ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΠΟ  ΤΗ  ΜΕΤΑΝΟΙΑ  ΣΤΗΝ  ΑΓΑΠΗ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

        Η Εκκλησία επαναφέρει το θέμα της Μετάνοιας σε ετήσια βάση τις δυο πρώτες Κυριακές του Τριωδίου, και εντείνει τη Μ. Τεσσαρακοστή, επισυνάπτοντας και το της πνευματικής Νηστείας, για να προετοιμάσει τους πιστούς σε μια ουσιαστική βίωση της κορυφαίας γιορτής του Πάσχα. Αυτά, ανεξάρτητα αν σήμερα, το πρώτο έχει αντιστραφεί και το δεύτερο έχει παραχαραχθεί. Το Τριώδιο στο «ορθόδοξο» Πανελλήνιο κυριαρχεί ο καρναβαλικός διονυσιασμός, και η Μ. Τεσσαρακοστή για πλείστους αρχίζει και τελειώνει επιδεικτικά την Καθαρή Δευτέρα με τα γνωστά «παραδοσιακά» εδέσματα και άλλα τινά άσχετα.

      Στις γραμμές που ακολουθούν προσεγγίζουμε το πνεύμα της Μετάνοιας σε σχέση με την Αγάπη, το όλο της χριστιανικής Αλήθειας -«πίστις δι αγάπης ενεργουμένη»- Γαλ.5,6- και θα ακολουθήσει το της Πνευματικής Νηστείας.

******      ***    ******

      Το πνεύμα της Μετάνοιας περνάει στην ψυχή μας τις  δυο πρώτες Κυριακές του Τριωδίου  παραστατικά, επιβλητικά, αυθεντικά, από τις υπέροχες Παραβολές του Κυρίου, του «Τελώνη και Φαρισαίου», και  του «Ασώτου υιού».

1.    «Ο τελώνης μακρόθεν εστώς … έτυπτεν εις το στήθος αυτού λέγων. Ό Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Ασήκωτο πια μέσα του το φορτίο των αδικιών που είχε διαπράξει αυτός ο φοροεισπράκτορας, και τον γονάτισε. Ευτυχώς ! Απέναντι σε Εκείνον που άκουσε τη σωτήρια κραυγή του. «Ό Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ»-Λουκ,18.13-14. Και ως βεβαιώνει ο Χριστός. «Κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού» ! Η εικόνα είναι δυνατή, μιλάει διαπρύσια,  και δεν είναι ανάγκη να προστεθεί οτιδήποτε.

      2.   Στη μακρινή χώρα ο νεώτερος γιος «διεσκόρπισεν την ουσίαν αυτού ζων ασώτως». Βαρύ φορτίο αμαρτίας και εδώ από άλλη οδό. Κι ο λιμός εκείνης της χώρας, τον έστειλε χοιροβοσκό, και τον ανάγκασε να τρώει λαθραία-αυτό υπονοεί το, «και ουδείς εδίδου αυτώ»-από τα χαρούπια των χοίρων για να κρατηθεί στη ζωή. Είχε κατεβεί στης σκάλας του κακού το τελευταίο σκαλί, Εμπρός του γκρεμός. Ευτυχώς όμως πέρασε μέσα του ακτίνα φωτός. «Εις εαυτόν δε ελθών» ! Αναπόλησε τα παλιά και είπε. Θα σηκωθώ, θα γυρίσω πίσω, θα ομολογήσω θα πω. «Πατέρα, έπραξα αστόχαστα ! Είμαι ανάξιος υιός  σου»!

     Η εικόνα επίσης μιλάει διαπρύσια ! Και στη συνέχεια επικεντρώνει σε Πατέρα που αγαπάει εκπληκτικά ! «Έτι δε αυτού μακράν απέχοντος, είδεν αυτόν ο Πατήρ αυτού». Χρόνια και χρόνια πόσες φορές, η ματιά αυτή δεν είχε γυρίσει αδειανή ! Αυτή τη φορά, όχι ! Ήταν βέβαιος, απόλυτα βέβαιος, το ράκος στην άκρη του δρόμου μακριά, που έσερνε τα βήματα προς τη δική τους μεριά ήταν ο χαμένος του γιος. «Και εσπλαχνίσθη, και δραμών, επέπεσεν επί τον τράχηλον αυτού, και κατεφίλησεν αυτόν» ! «Είναι το σπλάχνο μου» ! Δεν κρατιέται λεπτό, τρέχει, τον αγκαλιάζει, τον γεμίζει πατρικής αγάπης φιλιά»  ! Του έφτανε που γύρισε. Σαν να μην άκουγε, που ομολογούσε κι έλεγε. «Πάτερ, ήμαρτον … και ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι υιός σου…» !

        Έκτακτα παραστατική, ζωντανή, και ad hoc καταγραφή της προσδοκίας, προσμονής της μακράς του Θεού Πατέρα αναμονής της επιστροφής του αμαρτωλού ! Γνωρίζει, βλέπετε, από τον καθέναν πιο πολύ, πόση αλήθεια ενέχει του Υμνογράφου η αναφώνηση. «Δεινόν η ραθυμία» ! Και πολύ πιο πολύ, πόση αξία έχει η διακήρυξή του. «Μεγάλη η Μετάνοια» ! Και η θερμή παράκληση και ικεσία του στο όνομα όλων των πιστών.  «Ην-μετάνοια- μοι δώρισε Σωτήρ …» !

      Πολύ προσοχή. Δε σπλαχνίζεται μοναχά, δεν τρέχει, δε σφιχταγκαλιάζει, δε γεμίζει πατρικής αγάπης φιλιά το επανελθόν ράκος, το χαμένο του γιο. Δεν εξαντλείται σε αυτόν το γραφικό, συμπαθή, και δυνατό συναισθηματισμό. Αποφασίζει παρευθύς, προχωρεί, τον αποκαθιστά στην πρότερη του υιού θέση και τιμή. «Εξενέγκατε την στολήν την πρώτην και ενδύσατε αυτόν. Και δότε δακτύλιον εις την χείρα αυτού-σημείο πλήρους αποδοχής-και υποδήματα εις τους πόδας αυτού». Δεν είναι πια χοιροβοσκός, είναι ο δικός μου μικρότερος γιος ! Και κορυφώνει. «Σφάξτε το μοσχάρι το σιτευτό, να φάμε, και να ευφρανθούμε λαμπρώς, γιατί  γιος μου αυτός ήταν νεκρός και αναστήθηκε, ήταν χαμένος και βρέθηκε» !

      Το ένα πιο υπέροχο από το άλλο ! Και δεν κρύβω εδώ, ότι ήθελα να αφήσω έξω το εκ πρώτης όψεως δυσάρεστο της συνέχειας σκηνικό. «Γύρισε ο αδερφός σου, κι ο πατέρας σου έσφαξε το μοσχάρι το σιτευτό, που ήρθε γερός», μαθαίνει γυρίζοντας από τα χωράφια ο μεγάλος γιος, οργίζεται, και αρνείται να περάσει εντός. Βγαίνει ο Πατέρας εκτός, και δέχεται με όση την οργή κατά πρόσωπο παράπονό του λογικό, ανθρώπινο. «Χρόνια και χρόνια σου δουλεύω πιστά, εντολή σου δεν παράκουσα καμιά. Κι ούτε κατσικάκι δε μου ‘δωσες με φίλους μου να ευφρανθώ». Ζήτησε άραγε, και του το αρνήθηκε; Ασυγκράτητος προχωρεί, βγάζει όση μέσα του είχε σωρεύσει κατά του αδερφού του χολή. «Μόλις όμως ήρθε αυτός ο γιος σου, που κατασπατάλησε με πόρνες το βιος σου, για χάρη του έσφαξες το μοσχάρι το σιτευτό» !

      «Ανθρώπινα πολύ ανθρώπινα» πια ! Μα τα τινάζει στον αέρα η πρώτη λέξη που βγαίνει από τα χείλη αυτού του Πατέρα. «Παιδί μου», αρχίζει στέρεα, ήρεμα, μεγαλόψυχα. «Όντως πάντα κοντά μου στάθηκες, και όλα όσα έχω, δικά σου είναι. Αλλά ! Ο αδερφός σου αυτός ήταν νεκρός και αναστήθηκε, ήταν χαμένος, και βρέθηκε ! Αυτό είναι γεγονός πολύ μεγάλης χαράς» !

      Είναι που λέει η ευχή. «Ο τους δικαίους αγαπών, και τους αμαρτωλούς ελεών» ! Τουτέστιν, ο Θεός ξέρει να συγχωρεί, γιατί ξέρει να αγαπά ! Έχει μια αγκαλιά που χωρεί όλους όσους παίρνουν το δρόμο της επιστροφής, και κρατάει την πόρτα πάντα διάπλατα ανοιχτή ! Ή ως λίαν εύστοχα έχει λεχθεί. «Αν όλο το Ευαγγέλιο είχε χαθεί, αλλά οι Παραβολές «Ασώτου υιού» και «Καλού Σαμαρείτη» είχαν σωθεί, ήταν αρκετές για να καταλάβει καθείς, ο Χριστός ο Θεός ημών όσης πολλής Αγάπης  Πατέρας εστί !

     Ουδέν έτερον είναι ανάγκη να προστεθεί, παρά μόνο ότι, μια στοχαστική ανάγνωση της Παραβολής-Λουκά,15,11κε-συν ιερή σιγή, μπορεί να προκαλέσει εσωτερικό συγκλονισμό ! Μπορεί και να κάνει πιο ανάλαφρο το βηματισμό στην Μετάνοια-Εξομολόγηση ! 

******   ***   ******

       Τρίτη Κυριακή του Τριωδίου, Κυριακή των Απόκρεω, η Ευαγγελική Περικοπή «για τη δεύτερη ένδοξη Έλευση και φοβερή Παρουσία του Κυρίου»-Ματθ.25,31-44-στήνει μεγάλο και καθαρό καθρέφτη εμπρός σε κάθε πιστό. Και εντείνει ο Υμνογράφος. «Και τρέμουσιν οι άγγελοι» ! Και σκοτεινιάζει την ατμόσφαιρα. «Και βίβλοι ανοίγονται, και τα κρυπτά δημοσιεύονται». Και πολλά και πολύ δυσάρεστα ακολουθούν για όχι λίγους ανθρώπους ! Από τη στιγμή που, ο «και πάλι ελθών μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς»-όλους τους ανθρώπους από καταβολής κόσμου,-Χριστός ο Θεός ημών, έχοντας αμείψει τους ευλογημένους του Πατρός Του, που είδαν στο πρόσωπό Του, εκείνο του ελάχιστου αδελφού Του, και του στάθηκαν με αγάπη, στρέφεται στους «εξ ευωνύμων». Και, για τον αντίθετο λόγο: «Επείνασα, και ουκ εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και ουκ εποτίσατε με, ξένος ήμην, και ου συνηγάγετέ με, γυμνός, και ου περιεβάλετέ με, ασθενής και εν φυλακή και ουκ επισκέψασθέ με», τους στέλνει σε αιώνια «συντροφιά» με αυτόν που προτίμησαν !

     Αυτά σημαίνουν ότι, βασικό και αποκλειστικό μέτρο κρίσης όλων των ανθρώπων είναι η αγάπη του ελάχιστου αδελφού ! Δεν σημαίνουν ότι παραμερίζεται, ή δεν μετράει η πίστη-«δόγμα»-όπως φοβούνται κάποιοι αφελώς, και το κάνουν παντιέρα. Όχι μόνο δεν παραμερίζεται, αλλά ελέγχει, και μάλιστα πολύ αυστηρά ! Αλλά ποιους; Όσους πίστεψαν στο Χριστό, αλλά δε μεταστοιχείωσαν σε αγάπη στον πλησίον την πίστη τους-«δόγμα» ! «Παντί δε ω εδόθη πολύ, πολύ ζητηθήσεται παρ’ αυτού, και ω παρέθεντο πολύ, περισσότερον αιτήσουσιν αυτώ»-«Σε όποιον δόθηκαν πολλά, θα ζητηθούν πολλά από αυτόν, και σε όποιον δόθηκαν περισσότερα, θα του ζητηθούν περισσότερα-Λουκ.12,48. Και «δόθηκαν» και «παρατέθηκαν» πολλά, ασφαλώς στους χριστιανούς, για τα γνωστά, ιδιαίτερα στους Ορθόδοξους !

       Κατά τα άλλα, η πίστη-«δόγμα»-στη θέση της είναι, και πολύ καλά ! Και κανείς δεν μπορεί, ούτε τολμά να την κουνήσει ! Και σε κάθε Λειτουργία την ομολογούμε--«κρατώμεν της ομολογίας»,Εβρ.4,14-με το «Πιστεύω» συνοπτικά. Ενώ εκείνο που μπορεί να μην είναι στη θέση του, αλλά είναι αυτό που μετράει καίρια για κάθε χριστιανό, επαναλαμβάνω, για τα γνωστά, ιδιαίτερα για τον ορθόδοξο, είναι, αν, και σε ποιο βαθμό μεταστοιχειώνει την πίστη του-«δόγμα»-σε ζωή αγάπης στον «ελάχιστο αδελφό του Χριστού» ! Αυτά σημαίνουν, θαρρώ, ότι σε κάθε άλλη περίπτωση, όποιος διαθέτει στοιχειώδη ειλικρίνεια, και μπορεί να ομολογήσει εγκαίρως ότι είναι σε τούτο από ελλιπής μέχρι κενός, η Παραβολή του Ασώτου υιού του δείχνει ως έξοδο σωτήριας διαφυγής, την «εν μετάνοια» καταφυγή στην ανερμήνευτη  αγάπη, στο άπειρο  έλεος του Πατέρα  Θεού !

     Επ’ αυτού ο Μέγας Βασίλειος στην καταιγιστική ομιλία του «προς πλουτούντας», γράφει. «Με ποιο τρόπο, αλήθεια, να σου θυμίσω τα λόγια του Χριστού στη φοβερή ημέρα της κρίσεως για να σε κάνω να καταλάβεις, ότι επιβάλλεται να προσέξεις … Ή πώς να σε κάνω να αναλογιστείς, τη μεγάλη φρίκη που σε περιμένει, τον ιδρώτα που θα σε περιλούσει, το σκοτάδι που θα νιώσεις να απλώνεται γύρω σου, όταν θα ακούς τους … λόγους Του εκείνους της καταδίκης σου; «Φύγετε από μπροστά μου καταραμένοι, πηγαίνετε στην αιώνια πυρά, που έχει ετοιμαστεί για το διάβολο και τους δικούς του. Γιατί, πείνασα και δε μου δώσατε να φάω, δίψασα και δε μου δώσατε να πιω, ήμουν γυμνός και δε με ντύσατε». Και επιβάλλεται ιδιαίτερα να προσεχθεί ότι, αυτή τη φοβερή μέρα ο Χριστός δεν απευθύνει κατηγορία στον άρπαγα, αλλά στον ακοινώνητο, στον άνθρωπο που δε στάθηκε με αγάπη στη δοκιμασία του άλλου» !

      Και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην τρίτη ομιλία του για τη Μετάνοια τονίζει. «Λέγω δη την ελεημοσύνην-τουτέστιν, ευρύτερα την αγάπη-την βασιλίδα των αρετών, την ταχέως ανάγουσαν εις τας αψίδας των ουρανών τους ανθρώπους, την συνήγορον την αρίστην». «Αναφέρομαι, βέβαια, στην ελεημοσύνη-αγάπη-τη βασίλισσα των αρετών, που ανεβάζει γρήγορα τους ανθρώπους στις αυλές του ουρανού, και γίνεται η άριστη συνήγορος αυτών ενώπιον του Θεού» ! Και επικαλείται για επικύρωση το μήνυμα του αγγέλου στον ειδωλολάτρη εκατόνταρχο Κορνήλιο. «Κορνήλιε οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβηκαν μπροστά στο Θεό, και ο Θεός δε σε ξεχνάει»-Πραξ.10,4. Το «μπροστά στο Θεό» σημαίνει ότι, κι αν ακόμα έχεις πολλές αμαρτίες, μη φοβάσαι, αφού έχεις συνήγορο την ελεημοσύνη … Το λέει ξεκάθαρα ο Χριστός. «Αφού τα κάνατε αυτά για έναν από τους άσημους αδελφούς μου, τα κάνατε για μένα»-Ματθ.25,40. Άρα, όσες αμαρτίες κι αν έχεις, η ελεημοσύνη σου τις ισοφαρίζει-«Ώστε ουν όσας έχεις άλλας αμαρτίας, η ελεημοσύνη σου βαρεί τας όλας».

     Αλλά, και προχωρεί σε κάτι που σήμερα, μπορεί και να εκπλήσσει πολλούς, Αναφερόμενος στις πέντε απρονόητες από τις δέκα κοπέλες της γνωστής Παραβολής, βάζει απέναντι ασκητικό-μοναστικό βίο και δίδυμο, αγάπη-ελεημοσύνη, και επισημαίνει. «Το πρώτο χωρίς το δεύτερο είναι τίποτα … Όσες δεν άσκησαν την ελεημοσύνη, έστω κι αν τήρησαν την αρετή της αγνότητας και παρθενίας, βρήκαν τις πόρτες της γαμήλιας αίθουσας κλειστές … Ντρέπομαι, κοκκινίζω, δακρύζω-γράφει ποιος, αυτό το διαμάντι της ασκητικής ζωής-όταν ακούω ότι μια κοπέλα που τήρησε την αρετή της αγνότητας-παρθενίας, δείχνεται απρονόητη. Που, μετά την καταπάτηση της φλόγας των επιθυμιών… και την ανύψωση σε βίο αγγελικό, δείχνεται απρονόητη, αφού νικάει το πολύ μεγάλο, και νικιέται από κάτι μικρό» ! Ο παρθενικός βίος-προσθέτει-είναι η φλόγα, και η ελεημοσύνη-η αγάπη σε ευρεία έννοια- το λάδι. Όπως η φλόγα σβήνει, αν δεν τροφοδοτηθεί με λάδι, έτσι σβήνει και ο παρθενικός βίος, αν δεν έχει ελεημοσύνη».

     Και προχωρεί απροκάλυπτα και ρεαλιστικά. «Έχεις έναν οβολό-ευρώ; Αγόρασε ουρανό ! Όχι γιατί είναι φτηνός ο ουρανός, αλλά γιατί είναι φιλάνθρωπος ο Κύριος. Δεν έχεις έναν οβολό-ευρώ; Δώσε ένα ποτήρι δροσερό νερό, «όποιος δώσει ένα ποτήρι δροσερό νερό στο Όνομά μου σε έναν από αυτούς τους ασήμαντους, δε θα χάσει την αμοιβή του», λέει ο Χριστός. Και επικυρώνει ο Απόστολος Πέτρος εδώ. «Σωφρονήσατε και νήψατε εις τας προσευχάς. Προπάντων δε την εις εαυτούς αγάπην εκτενή έχοντες, ότι: Η αγάπη καλύψει πλήθος αμαρτιών»-«Να είσαστε εγκρατείς και νηφάλιοι, για να μπορείτε να προσεύχεσθε. Πάνω από όλα να αγαπάτε ο ένας τον άλλο με όλη σας την ψυχή, γιατί η αγάπη καλύπτει πολλές αμαρτίες»-1Πετρ.4,7-8.

     Ας προσεχθεί τέλος, από το ανωτέρω και από τη συνέχεια, πόσο απλά και καθαρά, πόσο από … υψιπετείς θεολογικές κορώνες μακριά, συνεχίζει, πρακτικά, και ίσως για κάποιους σήμερα, πολύ πεζά. «Εμπόριο και πραμάτεια είναι ο ουρανός, κι εμείς αδιαφορούμε ! Δώσε ψωμί, και πάρε παράδεισο, δώσε μικρά, και πάρε μεγάλα, δώσε θνητά, και πάρε αθάνατα, δώσε φθαρτά, και πάρε άφθαρτα. Αν σε μια εμποροπανήγυρη προσφέρονταν άφθονα και φθηνά αγαθά, τα πολλά πουλιόνταν έναντι λίγων, δε θα παραμερίζατε όλα τα άλλα, και θα κάνατε το παν να αποκτήσετε αυτά τα αγαθά; Δηλαδή, όπου η πραμάτεια είναι φθαρτή, δείχνετε τόση προθυμία, ενώ όπου είναι άφθαρτη-αθάνατη, δείχνετε τόση αδιαφορία; Δώσε στο φτωχό, ώστε κι αν ακόμα εσύ σωπαίνεις, αμέτρητα στόματα να απολογούνται για σένα, να συνηγορούν για την ελεημοσύνη σου. Λύτρωση της ψυχής είναι η ελεημοσύνη»!

       Άλλη γλώσσα, άλλη φωνή ! Από παράξενη μέχρι ξένη σε σχέση με κάποια τρέχοντα. Απαύγασμα ζωής αγάπης θυσιαστικής ! Γλώσσα και φωνή όντως χριστιανική, όντως ορθόδοξη ! Γλώσσα και φωνή πρώτης γραμμής  !

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα…»

Αθανάσιος Κοτταδάκης