Περί χειροτονιών υπό αιρετικών
Επισκόπων, ενεργούντων εντός της Εκκλησίας
Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου
‘’Αι χειροτονίαι Κληρικών Ορθοδόξων γενόμεναι υπό Επισκόπων αιρετικών μεν, αλλ’ ενεργούντων εντός της Εκκλησίας, ουδέποτε ετέθησαν εν αμφιβόλω υπό της Εκκλησίας, ουδ’ εχρειάσθη δι’ αυτάς εφαρμογή «οικονομίας»’’*, επισημαίνει ο Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος. Δυστυχώς εξακολουθούν να προβάλλονται λανθασμένα οι περιπτώσεις του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων και Αγίου Ανατολίου Κωνσταντινουπόλεως, καθότι αυτό υπηρετεί τη μονομέρεια στο ‘’Ουκρανικό’’. Το ‘’ενεργούντων εντός της Εκκλησίας’’, που επισημαίνει ο Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος εκφράζοντας τη θέση της Εκκλησίας μας, γιατί το προσπερνούν;
Αυτό με σαφήνεια το τονίζει ο π. Επιφάνιος. Η αξιολόγηση αντιθέτων επισημάνσεων ως δήθεν αποτελεσμάτων ‘’εμπεριστατωμένης μελέτης’’, ουδόλως δύναται να καταρρίψει τις ορθές εκκλησιαστικές επισημάνσεις του π. Επιφανίου. Δυστυχώς το ‘’Ουκρανικό’’, πέραν των άλλων ατόπων και του λυπηρού κλονισμού της Εκκλησιαστικής ενότητας, έγινε αφορμή κατάρριψης, με ενθουσιαστικό τρόπο μάλιστα, ορθών εκκλησιαστικών επισημάνσεων του π. Επιφανίου, του μεγάλου αυτού Κανονολόγου της Εκκλησίας μας, ο οποίος υπέδειξε τον εκκλησιαστικό τρόπο ερμηνείας των Ιερών Κανόνων.
‘’Άλλο ο κηρύσσων με αιρετικά φρονήματα, αλλά μη εξελθών εκ της Εκκλησίας, μηδέ αποκοπείς υπ’ αυτής, και άλλο ο εξελθών αυτοβούλως εκ της Εκκλησίας (και ιδρύσας ίδίαν ‘’Εκκλησίαν’’ ή προσχωρήσας εις ετέραν τοιάυτην, αιρετικήν ή σχισματικήν), ή αποκοπείς υπό της Εκκλησίας κατόπιν δίκης ή καταδίκης’’*, σημειώνει ο Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος. Σαφέστατα ο Γέροντας Επιφάνιος διακρίνει τις χειροτονίες που έγιναν υπό μη καθηρημένων Επισκόπων και μη εξελθόντων εκ της Εκκλησίας.
Είναι ξεκάθαρο αυτό που τονίζει ο π. Επιφάνιος με το ‘’μη εξελθών εκ της Εκκλησίας’’ και το ‘’μηδέ αποκοπείς υπ’ αυτής’’. Επίσης είναι ξεκάθαρο αυτό που τονίζει με το ‘’εξελθών αυτοβούλως εκ της Εκκλησίας (και ιδρύσας ίδίαν ‘’Εκκλησίαν’’). Αυτοί και αυτοβούλως εγκατέλειψαν την Εκκλησία και ιδίαν σχισματικήν ‘’Εκκλησίαν’’ ίδρυσαν. Πως λοιπόν ανακάλυψαν τέτοια ‘’συνέχεια’’, οι εμμένοντες στη μονομέρεια στο ‘’Ουκρανικό’’;
Δυστυχώς εφευρέθηκαν άτοπα επιχειρήματα από τη μονομέρεια στο ‘’Ουκρανικό’’, για να δικαιολογηθεί η θέση, ότι δεν χρειαζόταν ούτε χρήση οικονομίας για τις ‘’χειροτονίες’’ που έγιναν από καθηρημένους σχισματικούς, ομιλώντας περί συνέχισης της Αποστολικής διαδοχής στους καθηρημένους σχισματικούς, με την έννοια της συνέχισης της χάριτος της Αρχιερωσύνης και μετά τις καθαιρέσεις, οι οποίες μάλιστα έγιναν Πανορθοδόξως αποδεκτές.
Σε επιστολιμαία απάντηση του Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, στην εφημερίδα ‘’Η Φωνή της Ορθοδοξίας’’, ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής : ‘’Υπήρξαν κατά καιρούς Επίσκοποι, και μάλιστα και Πατριάρχαι, οι οποίοι, παρόλον ότι περιέπεσαν εις αιρέσεις, τας οποίας εκήρυττον δημοσία, εν τούτοις δεν καταδικάσθηκαν μέχρις του θανάτου αυτών, αλλ’ απέθανον επισκοπεύοντες ή πατριαρχεύοντες!’’ Οι χειροτονίες των σχισματικών έγιναν υπό κανονικών Επισκοπευόντων; Γιατί προβάλλουν τέτοιες απαράδεκτες θέσεις;
Το ότι δεν υπήρχε κατά τη λανθασμένη άποψή τους, ούτε χρεία οικονομίας, καθότι δεν διεκόπη η Αποστολική διαδοχή, όπως ισχυρίζοντο αναφερόμενοι σε αδιάκοπη Αρχιερωσύνη, οδηγούσε παρεπόμενα στην εξουδετέρωση της βαρύτατης εκκλησιαστικής ποινής της καθαίρεσης. Θεωρήθηκαν κατ’ ουσίαν οι καθαιρέσεις των σχισματικών ως μηδέποτε υπάρξασες. Με τέτοια χαλαρότητα είδαν τον εμπαιγμό του Αγίου Πνεύματος εκ μέρους των καθηρημένων σχισματικών, αυτών που χωρίς Αρχιερωσύνη και Ιερωσύνη ξεγελούσαν το πλήθος πιστών που τους ακολούθησαν στο έγκλημα του σχίσματος, ότι δήθεν τελούσαν τα Άγια Μυστήρια της Εκκλησίας μας.
Έχουν αντιληφθεί σε τι ατραπούς οδήγησαν με τέτοιες ‘’εμπεριστατωμένες μελέτες’’, όσους τους ακολούθησαν στο ζήτημα τούτο; Στην περίπτωση του Ουκρανικού είχαμε καθαιρέσεις αποδεκτές από ολόκληρη την Εκκλησία για το ‘’έγκλημα του σχίσματος’’ κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Τουλάχιστον γι’ αυτούς που παρέσυραν με τις απαράδεκτες θέσεις τους, η πρέπουσα ανασκευή είναι επιβεβλημένη. Κάποιοι όμως και μυριάδες φορές να διαβάσουν αυτά που επισημαίνει ο Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος για το θέμα τούτο εκφράζοντας τη θέση της Εκκλησίας μας, δεν πρόκειται να υπάρξει εκ μέρους των οποιαδήποτε φιλότιμη προσπάθεια ανασκευής.
*‘’Τα δύο άκρα’’ , Αρχιμανδρίτου Επιφανίου Ι. Θεοδωροπούλου, Έκδοσις Ιερού Ησυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος.
Μιας και αναφέραμε τον π. Επιφάνιο, ας δούμε λίγο πιο ολοκληρωμένη την σκέψη του πάνω σε αυτό το θέμα. Σε ένα από τα καλύτερα βιβλία του π. Επιφάνιου που κυκλοφόρησαν τελευταία είναι και το «Γευσασθε και Ίδετε», το οποίο εκκλησιολογικά είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Εκεί λοιπόν, στην πρώτη κιόλας σελίδα (σελ. 9 στο βιβλίο) λέει τα εξής σχετικά με το θέμα μας: «Η Εκκλησία πιστεύει ότι είναι φορέας και ο ταμιούχος της χάριτος. Έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία και δεν υπάρχει χάρη. Η χάρη υπάρχει μέσα στην Εκκλησία. Έξω από την Εκκλησία, ό,τι γίνεται, γίνεται μηχανικά. Όταν η Εκκλησία δεχθεί κάποιον, ένα ΠΑΠΙΚΟ ή έναν ΑΓΓΛΙΚΑΝΟ, είναι στο χέρι της τι θα κάνει, εάν θα εφαρμόσει ακρίβεια και θα πει: ''εγώ δεν αναγνωρίζω τίποτα που έγινε έξω από εμέ'', και θα τον βαπτίσει εκ νέου, και θα τον μυρώσει, και θα τον χειροτονήσει, ή αν, εφαρμόζουσα οικονομία, θα τον δεχθεί δια χρίσματος ή, ενδεχομένως, θα ΔΕΧΘΕΙ και την ΙΕΡΩΣΥΝΗ του, η οποία αποκτά κύρος από την στιγμή που θα τη δεχθεί η Εκκλησία, όχι προηγουμένως». Τα παραπάνω περισσότερο από όλους (θα έλεγα, μπορεί και όχι) τα εφάρμοσε η Εκκλησία της Ρωσίας. Οπότε, η θέση του αρθρογράφου μπορεί μεν να είναι ορθή, μπορεί και όχι (άλλο θέμα αυτό)· αλλά η θέση του π. Επιφάνιου είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με αυτή του αρθρογράφου. Τα αναφερόμενα λόγια του πατρός στο άρθρο δεν εξυπηρετούν την περίπτωση του Ουκρανικού. Είναι δύο διαφορετικές περιπτώσεις. Στην μία περίπτωση (αιρετικοί μη καθηρημένοι) έχουμε κύρος ιερωσύνης κατ' ακρίβεια, στην άλλη (αιρετικούς είτε καθηρημένου είτε εκτός Εκκλησίας) έχουμε πάλι κύρος ιεροσύνης αλλά αυτή τη φορά κατ' οικονομία ΑΠΟ την Εκκλησία που την δίνει. Γενικά το εν λόγω βιβλίο του πατρός έχει αρκετές σχετικές τοποθετήσεις και εξηγήσεις πολυτρόπως· οπότε αρκούμαστε σε μία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕφόσον η Εκκλησία εν Συνόδω αποφάσισε, -θυμίζω ότι πρώτα επανέφερε την Ουκρανια στην Κωνσταντινουπολη- εμείς θα βγούμε ανώτεροι; Ας σοβαρευτούμε επιτέλους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕξάλλου ας διερωτηθουμε: οι σλαβικές Εκκλησίες που δεν αναγνώρισαν την Εκκλησία της Ουκρανίας ακόμα, το έκαναν για Κανονικούς λόγους ή πολιτικούς; Ας μη γελιομαστε.... Όλες οι σλαβικές Εκκλησίες έχουν καταπατήσει σωρεία Κανόνων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο κείμενο αυτό απαντά σε όσους με προβολές κατέρριπταν τις ορθές εκκλησιαστικές επισημάνσεις του π. Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου για το εν λόγω ζήτημα, οι οποίοι ήθελαν να συνεχίζεται η Αποστολική διαδοχή, όσον αφορά την Αρχιερωσύνη και ότι δεν χρειαζόταν δήθεν εφαρμογή οικονομίας. Έφεραν μάλιστα και τα παραδείγματα του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων και Αγίου Ανατολίου Κωνσταντινουπόλεως, ότι δήθεν από καθηρημένους είχαν χειροτονηθεί, οι οποίοι όμως αν και αιρετικοί δεν είχαν καθαιρεθεί και ενεργούσαν εντός της Εκκλησίας, γι΄ αυτό δεν χρειάσθηκε εφαρμογή οικονομίας. Αυτό πραγματεύεται το κείμενο. Σε αυτά που γράφει το κείμενο, που κατ’ ουσίαν τις εκκλησιαστικές επισημάνσεις του π. Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου προβάλλει, εσείς διαφωνείτε;
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο επόμενο κείμενο θα αναφέρεται στο Συνοδικό κάλλος της Εκκλησίας.
Β.Χ.
Για όλα τα κείμενα η απάντηση είναι μία. Το ρωσικό ρούβλι ή ρούβλι (ρωσικά: рубль rublʹ, πληθυντικός: рубли́ rubli; σύμβολο: ₽, руб; κωδικός: RUB) είναι το νόμισμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
ΔιαγραφήΌσον αφορά την παρατήρηση του κ. Αμφιλόχιου Τατάρωφ δεν ευσταθεί, γιατί το κείμενό μου απαντά σε αυτούς που έλεγαν ότι δεν υπήρχε χρεία εφαρμογής οικονομίας για χειρονομίες που έγιναν από καθηρημένους σχισματικούς, φέρνοντας μάλιστα τα παραδείγματα του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων και Αγίου Ανατολίου Κωνσταντινουπόλεως και γι’ αυτό έγραψα τις ορθές εκκλησιαστικές επισημάνσεις του π. Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒ.Χ.
Ναι κατάλαβα τι εννοείτε. Έχω να παρακολουθήσω το θέμα του Ουκρανικού πολύ καιρό και πολλούς από τους ισχυρισμούς που προβάλλονται (αμφότερα) προφανώς μου διαφεύγουν· πρώτη φορά ακούω πως η αποκατάσταση στους ουκρανούς ως προς το μυστήριο της ιερωσύνης δεν έγινε (κατ' οικονομία) από την Εκκλησία της Κπόλεως, αλλά κατ' ακρίβεια υφίστατο ούτως ή άλλως. Είχα μείνει με την επίσημη θέση του Πατριαρχείου πως η ενέργεια αυτή ήταν οικονομία σχετική με εκείνη των Μελιτιανών κατά την Α' Οικουμενική Σύνοδο. Είχα την εντύπωση πως ισχυρίζεστε πως η Εκκλησία μας δεν δύναται να αποκαταστήσει άνευ χειροτονίας αιρετικούς-σχισματικούς που χειροτονήθηκαν και μεγάλωσαν εκτός Ορθοδοξίας (πχ Ουκρανικό). Ασχέτως ποιο είναι το σωστό πάνω σε αυτό το θέμα, η θέση του πατρός είναι πως δύναται η Εκκλησία κατ' οικονομία να ενεργήσει έτσι και σε αυτή την περίπτωση, δηλαδή να αποκαταστήσει αιρετικούς-σχισματικούς (που δεν έλαβαν μυστήριο από «αιρετικό» ορθόδοξο) άνευ βαπτίσματος ή εκ νέου χειροτονίας στην περίπτωση της ιερωσύνης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤώρα, κατά πόσο δίκιο έχουν οι μεν ή οι δε ή άλλοι είναι μεγάλο θέμα και δυστυχώς διάλογοι με μερικά κλικς δεν γίνονται. Άλλωστε κάθε θέμα επικαιρότητας που ανακύπτει οι γνώμες δεν είναι λίγες, είναι πολλές. Το δείχνει βέβαια και η περίπτωση της πανδημίας αυτό.
Πάντως μου κάνει εντύπωση πως υπάρχουν γνώμες που ισχυρίζονται πως η αποκατάσταση δεν έγινε κατ' οικονομία από την Εκκλησία της Κπόλεως, αλλά υφίστατο κατ' ακρίβεια με χρήση των ήδη αναφερόμενων επιχειρημάτων. Μου ακούγεται αρκετά κουλό αυτό. Μήπως ο ισχυρισμός είναι πως ναι μεν έγινε κατ' οικονομία απλώς κάνουν χρήση άστοχων επιχειρημάτων; Δηλαδή, ενώ ισχυρίζονται πως η αποκατάσταση έγινε κατ' οικονομία από το Πατριαρχείο, αλλά επιστρατεύουν επιχειρήματα άστοχα όπως των αγίων Κυρίλλου και Ανατόλιου που όντως εκεί δεν υφίστατο κάποια οικονομία, αλλά η κανονικότητα. Το λέω αυτό, διότι τώρα που τα γράφω όντως θυμάμαι περιπτώσεις άρθρων που ισχυρίζονταν την ορθότητα της κατ' οικονομία (όχι κατ' ακρίβειας) αποκατάστασης επιστρατεύοντας μαζί με εύστοχα επιχειρήματα και άστοχα· συγκεκριμένα κιόλας αυτά των αγίων Κυρίλλου και Ανατόλιου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥΓ. Αυτά ως επισημάνσεις όχι ότι θα κάνουμε κάποιο διάλογο, άλλωστε όπως είπα διάλογοι με μερικά κλικς δεν γίνονται. Αν υπάρχει κάτι ωφέλιμο στα άρθρα ή στα σχόλια του οποιουδήποτε, είναι καλοδεχούμενο.
κ. Γιάννου
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχετε απόλυτο δίκιο.
Άλλωστε ο καθένας εξ ιδίων κρίνει τα αλλότρια...
π. ΑΚΓ
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν η Ρωσία ήθελε, δεν θα υπήρχε πρόβλημα στην Ουκρανία, αλλά γιατί δεν θέλει;