ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ Β΄ ΟΜΙΛΙΑΣ Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ  Β΄  ΟΜΙΛΙΑΣ  

Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ  ΓΙΑ  ΤΗ  ΝΗΣΤΕΙΑ*

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Πριν περάσουμε στο ανωτέρω «απάνθισμα», να καταθέσω μια λίαν θετική κρίση για την ευσύνοπτη πληρότητα της «ιστορικοκανονικής προσέγγισης» της νηστείας προ της Θ. Κοινωνίας -«ευχαριστιακή νηστεία»- σε Πρωινή ή Εσπερινή Προηγιασμένη από τον π. Αναστάσιο Γκοτσόπουλο. Κυρίως όμως να επισημάνω  με νόημα και νεύμα προς πολλούς αποδέκτες ότι, το καίριο, το ουσιαστικό, το όλο στην ωραία αυτή ανάλυση εντοπίζεται στη φράση. «Η Θ. Κοινωνία δεν προσφέρεται ως βραβείο ή έπαθλο σε υποτιθέμενους νικητές, αλλά μόνο ως «φάρμακο» σε όσους προσπαθούν να θεραπευθούν από τις αρρώστιες-πάθη»! Αυτή η θεώρηση που ακουμπάει στα χρόνια των Αποστόλων, και υπογράφεται από το Μάρτυρα Επίσκοπο Αντιοχείας Άγιο Ιγνάτιο το Θεοφόρο-107 μ. Χ. Προβάλλει τη Θ. Ευχαριστία, ως «έναν άρτον … ος εστίν φάρμακον αθανασίας και αντίδοτος του μη αποθανείν, αλλά ζην εν Ιησού Χριστώ δια παντός» -Εφεσ..20. Όλα τα άλλα -πρωί ή απόγευμα και πώς- τα έχει ρυθμίσει φιλάνθρωπα η Εκκλησία, με σεβασμό στην «ελευθερία των τέκνων του Θεού» -Ρωμ.8,16/17- και αποτροπή ενδεχόμενης διολίσθησης σε υπεροπτικές  … προεκτάσεις !

      Η ίδια λίαν θετική κρίση και για τη φωτογραφία-εικόνα που κοσμεί την παρουσίαση του θέματος, καθώς υπομνηματίζει ad hoc εκείνο το υπέροχο «ιδού θυσία μυστική τετελειωμένη δορυφορείται», της στιγμής, και, υποδηλώνει ευδιάκριτα ότι Αυτός που «εισπορεύεται είναι ο βασιλεύς της δόξης», τον Οποίο ο συμβολικά καλυμμένος στην κεφαλή κληρικός αδυνατεί να σηκώσει βλέμμα να Τον αντικρύσει, το αυτό και οι πιστοί που Τον υποδέχονται γονατιστοί !

     Μετά από αυτά περνάμε στο «απάνθισμα» της 2ης Ομιλίας του Μ. Βασιλείου για τη χριστιανική νηστεία, στο οποίο δεσπόζει η κλασσική διακήρυξη -«Αληθής νηστεία η του κακού αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους, επιορκίας. Η τούτων ένδεια νηστεία εστίν αληθής» ! Με την ευχή, μετά και από το αντίστοιχο Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου να αρχίσουν οι κληρικοί να ρίχνουν το βάρος της διδαχής εκεί που πρέπει, ώστε να ωθηθούν οι πιστοί χριστιανοί να βάλουν πιο πάνω τον κυρίαρχο πνευματικό χαρακτήρα της νηστείας, και όχι το διατροφικό, ο οποίος θα τη συνοδεύει στο μέτρο του ειλικρινά δυνατού σήμερα,  χωρίς υπεροπτικά ή άλλα παρεπόμενα !

      «Όταν οι στρατηγοί παρατάσσουν το στράτευμα για μάχη… απευθύνουν στους στρατιώτες λόγο ενθαρρυντικό, τέτοιο που η παραινετική του δύναμη κάνει πολλούς να καταφρονούν και το θάνατο… Ανάλογα και οι προπονητές των αθλητών…. πριν τους οδηγήσουν στο στάδιο του αγώνα, επισημαίνουν ότι χρειάζεται να κοπιάσουν πολύ για να φτάσουν στο στεφάνι της νίκης. Έτσι κι εγώ- Μ.Βασίλειος- που ευλογήθηκα από το Θεό να παρατάσσω τους στρατιώτες του Χριστού για μάχη εναντίον αοράτων εχθρών, να προετοιμάζω με άσκηση στην εγκράτεια τους αθλητές της πίστης για το στεφάνι του Θεού, αισθάνομαι την ανάγκη να σας πω λόγο ενισχυτικό…

      Όσοι εκπαιδεύονται για πολεμικές επιχειρήσεις, και όσοι ασκούνται στα γυμναστήρια έχουν ανάγκη από καλή και άφθονη τροφή για να δυναμώσει το σώμα τους και να έχουν την όσο γίνεται πιο μεγάλη αντοχή στις κακουχίες και καταπονήσεις. Εμείς όμως που «δεν έχουμε να παλέψουμε με ανθρώπους, αλλά με τις αρχές και εξουσίες, τις κυρίαρχες αυτού του σκοτεινού κόσμου, τα πονηρά πνεύματα που κινούνται ανάμεσα σε γη και ουρανό»-Εφ.6,12-οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε με εγκράτεια νηστευτική… που είναι ωφέλιμη σε κάθε περίπτωση και εποχή. Και, εναντίον όσων αποφασίζουν να την ακολουθήσουν, δαιμονική επίθεση δεν τολμά να εκδηλωθεί, οι φύλακες άγγελοι της ζωής μας στέκονται πιο πρόθυμα πλάι στο νηστευτή…   

     Αν λοιπόν είσαι πλούσιος, μην περιφρονήσεις τη νηστεία, μην απαξιώσεις να τη βάλεις στο τραπέζι σου, μην την ξαποστείλεις από το σπίτι σου ατιμασμένη από την ηδονική απόλαυση της πλησμονής των αγαθών … Αν πάλι είσαι φτωχός, μην αντιμετωπίζεις τη νηστεία με διάθεση ειρωνική, επειδή την έχεις συγκάτοικο στο σπίτι σου και συνδαιτυμόνα στο τραπέζι σου καθημερινά …

     Προκειμένου ν’ αρχίσεις να νηστεύεις, μη νομίσεις πως πρέπει να αλλάξεις εξωτερικά, να γίνεις κατσούφης, σκυθρωπός, όπως συνήθιζαν οι Ιουδαίοι-«μη σκυθρωπάσης ιουδαϊκώς». Το Ευαγγέλιο λέει να έχεις πρόσωπο λαμπερό-«αλλά ευαγγελικώς σεαυτόν καταφαίδρυνον»- να μην αφήνεις ούτε υποψία πως πενθείς που στερείς την κοιλιά από ορισμένα φαγητά. Το αντίθετο, να δείχνεις ότι πραγματικά ευχαριστιέσαι που ασκείς την ψυχή να κοινωνεί και να χαίρεται με απολαύσεις και αγαθά πνευματικά. Πως νωρίζεις που γράφει ο Απ. Παύλος ότι, «οι αμαρτωλές επιθυμίες είναι αντίθετες με το πνεύμα, και το πνεύμα αντίθετο με τις αμαρτωλές επιθυμίες». Και επειδή αυτά, «αντιμάχονται το ένα με το άλλο», επιβάλλεται να μειώσουμε στο ελάχιστο την ευαισθησία στις αμαρτωλές επιθυμίες και να αυξήσουμε όσο μπορούμε πιο πολύ τη δύναμη της ψυχής. Αυτό επιδιώκουμε με τη νηστεία, αγωνιζόμαστε να νικήσουμε τα πάθη μας, ώστε να λάβουμε τα στεφάνια που ανήκουν στους νικητές αυτού του αγώνα, που είναι κυρίως αγώνας εγκράτειας και αυτοκυριαρχίας-«ίνα δια της νηστείας κατά των παθών λαβόντες τα νικητήρια, τους της εγκρατείας στεφάνους αναδησώμεθα».

     Η νηστεία ως άσκηση πνευματική… πέρα από τα μέλη μιας οικογένειας, ωφελεί και εκείνα μιας ευρύτερης κοινωνικής ομάδας, μιας πόλης. Το κυρίαρχο πνεύμα της, η εγκράτεια και η αυτοκυριαρχία, μπορεί να αλλάξει την ατμόσφαιρα ζωής, να κάνει τους ανθρώπους της πιο ήρεμους, να καταλαγιάσει τα πάθη τους, να αποδιώξει διαμάχες, να αποτρέψει χλευασμούς και χυδαιότητες... Θα πρόσθετα εδώ, πως αν όλοι οι άνθρωποι έκαναν μια τέτοια νηστεία σύμβουλο και οδηγό ζωής, τίποτε δε θα εμπόδιζε να επικρατεί απέραντη ειρήνη παντού, να μην πολεμούν οι λαοί ο ένας με τον άλλο. Αν ανάμεσα στους ανθρώπους επικρατούσε η αυτοκυριαρχία, η αυτοσυγκράτηση, ως το κυρίαρχο πνεύμα, δε θα κατασκευάζονταν όπλα, δε θα γίνονταν δίκες, δε θα υπήρχαν κατάδικοι στις φυλακές, κακούργοι στις ερημιές, συκοφάντες στις πόλεις, στις θάλασσες πειρατές…

    Η νηστεία εξομοιώνει τον άνθρωπο με τους αγγέλους, τον κάνει συγκάτοικο των δικαίων, αποτελεί τον καλύτερο σωφρονιστή της ζωής. Βέβαια υπό τον όρο ότι δεν την εκλαμβάνει κανείς σαν μια γυμνή αποχή από ορισμένα φαγητά… αλλά ακολουθεί αληθινή νηστεία, δεκτή από το Θεό. Και, «νηστεία αληθινή, δεκτή από το Θεό είναι εκείνη που συνοδεύεται με αποξένωση από το κακό, αυτοσυγκράτηση της γλώσσας, αποχή από το θυμό, αποκοπή των πονηρών επιθυμιών, της καταλαλιάς, του ψεύδους, της επιορκίας. Η φτώχεια μέσα μας όλων αυτών αποτελεί την αληθινή νηστεία»-«Αληθής νηστεία η του κακού αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους, επιορκίας. Η τούτων ένδεια νηστεία εστίν αληθής».

     Την ιερή αυτή περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής οφείλουμε, να γνωρίσουμε πιο καλά το Χριστό, να τον νιώσουμε κοντά μας μελετώντας την Αλήθεια του που έχει αποθησαυρίσει το Άγιο Πνεύμα στη Γραφή, να εφαρμόσουμε τις θείες διδαχές και σωτήριες εντολές του, που ανακαινίζουν την ψυχή… Τις μέρες που ακολουθούν το Άγιο Πνεύμα θα παραθέσει τραπέζι πνευματικό, θα σας καλέσει σε πρωινή ευφροσύνη και χαρά εσπερινή… Ας κοινωνήσουμε όλοι από το Ποτήρι που χαρίζει εγρήγορση πνευματική. Η σοφία του Θεού γεμάτο το προσφέρει στον καθένα, να αντλήσει και να πιει ανάλογα με την πνευματική νηστεία που θα έχει κάνει ιδιαίτερα την περίοδο αυτή… Ο Θεός προσφέρει … τη θεία τροφή, εξηγεί η προς Εβραίους Επιστολή, σε όσους «με επίμονο αγώνα και συνεχή έμαθαν να διακρίνουν σωστά το όντως καλό από το κακό». Αυτών το παράδειγμα ας εμπνέει, ας δυναμώνει και τη δική μας ψυχή, για να αξιωθούμε να παρακαθίσουμε στο τραπέζι της χαράς των γάμων του Χριστού, με τη χάρη του Κυρίου μας Ιησού, του οποίου η δόξα και η δύναμη μένει στους αιώνες των αιώνων. Αμήν».

Με «την αγάπην την πρώτην …»

Αθανάσιος Κοτταδάκης

 Μεγάλου Βασιλείου: «Εννιά Ομιλίες Τομής» -Εισαγωγικά-Νεοελληνική Απόδοση Αθανάσιος Κοτταδάκης, Έκδοση, «Πολιτιστικός Σύλλογος Σπετσών» .