ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΛΗΘΗ -Σοφίας Καυκοπούλου

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΛΗΘΗ

τής Σοφίας Καυκοπούλου

Είχαμε γράψει σε προηγούμενο άρθρο μας, ότι θα επικεντρωθούμε εν καιρώ, στο ζήτημα τής ιστορικής άγνοιας. Είναι όντως λυπηρό, λαοί με ιστορία, λαοί που έδωσαν και πήραν στην αδιάλειπτη πορεία αιώνων τής ανθρωπότητος, να αγνοούν τα σημαντικότερα στοιχεία τής ιστορικής τους υπόστασης. Λαός που δεν γνωρίζει την ιστορία του άλλως τε, εύκολα γίνεται χειραγωγήσιμος, εύκολα συμβιβάζεται και υποκύπτει σε κάθε είδους αλλοίωση. Τα σημαντικότερα στοιχεία, σε βάθος χρόνου, που είναι υπέρ τής εθνικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε λαού, είναι η κοινή πίστη, το ισχύον δίκαιο (και το εθιμικό) και η παιδεία στην οποία μετέχουν οι πολίτες. Αυτά χαράζουν την ιστορία κάθε λαού και βέβαια αν κάποιο απ’ αυτά αλλοιωθεί, τότε θα αλλοιωθεί και η σύσταση τού πολιτισμού, τής ζωής, τής κοινωνίας.

Αν θέλουμε να καταστρέψουμε μία κοινωνία, τότε δεν έχουμε παρά να χτυπήσουμε έναν έναν τούς παραπάνω πυλώνες, ή αν είναι δυνατόν και όλους μαζύ. Η πρακτική αυτή θα είναι χρονοβόρα και επώδυνη, αν έχουμε να κάνουμε με έθνη που είναι συμπαγή στην ουσία τους, έχουν συναίσθηση και συνείδηση τού εαυτού τους. Όμως αυτός ο πόλεμος, διότι περί πολέμου πρόκειται, ακολουθεί κατά κόρον, ως προς την τακτική, την ύπουλη και υπόγεια δράση. Έτσι, είδαμε ότι κάποιες σποραδικές συζητήσεις για θέματα εθνικού αλυτρωτισμού, θέματα μειονοτήτων κ.λπ., κάνουν την εμφάνισή τους κάπως ελαφρά, ενώ μετά από κάποια χρόνια, ακόμη και δεκαετίες, επανέρχονται πιο σταθερά και πιο μόνιμα από ποτέ. Και τότε, όλοι αναρωτιόμαστε: Από πού μάς ήρθε; Όταν κωφεύαμε ηθελημένα ή αθέλητα, τότε, όλα αυτά που τώρα μας πέφτουν …βαριά, καταστρώνονταν.

Δεν ομιλώ για σενάρια συνομωσίας, αλλά για υπαρκτούς κινδύνους. Σε αυτό συνηγορούν και οι τεράστιες νοθεύσεις τής ιστορίας, νοθεύσεις που δεν τις βάζει ο νους μας. Και όμως έγιναν. Μεθοδεύτηκαν και έγιναν. Αυτά πρέπει να μας κάνουν λίγο πιο καχύποπτους. Όχι πολύ, λίγο. Όσο χρειάζεται για να μπορούμε να εναντιωθούμε με επιχειρήματα και να μη γίνουμε γραφικοί. Ζητήματα όπως το Κυπριακό, το Σκοπιανό, των μειονοτήτων τής Θράκης, ταλάνισαν και συνεχίζουν να μας ταλανίζουν. Είναι ίσως τα σημαντικότερα εθνικά προβλήματα που γνωρίζει ακόμη και η νεότερη γενιά. Φυσικά, είναι και πολύ πρόσφατα προβλήματα, πολύ «ζεστά», οπότε επηρεάζουν πιο άμεσα τον Νεοέλληνα.

Δυστυχώς, παρατηρείται όμως και η λεγόμενη ιστορική άγνοια. Η κατάσταση κατά την οποία δεν γνωρίζουμε το παρελθόν μας και πελαγοδρομούμε όταν προκύπτουν εθνικά θέματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Ιστορική άγνοια στα πρόσφατα, δεν χωράει. Δεν μπορεί να μη ξέρει ο κάθε πολίτης τί συμβαίνει γύρω του και να μην έχει γνώμη πάνω σε αυτό. Ασχέτως εάν κάποιες φορές νοιώθουμε περιθωριοποιημένοι από την κρατική αντιμετώπιση πάνω σε ζητήματα που μάς πληγώνουν. Ωστόσο, το κράτος είμαστε εμείς. Η κοινωνία, η πολιτεία, η νομοθεσία, η θρησκεία όλα είμαστε εμείς. Και όταν εμείς αγνοούμε, στεκόμαστε απαθείς, τότε δεν έχουμε δικαίωμα να ομιλούμε. 

Αυτομάτως, η γνώση τής ιστορίας, βοηθά το μέλλον να γίνει καλύτερο. Γιατί πάντοτε κάτι διδάσκει. Εδώ τώρα φθάσαμε στην ιστορική λήθη. Ελπίζω οι συμβατικοί όροι, δικής μου επινόησης, τόσο η ιστορική άγνοια όσο και η λήθη, να μην σκανδαλίσουν τούς γνώστες. Και επειδή έχουμε λοιπόν τούτη την λήθη, για πράγματα που θεωρούμε άχρηστα να γνωρίζουμε, πράγματα που πέρασαν και δεν μάς αγγίζουν, ανθρώπους που έζησαν κάπου, κάποτε, η άγνοια φέρνει την λήθη. Και η λήθη είναι το σαράκι, που κατατρώγει την εθνική συνείδηση. Μεγαλώνει, μεγαλώνει και καταστρέφει ό, τι βρει στο πέρασμά του.

Πολλά έχει υποφέρει η ανθρωπότητα από την άγνοια και την λήθη τής ιστορίας. Επειδή όμως ο άνθρωπος κουβαλάει την προσωπική του, αλλά και την συλλογική ανθρώπινη πορεία, η γνώση είναι το κλειδί για να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Για να γίνω πιο κατανοητή, όταν μιλώ για προσωπική πορεία, αναφέρομαι στα βιώματα και το παρελθόν τού καθενός, την πορεία του. Φανταστείτε αν κάποιος ξυπνήσει κάποια μέρα με ολική αμνησία. Δεν θα ξέρει τίποτα από όσα έχει ζήσει. Πώς λοιπόν θα προχωρήσει; Από πού θα ξεκινήσει αυτός ο άνθρωπος;

Η συλλογική πορεία όμως, είναι όλη η ανθρώπινη γνώση που έχει συσσωρευτεί και αποτελεί κληρονομιά τού ανθρώπου. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος με την αμνησία, δεν θυμάται ούτε το παρελθόν του, ούτε βέβαια διατηρεί και στοιχεία τής κοινωνίας που ζούσε, μη γνωρίζοντας την φυσική μεταβολή των πραγμάτων που βρίσκεται αλληλένδετη με τον χρόνο, τότε δεν έχει το κλειδί να πάει παραπέρα. Αν είναι τυχερός, τότε θα ανακυκλώσει μία κατάσταση παρόμοια με αυτήν που ζούσε προ αμνησίας. Αν όμως δεν σταθεί τόσο τυχερός, πράγμα το οποίο παρουσιάζει περισσότερες πιθανότητες, τότε θα πάει πίσω, ίσως και αρκετά πίσω, σε σχέση με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν.

Κατά συνέπεια, όταν ο άνθρωπος, γίνεται tabula rasa, τότε είναι διαθέσιμος για ό, τι θέλουμε να κάνουμε, χρησιμοποιώντας τον όπως νομίζουμε. Η ώθηση που θα τού δώσουμε, θα στραφεί εκεί που εμείς θέλουμε. Ο ίδιος δεν έχει κάτι να πιαστεί, μια ρίζα. Εν κατακλείδι, μιλήσαμε στην αρχή για τούς κύριους πυλώνες που στηρίζουν την εθνική ανεξαρτησία και διαμορφώνουν την εθνική συνείδηση, την πίστη, το δίκαιο, και την παιδεία. Η πίστη, η κάθε πίστη, διαμορφώνει τον πιστό και το περιβάλλον του, ιδίως όταν μιλούμε για έθνη με επικρατούσα θρησκεία, τότε σίγουρα, η θέση τής θρησκείας δεν είναι απλά μια προσωπική υπόθεση, αλλά ένα ζήτημα που ζυμώνει και ζυμώνεται με τον άνθρωπο και τον τόπο. Το δίκαιο από την άλλη, είναι εκείνο που διέπει τις σχέσεις μεταξύ πολιτών, αλλά και πολιτών - κράτους, με τρόπο ώστε να γίνεται το κατ’ εξοχήν γνώρισμα που χαρακτηρίζει μία πολιτεία, ένα κράτος. Η παιδεία, τέλος, αποτελεί το απαύγασμα όλων όσων θεωρούνται απαραίτητα να διδαχθούν στον άνθρωπο, για να γίνει ολοκληρωμένος. Η παιδεία που δίνουμε λοιπόν, όχι μόνο συγκεντρώνει στοιχεία από την θρησκεία και το δίκαιο, αλλά είναι εν τέλει το επιστέγασμα για έναν λαό που δεν θέλει να χαθεί.