ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΙΑ σε δεύτερη ματιά ! - Βασίλη Π. Καυκόπουλου

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΙΑ

σε δεύτερη ματιά ! 

Του Βασίλη Π. Καυκόπουλου

          Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, όταν εζήτησε ένα ζωγράφο για ν’ απεικονίση τις μάχες και τα απομνημονεύματά του, του συστήσανε έναν ευρωπαίο ζωγράφο, στον οποίο αφηγήθηκε τα συμβάντα από τους αγώνες κατά των Τούρκων. Ο ευρωπαίος ζωγράφος – όπως αφηγείται ο ίδιος ο Μακρυγιάννης – παρουσίασε μερικά μανεκέν, μερικές κούκλες, οι οποίες υποτίθεται ότι μάχονταν ! Ο Μακρυγιάννης απογοητεύτηκε και αναγκάστηκε να ζητήση τη συνεργασία ενός μανιάτη λαϊκού αγιογράφου. Αυτά, Φίλες και Φίλοι, δεν είναι τυχαία, αλλά εξηγούν πάρα πολλά. Φερ’ ειπείν, το 1946 ο Κώστας Βάρναλης συζητούσε με τον χαράκτη Αναστάσιο Αλεβίζο (ΤΑΣΣΟ) τη δυνατότητα μιας πολυτελούς έκδοσης της «Λυσιστράτης». Μιλώντας, λοιπόν, οι δύο πνευματικοί άνδρες σκέφθηκαν ότι θα μπορούσαν να ανατρέξουν στις ανεξάντλητες αγγειογραφίες των αρχαίων Ελλήνων, που βρίσκονταν στα διάφορα μουσεία μας. Στις αγγειογραφίες αυτές υπάρχουν παραδόσεις – ντοκουμέντα από την ερωτική ζωή της αρχαιότητας. 

          Φίλες και Φίλοι, δεν είναι καθόλου τυχαία η συμβολή του Πάμπλο Πικάσο, στην προβολή της παράδοσής μας μέσω της δυτικής τέχνης, ακριβώς, γιατί σε πολλά έργα του βασίστηκε στην αρχαιοελληνική τέχνη. Έτσι, μέσα από την δυτική τέχνη ανακαλύψαμε τις αφετηρίες και τις ρίζες μας. Την εποχή εκείνη, οι περισσότεροι από τους Έλληνες καλλιτέχνες ήσαν θύματα της σχολής του Μονάχου και σε πάρα πολλές περιπτώσεις φωτισθήκαμε από τη γαλλική τέχνη, η οποία ανταποκρινόταν καλύτερα σε ουμανιστικά αιτήματα.

          Τα αναφέρω όλα τούτα, Φίλες και Φίλοι, για να καταδείξω όχι απλά την εξέλιξη της ελληνικής καλλιτεχνικής παράδοσης ως μια αδιάκοπη ροή, αλλά για να σημειώσω ότι, η αρχαία ελληνική αντίληψη περνάει μέσα στα έργα των πρωτοχριστιανικών χρόνων. Αντίληψη, που περνάει βεβαίως ως πρωτόκαλλη ομορφιά πάνω απ’ όλα ! Στο πλαίσιο αυτό, φιγούρες εντελώς ειδωλολατρικές, χωρίς ν’ αλλάζουν σε τίποτε, μετατρέπονται σε χριστιανικές, ακόμη και στην πτυχολογία. Στον Όσιο Δαβίδ της Θεσσαλονίκης υπάρχει ένας αγένειος Χριστός, σ’ ένα παμπάλαιο ψηφιδωτό. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Οι χριστιανοί ζωγράφοι είχαν σαν πρότυπο τις αρχαίες φόρμες. Αργότερα, ωστόσο, αρχίζει μια τυποποίηση, μια κωδικοποίηση θα λέγαμε, του τρόπου της βυζαντινής εικονογράφησης. Έτσι, λοιπόν, δημιουργείται ένα είδος ακαδημαϊκής τέχνης.

          Φίλες και Φίλοι, στον Μ. Πανηγυρικό Εσπερινό της παραμονής της Αγ. Μαρίνης, στον ομώνυμο Ιερό Ναό της συνοικίας Μακρυγιάννη, στην Πάτρα, εγνώρισα έναν ιεροψάλτη, ο οποίος τυγχάνει και ο αγιογράφος του εν λόγω Ναού. «Πιάσαμε» για λίγο κουβέντα ως προς τα είδη τεχνοτροπίας της βυζαντινής αγιογραφίας. Αυτό, ακριβώς, στάθηκε η αφορμή να καταπιαστώ με το θέμα αυτό (ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΙΑ) όχι ως ειδικός – εξάλλου δεν είμαι – αλλά, προχωρώντας λίγο η σκέψη μου, θέλοντας να απογυμνώσω τα εξωτερικά φαινόμενα και να προβληματισθώ και να προβληματίσω ως προς το δόγμα και την ουσία. Μου κάνει δε τρομερή εντύπωση ότι αυτό το τίμιο … ξεγύμνωμα των παλιών, κυρίως, αγιογράφων είχε ως υπογραφή μόνον «εις δόξαν Κυρίου», δίχως όνομα και επώνυμο. Κάποιες φορές παρατηρούμε μόνον το μικρό όνομα του δημιουργού, αλλά σχεδόν πάντοτε το «εις δόξαν Κυρίου» ! Εδώ, βλέπομε, μια καταπληκτική … στράτευση. Θεμιτή, αποδεκτή από την παράδοση των καλλιτεχνών, ανατολής και δύσης, στράτευση που έφθασε στα ανώτατα όρια απόδοσης του χριστιανισμού !

          Η στράτευση στην τέχνη εμπεριέχει αξιωματικά την ομορφιά. Μια ομορφιά που δεν αναχαιτίζει την παράδοση αλλά, μάλλον, την συμπληρώνει.

          Φίλες και Φίλοι, ομορφιά και παράδοση, κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι μια σχέση βαθύτατα ερωτική. Σχέση, που υπενθυμίζει την σύνδεση του Θεού – Πατέρα με τον Θεό – Ιησού – Υιό !

          Το αν, τέλος, αυτή η σχέση κατορθώνει να γίνεται αποδεκτό βίωμα, πια, από το λαό μας, θα δείξει κατά πόσον αυτός ο λαός είναι άξιος των αγωνιστικών και επαναστατικών παραδόσεών του, αλλά και της απόφασής του να πορευθή ελεύθερος και ανεξάρτητος ! Επομένως, η ομορφιά και η παράδοση, μπορούν να γίνουν έννοιες πρωτοπόρες στο καθ’ ημάς καθημερινό γίγνεσθαι. Αρκεί, βεβαίως, να θέλουμε να δούμε πίσω από τη … μαρκίζα!...