Η Αγία Ελένη, το Τίμιο Ξύλο, οι τελετές μας - Νίκος Κωνσταντάρας

 Η Αγία Ελένη, το Τίμιο Ξύλο, οι τελετές μας

Νίκος Κωνσταντάρας

Σ​​ήμερα οι Έλληνες υποδέχονται το ιερό λείψανο της Αγίας Ισαποστόλου Ελένης και τεμάχιο Τιμίου Ξύλου με τα Άχραντα Πάθη του Χριστού. Αρχιερείς, πολιτικοί, στρατιωτικοί, διπλωμάτες και λαός θα συμμετέχουν στην πομπή, που ξεκινά στη Βενετία, και στην υποδοχή στον Ναό της Αγίας Βαρβάρας στο Αιγάλεω, όπου είχε φιλοξενηθεί το ιερό λείψανό της το 2015. Οι τιμές που αποδίδονται στο ιερό σκήνωμα και στο τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου ενώνουν την επίσημη πολιτεία και τον λαό, προκαλώντας πάλι συζήτηση για το εάν ζητήματα πίστης – όπως η μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα – πρέπει να αντιμετωπίζονται με κρατικές τιμές. Όσο κι αν η εικόνα της συμπόρευσης Κράτους - Εκκλησίας μπορεί να ενοχλεί όσους πιστεύουν στην ανάγκη διαχωρισμού τους, η μεγάλη πλειονότητα δεν θα ασχοληθεί με αυτή τη συζήτηση. Πολλοί θα σπεύσουν να προσκυνήσουν ενώ άλλοι θα συνεχίσουν τη ζωή τους, μέσα σε βάσανα και χαρές.

Από πριν γνωρίζουμε ότι είτε είμαστε αγανακτισμένα παιδιά του Διαφωτισμού είτε παθιασμένοι ρομαντικοί, για τη μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων πίστη και εθνική ταυτότητα πάνε μαζί. Αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα αλλά αποδεικνύεται πανηγυρικά με την επίσημη, κρατική υποδοχή των ιερών λειψάνων και του Αγίου Φωτός. Το καταγράφουν, όμως, και σοβαρές έρευνες. Πριν από λίγες ημέρες, στις 10 Μαΐου, ο οργανισμός Pew Research Center έδωσε στη δημοσιότητα τη μελέτη «Θρησκευτική Πίστη και Αίσθηση Εθνικής Ταυτότητας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη», η οποία διεξήχθη σε 18 χώρες. Μεταξύ αυτών ήταν και η Ελλάδα, η μόνη που δεν ήταν πρώην μέλος του ανατολικού μπλοκ. Μεταξύ των τομέων όπου οι Έλληνες ξεχωρίζουν είναι στην πίστη τους ότι «ενώ ο λαός μας δεν είναι τέλειος, ο πολιτισμός μας είναι ανώτερος των άλλων». Θετικά απάντησε το 89% των Ελλήνων, με τους Γεωργιανούς (85%) και τους Αρμένιους (84%) να ακολουθούν, ενώ τέταρτοι ήταν οι Βούλγαροι με 69%. Οι Γεωργιανοί (με 78%) ήταν πρώτοι σε υπερηφάνεια ότι είναι πολίτες της χώρας τους, με τους Έλληνες δεύτερους με 72%. Αυτή η υπερηφάνεια συνδέεται άμεσα με τη θρησκεία: το 78% όσων Ελλήνων δήλωσαν υπερήφανοι για την εθνικότητα τους αποφάνθηκαν ότι η θρησκεία είναι σημαντικό ή πολύ σημαντικό στοιχείο της ζωής τους (πίσω μόνο από τους Γεωργιανούς, με 80%).

Οπως σημειώσαμε, δεν χρειάζονται έρευνες για να επιβεβαιώσουν τη στενή σχέση μεταξύ πίστης και εθνικής ταυτότητας. Αυτό που εντυπωσιάζει όσον αφορά τους Έλληνες, όμως, είναι η πηγαία αίσθηση του μεταφυσικού, που δεν έχει σχέση με τη «θεωρητική» έννοια της θρησκείας. Η μελέτη βρήκε ότι το 66% των Ελλήνων πιστεύει στο «κακό μάτι», ποσοστό ίδιο με αυτό των Λετονών, ενώ ακολουθούν οι Ουκρανοί με 60%. Όσο κι αν εξοικειωνόμαστε με την τεχνολογία του 21ου αιώνα, όσο και αν είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και 36 χρόνια, οι περισσότεροι απ’ εμάς αισθανόμαστε την ύπαρξη δυνάμεων πέρα απ’ όσα βλέπουμε. Έτσι, η δύναμη που ασκεί πάνω μας η παρουσία ιερού λειψάνου μπορεί να είναι το ίδιο ισχυρή με αυτή που αισθανόταν η ίδια η Αγία Ελένη όταν προσκύνησε στους Αγίους Τόπους και μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη τον Τίμιο Σταυρό και τα λείψανα αγίων. Ίσως αισθανόταν το ίδιο ο μοναχός που λέγεται ότι μετέφερε το ιερό λείψανο της Αγίας Ελένης στη Βενετία το 1211, μετά την Άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους.

Την ανάγκη υλικής «απόδειξης» του θείου γνώριζαν καλά οι πρώτοι Χριστιανοί, που φρόντιζαν τα λείψανα αγίων σε ένδειξη σεβασμού και αγάπης, που τα φύλαγαν για να μπορούν οι πιστοί να τα προσκυνούν, για να εξασφαλίσουν κύρος και επισκέψεις στον ναό ή το μοναστήρι που είχε την τιμή να τα φιλοξενεί. Η ήττα των εικονομάχων ήταν η νίκη της ευλάβειας που οι άνθρωποι αισθάνονται και σήμερα – είτε πιστεύουν στα θεία, είτε θαυμάζουν τα επιτεύγματα ανθρώπινου χεριού και μυαλού (της τέχνης και της επιστήμης), είτε σκύβουν το κεφάλι μπροστά στο μεγαλείο της φύσης. Η αίσθηση ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από τον καθένα, κάτι που δεν φθείρεται ούτε από τον χρόνο είτε από την απόσταση, έχει τη δύναμη να ενώσει ανθρώπους σε ένα κοινό σημείο. Και η αίσθηση της «κοινωνίας» είναι από μόνη της μια δύναμη που μπορεί να αναπτερώσει ελπίδες. Όσο κι αν ξενίζει το πάντρεμα πολιτικών, στρατιωτικών, ιερέων, τηλεοπτικών καναλιών, παραδοσιακών στολών και ιερών λειψάνων, καλό είναι να θυμόμαστε ότι αυτοί είμαστε. Για καλό και για κακό, σε νίκες και σε ήττες, ο λαός μας πάντα πορευόταν μεταξύ της λάμψης της δημόσιας τελετής και του προσωπικού πάθους. Μέσα στην κρίση, είτε πιστεύουμε σε θαύματα είτε απλώς ζητάμε παρηγοριά και αποθέματα υπομονής, ας επιχειρήσουμε να σεβαστούμε ο ένας τον άλλον.

Πηγή: Καθημερινή