Φιλανθρωπία |Μονή Εσφιγμένου

Περί Φιλανθρωπίας

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι περίοδος αγώνα προσωπικού, περίοδος μετανοίας, κατά την οποία η πέτρινη καρδιά μας πρέπει, με την χάρη του Θεού, νά μαλακώσει· από ψυχρή και σκληρή να γίνει ζεστή και ανοιχτή πρός τους άλλους και, κυρίως, πρός τον Ίδιο τόν Θεό.

Η νηστεία δεν είναι μόνο η στέρηση της τροφής, αλλά η προσπάθειά μας να επιβληθούμε στον εαυτό μας μέσω όλων των αισθήσεων. Οι αισθήσεις είναι η πηγή όλων των γνώσεων μας για την υλική εξωτερική πραγματικότητα. Αυτήν την υλική πραγματικότητα προσπαθεί ο άνθρωπος, ως κυρίαρχο ον επί της γης, ελέγχοντας ο ίδιος τον εαυτό του, να αντιμετωπίσει.

Αυτός ο αγώνας έχει σαν «ένδυμα» την αγάπη και την ελευθερία, είναι εκούσιος. Όποιος θέλει, φωνάζει η Εκκλησία μας, ας έρθει να νηστέψουμε, να προσπαθήσουμε μαζί!

Η περίοδος αυτή είναι σαν σε μικρογραφία όλη η ζωή του ανθρώπου, ο καθημερινός αγώνας του με σκοπό βασικό την «θέωση», την αποκατάσταση της επικοινωνίας με τον Θεό.

Στον αγώνα αυτό ο όσιος Ιωάννης καταγράφει με την κλίμακα των αρετών τα σκαλοπάτια που πρέπει να ανέβει ο αγωνιστής, προσπαθώντας, ώστε να φθάσει στον στόχο του αγώνα του, που είναι ο Θεός!

Ο Θεός, μας λέει ο Όσιος, είναι για όσους θέλουν, η ζωή και η σωτηρία τους. Όλων, και των πιστών και των απίστων, και των δικαίων και των αδίκων, και των ευσεβών και των ασεβών, και των απαθών και των εμπαθών, και των μοναχών και των κοσμικών, και των σοφών και των αγραμμάτων, και των υγιών και των ασθενών, και των νέων και των ηλικιωμένων. Είναι κάτι παρόμοιο με την ακτινοβολία του φωτός, με την θέα του ήλιου και την εναλλαγή των εποχών (τα οποία προσφέρονται εξ ίσου σε όλους τους ανθρώπους). Και δεν μπορεί να είναι διαφορετικά διότι «δεν υπάρχει προσωποληψία στον Θεόν»(Ρωμ. β΄ 11)» (ΚΛΙΜΑΞ, ΛΟΓΟΣ Α΄).
Για να μπορέσουμε όμως να πλησιάσουμε το Θεό πρέπει να βγάλουμε από μέσα μας ο,τιδήποτε άλλο έχουμε θεοποιήσει. Να ελαφρώσουμε την καρδιά μας από οποιοδήποτε άλλο βάρος και να ετοιμάσουμε το θρόνο για να καθίσει ο Θεός. Πρέπει να επιφέρουμε την ολοκληρωτική αλλαγή στην όλη ύπαρξη μας, ζώντας την ζωή της μετανοίας. Κι αυτό γιατί όπως και πάλι τονίζει ο Άγιος: «Μετάνοια σημαίνει ανανέωσις του βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με τον Θεόν για νέα ζωή. Μετανοών σημαίνει αγοραστής της ταπεινώσεως. Μετανοών σημαίνει μόνιμος αποκλεισμός κάθε σωματικής παρηγορίας. Μετάνοια σημαίνει σκέψις αυτοκατακρίσεως. Αμεριμνησία για όλα τα άλλα και μέριμνα για τη σωτηρία του εαυτού μας. Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα της ελπίδος και αποκήρυξις της απελπισίας. Μετάνοια σημαίνει κατάδικος απηλλαγμένος από αισχύνη» (ΚΛΙΜΑΞ, ΛΟΓΟΣ Ε΄).

Η άσκηση που αρχίσαμε μπαίνοντας στην Μ. Τεσσαρακοστή, ο δρόμος που ξεκινήσαμε, στους περισσότερους από μας, φαίνεται δύσκολος. Τα του κόσμου εμπόδια πολλά και διάφορα. Η διάθεση και η όρεξη για υπέρβαση του εαυτού μας, από μικρή έως ανύπαρκτη. Τα βέλη του πονηρού έρχονται συνεχώς πυρωμένα πάνω μας κάθε στιγμή που προσπαθούμε να κοιτάξουμε ψηλά. Εγκαταλείπουμε έτσι τον αγώνα. Τα παρατάμε στη μέση κι επιστρέφουμε στα ίδια. Βγαίνουμε από το στάδιο με την πεποίθηση πως, ούτε μπορούμε, ούτε είναι δυνατόν να καταφέρουμε τίποτα. Παραμένουμε στις πτώσεις μας, επαναπαυόμαστε στην απατηλή ζωή μας, αρκούμαστε στο παρόν. Η Σαρακοστή, και κάθε Σαρακοστή, κάθε λόγος για επαναπροσδιορισμό της ζωής μας, δεν έχουν να μας προσφέρουν τίποτε.

Εδώ ακριβώς προβάλλεται η μεγάλη μορφή του Ιωάννου του Σιναΐτου. Δεν είναι αδύνατη η ασκητικότητα στη ζωή. Δεν είναι ακατόρθωτη η νηστεία. Δεν είναι αδιάβατος ο δρόμος της εγκράτειας. Μπορούμε να προχωρήσουμε κοιτώντας μπροστά, να πάμε να συναντήσουμε τον Αναστημένο Χριστό, να έχουμε στραμμένα τα βλέμματά μας στον ουρανό.

Ιδού μερικές φράσεις του Οσίου, τόσο σχετικές με την ιδιαιτερότητα της περιόδου πού διάγουμε: «῾Η μετάνοια, δηλαδή η επιστροφή μας στον Θεό, είναι ανανέωση τοῦ βαπτίσματός μας· είναι ανανέωση της συνθήκης μας με τον Θεό, της υπόσχεσής μας να αλλάξουμε τη ζωή μας. Είναι περίοδος κατά την οποία μπορούμε να αποκτήσουμε τήν ταπείνωση, η οποία είναι ειρήνη· ειρήνη με τον Θεό, ειρήνη με τον εαυτό μας, ειρήνη με όλο τον κτιστό κόσμο. Η μετάνοια γεννιέται από τήν ελπίδα, όταν δηλαδή απορρίψουμε τήν απόγνωση. Και εκείνος που μετανοεί, είναι κάποιος που αξίζει την καταδίκη - ωστόσο αναχωρεί από το δικαστήριο χωρίς ντροπή, επειδή η μετάνοια είναι η ειρήνη μας με τον Θεό. Κι αυτό επιτυγχάνεται μέσα από μία ζωή αντάξια, που αποξενώθηκε από τις αμαρτίες που διαπράτταμε στο παρελθόν. Μετάνοια είναι το καθάρισμα της συνειδήσεώς μας. Μετάνοια σημαίνει ολοκληρωτική απαλλαγή από τη λύπη και τον πόνο».

Σκοπός, λοιπόν, του αγώνα, μέσω της μετανοίας, είναι η αποκατάσταση της επικοινωνίας με τον Θεό, επιστροφή στην παραδείσια κατάσταση για την οποία πλάσθηκε ο άνθρωπος.

Η Αγία Γραφή μας διδάσκει ότι τον κόσμο ολόκληρο τον δημιούργησε ο Θεός «εκ του μηδενός». Τον δημιούργησε από απέραντη αγάπη, μόνο με τον παντοδύναμο λόγο Του. Αυτός, που υπήρχε πριν από τον κόσμο, πρόσταξε και έγιναν όλα μέσα σε έξι δημιουργικές ημέρες, ημέρες δηλαδή της θείας δημιουργίας, οι οποίες δεν έχουν σχέση μέ τόν χρόνο που εννοούμε σήμερα, δεν είναι ημέρες της καθημερινής ζωής μας. Λέει και ο ψαλμωδός στο Θεό: «ὅτι χίλια ἔτη ἐν ὀφθαλμοῖς σου ὡς ἡμέρα ἡ ἐχθές, ἥτις διῆλθε, καὶ φυλακὴ ἐν νυκτί» (Ψαλμ. πθ´ 4). 

Στα μακρά αυτά χρονικά διαστήματα της εξαημέρου ο Θεός πορεύθηκε κατά τάξη στη δημιουργία των διαφόρων όντων. Άρχισε από τα ατελή και προχώρησε στα τελειότερα· από τα ανόργανα στα ενόργανα, από τα άψυχα στα έμψυχα. Πρώτα από την ανόργανη και άπλαστη και άμορφη ύλη και στη συνέχεια προχώρησε προοδευτικά στα φυτά, τα ζώα, τελευταία δε στον άνθρωπο, ο οποίος στέκει στο μέσο της θείας δημιουργίας συνδέοντας τον υλικό και πνευματικό κόσμο. Αυτός αποτελεί την κατακλείδα και το επιστέγασμα των θείων δημιουργημάτων και την κορωνίδα της επιγείου δημιουργίας, γιατί του έδωσε και ψυχή, η οποία είναι μεν πνευματική και αθάνατη, αλλά και αυτή είναι δημιούργημα του Θεού, εκ του μηδενός προερχόμενη.

Έτσι ο άνθρωπος με το σώμα του, που είναι γήινο και υλικό, συνδέεται με το φυσικό κόσμο και ως δημιούργημα ανήκει σε αυτόν. Με την ψυχή του όμως και το πνεύμα του, το ευγενέστερο τούτο στοιχείο του, που ως αξία δεν συγκρίνεται με το σώμα, συνδέεται προς τον πνευματικό κόσμο και ανήκει κυρίως σε αυτόν. Έτσι υπερέχει τα μέγιστα ο άνθρωπος από τον άλλο γήινο και υλικό κόσμο. Την υπεροχή του αυτή την αποδεικνύει και ο πολύ ιδιαίτερος και εξαιρετικός τρόπος της δημιουργίας του. Ενώ, δηλαδή, όλα τα άλλα δημιουργήματα τα έκανε ο Θεός με ένα δημιουργικό του πρόσταγμα – ένα λόγο έλεγε ο Θεός, τον λόγο «γενηθήτω», και αμέσως γίνονταν – για τον άνθρωπο χρησιμοποιεί άλλο τρόπο. Ο ίδιος ο Θεός προσωπικώς επεμβαίνει και πλάττει το σώμα από χώμα, έπειτα δε εμφυσά στο σώμα αυτό το γήινο πνοή ζωής, την ψυχή δηλαδή, και καταρτίζεται ο άνθρωπος σε έμψυχο ον. Έπειτα δε και από την πλευρά του Αδάμ πλάττει την Εύα, την πρώτη γυναίκα, για να είναι της ίδιας φύσεως προς τον άνδρα και η γυναίκα· επιπλέον, δεν θα ήταν πια μόνος του πάνω στη γη, θα είχε και σύντροφο. Η Γραφή λέει: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν» (Γενέσ. β´ 7). Και έτσι με πολλή ευγνωμοσύνη προς τον Θεό έψαλλε κατόπιν ο προφήτης Δαβίδ· «αἱ χεῖρές σου ἐποίησάν με καί ἔπλασάν με» (Ψαλμ. ριη´ 73).

Είπε τότε ο Θεός στους πρωτόπλαστους: «Τα θηρία, τα πετούμενα, τα ψάρια κι όλα πάνω στη γη είναι στην εξουσία σας», επικυρώνοντας οριστικά την κυριαρχία του πάνω στην γη.

Δημιούργησε, λοιπόν, τον άνθρωπο ο Θεός «κατ᾿ εικόνα και καθ᾿ ομοίωσίν» Του, εξ απείρου αγάπης κινούμενος, για να δείξει την αγάπη Του αυτή και να εκδηλώσει τη στοργική Του αγαθότητα, για να καταστήσει μετόχους της δικής Του χαράς και δόξης και μακαριότητας και τα πλάσματά Του. Αυτός είναι ο λόγος και ο σκοπός, αυτή είναι η αιτία της δημιουργίας του κόσμου υπό του Θεού. Η αγάπη είναι το κίνητρο, το ελατήριο και η αρχή. Η ευτυχία και μακαριότητα των λογικών όντων είναι ο σκοπός και το τέλος του.

Βασικό στοιχείο της Δημιουργίας είναι η αγάπη. Όλα ξεκινούν από αυτήν, διέπονται από αυτήν και τελειώνουν σ᾿ αυτήν.

Ο Θεός είναι η ίδια η Αγάπη και όλα ξεκίνησαν από τον Θεό.

Η παρουσία Του είναι συνεχής, χωρίς τέλος, σε όλη την δημιουργία και στην ζωή των ανθρώπων. Η αγάπη είναι ο συνδετικός κρίκος που συνδέει τον άνθρωπο με τους άλλους ανθρώπους, με την υπόλοιπη δημιουργία και τέλος με τον Θεό.

Κάθε κρίκος αυτής της αλυσίδας έχει σφυρηλατηθεί και ενώνεται διά της αγάπης· και η αλυσίδα ξεκινάει από τον Θεό και κλείνει πάλι μ᾿ Αυτόν.

Απόλυτος κυρίαρχος πλέον ο άνθρωπος σε όλη την κτίση, άρχισε να δημιουργεί συνθήκες διαβίωσης του ιδίου, σαν άτομο και σαν σύνολο.

Δεν τον άφησε μόνο του ο Θεός. Έπλασε και την Εύα, όχι μόνο γιατί έπρεπε να διαιωνιστεί το είδος του, αλλά για να του δείξει την επικοινωνία και την συμβίωση με άλλους ανθρώπους ως ανάγκη υπαρξιακή και τελείωση του ανθρώπου!

Δεν μπορεί μόνος του ο άνθρωπος να ζήσει· η μοναξιά είναι αντίθετη με την φύση του. Ο Θεός τον έπλασε για να ζει μαζί Του και να τρέφεται όλη η ύπαρξη του ανθρώπου από την επικοινωνία με Αυτόν. Αυτήν την επικοινωνία την χαρακτηρίζει η αγάπη, η οποία καταργεί την μοναξιά.

Την μοναξιά στο απόλυτο την βιώνει ο Διάβολος εξ αιτίας της πτώσης και διακοπής της επικοινωνίας με τον Θεό. Αυτή η μοναξιά του Διαβόλου θεωρείται «παρά φύσιν», ξένη δηλαδή προς την φύση την οποία του έδωσε ο Θεός κατά την δημιουργία, και έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την έλλειψη της αγάπης.

Αυτή η «παρά φύσιν» μοναξιά δεν αντέχεται ούτε από τον ίδιο τον διάβολο, αν και είναι δημιούργημα δικό του, εξαιτίας της διακοπής της επικοινωνίας του με τον Θεό, και προσπαθεί με διαφόρους τρόπους να παραπλανήσει τον άνθρωπο, ώστε να νιώσει και αυτός μόνος.

Ο διάβολος, δουλεύοντας συστηματικά και με δόλο, έχοντας ως βασικό όπλο την υπομονή, δεν βιάζεται, προσπαθεί συνεχώς και με κάθε τρόπο να κερδίσει τον άνθρωπο με το μέρος του. Θα του σπείρει στην αρχή αμφιβολίες για την ζωή του, το μέλλον, τον Θεό… οι οποίες θα τον γεμίσουν ταραχή!

Ταραγμένος πλέον ο άνθρωπος - θολώνουν μέσα του τα πάντα - δεν μπορεί να δει καθαρά, γεμίζει άγχος, ξεχνάει να προσευχηθεί, χάνει το βασικό στήριγμά του, που είναι ο Θεός! Δεν μπορεί να δώσει λύση στην προσπάθεια που καταβάλλει, γιατί το άγχος τού στερεί την υπομονή και θέλοντας, πάντα αμέσως, να λυθεί κάθε πρόβλημά του - αδύνατον βέβαια - βρίσκεται σε αδιέξοδο, απελπίζεται!

Απελπισία θεωρείται ο προθάλαμος της καταθλίψεως. Η κατάθλιψη είναι η «φυλακή» της λογικής του ανθρώπου, η οποία, «φυλακισμένη» πλέον, τον οδηγεί σε έναν ξένο προς την φύση του ανθρώπου δρόμο, γεμάτο θλίψη, στενοχώρια, σκοτάδι… Έναν δρόμο χωρίς επιστροφή!

Απελπισμένος πλέον δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του, γιατί έχει εξουθενωθεί ήδη, αρχίζουν να συσσωρεύονται γύρω του προβλήματα χωρίς να μπορεί να δώσει λύση. Μαζί με τα προβλήματα αυξάνει και το άγχος, η ταραχή και η στενοχώρια, τα οποία όλα μαζί του κλονίζουν την ψυχική και σωματική υγεία, «ρίχνοντάς» τον στην κατάθλιψη! Κατάφερε δηλαδή ο διάβολος, από την απροσεξία ή την αδιαφορία του ανθρώπου, να τον αλυσοδέσει, κάνοντάς τον παιχνίδι στα χέρια του, από κατά χάριν Θεό και κυρίαρχο της γης που τον έχει ορίσει ο Θεός!

Σ᾿ αυτήν την «παρά φύσιν» μοναξιά του διαβόλου αντιτάσσεται ο μοναχισμός, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την «υπέρ φύσιν» μοναξιά. Αυτή η «υπέρ φύσιν» μοναξιά έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό την θυσιαστική αγάπη.

Ο μοναχός, ενεργώντας πάνω από την ανθρώπινη φύση, θυσιάζει τον εαυτό του, βάζοντάς τον σε μια εκούσια μοναξιά, προσπαθώντας, με όπλο την αγάπη του για τον Θεό, να πετύχει την ένωση μαζί Του, προσευχόμενος ταυτόχρονα και για τον συνάνθρωπο. Εκμεταλλεύεται την μοναξιά, αφιερώνοντας σχεδόν όλο τον χρόνο του στην προσευχή, γιατί πιστεύει ότι έτσι μπορεί να βοηθήσει και να συμπαρασταθεί στον συνάνθρωπό του, ο οποίος απεγνωσμένα του ζητά βοήθεια, μέσω της προσευχής του να τον ελεήσει ο Θεός.

Η προσευχή λοιπόν, είναι το μέσον της επικοινωνίας με τον Θεό. Παρά την αποκοπή του ανθρώπου, εξ αιτίας του εγωισμού του, που είχε σαν αποτέλεσμα την έξοδό του από τον παράδεισο, ο καλός Θεός του δίνει την δυνατότητα της επικοινωνίας μαζί Του μέσω της προσευχής!

Ο διάβολος, που όπως αναφέραμε και προηγουμένως, κύριο έργο έχει την διαβολή και την απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, συνεχίζει τις επιθέσεις εναντίον του, προσπαθώντας να καταστρέψει κάθε νέα προσπάθεια του ανθρώπου.
 

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται σήμερα από την έλλειψη προσευχής. Αυτό φαίνεται από την ταραχή που έχει κυριαρχήσει στους ανθρώπους εξ αιτίας του άγχους, το οποίο είναι η κύρια μορφή εγωισμού!

Η προσευχή γαληνεύει τον άνθρωπο, γιατί επικοινωνεί με τον Θεό και νιώθει την ασφάλεια και την σιγουριά, όπως το μικρό παιδί στην αγκαλιά του πατέρα, κάτι το οποίο του έχει λείψει. Γαληνεμένος ο άνθρωπος και ασφαλής πλέον, πάλι μέσω της προσευχής, βάζει μέσα στην επικοινωνία του με τον Θεό και τον συνάνθρωπό του, μοιράζεται αυτήν την χαρά που του προσφέρει αυτή η επικοινωνία, ζητώντας από τον Θεό να επέμβει στην ζωή τους.

Προϋπόθεση της προσευχής είναι η πίστη και η εμπιστοσύνη στον Θεό. Μέσα στην προσευχή κυριαρχεί η αγάπη, για τον Θεό και για τον συνάνθρωπο. Ο άνθρωπος, ως «κατ᾿ εικόνα και καθ᾿ ομοίωσιν» δημιούργημα του Θεού, κινείται από αγάπη, όπως και ο Θεός από αγάπη για τον άνθρωπο κινήθηκε, προσλαμβάνοντας και ο ίδιος την ιδιότητα αυτή του Θεού, Φιλάνθρωπος.

Μερικές φορές οι άνθρωποι κάνουν το λάθος μιλώντας για φιλανθρωπία να την περιορίζουν στην ελεημοσύνη. Αλλά η φιλανθρωπία είναι κάτι πολύ πιο πλούσιο, πολύ πιο ευρύ, πιο βαθύ, πολύ πιο υψηλό. Είναι η έκφραση της δεύτερης και μεγάλης εντολής που έδωσε ο Χριστός και η οποία δεν είναι υποδεεστέρα της πρώτης.... «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου». Και ποια είναι αυτή η εντολή; «Αγαπήσεις τον πλησίον σου». Κάθε, λοιπόν, συμπεριφορά προς τον συνάνθρωπο πρέπει να είναι φιλική, αγαπητική.

Με τον όρο Φιλανθρωπία εννοούμε την ενέργεια ενός ή περισσοτέρων προσώπων, η οποία έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό την αγάπη προς τον πλησίον, χωρίς ανταπόδοση και ανταμοιβή.

Φιλάνθρωπος σημαίνει φίλος του ανθρώπου. Φιλία είναι συνώνυμο της αγάπης. Ο φιλάνθρωπος, λοιπόν, έχοντας κυριευθεί από την αγάπη, θέλει να την μεταδώσει σε όλους. Είναι τόσο τέλεια να αγαπά κανείς, γιατί ζει ήδη τον παράδεισό του εδώ στην γη: τίποτα δεν τον ενοχλεί, όλα τον γεμίζουν, τον χαροποιούν και θέλει αυτό που νιώθει να το μοιραστεί, αυτό που ζει να το μεταδώσει, να ανακουφίσει, να παρηγορήσει, να ενθαρρύνει.

Φιλάνθρωπος είναι ο Θεός, ο Οποίος από αγάπη έπλασε τον άνθρωπο και, παρά την πτώση του, συνεχίζει να τον αγαπά. Η απόδειξη της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο είναι η παρουσία του Χριστού στην γη. Όλες οι διδασκαλίες του Ιησού Χριστού, όλες οι εντολές Του, καθώς και το παράδειγμά Του, να υπηρετεί τον λαό, είναι διαποτισμένα με την ιδέα της αγάπης προς τον πλησίον και της αδελφικής μέριμνας γι᾿ αυτόν.

Η ανώτατη έκφραση του ελέους και της φιλανθρωπίας του Κυρίου είναι η προσευχή Του στον σταυρό για τους εχθρούς του: «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι»(Λκ. 23,34). Από διάφορα θαύματα που επιτέλεσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, τα οποία αποτυπώθηκαν από τους ιερούς Αποστόλους, ξεχωρίζουν τα θαύματα που άμεσα συνδέονται με το θέμα της φιλανθρωπίας. Αναμφισβήτητα μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται όλες οι επιτελεσθείσες από τον Χριστό ιάσεις, η θαυματουργική σίτιση ανθρώπων με άρτο, καθώς και το πρώτο θαύμα στον γάμο εν Κανά της Γαλιλαίας.

Η παρακαταθήκη που άφησε ο Χριστός με την εδώ παρουσία του ήταν η εντολή της αγάπης: «ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰωάν. ιγ´ 34).

Ο άνθρωπος, έχοντας την εντολή αυτή της αγάπης από τον ίδιο τον αρχηγό της ζωής του, αυτομάτως αποκτά σκοπό και στόχο! Αφού έχει πλασθεί από τον Φιλάνθρωπο Θεό κατ᾿ εικόνα και καθ᾿ ομοίωσή Του, οφείλει και αυτός να προσπαθήσει να δείξει την φιλανθρωπία του με κάθε τρόπο.

Αυτό αποδεικνύει ότι η φιλανθρωπία είναι ποικιλόμορφη· εξασκείται με υλικά αγαθά, με διδασκαλία και με προσωπικό ενδιαφέρον. Δεν πρόκειται απλώς για ένα χρηματικό ποσό, για έναν μισθό, για ένα επίδομα, για μια μερίδα φαγητού κ.λπ.. Ο άνθρωπος δεν έχει μόνον σωματικές ανάγκες, αλλά και ψυχικές, πνευματικές. ​ Διαβάζουμε στον αββά Δωρόθεο την εξίσου πολύτιμη σκέψη ότι η φιλανθρωπία, σε μεγάλο βαθμό, δεν εξαρτάται από τις οικονομικές δυνατότητες του ανθρώπου και μιαν αναφορά στην μεγάλη διαβάθμιση διαφορετικών πιθανών κλιμακώσεών της: «Κανένας, λέει ο Όσιος, δεν μπορεί να πει: «Είμαι φτωχός και δεν έχω να δώσω ελεημοσύνη», γιατί εάν δεν μπορείς να δώσεις τόσα, όσα μερικοί πλούσιοι έδωσαν, τότε δώσε δύο λεπτά, όπως εκείνη η άθλια χήρα, και ο Θεός θα τα πάρει από σένα καλύτερα από τα δώρα των πλουσίων. Εάν δεν έχεις ούτε αυτό, τότε έχεις την σωματική δύναμη και μπορείς, υπηρετώντας, να δείξεις συμπαράσταση στον αδύναμο αδελφό σου. Ούτε αυτό δεν μπορείς; Μπορείς με τον λόγο να παρηγορήσεις τον αδελφό σου· δώσε του ευσπλαγχνία με λόγια. Εάν ούτε με τον λόγο δεν μπορείς να τον βοηθήσεις, τότε μπορείς, αν τυχόν προσβληθεί από σένα ο αδελφός σου, να του δείξεις ευσπλαγχνία και να κάνεις υπομονή κατά την ταραχή του, όταν τον βλέπεις να πλήττεται από τον κοινό εχθρό, και αντί να του πεις μια λέξη και να τον ταράξεις, να σιωπάς, και μ᾿ αυτό τον τρόπο θα του δώσεις την ευσπλαχνία, σώζοντας την ψυχή του από τον εχθρό. Μπορείς επίσης, όταν αμαρτήσει εναντίον σου ο αδελφός σου, να τον γεμίσεις χάρη και να συγχωρέσεις την αμαρτία του, ώστε να συγχωρεθείς κι εσύ από τον Θεό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλους τους αιώνες του Χριστιανισμού, οι αληθινοί θιασώτες της Εκκλησίας του Χριστού επεδίωκαν αυστηρά, εκπληρώνοντας τη διαθήκη του Σωτήρος, να συνδυάζουν με τα υπόλοιπα χαρίσματά τους την γενναιόδωρη φιλανθρωπία, κρατώντας την μυστική από τούς ευεργετηθέντες και από όλους τους άλλους γενικώς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα βλέπουμε στην πρακτική ενός από τους πιο σεβαστούς στην Χριστιανοσύνη αγίους, του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού, Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας, ο οποίος απέκτησε στην μνήμη του λαού το όνομα του Αποστόλου της φιλανθρωπίας. Όταν ο Άγιος Νικόλαος έγινε επίσκοπος, έκανε πολλά καλά έργα για το ποίμνιό του, δείχνοντας μεγάλη φιλανθρωπία. Με τον καιρό πέθαναν οι γονείς του, αφήνοντάς του μεγάλη κληρονομιά, την οποία χρησιμοποίησε για παροχή βοήθειας στους φτωχούς.

Η ακόλουθη περίπτωση πιστοποιεί κιόλας την εξαιρετική πραότητα και φιλανθρωπία του.

Στα Πάταρα ζούσε ένας φτωχός άνθρωπος ο οποίος είχε τρεις όμορφες κόρες. Ήταν τόσο φτωχός, που δεν μπορούσε να τις παντρέψει. Δείτε πού μπορεί να οδηγήσει η φτώχεια τον άνθρωπο, ανεπαρκώς διαποτισμένο από χριστιανική συνείδηση! Τον καημένο πατέρα η φτώχεια τον οδήγησε στην φοβερή σκέψη να θυσιάσει την τιμή των θυγατέρων του και με την ομορφιά τους να αποκτήσει τα μέσα τα απαιτούμενα για την προίκα τους.

Ήταν όμως ευτύχημα ότι στην πόλη υπήρχε ο καλός ποιμένας Άγιος Νικόλαος, ο οποίος προσεκτικά φρόντιζε για τις ανάγκες του ποιμνίου του. Έχοντας δεχθεί από τον Θεό την αποκάλυψη για την εγκληματική πρόθεση του πατέρα, ο Άγιος Νικόλαος αποφάσισε να τον σώσει από την υλική φτώχεια, για να τον σώσει με αυτό τον τρόπο από τον πνευματικό θάνατο. Αποφάσισε να ευεργετήσει με τέτοιο τρόπο, ώστε κανένας να μην γνωρίζει ότι αυτός ήταν ο ευεργέτης, ούτε και εκείνος στον οποίο έκανε καλό.

Τα μεσάνυχτα, έχοντας πάρει ένα δέμα με χρυσάφι, όταν όλοι κοιμόταν και δεν μπορούσαν να τον δουν, ο Άγιος Νικόλαος πλησίασε στην καλύβα του πατέρα, πέταξε το χρυσάφι από στο παράθυρο μέσα στο σπίτι και γρήγορα έφυγε. Το πρωί ο πατέρας βρήκε το χρυσάφι, αλλά δεν μπορούσε να ξέρει ποιος ήταν ο μυστικός ευεργέτης του. Σκέφτηκε ότι του έστειλε την βοήθεια η Θεία Πρόνοια, ευχαρίστησε τον Θεό και σε λίγο μπόρεσε να παντρέψει την μεγαλύτερη κόρη.

Όταν ο Άγιος Νικόλαος είδε ότι η ευεργεσία του έφερε τον σωστό καρπό, αποφάσισε να την φέρει μέχρι το τέλος. Μια άλλη νύχτα πάλι πέταξε κρυφά από το παράθυρο στην καλύβα του φτωχού ένα άλλο δέμα με χρυσάφι.

Σε λίγο ο πατέρας πάντρεψε και την δεύτερη κόρη, έχοντας την ελπίδα ότι ο Θεός με το ίδιο τρόπο θα κάνει την χάρη και στην τρίτη. Ήθελε όμως οπωσδήποτε να μάθει τον μυστικό ευεργέτη του και να τον ευχαριστήσει επαρκώς. Γι᾿ αυτό τον λόγο δεν κοιμόταν τις νύχτες, περιμένοντας τον ερχομό του.

Δεν χρειάστηκε να περιμένει και πολύ, όταν για τρίτη φορά ήρθε ο καλός ποιμένας του Χριστού. Όταν ο πατέρας άκουσε τον ήχο του χρυσαφιού που έπεσε, βγήκε βιαστικά από το σπίτι και πρόφτασε τον μυστικό ευεργέτη του. Αναγνώρισε σ᾿ αυτόν τον Άγιο Νικόλαο, έπεσε στα πόδια του, τα φιλούσε και τον ευχαριστούσε ως απελευθερωτή από τον πνευματικό θάνατο.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ενώ κάποιοι ενέργησαν φιλάνθρωπα, χωρίς προσπάθεια αυτοπροβολής, οι ευεργετηθέντες θέλησαν να τους τιμήσουν, είτε εν ζωή είτε μετά θάνατον, ώστε να φανερωθεί η ευεργεσία. Με τον τρόπο αυτό δεν επιδιώκεται η προβολή από τον ευεργετούντα, αλλά οι ευεργετηθέντες τον τιμούν εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης, παρακινώντας ταυτόχρονα και άλλους να εκφράσουν την φιλανθρωπία τους καθ᾿ οιονδήποτε τρόπο.

Επίσης, στα μοναστήρια μνημονεύονται οι κτήτορες μέσα στο διάβα των αιώνων μέχρι σήμερα, είτε αυτοί ήταν αυτοκράτορες, είτε πλούσιοι, είτε ακόμη και φτωχοί! Το «λεπτό της χήρας» θεωρείται ιερό, γιατί δόθηκε από κάποιον με στέρηση, εμπεριέχει δηλαδή την θυσία, την αγάπη.

Αλλού έχουν στηθεί ανδριάντες ή προτομές ευεργετών, καθώς και πλάκες στις οποίες καταγράφονται τα ονόματά τους. Αυτά δεν έρχονται σε αντίθεση με την εντολή του Χριστού: «Μή γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου», αλλά στα πλαίσια της αμοιβαίας αγάπης ο ευεργετούμενος κινείται και αυτός από φιλανθρωπία ανταποδίδοντας το ελάχιστο που μπορεί προς τον ευεργετούντα.

Κάνοντας έργα ελεημοσύνης στον πλησίον μας, τα κάνουμε για τον Ίδιο τον Θεό. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός διδάσκει: «ἐπείνασα γὰρ καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καὶ συνηγάγετέ με, γυμνός καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθετε πρός με. ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε» (Ματθ. κε´ 35-36, 40).

Και μάλιστα, το έλεος και η φιλανθρωπία πρέπει να αφορούν όχι μόνο τους φίλους, αλλά και τους εχθρούς μας. Αυτό μας το λέει ο ίδιος ο Χριστός στην επί του όρους ομιλία Του, διορθώνοντας το νόμο της Παλαιάς Διαθήκης. Είχε πει τότε: «Ακούσατε ότι έχει λεχθεί, ν᾿ αγαπήσεις τον πλησίον σου και να μισήσεις τον εχθρό σου. Εγώ όμως σας λέγω, ν᾿ αγαπάτε τους εχθρούς σας, να ευλογείτε αυτούς που σας καταριούνται, να φέρεσθε καλά σ᾿ αυτούς που σας μισούν και να προσεύχεσθε γι᾿ αυτούς που σας δημιουργούν προβλήματα και σας διώκουν. Κι όλα αυτά να τα κάνετε για να γίνετε αληθινά και γνήσια παιδιά του επουράνιου πατέρα σας, που τον ήλιο τον ανατέλλει για όλους, πονηρούς και αγαθούς, και βρέχει σε δικαίους και σε αδίκους. Διότι αν αγαπήσετε αυτούς που σας αγαπούν, ποιος θα είναι ο μισθός σας; Και οι τελώνες (που είναι οι χειρότεροι άνθρωποι) το ίδιο κάνουν. Να γίνετε λοιπόν τέλειοι, όπως ακριβώς ο επουράνιος πατέρας σας είναι τέλειος» (Ματθ. ε´, 43-48).

Επίσης, η αποστολή των δώδεκα μαθητών φαίνεται να έχει διπλό σκοπό, σύμφωνα με την διήγηση του ευαγγελιστή Ματθαίου: το κήρυγμα και τη φιλανθρωπία. «Όπου πάτε, να κηρύττετε λέγοντας πως έφθασε η βασιλεία του Θεού. Να θεραπεύετε τους αρρώστους, να γιατρεύετε τους λεπρούς, να ανασταίνετε τους νεκρούς, να κάνετε καλά τους δαιμονισμένους» (Ματθ. ι´ 7-8). Με αυτά τα λόγια ο Ιησούς περιγράφει και την δική Του αποστολή, πράγμα πού σημαίνει ότι οι μαθητές συμμετέχουν στην δράση του Ιησού, στην διδαχή και την φιλανθρωπία Του, την αγάπη Του δηλαδή για τον άνθρωπο, συνεχίζοντας το έργο Του, και μέσω αυτών, διαδοχικά, περιγράφεται το έργο και η θέση του καθενός μας, μέχρι σήμερα. ​ Η κρίση πού διερχόμαστε σήμερα δεν είναι οικονομική, αλλά κοινωνική, ηθική. Και είναι ευκαιρία για όλους να ασκήσουμε την φιλανθρωπία. Δηλαδή, να μην κατακρίνουμε τούς αδελφούς, να μην επικεντρωνόμαστε στα λάθη τους, να φροντίζουμε να μην τους στενοχωρούμε, αλλά να τούς ενθαρρύνουμε. Να δικαιολογούμε τούς πάντες, να έχουμε καλό λογισμό, να μπαίνουμε στην θέση τους, να δείχνουμε κατανόηση στα λάθη τους, να είμαστε πάντοτε διακριτικά δίπλα τους, και στην χαρά και στον πόνο τους.

Αυτήν την πράξη φιλανθρωπίας έχει πραγματική ανάγκη ο άνθρωπος, ώστε υγιής ψυχικά να ασχοληθεί και με την οικονομική του κατάσταση, δευτερευόντως μεν, με καθαρό και υγιή νου όμως.

Δυστυχώς όμως έχουμε αλλάξει τις προτεραιότητες στην ζωή μας, καθιστώντας την οικονομική άνεση πρωτεύοντα και κυρίαρχο σκοπό ζωής, αφήνοντας πίσω και μη ασχολούμενοι σχεδόν καθόλου με την ψυχική υγεία μας.

Στις μέρες μας, οι άνθρωποι ομοιάζουν σαν θωρακισμένοι. Δεν τους διαπερνά, δεν φτάνει στην καρδιά τους κανένα μήνυμα· η σκληροκαρδία έγινε δεύτερη φύση. Ο λόγος του Θεού πέφτει πάνω τους κι είναι σαν να εξοστρακίζεται, σαν να διώχνεται. Κι αυτό γιατί μάθαμε να ζητούμε ανταλλάγματα για όλα.

Ζητούμε απαντήσεις στα «γιατί» που δημιουργούνται, εμμένουμε και ζητούμε άμεση απάντηση ή ενέργεια από τον Θεό. Αν δεν γίνει αυτό που έχουμε στο μυαλό μας τότε η σκληροκαρδία θα μας οδηγήσει με μεγάλη ευκολία στην αμφισβήτηση του Θεού.

Δεν μπορούμε όμως να καταλάβουμε ότι η σκληροκαρδία δημιουργεί ταραχή στον άνθρωπο και δεν τον αφήνει να δει ούτε να ακούσει τις απαντήσεις που δίνει ο Θεός στα ατελείωτα «γιατί» του.

Όσο όμως και να έχει κυριαρχήσει, φαινομενικά, η σκληροκαρδία και η θλίψη πάνω στην δημιουργία του Θεού, δεν μπορεί να την υπερνικήσει, να την ισοπεδώσει. Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι σήμερα!

Αυτοί οι άνθρωποι είναι Φάροι μέσα στην ομίχλη που έχει καλύψει την ζωή μας, που μας φωτίζουν τον δρόμο, ενισχύοντάς μας ηθικά και υλικά, δείχνοντας εμπράκτως, ότι η αγάπη προς τον πλησίον, η Φιλανθρωπία, είναι στην φύση του ανθρώπου.

Όταν ο άνθρωπος κινείται «παρά φύσιν», ομίχλη, σκοτάδι, αγωνία, λύπη και αδιέξοδα αντιμετωπίζει.

Όταν κινείται «κατά φύσιν», σύμφωνα με την φύση του δηλαδή, τότε γεύεται τα αγαθά για τα οποία έχει πλασθεί, φως, χαρά, γαλήνη και πάνω από όλα την αγάπη!

Περαίνοντας τον λόγο, ευχετικά κλείνω, ο καλός Θεός να δώσει νά επικρατήσει στην ζωή και την κοινωνία μας το «κατά φύσιν»! Ας αγωνιστούμε γι᾿ αυτό! Να επανέλθουμε στην πρώτη μας κατάσταση, της απλότητος και της αγάπης! Είναι τόσο τέλεια να αγαπά κανείς, φθάνει να το πιστέψουμε και τότε μόνο θα το καταφέρουμε, νιώθοντας την αγάπη να κυριαρχεί στην ζωή μας, διαμορφώνοντας έτσι τον καθένα από εμάς και κατ᾿ επέκταση ολόκληρη την κοινωνία μας σε έναν κόσμο αγάπης, χαράς, συμπόνιας, σε έναν κόσμο φιλάνθρωπο, όπως ακριβώς είχε στο πάνσοφο σχέδιό Του ετοιμάσει για όλους εμάς ο Φιλάνθρωπος Θεός.

Καλή Ανάσταση!

+Αρχιμ. Βαρθολομαίος

Καθηγούμενος Ι.Μ. Εσφιγμένου Αγίου Όρους