ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΚΙ ΑΝΟΥΣΙΟΙ - Βασ. Π. Καυκόπουλου

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΚΙ ΑΝΟΥΣΙΟΙ

Του Βασ. Π. Καυκόπουλου

Στην πόλη Παρούρ στην Ινδία, στη νότια πολιτεία της Κεράλα, το γυαλισμένο πέτρινο δάπεδο του παλιού Ναού Κοτακάβου αστράφτει τόσο, που καθρεφτίζει το βυσσινί, το πράσσινο και το χρυσσό του ιερού σαν τα νερά μιας ήρεμης λίμνης. 

          Γύρω από το ιερό ζωγραφιστά σύννεφα αι­ωρούνται σε ένα γαλάζιο ουρανό. Αγαλματά­κια κοσμούν κόγχες λουσμένες σε κυανοπράσινο φως. Μια γυναίκα με μπλε σάρι και με­νεξεδιά μαντίλα είναι γονατισμένη σε ένα κιλίμι, με τους αγκώνες στο πλάι και τα χέρια της υψωμένα.

          Σε ένα μεγαλύτερο, πιο καινούργιο ναό παραδίπλα, ένα θραύσμα οστού όχι πιο με­γάλο από νύχι φυλάσσεται σε χρυσσή λειψα­νοθήκη. Η λεζάντα αναφέρει ότι ανήκε στον άγιο Θωμά, ο οποίος ίδρυσε στην Ινδία την πρώτη χριστια­νική εκκλησία το έτος 52, σε αυτήν ακριβώς την τοποθεσία.

          Στην Παρούρ και σε άλλες περιοχές της Κεράλα εξωτικά ζώα και μυθικές φιγούρες συν­δυάζονται αρμονικά σε προσόψεις και εσωτε­ρικά ναών: ελέφαντες, κάπροι, παγώνια, βά­τραχοι και δρακόμορφα λιοντάρια εκφράζουν κατηγορηματικά τη μη δυτική ατμόσφαιρα αυ­τών των χριστιανικών τόπων. Παντού υπάρ­χουν ζωηρόχρωμες εικόνες του αγίου Θωμά, της Παναγίας, του Ιησού και του αγίου Γεωρ­γίου. Ακόμα και οι ινδουιστές προσεύχονται στον άγιο Γεώργιο, που φόνευσε το δράκο, πιστεύοντας ότι μπορούσε να προστατέψει τα παιδιά τους από τις κόμπρες ! Άφθονες γαρ !

          Οι χριστιανοί του Θωμά, ή Θωμαϊστές, στην Κεράλα – όπως οι χριστιανοί σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική – έχουν κάνει αυτή τη θρησκεία δική τους, ενσωματώνοντας στοιχεία της παραδοσιακής τέχνης και αρχιτεκτονικής, καθώς και φυσικά σύμβολα. Έτσι, ένα άγαλμα που αναπαριστά την Παναγία, περιστοιχισμένη από δύο ελέφαντες, μοιάζει απόλυτα οικείο ανάμεσα στους φοίνικες της νότιας Ινδίας.

          Φίλες και Φίλοι, ο Θωμάς ή άπιστος Θωμάς, όπως είναι γνωστός, ήταν ένας από τους 12 αποστόλους, τους μαθητές που ανέλαβαν να διαδώσουν τη νέα θρησκεία μετά τη Σταύρωση του Χριστού. Τον ακολούθησαν ο Σίμων Πέτρος, ο Ανδρέας, ο Ιάκωβος, ο Ιάκωβος του Αλφαίου, ο Ιωάννης, ο Φίλιππος, ο Βαρθολομαίος, ο Ματθαίος, ο Θαδδαίος, ο Σίμων ο Κανανίτης - και ο Ματθίας, ο οποίος αντικατέστη­σε τον πρώην μαθητή και προ­δότη, Ιούδα τον Ισκαριώτη. Με την πάροδο του χρόνου οι όροι «απόστολος» και «αποστολικός» άρχισαν να χρησιμοποιούνται και για άλλους που κήρυτταν το λόγο του Θεού. Η Μαρία η Μαγδαληνή είναι γνωστή ως η απόστολος των αποστόλων, επειδή αυτή τους ανήγγειλε την είδηση της Ανάστασης. Αν και μόνο δύο από τους τέσσερις ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Ιωάννης, περιλαμβάνονταν στους αρχικούς αποστόλους, ο Μάρκος και ο Λουκάς θεωρούνται επίσης απόστολοι διότι έγραψαν τα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης.       

          Τα πρώτα χρόνια μετά τη Σταύρωση ο χρι­στιανισμός ήταν απλά ο σπόρος μιας νέας θρησκείας χωρίς συγκεκριμένο τυπικό, λατρευτική μέθοδο και ονομασία - οι πρώτοι ζηλωτές την αποκαλούσαν «ο δρόμος». Δεν ήταν καν μια επίσημη ιουδαϊκή αίρεση. Ο πρώτος κήρυκας του κινήματος αυτού ήταν ο Πέτρος^. στις Πράξεις των Αποστόλων δια­βάζουμε για τις μαζικές βαφτίσεις χριστιανών και τα θαύματα που έκανε - τη θεραπεία του χωλού, την ανάσταση της Ταβιθά.

          Φίλες και Φίλοι, στην αρχή το κίνημα ήταν πολύ ανίσχυρο για να προκαλέση εκτεταμένες διώξεις, και οι χριστιανοί, όπως τελικά ονομάστηκαν, συ­γκρούονταν περισσότερο με τις συγγενικές ιουδαϊκές αιρέσεις παρά με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο πρώτος μάρτυρας της πίστης, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ήταν ο άγιος Στέφανος, ο οποίος εξώργισε μια ομάδα Ιου­δαίων λέγοντας ότι ο Χριστός θα επανερχό­ταν και θα κατέστρεφε το Ναό των Ιεροσολύμων. Αφού δικάστηκε για βλασφημία γύρω στο έτος 35, λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τους κατηγόρους του ενώ εκείνος προσευχό­ταν γι’ αυτούς !

          Το 44 ο Ηρώδης Αγρίππας Α΄ διέταξε τη φυλάκιση και τον αποκεφαλισμό του Ιακώβου, του πρώτου από τους αποστόλους που πέθα­ναν. Το 64, όταν μια μεγάλη πυρκαγιά κατέ­στρεψε 10 από τις 14 συνοικίες της Ρώμης, ο Νέρωνας έριξε τις ευθύνες στο αναπτυσσόμενο κίνημα του χριστιανισμού. Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει ότι πλήθος χρι­στιανών έπεσαν θύματα μίσους και υπέστη­σαν μαρτυρικό θάνατο. Μαρτύρησαν οι 11 από τους 12 αποστόλους. Ο Πέτρος, ο Αν­δρέας και ο Φίλιππος σταυρώθηκαν^. ο Ιάκω­βος και ο Θαδδαίος πέθαναν από ξίφος^. ο Ιάκωβος του Αλφαίου ξυλοκοπήθηκε μέχρι θα­νάτου^. ο Βαρθολομαίος γδάρθηκε ζωντανός και μετά σταυρώθηκε^. ο Θωμάς και ο Ματ­θαίος λογχίστηκαν^. ο Ματθίας λιθοβολήθη­κε μέχρι θανάτου^. ο Σίμωνας είτε σταυρώθηκε είτε πέθανε από ξίφος. Ο Ιωάννης, ο τελευταίος επιζών, μάλλον πέθανε ειρηνικά, πιθα­νόν στην Έφεσο, γύρω στο έτος 100.

          Ο Κολούμπα Στούαρτ, βενεδικτίνος μοναχός και ιστορικός στο Αβαείο του Αγίου Ιωάννη στη Μινεσότα, είπε: «Στην αρχή η οργανωτική δομή, ο θεσμός της εκκλησίας, που σήμερα για τους ρωμαιοκαθολικούς εκπρο­σωπείται από το Βατικανό και την πολυσύν­θετη ιεραρχία του, απλά απουσίαζαν. Αντίθε­τα, υπήρχε αυτή η μικρή, ιδιαίτερα ευάλωτη, φτωχή και συχνά διωκόμενη αλλά εξαιρετικά ενθουσιώδης ομάδα».         

          Οι απόστολοι ήταν οι πρωτοπόροι του κινήματος, κηρύττοντας το λόγο του Θεού σε όλο το εκτεταμένο εμπορικό δίκτυο του αρ­χαίου κόσμου και αφήνοντας πίσω τους μι­κρές χριστιανικές κοινότητες. «Η μελέτη του βίου των αποστόλων μοιάζει με αυτό που κά­νουμε με το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ - φτάνουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά στο να δούμε αυτούς τους πρώτους γαλαξίες. Αυτό ήταν το "Μπιγκ Μπανγκ" του Χριστιανισμού, με τους αποστόλους να εγκαταλείπουν τα Ιεροσόλυμα και να διασκορπίζονται στον τότε γνωστό κόσμο» πρόσθεσε ο Στούαρτ.

          Ο απόστολος Θωμάς κατευθύνθηκε ανατο­λικά μέσω της σημερινής πολύπαθης Συρίας και του Ιράν, φτάνοντας, όπως πιστεύουν οι ιστορικοί, ως τη νότια Ινδία. Έφτασε πιο μακρυά ακόμα και από τον Παύλο, τα ταξίδια του οποίου περιελάμβαναν πολλές περιοχές της Μεσογείου. Ο Θωμάς αντιπροσωπεύει τον ιεραποστολικό ζήλο που συνδέεται με την εξάπλωση του Χριστιανισμού - το κίνητρο να ταξιδέψει κα­νείς στα πέρατα του κόσμου για να διάδωσε μια νέα θρησκεία.

          Ο ευαγγελιστής Μάρκος κήρυξε και αυτός το λόγο του Θεού, φτάνοντας μέχρι την Αίγυπτο και ιδρύοντας την κοπτική εκκλησία. Όμως, για ορισμένους καθολικούς ο Μάρκος αντιπροσωπεύει κυρίως τον άγιο ως πολιτικό σύμβολο και συνδέεται στενά με την ταυτότητα της Βενετίας.

          Αν ο Θωμάς είναι ο εμβληματικός ιεραπό­στολος και ο Μάρκος ο ακρογωνιαίος λίθος της … πολιτικής, η Μαρία η Μαγδαληνή είναι το υπέρτατο σύμβολο της «απόκρυφης» αγιοσύνης και ταυτίζεται με τη συγχώρεση και τη θεϊκή μεσολάβηση. Η Μαγδαληνή, την οποία κάποτε δυσφημούσαν ως μετανοημένη εταίρα μα σήμερα λατρεύεται από εκατομμύρια αν­θρώπους σε όλο τον κόσμο, ήταν σημαντική πνευματική παρουσία στο στενό κύκλο του Ιησού.

          Αν και, σύμφωνα με μια παράδοση, πέθανε στην Έφεσο, σύμφωνα με άλλες ταξίδεψε από τη Μέση Ανατολή στη νότια Γαλλία. Μάλλον, όμως, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να τεκμηριώσουμε επιστημονικά ότι η Μαγδαληνή έφτασε στην Προβηγκία ή ότι ο Θωμάς πέθανε στην Ινδία. Οι αναλύσεις των λειψάνων συνήθως επιβεβαιώνουν μόνο ότι τα οστά προέρχονται από συγκεκριμένη περίοδο και ανήκουν σε άτομο συγκεκριμένου φύλου. Οι εξελίξεις στις μεθόδους ανάλυσης και στην αρχαιολο­γία, σε συνδυασμό με την ανακάλυψη άγνω­στων μέχρι πρότινος χειρογράφων, θα συνεχίσουν να εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για τους αγίους. Ωστόσο, πολλά ερωτήματα θα παραμείνουν αναπάντητα. Πώς, λοιπόν, θα κατανοήσουμε αυτές τις προσωπικότητες αν οι δυνατότητες που μας παρέχει η επιστή­μη είναι περιορισμένες; Απλά θα πρέπει να αρκεστούμε στους θρύλους και στις ιστορι­κές αφηγήσεις και να αναγνωρίσουμε ότι πε­ρίπου 2.000 χρόνια μετά το θάνατό τους αυτές οι θρυλικές μορφές εξακολουθούν να ασκούν μεγάλη επιρροή.

          Έγραψα όλα τούτα, Φίλες και Φίλοι, για να σημειώσω – να προβληματίσω αν θέλετε – ως προς το σημερινό ιεραποστολικό μας φρόνημα. Δυστυχώς, παρά τις Θεολογικές μας σχολές, παρά τις πολλές μας γνώσεις, παρά τους βαρύγδουπους τίτλους μας είμαστε μάλλον χλιαροί και … νερόβραστοι ! Ασφαλώς, δεν λείπουν τα θεολογικά μας επιχειρήματα, αλλά ο εφαρμοσμένος Χριστιανισμός μας. Θέλουμε να είμαστε ουσιαστικοί μα καταντάμε ανούσιοι … Παρεΐστικες οι συντροφιές κι οι συναθροίσεις μας δεν τολμούν να σπάσουν τα αυγά του εσωτερικού μας φιδιού. Παρτακισμός, φιλοτομαρισμός και βόλεμα φυγαδεύουν το  μήνυμα του Ιησού. Θέλει τόλμη και απόλυτη ελευθερία ο εφαρμοσμένος Χριστιανικός λόγος, Φίλες και Φίλοι μου !...