ΛΟΓΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ Ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς ἐν τῷ Ναῷ Εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου - Μητροπολίτου Μιλήτου Ἀποστόλου

ΛΟΓΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ

Ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς ἐν τῷ Ναῷ Εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου

Ἐκφωνηθείς ὑπό τοῦ

Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μιλήτου Ἀποστόλου

Ἐν τῷ φερωνύμῳ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Παναγίας

εἰς Κωνσταντινούπολιν τῇ 21ῃ Νοεμβρίου 2016

«Δεῦτε πάντες οἱ λαοί, τὴν μόνην ἀμώμητον ἐγκωμιάσωμεν,

τὴν ἐκ τῶν Προφητῶν προκηρυχθεῖσαν, καὶ ἐν Ναῷ προσενεχθεῖσαν,

τὴν πρὸ αἰώνων προορισθεῖσαν Μητέρα,

καὶ ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν χρόνων, ἀναδειχθεῖσαν Θεοτόκον»^[1].

Χρέος ἱερόν καί καθῆκον σπουδαῖον ἐπιτελοῦντες οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁδηγοῦν αὐτήν, νεαράν εἰσέτι εἰς τήν ἡλικίαν, εἰς τόν Ναόν τοῦ Θεοῦ, πρός ἀφιέρωσιν. Τό χρέος των αὐτό, τοῦ ὁποίου τήν ἐκπλήρωσιν ὑπενθυμίζει ἡ σημερινή ἑορτή τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, δέν εἶχε μόνον τήν ἔννοιαν τῆς τηρήσεως εὐλαβοῦς τινος ὑποχρεώσεως πρός τόν Θεόν διά τήν λύσιν τῆς ἀτεκνίας αὐτῶν. Ἔχει βαθύτερον καί οὐσιαστικώτερον νόημα, διότι ἡ Παναγία εἶναι ἡ «ἐκ τῶν Προφητῶν προκηρυχθεῖσα καί πρό αἰώνων προορισθεῖσα Μητέρα τοῦ Θεοῦ», εἶναι ἡ «προεκλεχθεῖσα ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν, εἰς κατοικητήριον τοῦ Παντάνακτος Χριστοῦ»^[2]. Ἡ Παναγία δέν εἰσέρχεται εἰς τόν Ναόν, μόνον διά νά προσφέρῃ μετά τῶν ἑαυτῆς γονέων τό δῶρον αὐτῆς καί νά ὑψώσῃ τήν εὐχαριστήριον προσευχήν αὐτῆς. Εἰσέρχεται διά νά γίνῃ ἡ ἰδία «καί ἀνάθημα καί εὐῶδες θυμίαμα».
Κατοικεῖ εἰς τά ἄδυτα τοῦ Ναοῦ, διά νά γίνῃ «τοῦ Ἰησοῦ οἰκητήριον, τερπνόν καί ὡραῖον»^[3]. Ἄλλως τε καί ἡ σημερινή εὐαγγελική περικοπή ὑπεγράμμισε τήν μεγίστην τιμήν, ἡ ὁποία ἀνήκει εἰς τούς γονεῖς διά τά ἐξαίρετα τέκνα αὐτῶν. Ἡ προσφώνησις «μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καί μαστοί οὕς ἐθήλασας»^[4], ἡ ὁποία, βεβαίως, ἀπευθύνεται πρός τήν Παναγίαν, ἄριστα θά ἥρμοζε καί εἰς τούς ἰδικούς της γονεῖς^[5], διότι ἐγέννησαν «τήν ἀειμακάριστον καί παναμώμητον μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν».

Παναγιώτατε καί Θειότατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Σεβασμία τῶν Ἱεραρχῶν χορεία,

Φιλέορτον ἐκκλησίασμα,

Τήν σημερινήν ἑορτήν τῶν Εἰσοδίων τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου «εἰς τά ἅγια τῶν ἁγίων» τήν ἀναφέρουν διά πρώτην φοράν αἱ ἀπόκρυφαι πηγαί καί μάλιστα τό Πρωτοευαγγέλιον τοῦ Ἰακώβου^[6], τοῦ ὁποίου τά πρῶτα κεφάλαια ἐγράφησαν περί τό 150 μ.Χ. Τήν ἀναφέρουν, ὡσαύτως, αἱ περισσότεραι ἐκ τῶν ἑορτολογικῶν πηγῶν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, κυρίως εἰς τήν περιοχήν τοῦ Βυζαντίου, τήν περιλαμβάνουν δέ μεταξύ τῶν πανηγυρικῶν των λόγων καί ὁμιλιῶν οἱ περιφανέστεροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, μέ προεξάρχοντα τόν Νύσσης Γρηγόριον. Ἤδη, λοιπόν, ἐκ τῶν μέσων τοῦ 2ου αἰώνος καί ὁπωσδήποτε πρό τῆς Συγκλήσεως τῆς Γ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὑπάρχει αὐτή ἡ παράδοσις περί τῶν Εἰσοδίων τῆς Παναγίας, παράδοσις ἥτις οὐδέποτε διεκόπη εἰς τήν πορείαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας^[7].

Τοὐναντίον μάλιστα, εἰς τήν μακραίωνον ἱστορίαν τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἥτις εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Σωτῆρος, ἡ ἑορτή τῶν Εἰσοδίων κατέχει ὅλως ἐξαιρετικήν καί προνομιακήν θέσιν, ὡς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου εὑρούσης χάριν παρά τῷ Θεῷ. Ἐξ Αὐτῆς ἐσαρκώθη ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός, ὁ Ἄρχων τῆς εἰρήνης, ὁ Ἄγγελος τῆς Διαθήκης, ὁ Λυτρωτής τῶν ἀνθρώπων. Ἐξ Αὐτῆς ἀνέτειλεν ἡ λαμπηδών τῆς Χάριτος καί ἡ νοσταλγική χαρά τῆς ζωῆς, ἐξέλαμψεν ἡ πίστις, ἡ ἐλπίς, ἡ ἀγάπη, ὅλα τά εὔοσμα καί σπανιώτατα ἄνθη, τά ὁποῖα φύονται καί εὐδοκιμοῦν μόνον εἰς τήν ἀγαθήν γῆν τοῦ χριστιανικοῦ λειμῶνος. Διά τοῦτο εἰς τάς συνειδήσεις τῶν πιστῶν καί εὐλαβῶν ἀνθρώπων ἡ πάναγνος Μήτηρ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἁγιωτέρα μορφή τοῦ ἁγιολογικοῦ κόσμου τῆς Ἐκκλησίας καί ὑπέρκειται ὅλων τῶν Ἁγίων, τῶν Ὁσίων, τῶν Πατέρων, τῶν Ὁμολογητῶν, τῶν Μαρτύρων καί αὐτῶν ἀκόμη τῶν ἀγγέλων^[8].

Ἡ καθ’ ὁλοκληρίαν ἀφιέρωσις τῆς Παναγίας εἰς τόν Θεόν, ὅμως, ὑπενθυμίζει εἰς ἡμᾶς ὅτι οὐδείς ἡμῶν ἀνήκει εἰς τόν ἑαυτόν του. «Οὐκ ἔστε ἑαυτῶν» θά τονίση ὁ Μέγας Κῆρυξ τῶν Ἐθνῶν Ἀπόστολος Παῦλος, ἐπεξηγῶν: «ἠγοράσθητε γάρ τιμῆς». Ἔχομεν ἐξαγορασθῇ διά τοῦ τιμίου Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Διά τοῦτο ἀποστολικῶς προτρέπει πάντας ἡμᾶς: «Δοξάσατε δή τόν Θεόν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινα ἐστι τοῦ Θεοῦ»^[9]. Ἀκριβῶς δέ καί ἡ σήμερον ἐν τῷ ναῷ εἴσοδος τῆς Θεόπαιδος Μαριάμ ἐνέχει καί τοῦτον τόν βασικόν θεολογικόν καί πνευματικόν συμβολισμόν: συνιστᾶ μίαν προσφοράν ἁγίαν καί μίαν ἀφιέρωσιν ὁλοκληρωτικήν. Ἐφ᾽ ὅσον δέ ὁ Θεός εἶναι «ἅγιος καί ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος», ἔχομεν χρέος πάντες ἡμεῖς νά προσφέρωμεν εἰς Αὐτόν, κατά τό πρότυπον τῆς Παναγίας, τόν ἑαυτόν ἡμῶν ὁλόκληρον, ὁ ὁποῖος ἀνήκει χρεωστικῶς εἰς Αὐτόν. Ψυχῇ τε καί σώματι ἀνήκομεν εἰς Αὐτόν καί ὀφείλομεν νά διατηρῶμεν καθαρότητα «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῷ Θεοῦ»^[10], ὁπότε ὄντως δοξάζομεν τόν Δημιουργόν ἐν τῷ σώματι ἡμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ.

Ἡ  Ὑπεραγία Θεοτόκος ἀπεδέχθη ἐν ὑπακοῇ τό θέλημα τῶν γονέων αὐτῆς καί εἰσῆλθε εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων, γνωρίζουσα καλῶς ὅτι ἐπιτελεῖται τό Μέγα θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ὄχι τό ἴδιον αὐτῆς τοιοῦτον. Ἐκενώθη ἐν ὑπακοῇ καί ἀφιερώθη ἐκουσίως, δίδουσα τόπον εἰς τήν χάριν τοῦ Θεοῦ, ἵνα ἐνεργήσῃ καί καταστήσῃ Αὐτήν αἰτίαν χαρᾶς διά τό ἀνθρώπινον γένος. Διά τοῦτο ὀρθῶς καί μέ πανηγυρίζουσαν φωνήν ἀναφωνεῖ ὁ Ἱερός Ὑμνογράφος: «Ἤγγικεν ἡ προσδοκία τῶν θλιβομένων»^[11], ἡ ἐορτή τῷ ὄντι τῆς χαρᾶς καί τῆς ἐκπληρώσεως κάθε κατά Θεόν προσδοκίας τῶν ἀνθρώπων.

Παναγιώτατε καί Θειότατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Ἑορτάζοντες τήν παροῦσαν ἑορτήν καί πανήγυριν, ἀναστρέφεται εἰς τήν ἔκβασιν τῆς μνήμης ἡμῶν ἡ στιγμή, καθ᾽ ἥν ὁ Μέγας Διδάσκαλος καί Περίνους Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων ἐπετέλει τά προσωπικά Ὑμῶν εἰσόδια εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων, ἤτοι εἰσήγαγεν Ὑμᾶς εἰς τόν δεύτερον βαθμόν τῆς Ἱερωσύνης. Τότε, ἀντί ἄλλων πολλῶν λόγων καί προτροπῶν, περιωρίσθη μόνον εἰς ἕν λόγον βαθύν καί βιωματικόν. Εἶπεν πατρικῶς καί μετά πολλῆς τῆς στοργῆς: «Ἔρχεσαι ἵνα λάβῃς τήν χάριν. Αὐτή εἶναι τό κύριον. Αὐτή εἶναι ἡ ἀποφασίζουσα εἰς τό τέλος. Ἀλλά διά νά γίνῃ αὐτό πρέπει νά κενωθῇς διά νά δοθῇ τόπος εἰς τήν χάριν»^[12].  Μέ τήν εὐκαιρίαν τῆς σημερινῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεόπαιδος Μαρίας καί συγχρόνως πρός τήν οὐράνιον συγκυρίαν τῆς συμπληρώσεως ἐφέτος εἰς τόν Πατριαρχικόν Θρόνον πολύκαρπης καί εὐλογημένης εἰκοσιπενταετοῦς πατριαρχίας, διαπιστώνομεν ἅπαντες ὅτι ὄντως ἠκούσατε τήν φωνήν τοῦ εἰσαγάγοντος Ὑμᾶς εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων καί ἐδώσατε κατά τήν  πολυετῆ Ὑμῶν διακονίαν... τόπον εἰς τήν χάριν.

Ἡ προσπάθεια ἀποτιμήσεως τῶν ἐτῶν αὐτῶν βεβαιώνει ἡμᾶς ὅτι ἐπιδιώκετε τήν βιωματικήν ἐμπειρίαν τῶν ἐσχάτων ἐν τῷ παρόντι, διά τῆς κενώσεως Ὑμῶν ἐν ὑπακοῇ καί ἀφιερώσεως ἐν ἐπιγνώσει, ἀποδεικνύει ὡσαύτως ὅτι τό «πολιτεύεσθαι ἐν καινότητι πνεύματος καί ζωῆς»^[13] δέν εἶναι εἷς οὐτοπικός ὁραματισμός, ἀλλά μία συνεχής καί χαροποιός πραγματικότης καί ἕν προφητικόν μήνυμα. Ἡ δέ ῥῆσις τοῦ Κυρίου: «εἰσί τινες τῶν ὧδε ἐστηκότων, οἵτινες οὐ μή γεύσωνται θανάτου, ἕως ἄν ἴδωσι τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει»^[14], πραγματώνεται μέσα ἀπό τήν εἰκοσιπενταετῆ πατριαρχικήν πορείαν, ἡ ὁποία, ἐν τῇ τελικῇ ἀναλύσει αὐτῆς, εἶναι ὁλοκληρωτική ἀφιέρωσις εἰς τό Δεσποτικόν θέλημα κατά τό πρότυπον τῆς ἀφιερώσεως τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου^[15].

Ἐν τῇ πράξει ἤδη ὡς Μητροπολίτης Φιλαδελφείας ἐπολιτεύεσθε ἐν ἀπολύτῳ καί ἀδιαπραγματεύτῳ ἀφοσιώσει καί ὑπακοῇ εἰς τόν ὑψηλότατον καί πνευματικώτατον Θεσμόν τοῦ Πατριάρχου καί τοῦ Θρόνου, διακονοῦντες τόν μακαριστόν Προκάτοχον Ὑμῶν, ἀοίδιμον Πατριάρχην Δημήτριον, ὡς ἀκοίμητος φρουρός μή διδόντες, κατά τόν Ψαλμωδόν, «ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς Ὑμῶν καί τοῖς βλεφάροις Ὑμῶν νυσταγμόν»^[16]. Ἡμεῖς, οἱ ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Καταλόγου, προβεβηκότες τῇ ἡλικίᾳ, γνωρίζομεν καλῶς ὅτι τό Ὑμέτερον γραφεῖον ἦτο πνευματικόν ἐργαστήριον, ἐκ τοῦ ὁποίου προήρχοντο, πρός ἀνάπαυσιν πολλῶν, λυσιτελεῖς ἀποφάσεις δυσκόλων ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων. Γνωρίζομεν, ὡσαύτως, ὅτι ὁ ταπεινός, περιωρισμένος καί ἀπέριττος χῶρος τοῦ γραφείου Ὑμῶν ἦτο, διά μίαν πενταετίαν, ὁ ἴδιος καί ὁ αὐτός χῶρος ἐργασίας ἀλλά καί χῶρος ἀναπαύσεως, ὅτε τήν προκεχωρημένην ὥραν τῆς νυκτός ἔσβηναν τά φῶτα διά νά ἀνάψουν καί πάλιν, ὄρθρου βαθέος, πρό τῆς ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου. Ὁ ζῆλος οὗτος καί ἡ ἀδιαπραγμάτευτη αὕτη ὑποκοή πρός τόν θεσμόν καί τόν Πατριάρχην Δημήτριον ἀποτελοῦσι κρίσιν δι᾽ ἡμᾶς καί παραλλήλως ἐπιστηριγμόν. Κρίσιν μέν, διά νά ἐλέγξωμεν ἐάν ὄντως ἡ ὑποκοή ἡμῶν καί ἡ ἀφοσίωσις εἰς τόν Θεσμόν καί εἰς τό σεπτόν Πρόσωπον τοῦ Πατριάρχου εἶναι ἀνιδιοτελής καί ἀδιαπραγμάτευτος, ἐπιστηριγμόν δέ, διά νά παραδειγματισθῶμεν καί νά λάβωμεν δύναμιν ἀκολουθοῦντες τό ἡμέτερον βιωματικόν παράδειγμα.

Ὁ μετέπειτα ζῶν Πατριαρχικός λόγος τῆς θεοδοξάστου ἐνθρονίσεως Ὑμῶν ἐξέπεμπε, τότε, τό σῆμα τῆς ἀφιερώσεως καί τῆς κενώσεως, διά νά δοθῇ τοιουτοτρόπως τόπος εἰς τήν χάριν: «Παραλαμβάνομεν τόν σταυρόν Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου εἰς συνέχισιν τῆς ἀνόδου εἰς τόν Κρανίου τόπον, εἰς συσταύρωσιν ἡμῶν τῷ Κυρίῳ καί τῇ Αὐτοῦ συσταυρωμένῃ Ἐκκλησίᾳ, εἰς συντήρησιν τοῦ φωτός τῆς Ἀναστάσεως»^[17].

Κένωσις, ἀφιέρωσις, θυσία διά νά δοθῇ τόπος εἰς τήν χάριν. Καί ὅπως ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἐβίωσεν ὅλην ἐκείνην τήν ἀλληλοδιάδοχον ἐναλλαγήν τῆς χαρᾶς καί τοῦ πόνου εἰς τάς διαφόρους ἐκφάνσεις τῆς μυστηριώδους ζωῆς τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ Αὐτῆς, τοιουτοτρόπως καί Ὑμεῖς, Παναγιώτατε, κατά τά εἴκοσι καί πέντε ἔτη τῆς εὐλογητῆς Πατριαρχίας Ὑμῶν, βιώνετε τήν ἐναλλαγήν τῆς ταπεινώσεως καί τῆς δόξης. Ἀλλά τοιουτοτρόπως δίδεται τόπος εἰς τήν χάριν, ἡ ὁποία μυστικῶς καί ἀθορύβως, ὡσεί αὔρα λεπτή, διαχέεται εἰς τόν σύμπαντα κόσμον καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν.

Προσεγγίζοντες, τῷ ὄντι, Παναγιώτατε, εἰς τούς ἀναβαθμούς τοῦ θεοφρουρήτου θρόνου Ὑμῶν, ταπεινῶς καί εὐγνωμόνως παρακαλοῦμεν τήν εἰσοδεύσασαν εἰς τά ἅγια τῶν ἁγίων Κυρίαν Θεοτόκον, ὅπως περισκέπῃ καί περιφρουρῇ πάντοτε ὑπό τήν σκέπην τοῦ Ἱεροῦ μαφορίου Αὐτῆς τήν Ὑμετέραν Σεπτήν Κορυφήν, ὡσεί λαμπαδηφόροι δέ ἀκολουθοῦμεν ἐν ἀφοσιώσει Ὑμᾶς, τόν πρωτεπίσκοπον καί πρωθιεράρχην συμπάσης τῆς Ὀρθοδοξίας, τόν Ἀρχιεπίσκοπον τῆς Ἱερᾶς, μαρτυρικῆς καί Θεομητορικῆς ταύτης πόλεως καί ἐν ᾠδαῖς ἐκβοῶμεν: Φύλαττε τόν Πατριάρχην Ὑμῶν, παναμώμητε Δέσποινα καί  πανύμνητε Παντάνασσα, σῶον, ἔντιμον, ὑγιᾶ μακροημερεύοντα καί ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς ἀληθείας, πρός δόξαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τοῦ ἐν οὐρανοῖς κατοικοῦντος Τριαδικοῦ Θεοῦ.  Ἀμήν.

---

[1] Τροπάριον τῆς Λιτῆς τῆς ἑορτῆς τῆς ἐν τῷ Ναῷ Εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

[2] Δοξαστικόν Ἀποστίχων τῆς ἑορτῆς τῆς ἐν τῷ Ναῷ Εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

[3] Ἀπόστιχα τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Ἑορτῆς, Ἦχος πλ. α´.

[4] Λουκ. 11, 27.

[5] Νικοδήμου Μητροπολίτου Πατρῶν, «Ἑόρτια Μηνύματα», Ἐκδόσεις Ἀποστολικῆς Διακονίας, 4^η Ἔκδοσις, Ἀθήνα 1985, σελ. 240.

[6] Τό κείμενον εἰς τό Πρωτευαγγέλιον ἀναφέρει: «Καί ἐγένετο τριετής ἡ παῖς, καί εἶπεν Ἰωακείμ· Καλέσατε τάς θυγατέρας τῶν Ἑβραίων τάς ἀμιάντους καί λαβέτωσαν ἀνά λαμπάδα, καί ἔστωσαν καιόμεναι, ἵνα μή στραφῇ ἡ παῖς εἰς τά ὀπίσω καί αἰχμαλωτισθῇ ἡ καρδία αὐτῆς ἐκ ναοῦ Κυρίου. Καί ἐποίησαν οὕτως ἕως ἀνέβησαν ἐν τῷ ναῷ Κυρίου. Καί ἐδέξατο αὐτήν ὁ ἱερεύς, καί φιλήσας εὐλόγησεν αὐτήν καί εἶπεν· Ἐμεγάλυνεν Κύριος τό ὄνομά σου ἐν πάσαις ταῖς γενεαῖς· ἐπί σοί ἐπ᾽ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν φανερώσει Κύριος τό λύτρον (=λύτρωσιν) αὐτοῦ τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ. Καί ἐκάθισεν αὐτήν ἐπί τρίτου βαθμοῦ τοῦ θυσιαστηρίου, καί ἐπέβαλεν Κύριος ὁ Θεός χάριν ἐπ᾽ αὐτήν, καί κατεχόρευσεν τοῖς ποσίν αὐτοῖς, καί ἠγάπησεν αὐτήν πᾶς οἶκος Ἰσραήλ. Καί κατέβησαν οἱ γονεῖς αὐτῆς θαυμάζοντες καί αἰνοῦντες τόν δεσπότην Θεόν, ὅτι οὐκ ἐπεστράφη ἡ παῖς εἰς τά ὀπίσω. Ἦν δέ Μαρία ἐν τῷ ναῷ Κυρίου ὡς περιστερά νεμομένη, καί ἐλάμβανεν τροφήν ἐκ χειρός ἀγγέλου».

[7] Χρυσοστόμου (Κωνσταντινίδη) Μητροπολίτου Μύρων (Μετέπειτα Ἐφέσου), «Τάδε λέγει Πατριαρχικός Ἄμβων», Ἐκδόσεις Τέρτιος, 1^η Ἔκδοσις, Κατερίνη 1991, σελ. 181.

[8] Συμεών Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων, (Μετέπειτα Νικομηδείας), «Πνευματικόν Τρίπτυχον», Ἐκδόσεις Δόμος, 1^η Ἔκδοσις, Ἀθήνα 1995, σελ. 89.

[9] Α´ Κορ. 6, 19-20.

[10] Β΄ Κορ. 7, 1.

[11] Δοξαστικόν τῆς Λιτῆς τῆς ἑορτῆς τῆς ἐν τῷ Ναῷ Εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

[12] «Χαλκηδόνια, Μνήμη Μελίτωνος Χατζῆ, Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος 1913-1989», Ἔκδοσις Συνδέσμου τῶν ἐν Ἀθήναις Μεγαλοσχολιτῶν, Ἀθήνα 1999, σελ. 65.

[13] Ρωμ. 6,4 καί 7, 6.

[14] Μάρκ. 9, 1.

[15] Μακαρίου Ἐπισκόπου Χριστουπόλεως, «Εἴκοσι καί πέντε ἔτη Πατριαρχίας Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου 1991-2016», Ἐκδόσεις Τυποκρέτα, 1^η Ἔκδοση, Ἡράκλειον 2016, σελ. 29.

[16] Ψαλμ. 131, 4.

[17] Ἐνθρονιστήριος Λόγος Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου Α´. Φανάριον, Πατριαρχικός Ναός Ἁγίου Γεωργίου, 2 Νοεμβρίου 1991.