεύματος. Δίνει τον αγώνα του για να κερδίσει τον στέφανο τής νίκης, μία θέση στην Ουράνια Βασιλεία. Ο χριστιανός, προσέχει πάντοτε να μην πέφτει θύμα των κάθε λογής απολαύσεων και τρυφών, να ασκεί το σώμα και την ψυχή του, να μην υποκύπτει σε γαστριμαργικές ατασθαλίες. Ο χριστιανός, γιατί όχι άλλως τε, προσέχει το σώμα του, το οποίο είναι Θείο δημιούργημα. Μπορεί, και καλό είναι βεβαίως, να κάνει δίαιτα. Να προσέχει το βάρος του.

Όμως ο χριστιανός τουλάχιστον, ο οποίος ζει μέσα στον κόσμο και επηρεάζεται ως ένα βαθμό από όσα βλέπει γύρω του, πολλάκις μη πνευματικά, μη χριστιανικά, άθεα, οφείλει να γνωρίζει, πως τις ημέρες τής Σαρακοστής, όπως και σε κάθε άλλη νηστεία, δεν βρίσκεται σε δίαιτα. Δεν αποτελούν οι μέρες αυτές, αφορμή να κάνει αποτοξίνωση, να αδυνατήσει, να ρυθμίσει την πίεση ή το ζάχαρο. Όχι! Οι μέρες αυτές, αν τις ζήσει καθένας μας όπως πρέπει, μας αφήνουν κάτι άπιαστο, κάτι μοναδικό. Μία κάθαρση, μία προσέγγιση στον θρόνο τού Τριαδικού Θεού.

Και είναι βεβαίως η νηστεία κάθαρση και αποτοξίνωση και απώλεια κιλών. Όμως δεν είναι αυτοσκοπός τα παραπάνω. Είναι το αποτέλεσμα τής άσκησης, τής ταπείνωσης, τής προσευχής. Η Εκκλησία, ως ζωντανό κύτταρο στην κοινωνία, δεν βρίσκεται «εκτός τόπου και χρόνου»! Έχει γνώση τής ανθρωπίνης υποστάσεως και ξέρει πώς και τί πρέπει να καταναλώνει ο άνθρωπος. Δεν θέλει με την νηστεία να τον εξουθενώσει, να τον βασανίσει . Θέλει να τον βοηθήσει, να τον εξαγνίσει. Καταναλώνοντας όσα προϊόντα ανήκουν στην εποχή, όσα μπορεί να βρει εύκολα κάποιος, όσα μαγειρεύονται απλά, όσα υπάρχουν γύρω μας και είναι τα πιο καθαρά, ο άνθρωπος δεν βρίσκεται ενώπιον κάποιας εξαντλητικής δίαιτας, που επιβάλλει κατανάλωση προϊόντων ξένων, ακριβών, δύσκολα ευρισκομένων. Όμως, για να μην παρανοήσουμε, δεν θα μολυνθούμε αν δεν νηστέψουμε, απλώς δεν θα προχωρήσουμε ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στον Θεό. (Βλ. Κατά Μάρκον, 7, 15: «Οὐδέν ἐστίν ἔξωθεν τοῦ ἀνθρώπου εἰσπορευόμενον εἰς αὐτόν ὃ δύναται αὐτόν κοινῶσαι, ἀλλά τά ἐκπορευόμενα ἐστί τά κοινοῦντα τόν ἄνθρωπον.»)

Σε έναν κόσμο, όπου η σάρκα λατρεύεται υπέρμετρα, πολλοί ενδιαφέρονται να ικανοποιήσουν κάθε σωματική επιθυμία, θεωρούν ότι για να ζήσουν χρειάζονται μόνο τροφή, χρήματα, δύναμη. Ικανοποιώντας κάθε σαρκική επιθυμία, νομίζουν ότι είναι πλήρεις, ευτυχισμένοι. Όμως ο χριστιανός καλείται να αποδείξει, ότι μπορεί να υποτάξει τις επιθυμίες τής σάρκας. Μπορεί να αντέξει την πείνα, κάνοντας προσευχή. Μπορεί να εναντιωθεί στην τυπολατρεία, μη τρώγοντας τροφές που μπορεί να είναι νηστίσιμες, αλλά λειτουργούν ως υποκατάστατα άλλων, μη νηστίσιμων τροφών.

Τέλος, ας καταλάβουμε, πως όταν νηστεύουμε το κάνουμε για εμάς και το βλέπει ο Θεός. Δεν χρειάζεται ούτε να το διατρανώνουμε, ούτε να γινόμαστε υποκριτές. Όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στο Κατά Ματθαίον 6, 16-18, «Ὅταν δέ νηστεύητε, μή γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταί σκυθρωποί˙ ἀφανίζουσι γάρ τά πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες˙ ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τόν μισθόν αὐτῶν. Σύ δέ νηστεύων ἄλειψαί σου τήν κεφαλήν καί τό πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μή φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλά τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καί ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ.»

Καλή Μεγάλη Τεσσαρακοστή!