"ΤΟ ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ'' Του Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη

 "ΤΟ ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ''

Του Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη

Ήταν Ιανουάριος του 1920, όταν οι Έλληνες του Πόντου έστελναν υπόμνημα στον τότε πρωθυπουργό της χώρας Ελευθέριο Βενιζέλο ζητώντας την άδεια ώστε να επιτεθούν τις δυνάμεις του Μουσταφά Κεμάλ με έναν στρατό ανταρτών που απαριθμούσε μεταξύ των 18 με 20 χιλιάδων παλλικαριών έτοιμων να ανακόψουν την προέλαση των Νεότουρκων και να εμποδίσουν  την επερχόμενη Μικρασιατική καταστροφή, δημιουργόντας ένα επιπλέον μέτωπο πολέμου στην περιοχή του Πόντου.Το αίτημα των Ποντίων περιελάμβανε την ενίσχυση των ανταρτών κατά το υπόδειγμα του Μακεδονικού Αγώνα.

Ωστόσο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απορρίπτοντας το αίτημα των Ποντίων προτίμησε να προκρίνει την ενσωμάτωση του Πόντου με την Αρμενία και τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής Δημοκρατίας  στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 1918. Η θέση του αυτή απογοήτευσε τους Έλληνες του Πόντου. Ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος καθώς επιθυμούσε τη δημιουργία Ελληνικού Κράτους στον Πόντο παρενέβει στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης προωθώντας το αίτημα αυτό.

Ο Βενιζέλος παραταύτα επέμενε στην άποψη της ενσωμάτωσης του Πόντου με την Αρμενία θεωρώντας ότι ο Πόντος ήταν πολύ απομακρυσμένος από τις υπόλοιπες ελληνικές περιοχές με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η υπεράσπισή του από τις τουρκικές επιδρομές.

Η αντίδραση αυτή του Χρυσοστόμου, αρχικά φάνηκε να αναθεωρεί τη στάση της κυβέρνησης. Ο Βενιζέλος απέστειλε στον Πόντο τον συνταγματάρχη Δ. Καθενιώτης και τον Ι. Σταυριδάκη προκειμένου να εκτιμήσουν την κατάσταση. Αν και αποδέχθηκε αρχικά τη δημιουργία ειδικού ποντιακού σώματος στον ελληνικό στρατό, εξακολουθούσε να μη συμπεριλαμβάνει το Ποντιακό Ζήτημα στην εθνική στρατηγική. Εξακολουθούσε να θεωρεί τον αγώνα των Ποντίων σαν Αγών των Ποντίων και ουχί ως ένα εθνικό ζήτημα.

Παρόλα αυτά οι Πόντιοι εξακολουθούσαν να εμμένουν στο αίτημα αποστολής ελληνικού στρατού στον Πόντο.Στις δύσκολες οικονομικά συνθήκες που επικρατούσαν το ελληνικό κράτος δεν θα επιβαρύνονταν μιας και είχαν συγκεντρωθεί τα χρήματα  για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης από τους ίδιους τους Ποντίους. Το σχέδιο τους; Η εμπόδιση του ανεφοδιασμού των μπολσεβίκων ως προς τους κεμαλικούς Ο Βενιζέλος όμως λαμβάνοντας υπόψη και τις Βρετανικές αντιδράσεις επανήλθε στο σχέδιο ενσωμάτωσης Πόντου και Αρμενίας .

Ακολούθησαν πολλαπλά υπομνήματα του Μητροπολίτου Χρυσάνθου και του συνταγματάρχου Καθενιώτη για την αποστολή στο Βατούμ ελληνοβρετανικού στρατεύματος ώστε να προστατευτύν οι Έλληνες από τη Ρωσία που καταδιώκονταν από τους μπολσεβίκους και τους Νεότουρκους. Οι σύμμαχοι Βρετανοί απέρριψαν την πρόταση.

Ο Βενιζέλος προκειμένου να κατευνάσει τις αντιδράσεις προς την αρνητική στάση της Βρετανίας δήλωνε: "... τούτο δεν είναι δυνατόν, διότι ούτε η Ελλάς ούτε οι σύμμαχοι έχουν τώρα στρατεύματα διαθέσιμα δια τα μέρη εκείνα.» Η απάντηση της Εθνοσυνέλευσης του Πόντου ήταν άμεση. "Σφόδρα ετάραξεν το Εθνικόν Συμβούλιον Πόντου Υμετέρα ανακοίνωσις... Εγκατάλειψις των Ποντίων υπό πεπολιτισμένης Ευρώπης υπό κυριαρχίας τυράννου είναι αδύνατος και σκληρά. Παρακαλούμεν θερμώς Υμετέραν Εξοχότητα εξακολουθήση δραστηρίους αυτής ενεργείας και επιτύχη τελείαν απελευθέρωσιν Πόντου από βδελυρού ζυγού."  Ο μητροπολίτης Χρύσανθος χαρατήρισε το Βενιζέλο «Απληροφόρητο στο ζήτημα του Πόντου». Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Πόντιου αξιωματικού Χ. Καραϊσκου, ο οποίος μετέβει στον Πόντο για να συνεννώσει τις αντάρτικες ομάδες αλλά αντιμετώπισε την άρνηση της Ελληνικής Αρμοστείας στην Κωνσταντινούπολη, για την παροχή παντώς είδους βοήθειας.

Καλοκαίρι του 1920. Ο Βενιζέλος λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση του Καθενιώτη να αποδεχτεί τα ποντιακά αιτήματα αναθεώρησε τις απόψεις του και ανακοίνωσε στο Βρετανό ομόλογο του Λόιδ Τζορτζ το σχέδιό του για τη δημιουργία Ελληνικού Κράτους στον Πόντο. Ωστόσο ήταν πλέον αργά. Η Ελλάς έβαινε προς εκλογάς. Στις 14 Νοεμβρίου 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και κατηγόρισε τη φιλοβασιλική παράταξη πως εξ αιτίας των η Αντάντ δεν βοήθησε στην απελευθέρωση του Πόντου.

Η νέα κστάσταση δεν έφερε αλλαγές στην αντιμετώπιση του Ποντιακού Ζητήματος. Η διάδοχη κυβέρνηση του Δ. Ράλλη συνέχισε να αγνοεί τα αιτήματα των Ποντίων για υποστήριξη του Αντάρτικου με αποτέλεσμα να κατορθώσει ο Κεμάλ να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του και να μπορέσει να προβεί στη δεύτερη φάση της γενοκτονίας των Ποντίων. Τα αποτελέσματα γνωστά. 353.000 νεκροί που έναν αιώνα μετά αναζητούν δικαίωση. Τα ερωτήματα αναπάντητα. Γιατί ο Ελευθέριος Βενιζέλος αρνήθηκε να υποστηρίξει το Αντάρτικο; Λανθασμένη εκτίμηση ή συνειδητή άρνηση; Κι εν κατακλείδι τι θα έγραφε άραγε η ιστορία εαν η Μητέρα Ελλάδα στήριζε τον Πόντο;