Εἰσαγωγὴ στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα - ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης

 Εἰσαγωγὴ στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα

   Φτάσαμε, ἀγαπητοί μου, στὸ τέλος τῆς μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Στὸ διάστημα αὐτὸ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς κάλεσε νὰ προετοιμαστοῦμε γιὰ νὰ ἑορτάσουμε τὸ Πάσχα. Ὁ Θεὸς ξέρει πόσες ψυχὲς ἑτοιμάστηκαν, ἄφησαν τὸ βασίλειο τοῦ σκότους καὶ μπῆκαν στὸ βασίλειο τοῦ φωτός, μὲ δάκρυα καθαρτικὰ ὅπως τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας.

Τώρα μπαίνουμε στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Τὴ λέμε Μεγάλη ὄχι γιατὶ διαρκεῖ χρονικῶς περισσότερο ἀπὸ τὶς ἄλλες ἑβδομάδες τοῦ ἔτους, ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἑορτάζουμε κατ᾽ αὐτὴν εἶνε τρισμέγιστα. Τώρα ἔρχεται στὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ ἡ συγκλονιστικὴ ἐκείνη ὥρα γιὰ τὴν ὁποία ὁ ἴδιος εἶπε· «Πάτερ, σῶσόν με ἐκ τῆς ὥρας ταύτης. ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἦλθον εἰς τὴν ὥραν ταύτην»(Ἰω. 12,27)· εἶνε ἡ ὥρα ποὺ ὁ Χριστὸς ἐπάνω στὸ σταυρὸ θ᾽ ἁπλώσῃ ματωμένα τὰ πανάχραντα χέρια του καὶ θὰ προσφέρῃ θυσία τὸν ἑαυτό του γιὰ τὴ σωτηρία μας.

Ἂν κάποιος σωθῇ ἀπὸ ἔνα σωματικὸ κίνδυνο, μικρὴ εἶνε ἡ σωτηρία. Ἡ μεγάλη καὶ αἰώνια σωτηρία εἶνε αὐτὴ ποὺ μᾶς χάρισε τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ ὁ Κύριος· ὅτι «τὸ αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ …καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας» (Α΄ Ἰω. 1,7). Ἔτσι ἔκτοτε, διὰ τῆς θείας κοινωνίας, μετέχουμε στὴν αἰώνια σωτηρία, γινόμαστε μέτοχοι τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ σταυροῦ. Ἀρχίζει λοιπὸν ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἢ –ἐπιτρέψτε μου τὴν ἔκφρασι– ἀνοίγει κινηματογράφος. Δὲν πρόκειται γιὰ κινηματογράφο τοῦ διαβόλου· εἶνε πνευματικὸς κινηματογράφος, προβάλλει κάθε μέρα καὶ μία ἐξαίσια ταινία.

* * *

Τὴ Μεγάλη Δευτέρα, στὴν ἀρχὴ τοῦ θείου δράματος, στὴν ὀθόνη βλέπουμε ἕνα νέο ποὺ λάμπει· εἶνε ὁ Ἰωσὴφ ὁ πάγκαλος. Ἦταν παιδὶ τοῦ Ἰακώβ, προτελευταῖος στὴ σειρὰ τῶν δώδεκα υἱῶν του. Γιὰ τὸ πατρικό του αὐτὸς ἦταν ὅλη ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Θεωρεῖται τύπος τοῦ Χριστοῦ. Ὅ,τι συνέβη στὸν Ἰωσήφ, θὰ συνέβαινε σὲ μείζονα κλίμακα στὸ Χριστό. Φθονήθηκε ἀπὸ τ᾽ ἀδέρφια του ὁ Ἰωσήφ; φθονήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους ὁ Χριστός. Πουλήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς του ὁ Ἰωσήφ; πουλήθηκε ἀπὸ τὸ μαθητή του ὁ Χριστός. Συκοφαντήθηκε ἀπὸ τὴν Αἰγυπτία ὁ Ἰωσήφ; συκοφαντήθηκε ἀπὸ τὴ συναγωγὴ ὁ Χριστός. Φυλακίστηκε στὴν Αἴγυπτο ὁ Ἰωσήφ; φυλακίστηκε στὸ πραιτώριο ὁ Χριστός. Βγῆκε δικαιωμένος ἀπὸ τὴ φυλακὴ ὁ Ἰωσήφ; βγῆκε νικητὴς τοῦ θανάτου ὁ Χριστὸς ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου τριήμερος. Ἔγινε ἀντιβασιλιᾶς τῆς Αἰγύπτου ὁ Ἰωσήφ; ἔγινε «βασιλεὺς βασιλέων» ὁ Χριστός(Ἀπ. 19,16). Ἔθρεψε μὲ σιτάρι καὶ ἔσωσε τὸ λαὸ ὁ Ἰωσήφ; ἔσωσε καὶ τρέφει τὸν κόσμο ὁ Χριστὸς σωματικὰ καὶ πνευματικὰ μὲ τὸν «ἄρτον τῆς ζωῆς»(Ἰω. 6,35,48).

Τὴ Μεγάλη Τρίτη στὴν ὀθόνη προβάλλουν δέκα παρθένες, κοπέλλες στὸ ἄνθος τῆς ἡλικίας τους, ἀπὸ τὴν παραβολὴ τοῦ Εὐαγγελίου (βλ. Ματθ. 25,1-13). Κρατοῦν λαμπάδες τὴ νύχτα καὶ περιμένουν νὰ συνοδεύσουν τὸ Νυμφίο. Νυστάζουν κι ἀποκοιμοῦνται ὅταν ξαφνικὰ ἀκούγεται «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται…»(Ματθ. 25,6). Οἱ πέντε ἔχουν λάδι, ἀνάβουν τὶς λαμπάδες, μετέχουν στοὺς γάμους· οἱ ἄλλες πέντε μένουν ἔξω, γιατὶ τὸ λάδι τους ἔχει τελειώσει. Ἡ παραβολὴ διδάσκει, ὅτι εἶνε μεγάλο πρᾶγμα ἡ παρθενία, ἀνώτερο ἀπὸ τὸ γάμο, ἀλλὰ μόνη δὲν σῴζει ἐὰν δὲν συνοδεύεται ἀπὸ ἀγάπη καὶ ἐλεημοσύνη. Διδάσκει ἐπίσης, νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι, γιατὶ σὲ στιγμὴ ποὺ δὲν περιμένουμε θ᾽ ἀκουστῇ «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται», καὶ χαρὰ σὲ ὅποιους θὰ τὸν ὑποδεχθοῦν ἕτοιμοι.

Τὴ Μεγάλη Τετάρτη στὴν ὀθόνη παρουσιάζεται μία γυναίκα πόρνη ποὺ μετανόησε. Πλησίασε μὲ δάκρυα τὸ Χριστό, μύρωσε τὰ πόδια του μὲ πολύτιμο μύρο, καὶ τὰ σκούπισε κάνοντας πετσέττα τὰ μαλλιά της. Καὶ ὁ Χριστὸς εἶπε· «Ἀφέωνται αἱ ἁμαρτίαι αὐτῆς αἱ πολλαί, ὅτι ἠγάπησε πολύ» (Λουκ. 7,47). Αὐτὴ τὴν σωτήρια μετάνοια ψάλλει ἡ Κασσιανὴ στὸ ἐμπνευσμένο τροπάριο «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή…»(δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.). ⃝

Τὴ Μεγάλη Πέμπτη τὸ βράδυ στὸν «κινηματογράφο» τῆς Ἐκκλησίας βλέπουμε κυρίως ἕνα τραπέζι. Δὲν μοιάζει τὸ τραπέζι αὐτὸ μὲ τὰ κοσμικὰ γεύματα καὶ δεῖπνα, στὰ ὁποῖα κάθονται χωρὶς προσευχὴ καὶ φλυαροῦν καὶ αἰσχρολογοῦν καὶ βλασφημοῦν. Ἐδῶ πρόκειται γιὰ τραπέζι οὐράνιο, γιὰ τὸ τραπέζι τῆς ἀγάπης ποὺ ἔστρωσε ὁ Χριστὸς τὴν τελευταία αὐτὴ νύχτα τῆς ἐπιγείου ζωῆς του καὶ παρέθεσε στοὺς δώδεκα μαθητάς του. Κατὰ τὴ διάρκεια αὐτοῦ τοῦ μυστικοῦ δείπνου, σὲ μιὰ στιγμὴ σηκώνεται, παίρνει στὰ ἄχραντα χέρια του τὸ ψωμὶ αὐτὸ ποὺ τρῶμε, τὸν ἄρτον ποὺ «καρδίαν ἀνθρώπου στηρίζει»(Ψαλμ. 103,15), τὸ εὐλογεῖ καὶ λέει· «Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου». Μετὰ παίρνει τὸ ποτήρι μὲ τὸ κρασί, τὸ εὐλογεῖ καὶ λέει· «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν»(Ματθ. 26,26-27 & θεία Λειτ.). Μετέβαλε τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ σῶμα καὶ αἷμα του, τὸ μετέδωσε τοὺς ἀποστόλους, καὶ τοὺς ἔδωσε ἐντολὴ νὰ κάνουν τὸ ἴδιο καὶ αὐτοὶ διὰ παντός. Μὲ ὅσα εἶπε καὶ ἔπραξε τὴ νύχτα αὐτὴ θέσπισε τὸ ὕψιστο μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας του, τὴν θεία εὐχαριστία, ποὺ εἶνε ἡ καρδιὰ τῆς λατρείας καὶ τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν του. Ὅπως ἐκεῖνος κάλεσε τότε τοὺς μαθητάς του νὰ κοινωνήσουν, ἔτσι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας μὲ τὸ στόμα τοῦ ἱερέως καλεῖ ὅλους τοὺς πιστοὺς νὰ μεταλάβουν λέγοντας «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε» (θ. Λειτ.). Στὸ μυστήριο αὐτὸ τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ μὲ τὴν ἐπίκλησι τοῦ ἁγίου Πνεύματος μεταβάλλεται σὲ σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, οἱ πιστοὶ ἑνώνονται μὲ τὸ Χριστό, καὶ αὐτὴ ἡ θεία κοινωνία συνεχίζεται διὰ μέσου τῶν αἰώνων. ⃝

Τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ ὁ «κινηματογράφος» δείχνει κινήσεις μέσα στὸ σκοτάδι. Ὄχλος μὲ φανάρια καὶ λαμπάδες, ὑπηρέτες τῶν ἀρχιερέων καὶ πρεσβυτέρων μὲ μαχαίρια καὶ ῥόπαλα, στρατιῶτες μὲ ὅπλα, βαδίζουν, τρέχουν, καὶ μὲ ὁδηγὸ τὸν Ἰούδα μπαίνουν σ᾽ ἕνα κῆπο καὶ ψάχνουν. Ὁ καταζητούμενος βγαίνει μπροστά τους. –Ποιόν ζητᾶτε; –Τὸν Ἰησοῦ τὸ Ναζωραῖο. –«Ἐγώ εἰμι» (Ἰω. 18, 5). Παραδίδεται στὰ χέρια τους. Ὁ Πέτρος βγάζει μαχαίρι καὶ χτυπάει, ὁ Χριστὸς τὸν νουθετεῖ καὶ θεραπεύει τὸ τραῦμα. Ἀκολουθεῖ μία παρῳδία δίκης ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς μὲ ψευδομάρτυρες. Πηγαίνουν καὶ στὸν Πιλᾶτο, νὰ ἐπικυρώσῃ τὴν εἰλημμένη ἀπόφασί τους. Οὐρλιάζουν σὰν λύκοι καὶ σκυλιὰ «Σταύρωσον σταύρωσον αὐτόν»(Λουκ. 23,21. Ἰω. 19,6). Ὁ Ναζωραῖος καὶ προτοῦ νὰ δικαστῇ θεωρεῖται ἤδη κατάδικος καὶ δέχεται κάθε ψυχικὸ ἐξευτελισμὸ καὶ σωματικὴ κακουχία. Τέλος ὁδηγεῖται στὸ Γολγοθᾶ καὶ ὑψώνεται στὸ σταυρό. Ἀκούγεται ἡ φωνή του «Θεέ μου Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες;»(Ψαλμ. 21,2 = Ματθ. 27,46). Καὶ λίγο πρὶν ἐκπνεύσῃ ἀνάμεσα σὲ δύο κουκούργους, ἀνοίγει τὸν παράδεισο στὸν ἕνα ἀπὸ αὐτούς.  

Τὸ Μέγα Σάββατο ὁ «κινηματογράφος» δείχνει τὸν Ἰωσὴφ τὸν Ἀριμαθαῖο. Τολμᾷ καὶ παρουσιάζεται στὸν Πιλᾶτο, ζητώντας τὴν ἄδεια ταφῆς. Ὁ Πιλᾶτος διαπιστώνει ὅτι ὄντως ὁ Ναζωραῖος εἶνε νεκρὸς καὶ δίνει τὴν ἄδεια. Τώρα πλέον ὁ Ἰωσὴφ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Νικοδήμου καὶ τῶν μυροφόρων γυναικῶν κατεβάζει μὲ χέρια ποὺ τρέμουν μέσα σὲ καθαρὸ σεντόνι τὸ ἄχραντο σῶμα τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τὸ σταυρό, τὸ μυρώνει μὲ ἀρώματα, τὸ τυλίγει μὲ τὰ ὀθόνια καὶ τὸ ἐνταφιάζει σὲ δικό του καινούργιο μνημεῖο, κοντὰ ἐκεῖ στὸ Γολγοθᾶ, μὲ δέος καὶ τιμή. Τέλος μὲ μία μεγάλη λίθινη πλάκα κλείνει τὸ ἄνοιγμα τοῦ τάφου, ὁ ὁποῖος σφραγίζεται καὶ φρουρεῖται. Ἀκολουθεῖ ὁ Ἐπιτάφιος θρῆνος σὲ κλίμα χαρμολύπης καὶ μὲ ὕμνους λατρείας στὸν Λυτρωτὴ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους γιὰ τὴν σωτηρία, τὴν ὁποίαν «εἰργάσατο ἐν μέσῳ τῆς γῆς» (Στ΄ ὥρα). Αὐτοὺς τοὺς ὕμνους συνεχίζει τώρα ἡ Ἐκκλησία πλέκοντας ἐγκώμια στὸ Νικητὴ τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου καὶ προσδοκώντας σύντομα τὴν ἀνάστασί του.

* * *

Στὸ τέλος τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, ἀγαπητοί μου, ἀφοῦ θὰ ἔχῃ πλέον δοθῆ ἐπὶ τῆς γῆς ἡ μεγάλη μάχη καὶ ὁ Χριστὸς θὰ ἔχῃ καταγάγει τὸν αἰώνιο θρίαμβό του, οἱ κραυγὲς καὶ ἡ ταραχὴ θὰ κοπάσουν. Σιγὴ γαλήνης θὰ βασιλεύῃ. Τότε ὅμως ἡ μεγάλη σύγκρουσι θὰ μεταφερθῇ γιὰ νὰ ὁλοκληρωθῇ στὸ ἄλλο μέτωπο· ἐκ τῶν ἐπιγείων στὰ καταχθόνια. Ἐκεῖ θὰ συντριβοῦν οἱ χαλκὲς πύλες τοῦ ᾅδου, οἱ δεσμῶτες θὰ ἐλευθερωθοῦν, ὁ διάβολος θὰ ἡττηθῇ καὶ ὁ Χριστὸς θὰ στήσῃ παντοῦ τὸ τρόπαιό του. Οἱ μαθηταὶ θὰ πενθοῦν, οἱ ἀρχιερεῖς θὰ βαυκαλίζωνται ὅτι νίκησαν τὸν ἐνοχλητικὸ ἀντίπαλο, οἱ φρουροὶ θὰ φρουροῦν, ἀλλὰ τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς ὅλα θ᾽ ἀλλάξουν!

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης