Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (1923-1940) Τής Σοφίας Καυκοπούλου

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (1923-1940)

Τής Σοφίας Καυκοπούλου

Β’ ΜΕΡΟΣ

Η κατάσταση τής μειονοτικής εκπαίδευσης και η ελληνική εκπαιδευτική πολιτική

Τη δεκαετία του ’20 ο αριθμός των μειονοτικών σχολείων αυξανόταν διαρκώς, το ίδιο και ο αριθμός των μαθητών. Ωστόσο, οι υποδομές τους ήσαν άθλιες, ενώ παρ’ όλες τις προσπάθειες να συνταχθεί αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, κάτι τέτοιο δε πραγματοποιήθηκε. Τα σχολικά βιβλία εισάγονταν συνήθως από την Τουρκία και οι διδάσκοντες ήσαν κυρίως θρησκευτικοί λειτουργοί. Κατά τη διάρκεια τής διαμάχης ανάμεσα στους παλαιομουσουλμάνους και τούς νεωτεριστές, η εκπαίδευση και η χρήση ή μη, τού λατινικού αλφαβήτου στα σχολεία βρέθηκε στο επίκεντρο τής προσοχής. Να σημειώσουμε εδώ, ότι οι Νεότουρκοι υιοθέτησαν το λατινικό αλφάβητο στην θέση της παλαιάς αραβοπερσικής γραφής των Οθωμανών (1928).

Μετά την υπογραφή τού Συμφώνου Φιλίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (1930), οι νεωτεριστές κέρδισαν έδαφος και η λατινική γραφή διαδόθηκε στη μειονότητα.

Επί Γ. Μεταξά καθιερώθηκε η υποχρεωτική γνώση ελληνικών από τούς μουσουλμάνους δασκάλους, ο έλεγχος των σχολικών εγχειριδίων των προερχομένων από τη γείτονα, ενώ απαγορεύτηκε η χρήση ξενόγλωσσης επωνυμίας στα μειονοτικά σχολεία και εντάθηκαν οι διοικητικοί και εκπαιδευτικοί έλεγχοι. Εκδόθηκαν μάλιστα και ειδικά σχολικά βιβλία με υποβόσκοντες στόχους την προβολή τού ενδιαφέροντος τού κράτους προς τούς μουσουλμάνους μαθητές, την προώθηση τής πολιτικής τού καθεστώτος στη μειονότητα και τη διδασκαλία των ελληνικών.

Όπως έγινε λόγος παραπάνω, η διαμάχη των προσκολλημένων στις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες, των παλαιομουσουλμάνων και των νεωτεριστών - μεταρρυθμιστών φιλοκεμαλικών στοιχείων στο εσωτερικό τής μειονότητας, υπήρξε καθοριστική για τη μετέπειτα πορεία της αλλά και για τη σχέση της με το ελληνικό κράτος, το οποίο ευνόησε με τη στάση του τη διάδοση τού ούτως ή άλλως επικρατέστερου νεοτουρκικού ιδεώδους.

Έπειτα από την απέλαση των ηγετών τής παλαιομουσουλμανικής κοινότητας από την κυβέρνηση Βενιζέλου, το κλίμα άλλαξε και από το 1931 ιδρύθησαν εφημερίδες φιλοκεμαλικών συμφερόντων, ενώ από το 1933 και εξής ιδρύθησαν δύο διδασκαλικοί σύλλογοι με σκοπό την προώθηση τού λατινικού αλφαβήτου. Βλέπουμε ακόμα, πως από το 1932 εκλέγονται κεμαλικοί βουλευτές.

Γ’ ΜΕΡΟΣ

Η αποτελεσματικότητα ή μη, τής πολιτικής που ασκήθηκε για την ενσωμάτωση των μουσουλμάνων

Η κατά καιρούς προσπάθεια τού ελληνικού κράτους σχετικά με την ενσωμάτωση των μουσουλμάνων στην ελληνική κοινωνία, δεν υπήρξε συνεπής και ως εκ τούτου παρέμεινε ουσιαστικά άκαρπη. Η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας στην οποία θα έπρεπε να δοθεί η πρέπουσα σημασία, δεν ευοδώθηκε εν τέλει. Έτσι, ακολουθήθηκε διαφορετικός τρόπος εκπαίδευσης απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα, με αποτέλεσμα η προχειρότητα να χαρακτηρίζει τα σχολικά εγχειρίδια και να μην ακολουθείται ένα σαφές πρόγραμμα σπουδών.

Τέλος, οι διδάσκοντες στα μειονοτικά σχολεία δεν υπήρξαν καταλλήλως επιμορφωμένοι, ενώ και οι δύο ενδιαφερόμενες πλευρές, Ελλάδα και Τουρκία, δεν ενδιαφέρθησαν ουσιαστικά για τούς πληθυσμούς αυτούς, παρά μόνο σε επίπεδο προπαγάνδας και αδιάσειστων πολιτικών συμφερόντων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αλεξανδρής Α., «Το ιστορικό πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων (1923-1954)», Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1987, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1988.

Ανδρεάδης Κ. Γ., Η μουσουλμανική μειονότης της Δυτικής Θράκης, εκδ. Ι.Μ.Χ.Α., Θεσσαλονίκη 1956.

Διβάνη Λ., «Οι επιπτώσεις του συστήματος μειονοτικής προστασίας της ΚτΕ στην Ελλάδα: η οπτική του Υπουργείου Εξωτερικών», Τσιτσελίκης Κ.-Χριστόπουλος Δ., Το μειονοτικό φαινόμενο στην Ελλάδα, Αθήνα 1997.

Νικολακόπουλος Η., «Η εκλογική συμπεριφορά της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη (1923-1955)», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τ. Η’, σ. 171-205, 1991.

Παναγιωτίδης Ν., Μουσουλμανική μειονότητα και εθνική συνείδηση, Τ.Ε.Δ.Κ. Νομού Έβρου, Αλεξανδρούπολη 1995.

Τσιούμης Κ., Η μουσουλμανική μειονότητα και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις (1923-1940), Θεσσαλονίκη 1994.

Τσιούμης Κ., Οι Πομάκοι στο ελληνικό κράτος (1920-1950), εκδ. Προμηθεύς, Θεσσαλονίκη 1997.

Τσιούμης Κ., Ιδεολογικές αντιπαραθέσεις στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης και οι επιπτώσεις τους στη μειονοτική παιδεία (1923-1955), Πρακτικά ΙΗ’ ιστορικού συνεδρίου, 1998.

Τσιούμης Κ., Προβλήματα εκπαίδευσης μειονοτήτων κατά το μεσοπόλεμο: Η περίπτωση των μουσουλμάνων Τσάμηδων της Θεσπρωτίας, Πρακτικά ΚΑ’ πανελληνίου ιστορικού συνεδρίου, Θεσσαλονίκη 2001.

Τσιούμης Κ., Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης (1950-1960), Θεσσαλονίκη 2007.

Ιορδανόγλου Α., «Ο τύπος της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης από τη συνθήκη της Λωζάννης ως σήμερα», Βαλκανικά Σύμμεικτα, τ. 3, σ. 217-238, Θεσσαλονίκη 1989.

Τρουμπέτα Σ., Κατασκευάζοντας ταυτότητες για τους μουσουλμάνους της Θράκης. Το παράδειγμα των Πομάκων και των Τσιγγάνων, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2001.