Απόσπασμα Λόγου στη γιορτή της ανακομιδής του ιερού και αγίου σκηνώματος του σοφού Χρυσοστόμου (Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου) - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α   Λ Ο Γ Ο Υ*:

    

    Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου, βασιλιά στο όνομα του Χριστού, του αιώνιου βασιλιά, υιού του σοφότατου αείμνηστου βασιλιά Λέοντος Στ’, 

στη γιορτή της ανακομιδής του ιερού και αγίου σκηνώματος του σοφού Χρυσοστόμου, που καθιερώθηκε όταν ως πολύτιμος και αξιέραστος θησαυρός εναποτέθηκε σ’ αυτή τη βασίλισσα και υπέρλαμπρη πόλη.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Προσφέρω με αγάπη στους επισκέπτες του φιλόξενου Ιστολογίου «Αναστάσιος» Απόσπασμα Λόγου του ανωτέρω αυτοκράτορα υπενθυμίζοντας ότι:  

1.  Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, πρωτοταστούντων επισκόπων, που το όνομά τους έχει καεί στην ιστορία, με απαίτηση και της στηλιτευθείσης από αυτόν για αδικοπραγίες και άλλα αυτοκράτειρας Ευδοξίας, εξορίστηκε στην Κουκουσό, «πάσης της οικουμένης ερημότατον χωρίον» μεταξύ Καππαδοκίας και Αρμενίας, από όπου, μετακινούμενος από τόπο σε τόπο, γιατί δεν άντεχαν την και από εκεί εκπληκτική κοινωνική και ιεραποστολική δράση και πνευματική ακτινοβολία του, πέθανε καθ’ οδόν στα Κόμανα της Αρμενίας-14.9.407.  

2. Έμεινε θαμμένος στο εκεί εκκλησάκι των Ιερομαρτύρων Λουκιανού και Βασιλίσκου τριάντα ένα χρόνια, ώσπου με εισήγηση του πνευματικού του τέκνου, παλιού αρχιδιακόνου του, και τότε Πατριάρχη Πρόκλου, και απόφαση του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄ του επιλεγόμενου Μικρού, υιού των Αρκαδίου και Ευδοξίας, έγινε η Ανακομιδή των ιερών Λειψάνων του-27.1.438-και καθιερώθηκε η αντίστοιχη γιορτή. 3. 

Το απόσπασμα Λόγου σ’ αυτή τη γιορτή που ακολουθεί αποδοσμένο νεοελληνικά εκφωνήθηκε πέντε αιώνες μετά, και αναφέρεται σε παραδιδόμενα θαυμαστά επισυμβάντα κατά την Ανακομιδή. Στο μέτρο όμως που συντάκτης και εκφωνητής του είναι αυτοκράτορας, μάλιστα, όχι τυχαίας παιδείας, προκαλεί συνειρμικά σύγκριση της εμφανούς κατάφασης της τότε ηγεσίας της Ελληνορθόδοξης Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας-Ρωμανίας- απέναντι στη χριστιανική πίστη, με την από τυπική μέχρι και ρητή αρνητική στάση της σημερινής πολιτικής ηγεσίας της χώρας, και ωθεί στην εξαγωγή όχι ευχάριστων συμπερασμάτων για την πορεία του ορθόδοξου έθνους  μας  !!

……………………………………………………………………………………………………

β.   Επιβουλή κατά της ειρήνης της Εκκλησίας.

     Τα πράγματα της Εκκλησίας πήγαιναν θαυμάσια για το λαό του Κυρίου … τότε που το μεγάλο  αρχέτυπο Ορθοδοξίας …   η ουράνια φωνή … η σάλπιγγα του κηρύγματος της σωτηρίας, ο άδυτος πνευματικός ήλιος της οικουμένης καταύγαζε … με τις χρυσές ακτίνες των λόγων του … τον κόσμο …  Όμως ο φθονερός δεν μπορούσε να το ανεχτεί αυτό … Σε ανακτορική παρακάμαρα  σκευωρεί,  του ετοιμάζει άδικη εξορία … Το γύναιο του βασιλιά, χτυπημένο από την αρρώστια της φιλαργυρίας … μισεί τον ακοίμητο πολέμιο της αδικίας  … Δυσανασχετεί με τις θείες και σωτήριες συμβουλές του … προωθεί κακόβουλα σχέδια εναντίον του … Η δαιμονισμένη και μαινάδα,  οργανώνει τερατώδεις μηχανορραφίες … Εκμεταλλεύεται την αφέλεια του βασιλιά …  προσεταιρίζεται επισκόπους κάπηλους του θείου λειτουργήματος, άλλους καθηρημένους για βαρύ παράπτωμα με απόφαση του Ιωάννη, και προχωρεί στην άδικη  εξορία του … Σαν άλλη Ιεζάβελ καταστρέφει το κάλλος και τη χάρη της Εκκλησίας …

στ.  Το αίτημα της Ανακομιδής.

Η Θεία Δικαιοσύνη που αποδίδει το δίκιο στην ώρα της, καταδίκασε τη μαινάδα διώκτρια-Ευδοξία-σε οικτρή τιμωρία ...  Είναι επίσης γνωστά όσα έπαθαν και άλλοι … συνεργοί στην εξορία του Αγίου ...  Κι ‘όταν ο βασιλιάς Αρκάδιος ήπιε το κοινό των ανθρώπων ποτήρι του θανάτου, και πήρε … το αυτοκρατορικό σκήπτρο ο γιος του Θεοδόσιος … και, με ιερή ψήφο εκλέχτηκε αρχιερέας ο Πρόκλος, άνδρας άγιος και σεπτός, που είχε ανατραφεί με το  πνευματικό γάλα του μεγάλου Ιωάννη …  όσο πλήρωμα της Εκκλησίας είχε απομείνει να κρατάει στη μνήμη του, σαν σπίθα κρυμμένη στη στάχτη του χρόνου μια εκ μέσης καρδίας αγάπη για τον Ιωάννη, με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος αναθάρρησε … Αυτό το ιερό «λείμμα» … σχημάτισε   πάνδημη αντιπροσωπεία και ζήτησε από τον Αρχιερέα να παρακαλέσει το βασιλιά να ανακαλέσει έστω τόσο αργά την απόφαση εξορίας του … κοινού πατέρα και διδάσκαλου όλων …  αποδίδοντάς τους … το λείψανο αυτής της ενάρετης μορφής … να ανταποδώσουν έτσι  την ευγνωμοσύνη τους για τις διδαχές που τους είχε προσφέρει ... Υπέβαλε ο Αρχιερέας το αίτημα της πάνδημης πρεσβείας , … στο βασιλιά … που τον άκουσε με προσοχή, και … δήλωσε πως … συναινεί στην ικανοποίησή του …

ζ.   Η αντίσταση του Αγίου.

     Εκδόθηκαν τα βασιλικά γράμματα που πρόσταζαν να επανέλθει στην πόλη που ανήκε αυτός ο πολύτιμος θησαυρός  ...  Αλλά … τα πράγματα δεν εξελίσσονταν, όπως όταν διωκόταν, και μιμούμενος πιστά το Χριστό,  έπαιρνε αδιαμαρτύρητα το δρόμο της εξορίας …  Τώρα η σωρός έμενε ακίνητη, λες και είχε γίνει ένα με το μνήμα, ήταν δύσκολο να αποσπαστεί, και πιο δύσκολο να μετακινηθεί … Απορούσαν οι θεράποντες του βασιλιά, αθυμούσαν οι διάκονοι του προστάγματος, ενώ χαίρονταν … οι κληρονόμοι της κακίας.

     Αναφέρονται αυτά στο βασιλιά και στον αρχιερέα. Και γίνεται αντιληπτό, ότι η αιτία βρίσκεται στο ότι η αυτοκρατορική επιστολή ανάκλησης της απόφασης εξορίας είχε συνταχθεί με έκφραση βασιλικής διαταγής. Υπονόησαν ότι ο Άγιος έχει αντίρρηση για την ανάκληση, όχι γιατί μνησικακεί απέναντι σε όσους τον είχαν λυπήσει, αλλά γιατί εκφράζεται ως βασιλική διαταγή, και όχι ως ιερό αίτημα και θερμή παράκληση του λαού του Θεού … Και ο βασιλιάς Θεοδόσιος χαράσσει ιδιόγραφα νέο κείμενο περίπου ως εξής. «Στον οικουμενικό διδάσκαλο και πνευματικό πατέρα Ιωάννη, στον άγιο και Χρυσόστομο πατέρα και πατριάρχη». «Πατέρα, σε παρακαλούμε ταπεινά, ως ευγνώμονες απέναντί σου, δε σου απευθύνουμε βασιλική προσταγή ως επικυρίαρχοι και δικοί σου ! Σε μετακαλούμε να επιστρέψεις ως ο επίσκοπός μας, δεν σε αναγκάζουμε να το δεχτείς ως υπήκοός μας ! Ως γνήσια παιδιά σου κινούμαστε από αγάπη και παρακαλούμε να μας δείξεις την πατρική σου συμπάθεια και μακροθυμία. Απόδωσε το νεκρό σώμα σου σ’ αυτούς, που και πριν είχες δώσει όλο τον εαυτό σου. Αν το αναβάλεις πιο πολύ θα μας αδικήσεις. Εσύ που έφτασες άλλοτε να παραδώσεις τον εαυτό σου σ’ εκείνους που έμελλαν να σε πληρώσουν με αγνωμοσύνη, ως νους άκρως διορατικός μπορείς τώρα να αγνοείς, ποια αξία έχει να το αποδώσεις σ’ αυτούς που αισθάνονται χρέος και είναι πρόθυμοι να σου ανταποδώσουν την οφειλόμενη τιμή κι ευγνωμοσύνη, και να τους στερήσεις την προστασία σου»;

     Κι όταν μετά από αυτή την παράκληση του βασιλιά, και τις ολονύκτιες προσευχές … έκαναν την πρώτη απόπειρα να σηκώσουν το ιερό σκήνωμα, το θαύμα είχε γίνει, αυτό είχε βάρος φυσικό, και ήταν … ευκολότατη η μετακίνησή του …

η.  Ο ιερός θρίαμβος.

      Όπως κάποιοι που κυρίεψαν μια πολυάνθρωπη πόλη οργανώνουν μεγάλο θρίαμβο, και συρρέουν πολλοί να τους δουν και να τους επευφημήσουν, έτσι κι εκείνοι που είχαν την ιερή τιμή να φέρουν το θείο του σκήνωμα είδαν μυριάδες λαού να τους υποδέχεται και να τους συνοδεύει. Κι αν κάποιος  βρισκόταν μακριά κι έβλεπε το πλήθος των λαμπάδων που κρατούσαν, θα νόμιζε πως τ’ άστρα  άφησαν τα ύψη του ουρανού, κατέβηκαν στη γη, κι έπιασαν ένα κυκλικό χορό με κορυφαίο στη μέση το δίκαιο … Κι αν ερχόταν πιο κοντά,και άκουγε τις αρμονικές ψαλμωδίες, θα νόμιζε πως θωρεί ζωντανό το γεγονός της ενανθρώπισης του Θεού Λόγου, κι ακούει τους αγγέλους να ψάλλουν το «δόξα εν υψίστοις». Τόσο μεγάλη ήταν η γύρω από τον μεγάλο Ιωάννη συνοδεία και πομπή, τόσος πολύς ο λαός που δε σταματούσε να συρρέει !

     Σε ποιο νικητή  βασιλιά … που είχε κυριέψει  πόλεις με τείχη υψηλά, έγινε ποτέ τόσο μεγάλη υποδοχή; … Όταν έφτασαν στην αντίπερα ακρόπολη της βασίλισσας πόλης … ο πορθμός είχε καταληφθεί από πλεούμενα … που έσπευδαν να τον προϋπαντήσουν. Τα πορθμεία δεν έκαναν δρομολόγια, κανένα πλοίο δεν ακολουθούσε άλλη ρότα. Όλα έπλεαν  συνοδεύοντας τιμητικά εκείνο με το Βασιλιά, το Βουλευτικό σώμα, και την Αρχιερατική συνοδεία. Ακόμα κι αυτές οι γυναίκες είχαν παρατήσει τις οικιακές ασχολίες τους, κι από κοντά πολλές κοπέλες που πρώτη φορά έβλεπαν το πρόσωπό τους ανδρικά βλέμματα, κι έσπευδαν  να τον προϋπαντήσουν, πιστεύοντας ότι θα τους είναι πηγή ευλογίας και αγιασμού και η απλή θέα του τίμιου σκηνώματος … αυτού που βασίλευε ήδη κοντά στο Θεό !

θ.  Θαυμαστά θαλάσσια σημεία.

      Η είσοδός του μεγαλύνθηκε με συμβάντα θαυμαστά και θεία. Ξαφνικά … σηκώθηκε δυνατός νοτιάς κι έγινε μεγάλη τρικυμία. Άγρια κύματα προκάλεσαν σάλο και ταραχή, και τα πλοιάρια έσπευσαν να καταφύγουν σε απάνεμους όρμους. Έσπασαν τα παλαμάρια του βασιλικού πλοίου που έφερε το σκήνωμα του Αγίου, μα σαν να το κρατούσε με άλλο σκοινί δυνατό χέρι, προσορμίστηκε στη σκάλα που ήταν και ο αγρός της χήρας, τον οποίο η τυραννική βασίλισσα είχε αρπάξει από τη φτωχή γυναίκα. Έδειξε έτσι λίαν ευδιάκριτα ο Θεός και στους πιο αδαείς, ποια ήταν η αιτία της άδικης εξορίας του. Ή καλύτερα ότι, ο δίκαιος ακόμα και νεκρός δεν έπαυε να υπερασπίζεται τη φτωχή γυναίκα ! Και, σαν μάρτυρας αψευδής μετακληθείς από μακριά να υποδείξει τα όριά του … επικύρωνε με φωνή ηχηρή, σε ποιαν ανήκε εκείνο το χωράφι ! Κι όταν ικανοποιήθηκε ο εμφανής συμβολισμός … και δηλώθηκε ρητά ότι το χωράφι αποδίδεται στη χήρα, η θάλασσα γαλήνεψε … και ως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις, απαλό κυματάκι να ακουγόταν να χαϊδεύει ήρεμα κι ευχάριστα την παραλία. Τότε τα πλεούμενα έπιασαν να ξεπροβάλλουν από κάθε μεριά, και να  συνοδεύουν την τριήρη με το  ιερό σκήνωμα του Αγίου σαν άλλη ναυαρχίδα τιμητικά ! Έτσι αποδόθηκε στη βασίλισσα πόλη αυτό το τίμιο κόσμημα, αυτό το όντως βασιλικό στέμμα  της !

ι.   Τελετές και δοξολογίες.

     Με την αύριο, μόλις που χαμογέλασε η μέρα, ολόλαμπρο σαν ήλιος το ιερό σκήνωμα του Χρυσοστόμου, σκέπαζε με χρυσές ακτίνες τη Βασίλισσα πόλη … που υποδεχόταν τον πολύτιμο θησαυρό της με δοξολογίες, προσκυνήματα, και δάκρυα αγάπης. Κι, ο Αρχιερέας που είχε αντιμετωπιστεί με αγνωμοσύνη και αδικηθεί, εκτιμούσε τώρα το σεβασμό και την ευλάβεια  όσων πλησίαζαν, και δεχόταν τη συγγνώμη τους … Πρώτα του αρχηγού του κράτους αυτοκράτορα Θεοδόσιου, που τον ικετεύει να παραιτηθεί από τη δίκαιη οργή κατά της μητέρας του …  να τη συγχωρήσει για όσα του είχε κάνει, και να στερεώσει τον εμπρός στην ιερή του λάρνακα κλώνο της, που η βασιλεία του … δοκιμαζόταν ακόμα από την αναταραχή που συγκλόνισε την Εκκλησία … Και οι δεήσεις του εισακούστηκαν, όπως μπορούσε να συμπεράνει κανείς από όσα έβλεπε … Γιατί, ως αναφέρεται, ο φιλόχριστος βασιλιάς συνεχίζοντας τη θερμή ικεσία του … μόλις που είχε ηρεμήσει ο Άγιος κι έμοιαζε να αναπαύεται ευχάριστα, άπλωσε πάνω του την αυτοκρατορική του πορφύρα, υποδηλώνοντας ότι θέτει υπό τη σκέπη και ευλογία του την ανώτατη αρχή των ρωμαίων και ελπίζει ν’ αγιαστεί μαζί της και το ρωμαϊκό κράτος. Κατόπιν τίμησε το ιερό σκήνωμα το εκλεκτό ιερατείο, και ακολούθησε τέτοιος συνωστισμός, που άλλοι εκπρόσωποι αρχών μόλις που πρόλαβαν να πλησιάσουν, καθώς τα πλήθη του λαού πίεζαν να βρεθούν όσο γίνεται πιο κοντά και να μπορέσουν έστω μόνο να ψαύσουν την αγιότητά του.

Ακολούθησε λαμπρή φωτοχυσία, ευωδιές θυμιαμάτων, ύμνοι και ωδές … και ιερή πομπή, προς το μεγάλο ναό της Αγίας Ειρήνης. Από όπου μετά τις σχετικές δεήσεις και ικεσίες, και τον πιστό λαό  σε πανηγύρι χαράς και ασυγκράτητου ενθουσιασμού να βροντοφωνεί : «Απόλαυσε το θρόνο και το λαό που φώτισες με τις διδαχές σου θεοπρόβλητε αρχιερέα», με αυτοκρατορική διαταγή η λάρνακα με το ιερό σκήνωμα τοποθετείται ευλαβώς σε άρμα βασιλικό … Και προεξάρχοντος του ιερού Πρόκλου οδηγείται και αποικίζεται στον περιώνυμο και περικαλλή ναό των Αγίων Αποστόλων.

  Έχοντας έτσι ανυψωθεί πάλι στην ιερή καθέδρα του, και εγκατασταθεί στο θείο θρόνο του, κίνησε τα χείλη μυστικά, και χάρισε στο ποίμνιο την ειρήνη του Θεού με κάτι σαν μουρμουρητό, καθώς έλεγαν και πίστευαν όσοι αξιώθηκαν να δουν και  ν’ ακούσουν, και εναποτέθηκε στον τόπο της αναπαύσεώς του. Και ασφαλίστηκε εδώ αυτός ο θησαυρός ως καταφυγή μας και άγιο αγαθό ! Και είναι και μένει από τότε, για τους βασιλείς, τους άρχοντες, τους αρχιερείς, τον κλήρο και το λαό, πλούτος πολύτιμος και αληθινός … αναφαίρετος θησαυρός, πηγή των ιαμάτων, αέναος ποταμός διδαγμάτων, κρηπίδα της Ορθοδοξίας, στύλος των Εκκλησιών, οχύρωμα, κόσμημα, στεφάνι, και καύχημα αυτής της περίλαμπρης πόλης ... Δεν επιτρεπόταν η πόλη με τα τόσο υψηλά αγαθά, τα τόσα και τόσο λαμπρά αναστήματα αρετής που έχει αναδείξει, να φαίνεται ότι έχει ακρωτηριαστεί και αποστερηθεί τον πιο σπουδαίο θησαυρό της. Ότι τον έχει ντύσει με πένθιμη και ρυπαρή στολή, και ανέχεται να βλέπει να ζει περιφρονημένος στην εξορία, αυτός που με τη χάρη των λόγων του την είχε στολίσει σαν άλλη νύφη.

     Και όταν τελέστηκε η θεία και αναίμακτη θυσία από τον παναοίδημο Πρόκλο και όλο το ιερατείο, κι ήταν παρών ο βασιλιάς Θεοδόσιος και όλη η Σύγκλητος Βουλή, προχώρησαν στην κηδεία εκείνου του όντως θεοφόρου και ακήρατου σκηνώματος. Κι έγινε τότε θαύμα εξαίσιο, εκπληκτικό, ανώτερο από κάθε λογισμό. Άνθρωπος παράλυτος πολλά χρόνια στα χέρια και τα πόδια λόγω αρθριτικών, κομίστηκε πάνω σε κρεβάτι, απελπισμένος πια πως μπορούσε να θεραπευτεί αλλιώς, έτοιμος να ξεψυχήσει. Κι όταν τον πλησίασαν σχεδόν σε επαφή στο τίμιο σκήνωμα του μακαρίου, κι αυτός ικέτευε και παρακαλούσε τον Άγιο με δάκρυα στα μάτια να τον θεραπεύσει, έκπληκτοι όσοι ήταν εκεί, τον είδαν να φεύγει υγιής, και δόξασαν τότε το Θεό που παρέσχε τέτοια χάρη στο σεβάσμιο και άγιο πατέρα Χρυσόστομο.

     Κατόπιν ο Αρχιερέας σήκωσε με τα χέρια του το σκήνωμα του πνευματικού πατέρα και διδάσκαλου του και το απόθεσε σε μνήμα στα άδυτα αυτού του ιερού αποστολικού ναού, να αναπαύεται μαζί με τους Μαθητές και Αποστόλους του Χριστού, ως μαθητής κι αυτός και απόστολος του Κυρίου.

      Έτσι ολοκληρώθηκε η απόδοση του ποθούμενου στους ποθούντες αυτόν. Και νιώθουν μεγάλη χαρά που έχουν κοντά τους, τα πιστά παιδιά το φιλότεκνο πατέρα, οι φιλομαθείς μαθητές το σοφό διδάσκαλο, τα ορφανά τον προστάτη, οι αδικούμενοι το σθεναρό και αφιλόκερδο συνήγορο, οι δοκιμαζόμενοι το μεγάλο συμπαραστάτη, οι αιχμαλωτισμένοι στις ηδονές, αυτόν που φτερώνει την επιθυμία για το Θεό, όσοι έπεσαν σε βάραθρο κακίας, τον εισηγητή της μετανοίας, όσοι παραδόθηκαν μέχρι κορεσμού στις απολαύσεις, τον υπογραμμό της εγκρατείας. Αυτόν που παντού και πάντα βγαίνει νικητής, γιατί έμαθε τους πάντες και για όλα να συγχωρεί ! …

* ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ: «ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ-αυτοκρατόρων, Λέοντος Στ΄του Σοφού, Κωνσταντίνου Ζ΄του Πορφυρογέννητου και άλλα-Έκδοση Ι. Μητροπόλεως Ύδρας, Σπετσών, Αιγίνης, Ύδρα, 2007.