Ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Κυριακή Ι΄ Ματθαίου

Λόγος εἰς τόν Ἀπόστολον

Ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν

«Ὡς τέκνα μου ἀγαπητά νουθετῶ»

(Α΄Κορ. δ΄14)

Γνήσιος ἐργάτης τοῦ Χριστοῦ καί ἄριστος παιδαγωγός ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τούς ἀνθρώ­πους πού δέχονται τό κήρυγμά του καί πιστεύουν στό Χριστό τούς βλέπει καί τούς αἰσθάνεται ὡς πνευματικά παιδιά του. Παιδιά του ἀγαπητά, πού ἔχει τήν ὑποχρέωση νά τά συμβουλεύει καί νά τά παιδαγωγεῖ, ὥστε νά γίνουν «ἄρτιοι τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι».

Μήπως ὅμως καί κάθε φυσικός πατέρας ἤ μητέρα αὐτό δέν θά ἔκαμνε; Κάθε γονέας αὐτό δέν ἔχει πρῶτο καί κύριο ἔργο του; Νά βοηθήσει τά παιδιά του νά μορφώσουν χαρακτήρα ὁλοκλη­ρωμένο καί θεοφιλῆ;

Εὐκαιρία λοιπόν νά μελετήσουμε διεξοδικότερα τό θέμα τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν. Νά δοῦμε γιατί εἶναι ἀναγκαία ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν καί πῶς πρέπει νά γίνεται.

****

«Ὡς τέκνα μου ἀγαπητά νουθετῶ»

          Ὁ μεγάλος θησαυρός τῆς οἰκογένειας εἶναι τό παιδί. Γι’ αὐτό καί ὁ ἐρχομός κάθε νέου παιδι­οῦ εἶναι γιά τό σπίτι εὐλογία Θεοῦ. Τό ἀθῶο πρό­σωπό του σκορπίζει σέ ὅλους χαρά. Ἡ μεγάλη ἀ­ξία του ὅμως βρίσκεται πιό βαθειά. Στήν ἀθάνα­τη ψυχή του. Αὐτό τό μικρό πλάσμα εἶναι «εἰκόνα καί δόξα Θεοῦ»( Α΄Κορ. ια΄7). Τό παιδί κρύβει ἀπέραντο ἐσωτερικό κόσμο καί ἔχει προορισμό του τόν Παράδεισο. Ἔρχεται στή ζωή γιά νά κερδίσει τήν αἰωνιότητα. Ἐμφανίζεται πάνω στή γῆ γιά νά κατακτήσει τόν οὐρανό. Σ’ αὐτή του τήν πορεία ὅμως χρειάζεται ὁδηγούς καί βοηθούς. Χρειάζεται βοήθεια ἀπό ὅσους πραγματικά τό ἀγαποῦν, ὥστε νά συνειδητοποιήσει τό νόημα τῆς ζωῆς καί νά ξεικινήσει ἐγκαίρως τό μεγάλο ἔργο, πού εἶναι ἡ σωτηρία τῆς θεοειδοῦς ψυχῆς του.

          Αὐτό τό καθῆκον τῶν γονέων γίνεται ἀκό­μη πιό ἐπιτακτικό, ἄν σκεφθοῦμε ὅτι στά βάθη κάθε παιδιοῦ κρύβονται καί ἀρνητικές καταβο­λές τοῦ πεπτωκότος Ἀδάμ, κρύβονται δυνάμεις ἀνε­ξέλεγκτες καί σπέρματα κακίας, πού τείνουν νά ἀναπτυχθοῦν καί νά ἐπι­κρατήσουν. Αὐτή τή θλιβερή κλη­ρο­νομιά μπο­ρεῖ νά τήν συναντήσει κανείς καί σ’ αὐ­τά τά νήπια καί τή βρέφη. Τή συ­ναντᾶ στά ἀδι­καιολό­γητα πείσματα, τούς θυμούς, τίς ζήλειες ἤ τά ψέματά τους.

          Μέ δεδομένη αὐτή τήν ἀδυσώπητη πραγματικότητα πρέπει νά ποῦμε ὅτι κάνουν μεγάλο λάθος οἱ ἀδελφοί μας ἐκεῖνοι πού ἐπηρεάζονται ἀπό «μοντέρνες» δῆθεν ἰδέες καί ἀφήνουν «ἐ­λεύ­θερα» τά παιδιά τους, δηλαδή στήν οὐσία ἀδιαπαιδαγώγητα, νομίζοντας ὅτι ἔτσι θά ἐξε­λιχθοῦν πιό ὁμαλά. Ἄλλωστε καί οἱ ἐξωτερικές προκλήσεις τοῦ κακοῦ εἶναι καταιγιστικές, οἱ πειρασμοί ἀμέτρητοι, τό ὑλιστικό πνεῦμα διάχυτο.  

Ἀφήνοντας τά παιδιά ἐλεύθερα ἀπό παρεμβάσεις μας, οὐσιαστικά τά ἐγκαταλείπουμε ἀβοή­θητα καί τούς κλείνουμε τό δρόμο τοῦ καλοῦ. Ὅπως, λέει ἕνα νεαρό ἄλογο, λέγει ὁ Σοφός Σειράχ, ἐάν ἀφεθεῖ στίς φυσικές ὁρμές του, γίνεται σκληρό καί ἀδά­μαστο, ἔτσι καί τά παιδιά, τά ὁ­ποῖα μένουν ἀδι­απαιδαγώγητα γίνονται «προ­αλῆ», δηλαδή δύστροπα, ἀναιδῆ, ἀσυγκράτητα στό κακό καί ἀπο­χαλινωμένα. Γι’ αὐτό καί δίνει ἐντολή ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ στόν φιλόστοργο γονέα καί τοῦ λέει: «παίδευσον τόν υἱόν σου καί ἔργασαι ἐν αὐτῷ» (Σοφ.Σειρ. λ΄8, 13).

Ἐργάσου, σύ ὁ γονέας, δούλεψε πάνω στό παιδί σου, φρόντισε μέ ἐπιμέλεια τήν καλή του ἀνατροφή. Καλλιέργησε τήν ψυχή του ὡς ἄλλον ἀγρό, παιδαγώγησέ το γιά νά μή σκοντάψεις στή ζωή σου ἐξ αἰτίας του. Καί γιά νά μή νομίσεις καί σύ ὁ ἴδιος ὅτι ἀπέτυχες στήν πορεία τῆς ζωῆς σου.

          Πῶς ὅμως θά κατορθωθεῖ αὐτό;

*****

Ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος μέ τήν ἐπιγραμματική φράση του μᾶς ὑποδεικνύει δύο πολύ βασικά μέσα.

Τό πρῶτο εἶναι ἡ νουθεσία. Νουθετῶ σημαίνει «νοῦν τίθημι», βάζω σέ κάποιον μυαλό. Τόν συμβουλεύω, τόν βοηθῶ νά καταλάβει τό σωστό. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος νουθετοῦσε τώρα τούς Κορινθίους, ἄλλοτε τούς Ἐφεσίους, καί ἄλλοτε ἄλλους. Στήν Ἔφεσο ἐπί τρία χρόνια δέν ἔπαυε νά συμβουλεύει τούς χριστιανούς ὅ­λους μαζί ἀλλά καί τόν καθένα ξεχωριστά, καί μάλιστα μετά δακρύων. (Πράξ.κ΄31). Τούς δίδασκε, τούς ἀνέ­λυε καί τούς ἐπεξηγοῦσε τό θεῖο θέλημα. Καθο­δηγοῦσε καί ὑπεδείκνυε πάνω σέ συγκεκριμένα περιστατικά τό σωστό. Μέ τόν τρόπο αὐτό προ­καλοῦσε εὐεργετικές ζυμώσεις στίς ψυχές, καλ­λιεργοῦσε χαρακτῆρες, μετέδιδε πνεῦμα Πίστεως καί γνήσιας εὐσέβειας στούς μαθητές του.

Κατά παρόμοιο τρόπο πρέπει νά ἐργασθοῦ­με καί σήμερα στά παιδιά μας. Ἀπό ἐνωρίς, ὅταν εἶναι μικρά θά σπείρουμε στίς ψυχές τους τήν ἀ­λήθεια. Ὄχι μέ τήν ἔννοια νά ἐπιβάλουμε τήν ἄ­ποψή μας, ἀλλά νά προβάλουμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Νά γνωστοποιήσουμε καί νά ἐξηγήσουμε τό σωστό, πού ἐλεύθερα κατόπιν θά ἀποδεχθεῖ ἤ θά ἀπορρίψει μεγαλώνοντας τό παιδί. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ὅσο ἁπλός κι ἄν φαίνεται, διαθέτει ἰ­σχυρότατη ἀναπλαστική δύναμη. Ποτέ μή τόν στεροῦμε ἀπό τά παιδιά μας.

Δέν πρέπει ὅμως νά ξεχνᾶμε ὅτι καί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ὅπως καί κάθε ἄλλο παιδαγωγικό μέτρο ( παρατήρηση, ἐπίπληξη, τιμωρία) πρέπει νά γίνεται μὲ αἰσθήματα γνήσιας καὶ ἀ­ναγεννημένης χριστιανικῆς ἀγάπης. «Ὡς τέκνα ἀγα­πητά» ν' ἀντιμετωπίζουμε τὰ παιδιά μας. Ἀκό­μη καὶ στὶς χειρότερες περιπτώσεις παρεκτροπῶν τους. Μὲ εὐγένεια καὶ λε­πτότητα. Κυρίως δὲ μὲ αὐτοκυρι­αρχία, εἰ­ρήνη ψυχῆς καὶ προσευχή. «Μὴ παροργίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν», λέγει ἀλλοῦ ὁ θεοκίνητος Ἀπόστολος (Ἐφεσ. στ' 4). Μὴ τοὺς φέρεσθε μὲ τρόπο ἀπρόσεκτο, προκαλών­τας τὴν ἀδιαμόρ­φω­τη ψυχή τους σὲ τα­ραχὴ καὶ ἀντι­δράσεις. Ἤρεμα, χωρὶς σκαιότητες, φωνὲς ἢ εἰ­ρωνεῖες. Συζητητικά, καλωσυνάτα νὰ τ' ἀντιμε­τωπίζετε. Στὴν φιλοτιμία καὶ εὐαισθησία τους κυρίως ν' ἀπευθύνεσθε. Ὅπως ἐν προκειμένῳ ὁ ἀ­πόστολος Παῦλος σπεύδει νὰ διευκρινήσει. «Οὐκ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦ­τα». Μὴ πάει ὁ νοῦς σας ὅτι θέλω νὰ σᾶς θίξω. Ὄχι. Σὰν παιδιά μου σᾶς αἰσθάνο­μαι καὶ θέλω νὰ σᾶς βοηθήσω.

Βέβαια θὰ χρειασθεῖ καὶ ἡ ἐπίπληξη καὶ ἡ ποινή, ἄλ­λωστε καὶ ὁ θεῖος Παῦλος τὰ ἐχρη­σι­μοποιοῦσε τὰ μέσα αὐτά. Ἀλλὰ ὅταν ἡ νου­θεσία γίνεται μὲ σπλάγχνα Χριστοῦ, οἱ πε­ριπτώσεις τῆς τιμωρίας καὶ μάλιστα τῆς αὐστηρῆς, θὰ εἶναι μᾶλλον λίγες.

*****

«Ὡς τέκνα μου ἀγαπητά νουθετῶ»

Ἀδελφοί! Ὅσοι ἔχουμε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ νά ἀνατρέφουμε παιδιά εἴτε ὡς γονεῖς, εἴτε ὡς παιδαγωγοί, πρόσχωμεν! Ἐρ­γαζόμαστε ἔργο ἅγιο, ἱερό καί κατ’ ἐξοχήν ὑπεύ­θυνο. Μή ἐπιτρέ­πουμε στόν ἑαυτό μας νά δέχεται ἰδέες καί πρακτικές ἀμοραλισμοῦ. Ὅσοι ἔχουν ἀκολουθήσει καί ἀκολουθοῦν τίς θεόπνευστες ὁδηγίες τῆς Ἁγίας Γραφῆς στό θέμα τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν δέν μετανόησαν ποτέ.

          Εὐκαιρία λοιπόν νά ἀναμετρήσουμε ὁ καθένας τίς συγκεκριμένες εὐθῦνες του. Νά ἐλέγξουμε τήν μέχρι τώρα πορεία μας. Νά τήν προσαρμόσουμε καλύτερα στό ἰδανικό τῆς χριστιανικῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν μας.

          Πάνω ἀπ’ ὅλα ὅμως νά ζητήσουμε τόν θεῖο φωτισμό γιά μᾶς πρωτίστως, ὅσο καί γιά τά παιδιά μας, ὥστε ὅλα στό μεγάλο αὐτό κεφάλαιο τῆς ζωῆς νά γίνονται κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί νά φέρουν τήν ποθητή ὠφέλεια στή νέα γενεά.

Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης