ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΟΙ  ΜΕΓΑΛΕΣ  ΩΡΕΣ  ΤΟΥ  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  ΚΑΙ  ΤΗΣ  ΠΟΛΗΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Την ίδια εκείνη μέρα, «ο τύραννος ήρξατο … συνάπτειν πόλεμον καθολικόν. Και δη εσπέρας γενομένης ουκ έδωκεν ανάπαυσιν τοις Ρωμαίοις τη νυκτί εκείνη ! Ην γαρ η Κυριακή εκείνη των Αγίων Πάντων, άγων ο Μάιος ημέρας κζ΄»-Δούκας. Την άλλη μέρα, Δευτέρα 28, παραμονή της τελικής λύσης, Μωάμεθ και Κωνσταντίνος απευθύνουν καθένας στο στράτευμά του λόγο ενδεικτικό του πνευματικού επιπέδου και του κόσμου του !

        Ο Πορθητής γνωρίζει καλά πόσο σημαντικό είναι να καταλάβει «πόλιν, μεγάλην … κεφαλήν γεγενημένην της οικουμένης απάσης», και προσφέρει στους μαχητές του αυτό που  θα άναβε το πολεμικό μένος τους. «Πρώτον μεν γαρ πλούτος τε εστί πολύς και παντοδαπός εν τήδε τη πόλει, ο μεν εν τοις βασιλείοις, ο δε εν τοις οίκοις των δυνατών, ο δε εν τοις των ιδιωτών, ο δε καλλίων και μείζων εν τοις ιεροίς αποκείμενος, αναθημάτων και κειμηλίων παντοίων εκ χρυσού και αργύρου κατεσκευασμένων, λίθων τε τιμίων και μαργάρων πολυτελών … ων απάντων υμείς έσεσθε κύριοι ! Έπειτα άνδρες αγαθοί πλείστοι τε και των ευ γεγονότων, ων οι μεν δουλεύσωσιν υμίν, οι δε ες απόδοσιν έσονται-πωλούμενοι.

Γυναίκες τε πλείσται και κάλλισται, νέαι και αγαθαί τας όψεις, και παρθένοι προς γάμον ωραίαι, ευγενείς τε και εξ ευγενών, και αρρένων οφθαλμοίς έτι και νυν άβατοι ένιαι τούτων … Ων αι μεν έσονται υμίν ες γυναίκας, αι δε προς θεραπείαν αρκέσουσιν, αι δε προς απόδοσιν. Και κερδανείτε κατά πολλά ές τε απόλαυσιν ομού και θεραπείαν και πλούτον… Ταύτα πάντα… δίδωμι υμίν νυν ες διαρπαγήν τε και λείαν»-Κριτόβουλος.

       «Ο Κωνσταντίνος απευθύνεται στους δικούς του ως ‘ο ποιμήν ο καλός’, που ‘την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων’. Όσοι συγκεντρώθηκαν και τον άκουσαν, ήταν σαν να παρακάθισαν γύρω από το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου»-Π. Κανελλόπουλος. «Καλώς ουν οίδατε, αδελφοί, αρχίζει το λόγο ο Κωνσταντίνος-και κρατείστε εκείνο το «αδελφοί», που είναι στους αντίποδες του ρηχού, «σύντροφοι»- ότι δια τέσσερα τινά οφειλέται κοινώς εσμέν ίνα προτιμήσωμεν αποθανείν μάλλον ή ζην, πρώτον μεν υπέρ της πίστεως ημών και της ευσεβείας, δεύτερον δε υπέρ της πατρίδος, τρίτον υπέρ του βασιλέως ως χριστού του Κυρίου, και τέταρτον υπέρ συγγενών και φίλων … Αυτός δε ο αλιτήριος αμηράς πεντήκοντα και επτά ημέρας άγει σήμερον αφ’ ου … μετά πάσης μηχανής και ισχύος καθ’ ημέραν τε και νύκτα ουκ επαύσατο πολιορκών ημάς. Και χάριτι του παντεπόπτου Χριστού του Κυρίου ημών εκ των τειχών μετά αισχύνης άχρι του νυν πολλάκις κακώς απεπέμφθη … Παρακαλώ ουν υμάς ίνα στήτε ανδρείως και μετά γενναίας ψυχής ως πάντοτε και νυν εποιήσατε κατά των εχθρών της πίστεως ημών. Παραδίδωμι δε υμίν την εκλαμπροτάτην και περίφημον ταύτην πόλιν και πατρίδα ημών και βασιλεύουσαν των πόλεων … Εάν εκ καρδίας φυλάξητε τα όσα ενετειλάμην υμίν, ελπίζω εις Θεόν ως λυτρωθείημεν ημείς της ενεστώσης απειλής … ο στέφανος ο αδαμάντινος εν ουρανοίς εναπόκειται υμίν, και μνήμη αιώνιος και άξιος εν τω κόσμω έσεται» ! Διαβάστε ξανά και ξανά και προσεκτικά αυτό το θαυμάσιο γραπτό που όντας παρών μας παραδίδει ο Σφραντζής, και κρατείστε βαθιά στην ψυχή σας ως εθνικό θησαυρό τη συγκλονιστική ατμόσφαιρα, και πιο πολύ, το δίπολο της απάντησης των μαχητών ! «Οι πάντες ως εξ ενός στόματος απεκρίναντο μετά κλαυθμού λέγοντες: `Αποθάνωμεν υπέρ της Χριστού πίστεως και της πατρίδος ημών’» !

      Και επιβάλλεται, θαρρώ, να μείνουμε ακόμα μια στιγμή σε κάποια λίαν ενδιαφέροντα μετά ταύτα, όπως. «Ο βασιλεύς ελθών εν τω πανσέπτω ναώ της του Θεού Λόγου Σοφίας και προσευξάμενος μετά κλαυθμού, τα άχραντα και θεία μυστήρια μετέλαβεν» ! Και, να αναρωτηθούμε, αν η σύγχρονη πολιτική ηγεσία της χώρας, σε αντίθεση με ευρύτατο πλήθος Ελληνικού λαού, έχει καμιά σχέση με αυτό το υπέροχο, όσο και ιερό πνεύμα και τη συνακόλουθη ατμόσφαιρα ! Ιδιαίτερα η σημερινή, που σφράγισε το … «προοδευτικό» στίγμα της με τα ξυλοκέρατα της μαρξιστικής αθεΐας, με τα οποία έχει τραφεί, ως φαίνεται και τρέφεται !

       Ας επανέλθουμε όμως στο Σφραντζή, κι ας κοινωνήσουμε ακόμα λίγη από τη συγκινητική, συγκλονιστική, μεγαλειώδη ατμόσφαιρα που καταγράφει. Ο Κωνσταντίνος, «ελθών εις τα ανάκτορα, ολίγον σταθείς και εκ πάντων συγχώρησιν αιτήσας. Εν τήδε τη ώρα τις διηγήσεται τους τότε κλαυθμούς και θρήνους τους εν τω παλατίω; Ει και από ξύλου άνθρωπος ή εκ πέτρας ην, ουκ εδύνατο μη θρηνήσαι». Και με αυτό το αδελφικό ύφος συμπορευτούμε στο Γολγοθά του κορυφαίου χρέους του. «Και αναβάς εφ’ ίππου εξήλθομεν των ανακτόρων περιερχόμενοι τα τείχη, ίνα τους φύλακας διεγείρωμεν προς το φυλάττειν αγρύπνως. Ήσαν δε πάντες επί τοις τείχεσι και τοις πύργοις τη νυκτί εκείνη … Περί δε δευτέραν αλεκτοροφωνίαν … τον πόλεμον ανήψαν-οι Τούρκοι-μετά μεγάλης σπουδής και βίας … Και οι ημέτεροι γενναίως αντέλεγον και κακώς αυτούς εδεξιούντο και εκ των τειχών απεκρήμνιζον … Και, ο βασιλεύς έφιππος ... τους στρατιώτας αναθαρρύνων και εγείρων ίνα προθύμως μάχονται, έλεγεν … ‘Στήτε ανδρείως, παρακαλώ υμάς δια τους οικτιρμούς του Θεού, ότι τα νυν θεωρώ το πλήθος των εναντίων αρχήν λαμβάνει συγκοπήν ποιήσαι, και ολίγον διασκεδάζονται … και η νίκη ελπίζω εις τον Θεόν του είναι ημετέρα’ !     

        Αλλά ! «Ταύτα του βασιλέως λέγοντος», συνέβησαν αυτά που θα απευχόταν και θα εξόρκιζε κανείς εκείνη την κρίσιμη ώρα, αυτά που έκαναν ίσως την ιστορία να γυρίσει σελίδα ! «Ιωάννης ο Ιουστινιανός, ο και στρατηγός, επλήγη τόξου βέλει εν τοις σκέλεσιν επί τον δεξιόν πόδα … Στραφέντες δε οι στρατιώται και μη ιδόντες τον στρατηγόν … εις ταραχήν και δειλίαν μεγάλην ενέπεσον. Ο ουν βασιλεύς … μαθών το αίτιον … εγγίσας αυτώ λέγει. ‘Αδελφέ … η πληγή αύτη ολίγον τι εστί. Στρέψον, ότι τα νυν η πλείων ανάγκη εστί. Η πόλις εις χείρας σου κρέμεται’ ! Πολλά δε ειπόντος του βασιλέως αυτώ ουδέν απεκρίνατο … Ιδόντες την τοσαύτην σύγχυσιν των ημετέρων-οι Τούρκοι- θάρσος έλαβον … Ως ουν είδεν ο … βασιλεύς … δακρυχέων επαρεκάλει τον Θεόν, και τους στρατιώτας ίνα μεγαλοψυχήσωσι προέτρεπε … Και, τον ίππον κεντήσας, δραμών έφθασεν ένθα το πλήθος των ασεβών ήρχετο, και ώσπερ Σαμψών επί τους αλλοφύλους εποίει, και τους ασεβείς εν τη πρώτη συμπλοκή εκ των τειχών απεκρήμνισεν … Βρυχόμενος ως λέων και την ρομφαίαν  εσπασμένην έχων εν τη δεξιά πολλούς των πολεμίων απέσφαξε»

       Και ακολούθησε ως μη όφειλε η παράλειψη της Κερκόπορτας ! Από όπου «εισπηδήσαντες εντός εκ των ονομαστών εκείνων ανδρών και δούλων του τυράννου-Γενίτσαροι- ως πεντήκοντα, και αναβάντες επάνω των τειχέων  πυρ πνέοντες και τους συναντήσαντες κτείναντες, τους ακροβολιστάς έπαιον … Οι δε Ρωμαίοι συν τω βασιλεί ουκ εγίνωσκον το γενόμενον … αναβλέψαντες ορώσι Τούρκους … Ο βασιλεύς ουν απαγορεύσας εαυτόν, ιστάμενος βαστάζων σπάθην και ασπίδα, είπε λόγον λύπης άξιον. ‘Ουκ έστι τις των Χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ’ εμού’;  Ην γαρ μονώτατος απολειφθείς ! Τότε εις των Τούρκων δους αυτώ κατά πρόσωπον και πλήξας, και αυτός τω Τούρκω ετέραν εχαρίσατο. Των όπισθεν δε έτερος καιρίαν δους πληγήν, έπεσε κατά γης. Ου γαρ ήδεισαν ότι ο βασιλεύς εστίν, αλλ’ ως κοινόν στρατιώτην τούτον θανατώσαντες αφήκαν» !

     Αυτό κάνει μεγάλο και άξιο της Ελληνικής Ιστορίας Κωνσταντίνο τον Παλαιολόγο, ότι συνέχισε να μάχεται γενναία και όταν, «ην μονώτατος απολειφθείς» ! Αυτό είναι το μεγαλειώδες, ότι ο τελευταίος αυτοκράτορας έπεσε ηρωικά πάνω στα τείχη ως «κοινός στρατιώτης» ! Και, με αυτή τη μαρτυρική θυσία του έστεψε με κορυφαία δόξα το θλιβερό «εάλω η Πόλις», το πικρό τέλος της Μεγάλης Ελληνικής Αυτοκρατορίας !

*****

      Η θλιβερή είδηση, «εάλω η Πόλις» πέταξε σαν αστραπή, και άφησε άφωνους και άναυδους τους απανταχού Έλληνες. Όχι όμως και ανέλπιδους, ως μαρτυρεί παλαιός Ποντιακός θρύλος με τα εξής: «Έναν πουλίν, καλόν πουλίν έβγαιν’ από την Πόλιν.-Ουδέ στ’ αμπέλια κόνεψεν, ουδέ στα περιβόλια». Αλλά πού; Έφτασε στη Μητρόπολη της Τραπεζούντας, έδρας της Ελληνικής Αυτοκρατορίας του Πόντου, όπου λειτουργούσε ο Μητροπολίτης. Κι εκεί: «Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν, σο αίμα βουτεμένον-εσείξεν τ’ άλλον το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον.-Ατό, κανείς κι ανέγνωσεν, ούδ’ ο Μητροπολίτης.-Έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.-Σιτ’ αναγνώθ’ σίτε κλαίγει, σίτε κρούει καρδίαν: «Αλί εμάς, και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία»! Και ενώ, Μητροπολίτης, εκκλησίασμα, και αυτός ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδίδονται σε θρήνο, το ίδιο παλικάρι, γιος μιας χήρας, ακούγεται να προσθέτει με διάτορη φωνή: «Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλον» ! Που είναι η ποντιακή παραλλαγή του γνωστού, «πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι», που διέτρεξε αμέσως-και διατρέχει-την ψυχή των Ελλήνων.

     Η πτώση της βασίλισσας Πόλης άνοιξε βαθιά και ανεπούλωτη πληγή στην ψυχή του Γένους. Είπαν, γιατί, «η Ελλάδα είναι η μόνη από τις Βαλκανικές χώρες της πρώην Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που δεν απελευθέρωσε την πρωτεύουσά της». Μάλλον γιατί είναι γεγονός ανυπολόγιστης ιστορικής σημασίας ! Και, παρότι στην ιστορία δε χωρούν υποθέσεις, ως Έλληνες μπορούμε να πιστεύουμε, ότι ο κόσμος θα είχε απόκλιση στο καλύτερο, αν δε μεσολαβούσε η αποφράδα 29^η Μαϊου 1453.  Βέβαια, η ιστορία αυτή δε γυρίζει πίσω. Και τα επερχόμενα απαιτούν αγρύπνια ψυχής για ενδεχόμενες Θερμοπύλες. Και πιο πολύ αναβάπτιση στο πνεύμα και την ατμόσφαιρα εκείνων των υπέροχων Ελλήνων !