Ψάλτης, ψαλτήρι καί μικρόφωνα - π. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ψάλτης, ψαλτήρι καί μικρόφωνα

ὑπό ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Στήν Ἐκκλησία μας τά πάντα πρέπει νά γίνονται μέ τάξη, γιατί ἀκριβῶς πρόκειται γιά Ἐκκλησία. Καί ἡ ψαλμωδία εἶναι βασικό στοιχεῖο τῆς λατρείας μας.  Θά πρέπει λοιπόν νά γίνεται «μήτε βοαῖς ἀτάκτοις κεχρῆσθαι, καὶ τὴν φύσιν πρὸς κραυγὴν ἐκβιάζεσθαι,  ἀλλά μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ κατανύξεως»  (ΟΕ΄ τῆς Πενθέκτης). Γι’αὐτό καί ὁ Ἱερέας παρακαλεῖ τόν Κύριο, «δός  ἡμῖν χάριν καί δύναμιν, ἵνα καταξιωθῶμεν ψάλλειν σοι συνετῶς» (Εὐχή ΣΤ΄ Ὄρθρου). Ὅμως,  δέν ψάλλουμε «συνετῶς».

Καί στήν ἐποχή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου  ὑπῆρχαν ψάλτες πού ἔψελναν μέ τρόπο, πού ταίριαζε σέ κέντρα διασκεδάσεως. Καί ὁ Ἅγιος τούς καυτηρίαζε:   «Ὑπάρχουν μερικοί πού  λαμβάνουν τά λόγια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σάν κοινά·  τά ἀπαγγέλουν μέ ἄγριες φωνές· κουνώντας ὁλόκληρο τό σῶμα τους·  λές καί τρελλάθηκαν!  Πράγματα τελείως ξένα γιά τήν Ἐκκλησία μας!  Ἄθλιε καί ταλαίπωρε! Ἐπρεπε νά ἀναπέμπεις τήν ἀγγελική δοξολογία μέ φόβο καί τρόμο! Καί νά ζητεῖς ἀπό τήν Κτίστη συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν σου! Σύ ὅμως μιμεῖσαι τούς μίμους καί τούς τραγουδιστές! «Χορεύεις» πάνω στό ψαλτήρι...! Εἶναι λοιπόν προσευχή αὐτό πού κάνεις;». (P.G. 56: 99).

     

 Θά θυμοῦνται οἱ παλαιότεροι, πώς τό ψαλτήρι, στασίδι στίς ἐκκλησιές  δέν κατεῖχε θέση ξεχωριστή. Στά στασίδια πού ὑπῆρχαν γύρω-γύρω,  στόν ἐσωτερικό τοῖχο τοῦ Ναοῦ, γιά νά κάθονται οἱ ἡλικιωμένοι (οἱ ἄλλοι στέκονταν ὄρθιοι), ἔβαζαν  μπροστά ἕνα «ἀναλόγιο». Καί αὐτό  ἦταν τό ψαλτήρι. Οἱ ψάλτες δηλαδή στέκονταν στό ἴδιο ἐπίπεδο,  πού στεκόταν καί τό ἐκκλησίασμα. Αὐτό   τούς βοηθοῦσε, ὥστε νά  ψέλνουν ταπεινά,  γιατί, κατά τούς Ἁγίους Πατέρες,  ἡ ψυχή συμμορφώνεται μέ τή στάση τοῦ σώματος.

Ὅμως, σήμερα  τό ψαλτήρι βρίσκεται   σέ ξεχωριστή θέση, στό σολέα τοῦ Ναοῦ· σέ ὑψωμένο  βάθρο,  καί στή μέση ἕνα ἀκόμα σκαλοπάτι γιά νά ἀνεβαίνει ὁ (πρωτο)  ψάλτης ἀκόμα πιό ψηλά! Ἐνίοτε στέκεται καί  πιό ψηλά καί ἀπό τό Δεσπότη πού στέκεται στό θρόνο! Σκεφθεῖτε τόν  πειρασμό...!

Ὅμως,  ὅπως ἔλεγε  καί ὁ Ὅσιος Παϊσιος ὁ Ἁγιορείτης,   «ὅταν ὁ ψάλτης δέν ψέλνει ταπεινά καί μέ συναίσθηση,  σέ διώχνει ἀπό τήν Ἐκκλησία». (Ἱερομονάχου Ἰσαάκ, Βίος Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, σελ. 439). Πολύ δέ περισσότερο ἰσχύει αὐτό γιά μᾶς τούς Ἱερεῖς, πού στεκόμαστε ἐνώπιον τοῦ Θυσιαστηρίου, ἔχοντας ἐνώπιόν μας τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου! Καί  ἄν, κατά  τήν  φρικτή  αὐτή  στιγμή, τό μόνο πού μᾶς νοιάζει, εἶναι τό πῶς θά δείξουμε τίς μουσικές μας καί φωνητικές μας ἱκανότητες, τότε δείχνουμε ἀπό μόνοι μας,  πώς (φεῦ!) δέν ἔχουμε «ἐπαφή μέ τό περιβάλλον»  (= μέ τήν τέλεση τοῦ Φρικτοῦ Μυστηρίου).  «Ἐξ ὄνυχος τόν λεόντα».

          

«Τά 98 ἀπό τά 100 δαιμόνια, πηγαίνουν στούς ψάλτες», ἔλεγε ἕνας Ἁγιορείτης Γέροντας.  Καί εἶδαν σέ Ἁγιορείτικη πανήγυρη (ἀγρυπνία) τόν διάβολο νά χορεύει κάτω ἀπό τόν πολυέλαιο! (Ἀπό τήν ἀσκητική ἁγιορείτικη παράδοση, Ἅγιον Ὄρος, 2011, σελ. 318). Ἔψελναν λόγια τοῦ Χριστοῦ, καί ἀντί νά καῖνε  τόν διάβολο, τόν ἔκαναν νά τά ἀπολαμβάνει, γιατί τά ἔψελναν μέ ὑπερηφάνεια...! Ἄν κάτι τέτοιο συνέβη στό Ἅγιο Ὄρος (πού οἱ πρωτοψάλτες δέν ἔχουν εἰδικά, ψηλά στασίδια), σκεφθεῖτε τί γίνεται στόν κόσμο...! Τελευταῖα μάλιστα  ἀνεβαίνουν στά ψαλτήρια καί γυναῖκες,  καί συμψάλλουν μέ τούς ἄνδρες, ἐνῶ παλαιότερα, πού ἡ εὐλάβεια  ἦταν σέ ψηλά ἐπίπεδα,  κάτι τέτοιο θεωρεῖτο ἀδιανόητο.  Σίγουρα, ὁ Ἅγιος ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, πού σημειωθήτω, ἐπιδοκιμάζει τό σανιδένιο χώρισμα πού ὑπῆρχε στούς Ναούς, καί χώριζε  τούς ἄνδρες ἀπό τίς γυναῖκες( P.G.  58:677),   ἄν ἔβλεπε κάτι τέτοιο, θά ἐξαπέλυε «μύδρους»  κατά τῶν ἁρμοδίων. «Πορνεῖον εἶναι σοι δοκεῖ ἡ Ἐκκλησία», εἶπε σέ μιά παρόμοια περίπτωση   ( P.G.  58:677).

Πᾶμε τώρα στά μικρόφωνα. Κατά τήν ἐπιστήμη, ὅταν ἡ μουσική  ἀκούγεται δυνατά, ὅσο ὡραία καί ἄν εἶναι,  ἀγριεύει τόν ἀκροατή. Kαί τά μικρόφωνα στίς ἐκκλησιές ξεκουφαίνουν τούς πιστούς! Καί αὐτό γίνεται σέ ὅλες τίς ἐκκλησίες τῆς πατρίδος μας, ἐκτός ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων! Ὁ κ. Παναγιώτης Γεωργαρᾶς ἔγραφε σέ ἕνα site:  ( www. stoxasmoi.wordpress.com).  «Χτες το πρωί (Kυριακή 19.11.17)  βρέθηκα σε πολύ μικρών διαστάσεων παρεκκλήσιο στο κέντρο της Αθήνας. Δεν χωράνε περισσότεροι από 20 ανθρώπους, τόσο μικρός χώρος. Παρ' όλα αυτά υπήρχαν μικρόφωνα για τον ιερέα και τους ψάλτες και ηχεία ρυθμισμένα πολύ δυνατά. Ήταν τόσο αφόρητο, τόσο περιττό, τόσο κουραστικό και εν τέλει τόσο επιθετικό για τα αυτιά που αναγκάστηκα να εγκαταλείψω τον εκκλησιασμό μου και να φύγω για να γλιτώσω. (...). Αλλά και στους ναούς μεγάλων διαστάσεων όπου είναι αναπόφευκτο κακό να υπάρχουν ηχεία, και πάλι η έντασή τους πολύ συχνά είναι ρυθμισμένη ενοχλητικά δυνατά». Σαν να είμαστε σε πίστα νυχτερινού μαγαζιού. Είναι άραγε τόσο πολύ δύσκολο να το καταλάβουν οι υπεύθυνοι των ναών; θέλει πολύ μυαλό; θέλει μεταπτυχιακό; τι θέλει; (...)». Μήπως δέν ἔχει δίκιο;

Καί μόνο αὐτό ( ἡ  ἀλόγιστη χρήση τῶν μικροφώνων)   εἶναι ἱκανό νά κολάσει τόν προϊστάμενο τοῦ Ναοῦ. Γιατί  δείχνει καταφρόνηση πρός τή λατρεία,  ἀλλά καί πρός τό ἐκκλησίασμα, πού ἔρχεται στήν ἐκκλησία γιά νά γαληνεύσει.  Κατά τά ἄλλα, εἴμαστε Ποιμένες, καί νοιαζόμαστε γιά τήν πνευματική καλλιέργεια τοῦ λαοῦ!  («Γιά τήν ἀμέλεια στήν προσωπική σου,  πνευματική σου ζωή σέ συγχωρῶ, ἀλλά γιά τήν ἀμέλεια πού ἔδειξες γιά τή σωτηρία τοῦ λαοῦ Μου, δέν σέ συγχωρῶ», εἶπε ὁ Κύριος σέ  Ἱερέα πού ἀπῆλθεν ἐκ τοῦ κόσμου αὐτοῦ). Ποιός, λοιπόν,  θά φροντίσει, ὥστε ἡ ψαλμωδία στήν Ἐκκλησία μας νά εἶναι μυσταγωγία, καί ὄχι eurovision; Ποιός θά λάβει τήν πρωτοβουλία   γι’ αὐτό τό τόσο σημαντικό «κομμάτι» τῆς λατρείας μας; Ποιός;