Ομιλία Καθηγουμένου Ι.Μ.Σταυρονικήτα εις την εορτήν των Τριών Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων εις τον Πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν

Ομιλία 

Καθηγουμένου Ι.Μ.Σταυρονικήτα 

εις την εορτήν των Τριών Ιεραρχών 

και Οικουμενικών Διδασκάλων 

εις τον Πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν 

(30 Ιανουαρίου 2019)

Παναγιώτατε Πάτερ καὶ Δέσποτα

Σεπτὴ Χορεία τῶν Ἱεραρχῶν

Ἐὰν πράγματι εἶναι δύσκολον καὶ τολμηρὸν τὸ νὰ προσπαθήσει κανεὶς νὰ διηγηθεῖ, νὰ διερμηνεύσει καὶ νὰ διεισδύσει εἰς τὴν κατανόησιν καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν σύλληψιν τῶν μεγαλείων τοῦ Θεοῦ τὰ ὁποῖα ἐμφαίνονται καὶ διατρανοῦνται εἰς τὸν ὑλικὸν κόσμον, πόσον περισσοτέραν δυσκολίαν ἀντιμετωπίζει κανεὶς καὶ πόσον περισσοτέραν πνευματικὴν προσπάθειαν χρειάζεται, ὥστε νὰ προσεγγίσει, ἔστω καὶ κατ᾿ ὀλίγον, τὸ μυστήριον τῆς σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου καὶ τῆς ἐξ αὐτοῦ δυνατότητος συμμετοχῆς εἰς τὸ μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ἀποκτήσεως τῆς Ἁγίας Γνώσεως τοῦ ἀληθοῦς Τριαδικοῦ Θεοῦ ἡμῶν καὶ μάλιστα νὰ μεταδώσει τοῦτο εἰς τοὺς ἀδελφούς του. Ὅμως παρὰ τὰς ἀσθενεῖς μας δυνάμεις, ὑπακούοντες, ἐνισχυόμενοι καὶ ἐμπνεόμενοι ὑπὸ τῶν εὐχῶν καὶ εὐλογιῶν τοῦ Παναγιωτάτου Ποιμενάρχου μας, θὰ προσπαθήσουμε νὰ πλησιάσουμε καὶ νὰ διερμηνεύσουμε τὸ μυστήριον τῆς Σωτηρίας μας διὰ μέσου τῶν σήμερον ἑορταζομένων τριῶν φωστήρων τῆς τρισηλίου Θεότητος Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.     

Οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι εἶναι πράγματι μεγάλα πνευματικὰ ἀναστήματα καὶ ἡ πορεία τους ἄφισε ἰδιαίτερον καὶ μοναδικὸν στίγμα εἰς τὴν παγκοσμίαν ἱστορίαν, ὄχι τόσον διὰ τὰ φυσικά των προτερήματα καὶ τὰς νοητικὰς των ἱκανότητας μὲ τὰς ὁποίας ἦσαν προικισμένοι, ὅσον διὰ τὴν πνευματικήν των ἐργασίαν ἡ ὁποία τοὺς ἔδωσε τὴν δυνατότητα νὰ κατανοήσουν, ὅτι ἀληθινὴ ζωὴ καὶ πραγματικὴ σοφία ἀποτελεῖ ἡ βίωσις τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, ἡ ὁποία καὶ μόνη ὁδηγεῖ κάθε ἄνθρωπον, κάθε ἐποχῆς, εἰς πᾶσαν τὴν Ἀλήθειαν, ὥστε νὰ ἀναπαύει, νὰ εἰρηνεύει καὶ νὰ καταξιώνει ὁλόκληρον τὴν ἀνθρωπίνην προσωπικότητα, μέχρι τῶν βαθυτέρων αὐτῆς ἀναζητήσεων.

  Οἱ Ἅγιοι τρεῖς Ἱεράρχαι κατανοήσαντες ὅτι ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ γνῶσις τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἔμπρακτος ἐφαρμογὴ τῶν ἁγίων Του ἐντολῶν, μαζί μὲ τὴν διὰ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων ἀπόκτησιν καὶ ἐγκατοίκησιν τῆς ἀκτίστου θείας Χάριτος τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς, κατέβαλον κάθε προσπάθειαν διὰ καθαρότητα καὶ νῆψιν τῆς ψυχῆς ἀπὸ κάθε μεταπτωτικὴν σκότισιν καὶ ἀκαθαρσίαν. Αὐτὸ τὸ βίωμα ἐκφράζει μὲ λίαν ἐπιτυχῆ τρόπον ὁ Ἅγιος Γρηγόριος μὲ τὸ λόγιον "καθαρθῆναι δεῖ πρῶτον καὶ εἶτα καθᾶραι, φωτισθῆναι καὶ εἶτα φωτίσαι". Ἀποτυπώνει τὴν προσωπικήν του πνευματικὴν ἐμπειρίαν ὁ Ἅγιος, τὴν ὁποίαν καὶ προσπαθεῖ νὰ μᾶς μεταδώσει, ὥστε νὰ κατανοήσουμε ὅτι εἶναι ἀναγκαία διὰ κάθε ἄνθρωπον ἡ διὰ βίου ἐργασία τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς καθαρότητος μὲ τὴν ἀποδίωξιν τῶν διαφόρων παθῶν καὶ ψυχικῶν ἀσθενειῶν καὶ συγχρόνως μὲ τὴν κοπιώδη, διὰ καθημερινῆς ἀσκήσεως τῶν Θείων ἐντολῶν τοῦ Κυρίου, ἀπόκτησιν τῶν ἀρετῶν.

Ζώντας μὲ ὅλην των τὴν ψυχικὴν δύναμιν τὴν Ὀρθόδοξον Πίστιν καὶ βιώνοντας ἐμπειρικῶς τὴν ἀλήθειαν τοῦ ἐνανθρωπίσαντος Θεοῦ Λόγου καὶ τὴν κρισιμότητα τῆς ὀρθῆς Πίστεως διὰ τὴν ζωήν καὶ σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων, ἠγωνίσθησαν μὲ ὅλας των τὰς δυνάμεις διὰ τὴν διαφύλαξιν καὶ διατήρησιν χωρὶς καμμίαν ἀλλοίωσιν καὶ παραχάραξιν τῆς ἀπ᾿ ἀρχῆς παραδοθείσης Πίστεως καὶ ἐμπειρίας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτὴ ἡ προσωπικὴ βίωσις καὶ πνευματικὴ αἴσθησις, μαζὶ συγχρόνως μὲ τὴν ἀπέραντον ἀγάπην των διὰ τὸν συνάνθρωπόν των, εἶναι ποὺ ἐνδυναμώνει, ἐνισχύει καὶ δημιουργεῖ τὸ ψυχικὸν σθένος εἰς τὴν καλλιεργημένην ὑπὸ τῶν ποικίλων χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ψυχὴν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου νὰ ἀναλάβει τὸ ἔργον τοῦ κηρύγματος τῆς ἀληθοῦς Πίστεως ἐν μέσω δυσκολωτάτων συνθηκῶν. Ἐνῶ ἡ πλανεμένη ἀντίληψις τῶν ἀρειανῶν, μὲ τὴν ἐπήρειαν τοῦ πονηροῦ πνεύματος, εἶχε παρασύρει πολλοὺς, ὥστε ἐδῶ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν νὰ ἔχει παραμείνει εἰς τοὺς Ὀρθοδόξους μόνον μία μικρὰ Ἐκκλησία, ὁ ἅγιος Γρηγόριος τολμᾶ καὶ ἔρχεται εἰς αὐτὸν τὸν μικρὸν ναὸν καὶ ἐκφωνεῖ τοὺς πέντε θεολογικούς του λόγους. Ἐπειδή, ὅπως εἴπαμε, ὁ λόγος τοῦ Ἁγίου ἀποτελοῦσε ἐκχύλισμα τοῦ προσωπικοῦ του πνευματικοῦ βιώματος καὶ τῆς ἐμπειρικῆς πνευματικῆς του αἰσθήσεως διὰ τὴν ἀλήθειαν τῆς σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου, τοῦ ἀληθινοῦ Σωτῆρος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, δι᾿ αὐτὸ οἱ ἐμπνευσμένοι ὑπὸ τῆς Χάριτος λόγοι Του συντόμως διαλύουν τὴν πνευματικὴν ὀμίχλην τῆς πλάνης, ποὺ πρὸς στιγμὴν ἐπεκράτησε καὶ ἐπαναφέρουν τὴν ὀρθὴν πρὸς τὸ Θεανδρικὸν Πρόσωπον τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ ἡμῶν πίστιν.

Διὰ τῶν ἰδίων πνευματικῶν ἐμπειριῶν καὶ ψυχικῶν βιωμάτων πλουτίζεται καὶ ἡ θαυμασία καὶ προικισμένη προσωπικότης τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ζώντας τὰ νεανικά του χρόνια ἐντός ἑνός χώρου ἰδιαιτέρας πνευματικῆς ἀσκήσεως, διὰ νήψεως, προσοχῆς καὶ ἐντονωτάτης καρδιακῆς προσευχῆς, προχωρεῖ καὶ ἐπιτυγχάνει διά τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ νὰ καθαρίσει τὴν ψυχήν Του ἀπὸ κάθε ψυχικὴν ἀσθένειαν καὶ νὰ λάβει τὸν Θεῖον Φωτισμόν. Προετοιμασμένος μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον ἡ εὐλογημένη καθαρὰ καρδία Του γίνεται τόπος ἀποκαλύψεως καὶ βαθυτάτης κατανοήσεως τῶν Θείων καὶ Σωτηρίων νοημάτων καὶ βιωμάτων τῶν περιεχομένων εἰς τὴν Καινὴν καὶ Παλαιὰν Διαθήκην. Ἡ κατὰ μίμησιν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου φλεγομένη ὑπὸ φιλαδέλφου ἀγάπης ψυχή του καταβάλλει κάθε κόπον καὶ μόχθον προκειμένου νὰ μεταδώσει καὶ νὰ μεταλαμπαδεύσει τὸν πλοῦτον καὶ τὴν ὑπερέχουσαν πάντα νοῦν πνευματικὴν πραγματικότητα καὶ αἴσθησιν τῶν οὐρανίων πνευματικῶν ἐμπειριῶν τὴν ὁποίαν βιώνει καὶ γεύεται εἰς τὴν ὁσίαν ψυχήν Του. Γράφει λοιπὸν πολυάριθμα κηρύγματα καὶ ἑρμηνευτικοὺς λόγους εἰς τὴν Παλαιὰν καὶ Καινὴν Διαθήκην, κατ᾿ ἀρχὴν εἰς τὴν Ἀντιόχειαν ὡς πρεσβύτερος καὶ μετέπειτα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ὡς Ἀρχιεπίσκοπος, φωτίζων, ἑρμηνεύων καὶ διδάσκων τὸ ἀγαπητόν Του ποίμνιον μὲ τὸν ἰδιαιτέρως χαρισματικόν ρητορικὸν λόγον Του.

Ὅπως ὅλοι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν γνωρίζουν μόνον καὶ κηρύττουν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ πρωτίστως τὸν πράττουν καὶ τὸν ἐφαρμόζουν εἰς ὅλας τὰς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς των, παρομοίως καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ χρυσορρήμων ὅλα ὅσα ἐκήρυττε εἰς τοὺς λόγους Του τὰ ἔπραττε καὶ τὰ ἐφάρμοζε εἰς τὴν καθημερινότητά Του καὶ ὡς πρὸς τὴν καθαρότητα καὶ εὐθύτητα ἐνώπιον τοῦ Κυρίου τῆς καρδίας Του καὶ τῶν λογισμῶν Του καὶ ὡς πρὸς τὴν ἀκρίβειαν τῆς ἐφαρμογῆς τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου εἰς κάθε περίστασιν καὶ ἰδιαιτέρως ἀπέναντι τῶν ἀδελφῶν Του.

Τόσην δέ, ὅπως μᾶς ἀναφέρει εἰς τὸν συναξαριστὴν ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὑπερβολικὴν φιλανθρωπίαν εἶχεν εἰς τοὺς πτωχοὺς καὶ δεομένους ὁ Χριστοῦ μιμητής, ὥστε ὁποὺ ἔγινε καὶ εἰς τοὺς ἄλλους τύπος καὶ παράδειγμα φιλοπτωχίας. Διὰ τοῦτο καὶ μὲ τοὺς ἐν Ἐκκλησίᾳ λόγους ἐδίδασκεν ὅλους τοὺς Χριστιανούς, νὰ ἀγαποῦν μὲν καὶ νὰ ἐνεργοῦν τὴν ἀρετὴν αὐτὴν τῆς φιλοπτωχίας, νὰ ἀπέχουν δὲ ἀπὸ τὴν πλεονεξίαν.

Δι᾿ αὐτὸ ὅταν ὁ ἅγιος Ἰωάννης, ποιμαίνων τὴν Ἀρχιεπισκοπὴν Κωνσταντινουπόλεως, ἀντελήφθη ὅτι ἡ Βασίλισσα Εὐδοκία ἠθέλησε νὰ ἀδικήσει μίαν χήραν καὶ νὰ τῆς πάρει τὸ κτῆμα, τὴν συνεβούλευσε μὲν κατ᾿ ἀρχὴν νὰ σταματήσει τὴν ἀδικίαν, ὕστερον δὲ ὅταν Αὕτη ἐπέμενεν εἰς τὴν διάπραξιν τῆς ἀδικίας, τὴν ἤλεγξε καὶ τὴν ἐπέπληξεν αὐστηρῶς διὰ τὴν πρᾶξιν Της, χωρὶς νὰ ὑπολογίζει καὶ νὰ φοβᾶται τὰς συνεπείας ἐκ τῆς συγκρούσεώς Του αὐτῆς μὲ τὴν κοσμικὴν δύναμιν τῆς Αὐτοκράτειρας.

Ὅλοι οἱ ἅγιοι Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας μας προτίμησαν τὴν ἀληθῆ καὶ καθαρὰν πίστιν εἰς τὸν Κύριον Ἰησοῦν καὶ εἰς τὰς ἁγίας ἐντολὰς Του, ἀντὶ ὁποιασδήποτε ματαιοδοξίας καὶ ἀπολαύσεως τῶν προσκαίρων καὶ παρερχομένων ἀγαθῶν τοῦ ἐπιγείου βίου. Αὐτὸ ἔπραξεν καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἀκολουθώντας ὅλους τοὺς Ἁγίους καὶ τοποθετώντας μὲ ἀπόλυτην ἀκρίβειαν εἰς προτεραιότητα τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ καὶ ἀψηφώντας τὰς συνεπείας, ποὺ εἰς τὴν προκειμένην περίπτωσιν ἦσαν ὁ κατόπιν ἐξορίας μαρτυρικός Του θάνατος. Οὕτω ὁ βίος Του πέραν ἀπὸ τοῦ καθημερινοῦ μαρτυρίου τῆς συνειδήσεώς Του ἐπλουτίσθη καὶ ὑπὸ τοῦ μαρτυρικοῦ Του θανάτου διὰ τὴν συνεπῆ τήρησιν τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ.

Ὁ δὲ τρίτος τῶν σήμερον ἑορταζομένων Ἱεραρχῶν, ὄντως Μέγας Βασίλειος Ἀρχιεπίσκοπος Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας, εὑρίσκεται μαζί μὲ τοὺς προαναφερθέντας εἰς τὰ ὑπερκόσμια ὕψη βιώσεως τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καὶ τῆς ἐμπράκτου ἐφαρμογῆς τῶν Θείων  ἐντολῶν. Ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν συγγραμμάτων Του μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τὰς βαθυτάτας πνευματικὰς διεργασίας τοῦ Ἁγίου, τὸ μέγεθος τῆς γνώσεως τῶν ὄντων εἰς τὸ ὁποῖον κατόρθωσε νὰ φθάσει, τὴν καθημερινήν Του ἀσκητικὴν ἐργασίαν μὲ τὴν ὁποίαν ἐκαθάρισε τὴν ψυχὴν Του καὶ τὴν ἔκανε κατοικητήριον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔμψυχον ναὸν τοῦ Θεοῦ.

            Ἐπειδὴ μὲ ὅλην τὴν δύναμιν τῆς ψυχῆς Του ἠγάπησε τὸν Θεὸν καὶ ἐκοπίασε εἰς τὴν ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν Του, ἀπέκτησε τὰς ἀρετὰς καὶ τὸ χάρισμα τῆς Θεολογίας. Ἑρμηνεύει τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διεισδύει εἰς τὰ βαθύτερα νοήματα καὶ μᾶς μεταδίδει μὲ τὰ σοφὰ συγγράμματά Του τὰς διαχρονικὰς ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελικοῦ Λόγου. Εἰς τοὺς κατά πλάτος ὅρους ὁ Μέγας Βασίλειος περιγράφει τὴν Μοναχικὴν ζωὴν μὲ μοναδικὴν πληρότητα ἀναλύοντας ὅλα τὰ στάδια τῆς πνευματικῆς ἐργασίας τὰ ὁποῖα ὀφείλει νὰ διεξέλθει κανεὶς προκειμένου νὰ προχωρήσει καὶ νὰ προσεγγίσει τὴν Χριστιανικὴν τελειότητα. Καὶ τοῦτο εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ὀργανώσεως τοῦ ἀσκητικοῦ καὶ μοναχικοῦ βίου τῆς Ἐκκλησίας, στηριζόμενος εἰς τὸν Εὐαγγελικόν λόγον καὶ εἰς τὴν προσωπικὴν του ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρίαν καὶ γνῶσιν. Θὰ ἀναφερθοῦμε εἰς ἕν ἐνδεικτικόν χωρίον ἀπὸ τοὺς ὅρους κατὰ πλάτος « Τὶ μπορεῖ νὰ εἶναι πιὸ θαυμαστὸ ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ θεϊκοῦ κάλλους; Ποιὰ χαρὰ καὶ ποιὰ εὐχαρίστησι μπορεῖ νὰ εἶναι ἐντονώτερη καὶ μεγαλοπρεπέστερη ἀπὸ τὴν αἴσθησι τῆς ἐννοίας τοῦ Θεοῦ; Ποιὸς πόθος ποὺ δημιουργεῖται μέσα στὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ εἶναι τόσο δυνατὸς καὶ ἀβάστακτος, ὅπως ἀπὸ τὸν πόθο τοῦ Θεοῦ ποὺ βιώνει ἡ καθαρισμένη ἀπὸ τὰ πάθη ψυχὴ; Παντελῶς ἀνέκφραστοι καὶ ἀνεκδιήγητοι οἱ ἀστραπές τοῦ Θείου Κάλλους ποὺ φωτίζουν τὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς ψυχῆς. Δέν μπορεῖ νά τοὺς ἐκφράσει ὁ ἀνθρώπινος λόγος, νὰ τοὺς χωρέσει ὁ νοῦς».(Ἐρώτησι Β ‘,).

              Ἡ πλουσία προσωπική Του πνευματικὴ ἐμπειρία καὶ γνῶσις τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ τὸν ὁδήγησαν, ὅπως εἶναι φυσικόν, καὶ εἰς τὴν ἀρετὴν τῆς ἐμπράκτου ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον, πρὸς τὸν κάθε πάσχοντα καὶ ἔχοντα ἀνάγκην βοηθείας συνάνθρωπον. Δημιουργεῖ, ἐμπνέει καὶ παντοιοτρόπως φροντίζει διὰ τὴν καθημερινὴν λειτουργίαν ποικίλων ἱδρυμάτων ποὺ ἀποσκοποῦν εἰς τὴν ἐλάφρυνσιν τοῦ πόνου τῶν ἀδελφῶν ποὺ εὑρίσκονται εἰς διαφόρους περιστάσεις, θλίψεις καὶ ἀνάγκας.

                Ὅμως καὶ εἰς τὸ θέμα τῆς ὁμολογίας τῆς ἀληθοῦς Πίστεως δὲν ὑστερεῖ ὁ Μέγας Βασίλειος, καθόσον ὅταν ὁ ἔπαρχος τοῦ ζητοῦσε νὰ συμμορφωθεῖ μὲ τὴν αἱρετικὴν πίστιν τοῦ Βασιλέως, ὁ Ἅγιος ἀρνεῖται σαφῶς καὶ συνεχίζει νὰ ὁμολογεῖ τὴν ὀρθὴν Πίστιν ποὺ παρέλαβε, χωρὶς νὰ ὑπολογίζει καθόλου τὰς ἀπειλὰς τοῦ ἄρχοντα. Ὅταν μάλιστα ὁ ἄρχοντας τοῦ λέει ὅτι δὲν συνάντησε τέτοιαν συμπεριφορὰν ἀπὸ ἄλλον ἐπίσκοπον, τότε ὁ Ἅγιος τοῦ ἀπαντᾶ ὅτι τότε ἀσφαλῶς δὲν ἔχει συναντήσει ἐπίσκοπον, ἐννοώντας ὁ Ἅγιος ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνας σωστὸς ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἀλλοιώνει τὴν ὀρθὴν Πίστιν τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὸ νὰ ὑποκύπτει εἰς τὰς πιέσεις τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας.

                  Ἐπίσης καὶ εἰς τὴν λειτουργικὴν ζωὴν τῆς Ἐκκλησίας ἡ συμβολή τους εἶναι σημαντικωτάτη, δι᾿ αὐτὸ καὶ οἱ δύο βασικοὶ τύποι τῆς Θείας Λειτουργίας φέρουν τὸ ὄνομά τους, Θεία Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου καὶ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ἐπίσης οἱ λόγοι τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἐπλούτισαν ἰδιαιτέρως τὴν ὑμνολογίαν τῆς Ἐκκλησίας μας μὲ τὰ τροπάρια ποὺ ἔχουν ληφθεῖ ἀπὸ τοὺς μὲ ποιητικὴν ἔμπνευσιν λόγους τοῦ Ἁγίου εἰς τὸ Ἅγιον Πάσχα καὶ τὰ Ἅγια Θεοφάνεια.

                  Μελετώντας λοιπόν τὰ βαθυστόχαστα συγγράμματα τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν καὶ παρακολουθώντας τὸν ἅγιον βίον Των, παρατηροῦμε ὅτι ἡ δύναμις ἡ ὁποία ἐνεργοῦσε μέσα εἰς τὰς ἁγίας ψυχὰς Των προήρχετο ἀπὸ τὴν πνευματικὴν ἐμπειρικὴν βεβαιότητα τὴν ὁποίαν ἠσθάνοντο εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς των καὶ τοὺς μετέφερε ἀπὸ τὴν φθαρτὴν πραγματικότητα τοῦ κόσμου τούτου εἰς τὴν ἀληθινὴν καὶ μένουσαν πραγματικότητα τῶν Θείων ἀποκαλύψεων καὶ ἐμπειριῶν. Μέσῳ τῆς χαρισματικῆς καὶ προικισμένης διανοίας Των ἐξέφραζον καὶ διετύπουν τὰ ὑπέροχα πνευματικά Των βιώματα καὶ τὴν αἴσθησιν τῆς πνευματικῆς πραγματικότητος, καὶ μέσῳ τοῦ θαυμαστοῦ βίου Των ἐφανέρωναν τὴν πνευματικὴν ἀνδρείαν καὶ τὸν πλοῦτον τῶν ἀρετῶν τὰ ὁποῖα τοὺς ἐνέπνεε ἡ ἀλήθεια τῆς ἐμπειρίας καὶ βιώσεως τῆς ἀκτίστου Θείας ἐνεργείας τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

                  Αὐτὴ ἡ πλουσία πνευματικὴ παρακαταθήκη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων Τριῶν Ἱεραρχῶν καὶ Φωστήρων τῆς Τρισηλίου Θεότητος ἔχει λόγῳ τῆς Ἀληθείας της διαχρονικὴν ἀξίαν καὶ εἶναι ἀπολύτως ἐπίκαιρος καὶ σήμερον καὶ μεταδίδει καὶ μεταλαμπαδεύει τὸν ἄφθαρτον πλοῦτον Της εἰς ὅποιον τὴν πλησιάσει μὲ πνεῦμα μαθητείας καὶ ταπεινώσεως. Ἔτσι μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ὅτι πρῶτον μέλημα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἦτο ἡ τήρησις τῆς ὀρθῆς πίστεως τῆς Ἐκκλησίας, καθόσον ἀποτελεῖ καὶ προϋπόθεσιν τῆς σωτηρίας τῶν πιστῶν, διά τήν ὁποίαν καὶ πάντοτε μεριμνᾶ ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία καὶ ἰδιαιτέρως τὸ Σεπτὸν Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον.

                  Τὸ δεύτερον τό ὁποῖον μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ἀπὸ τὸν λόγον καὶ τὸν βίον τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν εἶναι ἡ διεξοδικὴ ἐνασχόλησίς Των μὲ τὴν καταπολέμησιν τῶν ψυχικῶν παθῶν καὶ νοσηρῶν λογισμῶν τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ προσπάθεια καὶ ὁ ἔντονος πνευματικὸς ἀγών διὰ τὴν ἀπόκτησιν καὶ βίωσιν τῶν ἀρετῶν. Μὲ τὴν διαρκῆ ἐξάσκησιν τοῦ σωτηρίου αὐτοῦ ἀγῶνος καὶ μὲ τὴν σύγχρονον ἐνσυνείδητον συμμετοχὴν τῶν πιστῶν εἰς τὰ σωτήρια Ἱερὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας ἐπιτυγχάνεται ὁ ἁγιασμὸς καὶ ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Λόγος ἰδιαιτέρως ἐπίκαιρος, καθόσον παρατηροῦμε τὴν ὁσημέραν ἀπομάκρυνσιν καὶ ἄγνοιαν τῶν συγχρόνων ἀπὸ τῆς ἀπαραιτήτου αὐτῆς πνευματικῆς ἐργασίας μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἔντονον πνευματικὴν σκότισιν τῶν ἀνθρώπων καὶ ἔξαρσιν τῶν ποικίλων ψυχικῶν παθῶν μὲ λίαν ὀδυνηρὰς συνεπείας εἰς τὴν καθημερινήν των ζωήν.

                  Καὶ τὸ τρίτον, ἀπὸ τὰ ἀναρίθμητα πνευματικὰ ὀφέλη δι᾿ ἡμᾶς ἐκ τοῦ βίου Των, νομίζουμε ὅτι ὀφείλουμε νὰ ὑπογραμμίσουμε, τὴν πνευματικήν Των ἀνδρείαν καὶ τὸ γενναῖον ψυχικὸν φρόνημα μὲ τὰ ὁποῖα ἀντιμετώπισαν τὰς διαφόρους πολιτικὰς καὶ ἐκκλησιαστικὰς ταραχὰς τῆς ἐποχῆς των. Εἰς μίαν ἐποχὴν κατὰ τὴν ὁποίαν κατεβάλετο προσπάθεια νὰ καταγραφοῦν καὶ νὰ διατυπωθοῦν αἱ ἐξ ἀρχῆς ἐνυπάρχουσαι καὶ βιούμεναι ὑπὸ τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας Ἀλήθειαι τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, οἱ Ἅγιοι Τρεῖς Ἱεράρχαι παρέμεινον ἀκλόνητοι εἰς τὴν ὑπεράσπισιν τῆς ὀρθῆς Πίστεως, χωρὶς καμμίαν ὑποχώρησιν ἀπέναντι εἰς τὰς ἀφορήτους πιέσεις τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας. Ἀρχαὶ καὶ ἦθος τὸ ὁποῖον διακατέχει μέχρι καὶ σήμερον τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν.

                Παναγιώτατε Πάτερ καὶ Δέσποτα εὔχεσθε, ὅπως ἡ Χάρις τῶν σήμερον ἑορταζομένων Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἐμπνέει καὶ καθοδηγεῖ τὰ βήματα ἑνὸς ἑκάστου ἐξ ἡμῶν εἰς τὰς σωτηρίους ὁδοὺς τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ ἀθλήσεως καὶ μᾶς ἀξιώσει τῆς Οὐρανίου Βασιλείας τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν.