27/2/1821: Ο Φοίνικας υψώνεται, η Αθηνά οργίζεται, η μεταξύ τους διαμάχη διευρύνεται - Στέργιος Π. Ζυγούρας

Ιάσιο: Το μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών στα μέσα του 19^ου αιώνα. Εκεί υψώθηκαν οι Σημαίες της Επανάστασης στις 27/2/1821

Στη Μονή των Τριών Ιεραχών στο Ιάσιο, ο μ. Βενιαμίν περιζώνει το ξίφος του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και υψώνονται οι επαναστατικές σημαίες του Ελληνικού Έθνους που φέρουν: την επιγραφή ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ, τους Αγίους ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ & ΕΛΕΝΗ και τον ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΕΝΟ ΦΟΙΝΙΚΑ με την επιγραφή «Εκ της τέφρας μου αναγεννώμαι». Ταυτόχρονα κορυφώνεται και η αντίδραση της κοραϊκής μερίδας που έκανε το παν για να «αναβληθεί» η Επανάσταση. Γνώριζαν άριστα οι κοραϊστές ότι το Ισμαήλ (Σεπτέμβριος 1820) ήταν μια βιτρίνα τόσο προς τους εξωτερικούς, όσο και προς τους εσωτερικούς εχθρούς της Επανάστασης. Η κάθοδος του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην Πελοπόννησο δεν επρόκειτο ποτέ να πραγματοποιηθεί.

Η κήρυξη θα γινόταν όπως είχε σχεδιαστεί από τον Καποδίστρια. Σε έδαφος της ορθόδοξης αυτοκρατορίας, με συνθήματα χριστιανικά, με σύνθεση υπερεθνική (Γραικοί, Αρβανίτες, Βλάχοι, Σέρβοι, Βούλγαροι, Μαυροβούνιοι) και με τελικό στόχο την Κωνσταντινούπολη.

Τα πραγματικά γεγονότα είναι πολύ σύνθετα. Ο Καποδίστριας γνώριζε άριστα τόσο τη στάση που θα τηρούσε η Ρωσία, όσο και την αντίδραση που θα συναντούσε από τους ελληνόφωνους και μη «συμμάχους». Γνώριζε ότι ο στόχος της Κωνσταντινούπολης ήταν τελείως ανέφικτος σε πρώτο χρόνο και ότι ο Πατριάρχης θα υποστεί αφόρητη πίεση για να δηλώσει ότι δεν επαναστατεί το ποίμνιό του υπό τις ευλογίες του. Δεν παραιτήθηκε όμως από το να δηλώνει το στόχο, ενώ προσπαθούσε να μεγιστοποιήσει το αποτέλεσμα και να επιταχύνει τη ρωσική πολεμική δράση. Ευρισκόμενος στο Λάυμπαχ και έχοντας αποφύγει την χρονική σύμπτωση με τις δυο εξεγέρσεις του 1820 στην Ιταλία (οργανώθηκαν από τον διεθνή καρμποναρισμό-ιακωβινισμό γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο) δεν μπορούσε να καθυστερήσει περισσότερο την έναρξη, με δεδομένο ότι η οθωμανική πολιορκία εναντίον του Αλή πασά είχε ήδη κλείσει ένα επτάμηνο.

Σε τι αντιδρούσε από το 1817 ο Κοραής; Αντιδρούσε στον υπερεθνικό χαρακτήρα της Επανάστασης και στην ισότιμη σχέση Κράτους-Εκκλησίας. Επιθυμούσε μια γραικική (ελληνόφωνη) Επανάσταση, περιορισμένα κρατικά σύνορα, εθνική Εκκλησία και τοποθετούσε την ιστορική «συνέχεια» των Ελλήνων στο 146 π.Χ. (φανερά) και με το 338 π.Χ. (κρυφά). Η αντίθεση αυτή εκφράστηκε στο πολίτευμα και πρώτα στην εκλογή του Υψηλάντη ως ηγέτη του μελλοντικού κράτους. Στη συνέχεια, παρά την υποχώρηση των καποδιστριακών στην Επίδαυρο, η Αγγλία δεν αναγνώρισε την Επανάσταση, ελπίζοντας στην κατάπνιξή της. Το 1824 φαίνεται ότι έγινε μια παρασκηνιακή διεθνής συμφωνία αλλά ήταν πια αργά. Η Μ. Βρετανία είχε πάρει το πάνω χέρι με τον καταστροφικό εμφύλιο που προκάλεσε. Το προσωρινό πολίτευμα καταργήθηκε ομόφωνα στη β΄ Επίδαυρο (1826), αλλά οι κοραϊστές το επανέφεραν παράτυπα ως οριστικό το 1827, οργισμένοι από την εκλογή του Καποδίστρια.

Η διαμάχη Φοίνικα-Αθηνάς αποτυπώνεται σε καίρια σημεία του αγώνα. Η κορύφωσή της ξεκινά το 1829 όταν ο Καποδίστριας επαναφέρει ως έμβλημα του κράτους τον Φοίνικα, δημιουργώντας και το εθνικό νόμισμα, ενώ ακόμα το κράτος δεν έχει επίσημα ούτε την αυτονομία του. Η οργή του Κοραή ξεχειλίζει. Οι ύβρεις και οι συκοφαντίες ξεπερνούν κάθε όριο και συνεχίζονται αμείωτες και μετά την δολοφονία του Καποδίστρια. Το πλέον κωμικοτραγικό που αποφεύγει να αναφέρει η ιστορία, είναι ότι ο Καποδίστριας χαρακτηρίζεται «χριστιανός τουρκίζων & νεκροθάφτης της Ελλάδος» και ο Κοραής τον διέβαλε και τον χαρακτήρισε έτσι, υπερασπιζόμενος το «ορθό χριστιανικό πνεύμα» που καταρράκωσε ο Καποδίστριας. Έξαλλος ο Κοραής κατήγγειλε σε υποσημείωση ότι η Γενική Εφημερίδα της 28/9/1829 δεν έφερε πλέον ως έμβλημα την Αθηνά. Λίγο πριν το 1860 κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση της ιστορίας του Τρικούπη και το κοραϊκό μένος κατά του Καποδίστρια-Φοίνικα δεν είχε ξεθυμάνει. Παρά την αστεία αποσυσχέτιση της Φιλικής από τον Καποδίστρια, ο Σπυρίδων Τρικούπης αναγκάζεται να παραδεχθεί ότι δικαιωματικό σύμβολο της Εταιρείας υπήρξε ο Φοίνικας. Ταυτίζεται έτσι με τον Finlay, που θα υποστηρίξει ότι η Επανάσταση του Υψηλάντη έγινε από την Ορθόδοξης ταυτότητας Φιλική Εταιρεία, αλλά ο αγώνας για την Γραικική Ανεξαρτησία έγινε από τον λαό τον οποίο ενέπνευσε η Γαλλική Επανάσταση.

Ενώ ο Καποδίστριας έχει δεσμευτεί και επίσημα το 1826 να μην αποκαλύψει την αρχηγική του θέση στη Φιλική Εταιρεία, το 1833 ξεκινά η επίσημη μάχη για το «ποια ήταν η Φιλική Εταιρεία» και ποιος έχει δικαίωμα να καθορίσει το κράτος που προέκυψε. Σύμφωνα με τους κοραϊστές, οι καποδιστριακοί δεν έχουν κανένα δικαίωμα επί των κρατικών θεσμών, εφόσον την Επανάσταση οργάνωσε η βολταιρίζουσα ελληνόφωνη νεωτερικότητα μέσω της Εταιρείας «Αθηνά».

Τραγική ειρωνεία: ενώ η κοραϊκή πλευρά έδωσε τα ρέστα της από το 1826 ως το 1845, προσπαθώντας να εντάξει τον Ξάνθο στο -καποδιστριακής κοπής- σκαρίφημα της Οδησσού, ως απόδειξη της δικής της παρουσίας στην «ίδρυση της Εταιρείας», ενώ το διάτρητο αφήγημα του Εμ. Ξάνθου έχει μείνει επί ενάμιση αιώνα στο απυρόβλητο και οι ανέκδοτες προεκδόσεις του παραμένουν καλά προστατευμένες από «αδιάκριτα βλέμματα φοιτητών», εμφανίστηκε -200 χρόνια από την ίδρυση της Εταιρείας- ο ίδιος ο Ξάνθος, να επιβεβαιώσει με το διατηρημένο αρχείο του (δημοσιεύτηκε: 1997-2014) την κατεύθυνση προς την οποία είχε υποχρεωθεί να ψεύδεται.

Επί μισόν αιώνα η ιστορική έρευνα στην Ελλάδα αναλώθηκε κατά πλειοψηφία στην κατάρριψη της «Αγίας Λαύρας» και του συμβολισμού που έφερε η 25^η Μαρτίου. Μπορεί πλέον ν’ ασχοληθεί με την κατάρριψη των «Τριών Ιεραρχών» και του συμβολισμού που έφερε η 27^η Φεβρουαρίου.

Στις 17/2/1821 ο Υψηλάντης πληροφορούσε το στενό του κύκλο:

Ήλθεν η ώρα … Εγώ με τους αδελφούς μου αφήνομεν την γην της Ρωσσίας και απερνούμεν εις Ιάσιον. Εκεί προετοίμασα τα πάντα και την πρώτην Κυριακήν της Αγίας Τεσσαρακοστής, της ονομαζομένης της Ορθοδοξίας υψώνω εις Ιάσιον την Σημαίαν της ελευθερίας της πατρίδος μας.

Κυριακή της Ορθοδοξίας το 1821 ήταν η 27^η Φεβρουαρίου

Όσο για τον Καποδίστρια: απηύθυνε έκκληση υπέρ της χριστιανικής Επανάστασης ανήμερα το Πάσχα του 1819 από την Κέρκυρα.

Άραγε ποιος «ανίσταται» το 1821 και εκ ποιου «ολισθήματος»; Η εικόνα είναι από το το «Τίμιο και Φιλογενές Εμπορικόν Σύστημα Κωνσταντινουπόλεως Η ΑΝΟΡΘΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΣ» που το 1813 διακήρυξε ότι το εμπόριο είναι «το μέσον το οποίον η θεία Πρόνοια μετεχειρίσθη δια να ανεγείρη το Γένος, προσκαλούσα τας Μούσας εις τον πάτριον αυτών Ελικώνα»

Στέργιος Π. Ζυγούρας   

Πηγή: Το καραβάκι της ιστορίας