Χριστιανοί και… Συνωμοσιολογία - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Χριστιανοί και… Συνωμοσιολογία

 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*

Εδώ και ένα χρόνο, η χώρα μας αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης, βρίσκονται μέσα σε μία οδυνηρή περιδίνηση η οποία φαίνεται να έχει εξουθενώσει ακόμη και τα πλέον ισχυρά κράτη. Εκατόμβες νεκρών (η Αμερική μετράει περισσότερους νεκρούς ακόμη και από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο…), οικονομίες στα όρια της χρεοκοπίας, συστήματα Υγείας να καταρρέουν, ενώ οι άνθρωποι βρίσκονται μέσα σε μία «μέγγενη»! Απ’ τη μια ο φόβος της ασθένειας και του θανάτου και απ’ την άλλη ο περιορισμός που προκαλούν τα μέτρα των Κυβερνήσεων, σε πολλές απ’ τις  αυτονόητες, μέχρι σήμερα, ελευθερίες μας.

Η πλειονότητα του πληθυσμού, κυρίως οι ηλικίες κάτω από τα πενήντα, δεν έχουν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις υγειονομικής κρίσης. Τέτοιες που να έχουν προκαλέσει τόσο μεγάλα προβλήματα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι μεγαλύτεροι έχουν ζήσει τουλάχιστον τις δυσκολίες της μεταπολεμικής περιόδου και μπορεί μέσα τους να κάνουν ανάλογες συγκρίσεις. Οπωσδήποτε όμως για τους περισσότερους από μας, οι καταστάσεις που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρες.

Αποτελεί αδήριτη ιστορική πραγματικότητα ότι σε κάθε παρόμοια κατάσταση αναζωπυρώνονται οι μεταφυσικές αγωνίες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος αισθάνεται αδύναμος μπροστά στις φυσικές καταστροφές, διακατέχεται από έντονο σκεπτικισμό για τις ανακαλύψεις της επιστήμης, φοβάται την ασθένεια και το θάνατο που μπορεί να προκαλέσει μία πανδημία και ως φυσική αντίδραση στρέφεται προς το Θεό και τη θρησκεία εν γένει, αναζητώντας απαντήσεις. Φυσικά και δεν αποκλείει τις λύσεις της επιστήμης. Άλλωστε η σωστή και ηθική χρήση των επιστημονικών

ανακαλύψεων έχει βοηθήσει πολλαπλώς την ανθρωπότητα. Ειδικά στο χώρο της υγείας, η επιστήμη έχει κάνει άλματα. Έτσι έχει αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής, έχουν εξαφανιστεί ασθένειες που ταλαιπωρούσαν την ανθρωπότητα για αιώνες (ευλογιά, πολιομυελίτιδα κ.α.),  ενώ η χειρουργική κάνει πλέον θαύματα.

Σε κάθε όμως δύσκολη περίοδο για την ανθρωπότητα, μεταξύ άλλων, αναζωπυρώνονται οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες.  Φυσικά, τέτοιου είδους καταστάσεις εκμεταλλεύονται οι επίδοξοι «ψευδοπροφήτες», «ψευδομεσσίες» και κάθε λογής «πειραγμένοι» που σπέρνουν τη σύγχυση και τροφοδοτούν  τη νοσηρή φαντασία πολλών ταλαίπωρων ανθρώπων.

Σήμερα δε, που κυριαρχούν τα ηλεκτρονικά μέσα και υπάρχει καταιγισμός πληροφορίας, τέτοιου είδους προβληματικές καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν ανθρώπους ακόμη και στην παράνοια. Ως γνωστόν, η σύγχρονη τεχνολογία λειτουργεί όπως το «μαχαίρι»! Εξαρτάται πώς θα το χρησιμοποιήσει κανείς. Θετικά ή αρνητικά. «Στις σκοτεινές γωνίες του WhatsApp, του Facebook και του Twitter οι συνωμοσίες, η παραπληροφόρηση και τα τοξικά σχόλια δημιουργούν τόπους παρηγοριάς γι’ αυτούς που αισθάνονται χαμένοι σε έναν περίπλοκο κόσμο».[1] Δυστυχώς κάποιοι «εγκέφαλοι», για τους δικούς τους λόγους,  μπορεί να διακινήσουν ακόμη και την πιο απίθανη πληροφορία. Σε ελάχιστο χρόνο αυτή θα έχει κατακλύσει το διαδίκτυο και θα έχει φτάσει σε ολόκληρο τον πλανήτη. Σημασία έχει όμως ποιοι είναι οι αποδέκτες της πληροφορίας, πώς την εκλαμβάνουν και πώς την ερμηνεύουν. Ειδικά σε ότι αφορά την υπόθεση της «Πανδημίας», έχουμε γίνει μάρτυρες εξωφρενικών καταστάσεων. Έχουν κυκλοφορήσει τόσες θεωρίες ακόμη και εντός του Εκκλησιαστικού χώρου, που έχουν δημιουργήσει έντονο διχαστικό κλίμα μεταξύ των χριστιανών σε σημείο να διαταράσσονται οικογενειακές, φιλικές και επαγγελματικές σχέσεις. Στόχος της εργασίας μας δεν είναι να ασχοληθούμε με όλες αυτές τις θεωρήσεις αλλά με τις αιτίες και την προβληματική του φαινομένου.

Σε αυτό το κομβικό σημείο, θα θέλαμε να αναλύσουμε τη συμπεριφορά πολλών χριστιανών, σε σχέση με την ροπή τους προς τη δεισιδαιμονία και την εν γένει συνωμοσιολογία που κυριαρχεί στις μέρες μας. Το γεγονός ότι αρκετοί εξ αυτών, αποτελούν πιστά μέλη της Εκκλησίας, μάς δημιουργεί έντονο προβληματισμό και θεωρούμε ότι είναι από μόνο του, άξιο έρευνας, για τη διεξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.

Η Προβληματική

Η σύγχυση και το μπέρδεμα στο μυαλό, ακόμη και πιστών στην Εκκλησία ανθρώπων, μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους:

α. Σε ελλιπή Κατήχηση. Πολλοί χριστιανοί δεν γνωρίζουν ακόμη και βασικές έννοιες και διδασκαλίες της Ορθόδοξης πίστης. Εξ αυτού του γεγονότος έχουν δημιουργήσει στο μυαλό τους μία συγκεκριμένη άποψη για το τι είναι Εκκλησία που πολλές φορές απέχει πολύ από τη γνήσια πίστη του Ευαγγελίου και των Πατέρων. Ο χριστιανός που βιώνει πραγματικά την «εν Χριστώ ζωή», δεν παρασύρεται από διάφορες «σειρήνες», αλλά με την κατάλληλη πνευματική καθοδήγηση, είναι σε θέση να διακρίνει την αλήθεια από το ψεύδος.

β. Στρεβλή σχέση με την Εκκλησία. Πολλοί αντιμετωπίζουν την Εκκλησία και τα Μυστήριά της με…..μαγική έννοια. Θεωρούν ότι η τακτική συμμετοχή σε ακολουθίες, η σχέση  με ονομαστούς «Γέροντες», το κυνήγι «θαυμάτων» και «πνευματικών εμπειριών», σχεδόν τους έχει εξασφαλίσει τη «σωτηρία». Έλεγε χαρακτηριστικά ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος για τον τρόπο που λειτουργεί η μαγεία: «Όταν εφαρμόσει κάποιος πιστά συγκεκριμένες τεχνικές και «συνταγές», τότε επιτυγχάνει οπωσδήποτε αυτό που θέλει…». Στην Εκκλησία όμως το Άγιο Πνεύμα και η Θεία χάρη λειτουργούν ελεύθερα και δεν….εξαναγκάζονται! «τὸ Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ» (Ἰω. 3:8)». Αποτελεί ύβρι, για την ορθόδοξη πίστη, να θεωρήσει ο πιστός ότι κάνοντας αυτό ή εκείνο, ο Θεός είναι……υποχρεωμένος να ενεργήσει. Αυτό είναι «μαγεία»! Η παράδοση της Εκκλησίας και η εμπειρία των Αγίων μάς δείχνουν το εντελώς αντίθετο.

γ. Ο πειρασμός του.…Φαρισαίου. Έλεγε πάλι ο μακαριστός π. Αντώνιος, ερμηνεύοντας την παραβολή του «Τελώνου και του Φαρισαίου» ότι ο Φαρισαίος ήταν, για τα δικά μας μέτρα, ένα υποδειγματικό μέλος της Εκκλησίας. Ζούσε και έκανε όλα όσα επίτασσε ο «Νόμος» και η θρησκεία. Πίστευε φυσικά ότι είχε κερδίσει τη βασιλεία των Ουρανών. Την έχασε όμως μόνο με μία κουβέντα: «Εεεε δεν είμαι και σαν αυτόν τον άθλιο Τελώνη…».  Η οίηση και ο εγωϊσμός τού στέρησαν τη σωτηρία. Ο Απόστολος Παύλος το λέει πολύ εμφαντικά: «Ο δοκών εστάναι βλεπέτω μη πέση» (Α΄ Κορ. Ι΄ 12). Αυτός που νομίζει ότι στέκεται καλά ας προσέξει να μην πέσει…! Σήμερα στη σύγχυση που επικρατεί, πολλοί χριστιανοί κοιτούν τους άλλους αφ’ υψηλού, κουνώντας τους πολλές φορές «το δάχτυλο». Φτάσαμε στο σημείο να αναβιβάζουν κάποιοι εαυτούς σε ομολογητές, ή μάρτυρες της πίστεως γιατί «η πίστη διώκεται», ο πονηρός και οι εν τη γη αντιπρόσωποί του έχουν εκπονήσει σχέδια για τον αφανισμό της Εκκλησίας, έρχονται τα «σημεία των καιρών», τα «τσιπάκια», το «χάραγμα» και πολλά άλλα γλαφυρά και τρομακτικά συνάμα.

δ. Ο πειρασμός της… «προφητολογίας». Από τους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης, μεταξύ των Προφητών, ανθούσαν και οι «ψευδοπροφήτες». Σκοπός τους ήταν να πλανήσουν το λαό του Θεού αφού «προφήτευον ἀπό καρδίας αὐτῶν» (Ἰεζ. 13.3) και δεν ήταν αυτό που λέει η Γραφή «στόματα Θεού». Η προφητεία, ως ένα από τα μέσα που χρησιμοποιεί ο Θεός για να καθοδηγήσει τον άνθρωπο, θα υπάρχει μέχρι το «τέλος της ιστορίας». Το πρόβλημα είναι αν αυτό που προβάλλεται ως «προφητεία» αποτελεί όντως προφητεία και αν ναι, ποιος είναι ο αυθεντικός «ερμηνευτής» της. Εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Κατά καιρούς έχουν ακουστεί και γραφτεί άπειρες «προφητείες» που παραπέμπουν σε γεγονότα, ενίοτε εξωφρενικά. Οι άνθρωποι όμως, χωρίς κανένα κριτήριο, λογικό ή πνευματικό πέφτουν θύματα όλων αυτών των καταστάσεων. Στην καλύτερη περίπτωση βρίσκονται σε σύγχυση. Μπορεί να αρνηθούν ακόμη και θεραπείες για την ίασή τους επειδή τις συνδέουν με ανάλογες «προφητείες». Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να οδηγηθούν ακόμη και στο θάνατο, πιστεύοντας ότι επίκειται σύντομα η «συντέλεια του κόσμου». Το έχουμε δει αυτό δυστυχώς πολλές φορές από οπαδούς, κυρίως παραθρησκευτικών οργανώσεων. Θα πρέπει να γνωρίζουν, ειδικά οι χριστιανοί ότι ο αυθεντικός ερμηνευτής του προφητικού λόγου είναι μόνο η Εκκλησία. Και αυτό το κάνει εφόσον ο συγκεκριμένος προφητικός λόγος έχει σχέση με τη σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου. Σε κάθε άλλη περίπτωση (προβλέψεις για πολέμους, επιστημονικές ανακαλύψεις τάχα «σατανικές», επιδημίες, φυσικές καταστροφές, ανακατάληψη της «Πόλης»- πολύ προσφιλής μεταξύ των χριστιανών Ελλήνων), η Εκκλησία αδιαφορεί και καλά κάνει, κατά την άποψή μας. Δεν κάνουν όμως το ίδιο πολλοί, αυτόκλητοι «προφητολόγοι» που σχεδόν εργολαβικά ασχολούνται με κάθε τι που εξάπτει τη φαντασία των ακροατών τους και αρέσκονται να δημιουργούν γύρω τους κύκλους «οπαδών» ακόμη και σε παγκόσμια κλίμακα, λόγω του διαδικτύου.

Σε όλα τα παραπάνω αναφερθήκαμε γιατί αποτελούν το υπόβαθρο πάνω στο οποίο θεωρούμε ότι συντίθεται το πρόβλημα που μας απασχολεί. Δηλαδή γιατί πολλοί χριστιανοί είναι επιρρεπείς στην «συνωμοσιολογία».

Τι ορίζεται όμως ως «συνωμοσιολογία»;   Η τάση πολλών ανθρώπων να αποδίδουν τις αιτίες διάφορων δυσμενών καταστάσεων που ταλαιπωρούν ενίοτε την ανθρωπότητα, σε «σκοτεινές δυνάμεις», ενέργειες του «πονηρού» και «άγνωστα κέντρα» πανίσχυρων νοσηρών ανθρώπων που απεργάζονται την καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού, των χρηστών ηθών, ακόμα και τη…μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού, προς ίδιον όφελος.

Οι Αιτίες

Τι οδηγεί όμως τους ανθρώπους και δη τους χριστιανούς, να ασχολούνται με τέτοιες θεωρίες συνομωσίας; Μερικοί μάλιστα επηρεάζονται τόσο πολύ απ’ αυτές ώστε διαμορφώνουν ανάλογα τη συμπεριφορά τους και τις σχέσεις τους εν γένει στον οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό χώρο. Οι αίτιες είναι πολλές και σίγουρα αποτελούν στοιχείο μελέτης πολλών επιστημονικών ειδικοτήτων. Θα προσπαθήσουμε να σταχυολογήσουμε μερικές.

• Ο φόβος για το άγνωστο. Ο άνθρωπος κάθε τι που δεν μπορεί να κατανοήσει με τη λογική του του δίνει μία μεταφυσική διάσταση. Όλα οφείλονται σε ανώτερες δυνάμεις από τις ανθρώπινες. Προσοχή όμως! Εδώ πολλές φορές συγχέεται η παρέμβαση του Θεού, διά της θείας χάριτος, με τη δράση του «πονηρού». Ο Θεός ποτέ δεν παραβιάζει την ανθρώπινη ελευθερία. Ο πονηρός όμως μετέρχεται κάθε μέθοδο για να δημιουργήσει σύγχυση. Όποιος έχει υγιή πίστη στο Θεό και την Εκκλησία δεν ασχολείται με «συνομωσίες». Έχει απλά εμπιστοσύνη στη Θεία πρόνοια. 

• Ο εγωϊσμός και η Φαρισαϊκή οίηση. Όλες οι «συνομωσίες» καλύπτονται από ένα πέπλο μυστηρίου. Αυτά που απεργάζονται οι λεγόμενες «σκοτεινές δυνάμεις» είναι συνήθως «άδηλα και κρύφια…»! Έρχονται όμως κάποιοι, υποτίθεται «χαρισματικοί» και «ψαγμένοι» που ….ανακαλύπτουν  τις «συνομωσίες». Τις περισσότερες φορές βέβαια, όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, τα εν λόγω σενάρια είναι αποκυήματα φαντασίας. Αυτοί που τάχα τα αποκαλύπτουν έχουν επιτύχει όμως το σκοπό τους. Κατ’ αρχήν καλύπτουν την προσωπική τους αγωνία για αυτοπροβολή. Έπειτα,  όλη αυτή η «συνταγή», μπορεί να αποφέρει και υλικό κέρδος. Πώληση ανάλογων βιβλίων, συνδρομητικά κανάλια (που αποκαλύπτουν τα μυστικά που κρύβονται…..πίσω από την «κουρτίνα» και άλλα πολλά). Δυστυχώς υπάρχει τεράστιο κοινό που είναι δεκτικό σε τέτοιες «ψεκασμένες» θεωρίες. Και μιλήσαμε για οίηση και εγωϊσμό όχι μόνο γιατί αυτά χαρακτηρίζουν τους επίδοξους «δημιουργούς» των συνομωσιών αλλά γιατί με την τάχα αποκάλυψη της «κρυφής γνώσης» τρέφεται και ο εγωϊσμός των θυμάτων. Αισθάνεται πολύ κολακευμένος και «ανεβασμένος» αυτός που νομίζει ότι κατέχει «μυστικά» που οι περισσότεροι αγνοούν. Μερικοί ηδονίζονται πραγματικά με αυτού του είδους την ενασχόληση. Κλασική φράση που συνοδεύει πολλές «συνωμοσιολογικές» αναρτήσεις (κείμενα ή βίντεο) είναι η εξής:  «Διαβάστε το/δείτε το πριν το κατεβάσουν…»! Και μόνο αυτή η φράση εξάπτει την περιέργεια αυτού που την διαβάζει τόσο, όσο να του περνούν μπροστά του ένα εκπληκτικό γλύκισμα και να του προκαλεί….σιελόρροια!

• Η μετάθεση της ευθύνης…! Για οτιδήποτε κακό συμβαίνει στον κόσμο ακόμη και μέσα στο σπίτι τους, πολλοί άνθρωποι αρέσκονται ή μάλλον προτιμούν, να μεταθέτουν τις ευθύνες στους… «άλλους»! Ειδικά σε ότι αφορά παγκόσμια γεγονότα είναι κλασσικοί οι «ένοχοι»: Ο παγκόσμιος Σιωνισμός, οι Μασόνοι, οι «Ιλουμινάτι», η «Λευκή και η Μαύρη αδελφότητα» κ.α. Άλλοτε, ταυτίζονται με γνωστά πρόσωπα που τάχα κινούν τα νήματα ακόμη και Κυβερνήσεων. (Βλέπε Ρόθτσιλντ, Κίσινγκερ, Σόρρος, Μπιλ Γκέιτς κ.ο.κ.) Βέβαια κάθε εποχή έχει τους δικούς της «σκοτεινούς κοσμοκράτορες». Εδώ θα επικαλεστούμε πάλι τον μακαριστό π. Αντώνιο. Κατά καιρούς πολλοί τον πλησίαζαν και του έλεγαν για θεωρίες συνομωσίας…και ότι πίσω από τις εκατοντάδες παραθρησκευτικές ομάδες βρίσκονται οι Μασόνοι, ο Σιωνισμός και άλλα παρόμοια. Η μόνιμη στάση του π. Αντωνίου ήταν να απορρίπτει αυτή την οπτική λέγοντας ότι έτσι… «μεταθέτουμε και απλοποιούμε το πρόβλημα». Γι’ αυτό και κάθε ομάδα που τον απασχολούσε την μελετούσε αυτοτελώς, χωρίς ποτέ να τη συνδέει με διεθνείς συνομωσίες και «σκοτεινά κέντρα».  Ο π. Αντώνιος απέρριπτε την συνωμοσιολογία αναφανδόν.

• Εμμονές και προκαταλήψεις. Ειδικά οι χριστιανοί χαρακτηρίζονται από κάποιες εμμονές όσον αφορά τους «εχθρούς της πίστεως». Παραβλέποντας το αποστολικό χωρίο: «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3, 28), βλέπουν ως προαιώνιους «εχθρούς» τους Εβραίους κυρίως, γιατί οι πρόγονοί τους σταύρωσαν τον Σωτήρα Χριστό. Με αυτή την πρόφαση, οι Εβραίοι σαν λαός, έχουν υποστεί μέσα στο χρόνο άπειρες διώξεις και γενοκτονίες κάτι που δεν τιμά και τόσο τον χριστιανικό κόσμο. Μία κραυγαλέα θεωρία υποστηρίζει ότι ακόμη και το Ισλάμ αποτελεί δημιούργημα των Εβραίων για να βλάψουν το χριστιανισμό.  Μία άλλη θεωρία θέλει «τα πάντα να κανονίζει η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ». Τα ποσοστά όσων πιστεύουν τα παραπάνω είναι τρομακτικά. Σχετική έρευνα που διεξήγαγε πρόσφατα η Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ, σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο και δημοσιεύτηκε στο Journal of Affective Disorders, ανεβάζει το ποσοστό των πολιτών που πιστεύουν σ’ αυτά στο 60% και 70%.[2]

• Αφέλεια και περιέργεια. Δυστυχώς πολλοί ακατήχητοι χριστιανοί που αντιμετωπίζουν την ορθόδοξη πίστη ως κάτι το «φολκλορικό» ή και «μαγικό», όσον αφορά στην προσέγγιση των   μυστηρίων, δεν έχουν κανένα πρόβλημα να  ακούσουν και οποιαδήποτε εξωχριστιανική θεωρία που θα τους προκαλέσει την περιέργεια ενώ μπορεί να την συνδυάσουν ακόμη και με την Εκκλησία. Έτσι έχουμε πολλά παραδείγματα χριστιανών που ασχολούνται φερ’ ειπείν με τα ζώδια (κυρίως από περιέργεια και αγωνία για το άγνωστο μέλλον). Να τρέχουν σε Μέντιουμ και «μάγους». Να διαβάζουν και να ακούνε εξωφρενικές θεωρίες για «Νεφελίμ», «Ελοχίμ», «Μαύρες και Λευκές αδελφότητες» που συνδυάζονται πολλές φορές ακόμη και με αγίους της Εκκλησίας μας. Και αφήνουμε στο τέλος την «προφητο-λαγνεία». Υπάρχουν έντυπα του γραπτού και ηλεκτρονικού τύπου που «ζουν» κυριολεκτικά από αυτή τη «φάμπρικα». Και δεν μιλάμε για διακίνηση προφητικών λόγων που είπαν άγιοι αλλά και για «κατασκευή» προφητειών που έχουν τάχα πει ανύπαρκτα πρόσωπα, με μοναδικό σκοπό να εξάψουν τη φαντασία των αναγνωστών και να πουλήσουν φύλλα. Δεν είναι βέβαια σπάνιο και το γεγονός να γίνεται παρερμηνεία λόγων που είπαν όντως άγιες μορφές, προκειμένου να δημιουργήσουν εντυπώσεις ή να «στερεώσουν» κάποιοι τις σαθρές και φανταστικές τους θεωρίες.

Ο Ψυχολογικός παράγοντας

 

Δημιουργεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι όσοι πιστεύουν σε σενάρια συνωμοσίας εμμένουν στις απόψεις τους όσα λογικά επιχειρήματα και να χρησιμοποιήσει κανείς. Γι’ αυτό δίνει μία σχετική ερμηνεία ο Καθηγητής Ψυχιατρικής του ΑΠΘ,  Κων/νος Φουντουλάκης σε πρόσφατη συνέντευξή του: «Από τις αναλύσεις που έχουν γίνει τόσο παγκοσμίως, όσο και από εμάς, προκύπτει ότι πιθανότατα, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ένας ψυχολογικός τρόπος διαχείρισης του θυμού, του άγχους και του φόβου απέναντι σε ένα περίπλοκο και απειλητικό κόσμο. Είναι πολύ πιο εύκολο να συγκεκριμενοποιείς την απειλή ή και να την αρνείσαι».[3]  

Έχει όμως μεγάλη σημασία και η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου που δέχεται ως αληθή, μία κατασκευασμένη θεωρία. «Η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας ικανοποιεί την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να αισθάνονται ξεχωριστοί».[4] Έτσι επιγράφεται σχετικό άρθρο που εξετάζει το φαινόμενο και παρουσιάζει μία πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη που έγινε στο Johannes Gutenberg University, στις ΗΠΑ. Σ’ αυτή τη μελέτη επινοήθηκε από τους επιστήμονες ένα φανταστικό, αλλά ελκυστικό σενάριο που ήταν αρκετά όμως πιστευτό. Όταν μετά το τέλος του πειράματος αποκαλύφθηκε ότι η θεωρία ήταν κατασκευασμένη από τους ίδιους τους επιστήμονες, το 25% του δείγματος συνέχισε να πιστεύει στη φανταστική συνωμοσία. Αυτή η συνεχιζόμενη πίστη στο φανταστικό σενάριο συσχετίζονταν με την δηλωμένη «Ανάγκη για Μοναδικότητα».

Αυτή η «ανάγκη για μοναδικότητα» και η οίηση που προκαλεί, αναδιαμορφώνει ακόμη και τον τρόπο σκέψης. Σε μία μελέτη που εκδόθηκε το 2020 με τίτλο: «Comparative Analysis of Conspiracy Theories -Εγχειρίδιο Θεωρίας Συνωμοσίας», παρουσιάζονται οι διαφορές μεταξύ της συμβατικής και της συνωμοτικής σκέψης. Απ’ τη μία έχουμε τον «Υγιή σκεπτικισμό» σε αντιπαράθεση με  την «Καχυποψία». Την «Ανταπόκριση στην Απόδειξη» με την «Ανοσία στην Απόδειξη». «Πραγματικές συνωμοσίες υπάρχουν, αλλά σπάνια ανακαλύπτονται μέσω των μεθόδων των θεωρητικών της συνωμοσίας. Αντίθετα, οι αληθινές συνωμοσίες ανακαλύπτονται μέσω της συμβατικής σκέψης – υγιής σκεπτικισμός των επίσημων αναφορών εξετάζοντας προσεκτικά τις διαθέσιμες αποδείξεις και διατηρώντας τη δέσμευση για εσωτερική συνέπεια. Αντιθέτως, η συνωμοτική σκέψη χαρακτηρίζεται από το ότι είναι υπέρ του δέοντος επιφυλακτική έναντι όλων των πληροφοριών που δεν ταιριάζουν στη θεωρία, υπερβολικά ερμηνευτική ως προς την απόδειξη που υποστηρίζει μια προτιμώμενη θεωρία και αντιφατική».[5]

Σημαντική παράμετρος αποτελεί και η ψυχοσύνθεση αυτών που «κατασκευάζουν» ή διακινούν φανταστικές συνωμοσίες. Συνήθως πρόκειται για άτομα που επίσης διεκδικούν την «μοναδικότητα». Τρέφουν έτσι τη δίψα τους για αναγνώριση. Μπορεί όμως να έχουμε να κάνουμε και με ψυχοπαθολογικές καταστάσεις ανθρώπων, που απλώς αρέσκονται να κατασκευάζουν «μύθους» και σενάρια γιατί έχουν διαταραγμένο ψυχικό κόσμο. Μερικές καταστάσεις σαν αυτή είναι δύσκολο να εξηγηθούν με τη λογική. Κάποιος έχει μανία να κατασκευάζει ψεύτικα σενάρια (μυθομανής), όπως κάποιος άλλος ηδονίζεται να βάζει φωτιά (πυρομανής). «Ο μυθομανής έχει, συνήθως, μια πολύ έντονη ανάγκη επιβεβαίωσης, προσέλκυσης της προσοχής των άλλων και να βρίσκεται στο επίκεντρο. Οι ανάγκες αυτές οφείλονται σε βαθιά αισθήματα ανασφάλειας που προσπαθεί να αντισταθμίσει διαμέσου των διαφόρων υπερβολών του...[6] Υπάρχουν τέλος και οι περιπτώσεις εκείνες που η ακατάσχετη «συνωμοσιολογία» και τα σενάρια «αχαλίνωτης φαντασίας» χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για οικονομικό όφελος (βλέπε εφημερίδες, εκδότες σχετικών βιβλίων, «τηλεπροφήτες» και άλλα «λουλούδια»  που ανθούν στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης).

Άξιο προσοχής τέλος, είναι και το γεγονός ότι πολλές παραθρησκευτικές ομάδες και σέκτες επενδύουν στη «συνωμοσιολογία» με σκοπό να κρατήσουν τους οπαδούς τους περιχαρακωμένους στην «ασφάλεια» τάχα της ομάδας. Έτσι διασπείρουν διάφορες εξωφρενικές θεωρίες με σκοπό να δημιουργήσουν φόβο στα μέλη τους, ενώ για κάθε τι, έχει έτοιμη την απάντηση ο Γκουρού – Μεσσίας που εξουσιάζει την ομάδα. Αμβλύνεται έτσι  η κριτική σκέψη και σε συνάρτηση με το φόβο, καθίσταται ο οπαδός της σέκτας υποχείριο στα χέρια του αρχηγού.

Ιδιαιτέρως αυτή την δύσκολη περίοδο που διανύουμε, υπάρχει έξαρση στην παραγωγή fake news και κάθε είδους φανταστικών σεναρίων με τα οποία κάποιοι προσπαθούν να αποδομήσουν την υπόθεση της Πανδημίας. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι πολλοί χριστιανοί,  αγνοούν πολλές φορές ότι συμπλέουν με διάφορες παραθρησκευτικές ή ακόμη και ακροδεξιές- εθνικιστικές ομάδες μόνο και μόνο γιατί αυτές προβάλουν τις θεωρίες που τους ικανοποιούν. Χαρακτηριστική είναι η αμερικανική οργάνωση QAnon που εσχάτως έχει αρχίσει να έχει οπαδούς και στην Ευρώπη[7].

Συμπεράσματα

• Πολλοί δυστυχώς χριστιανοί, λόγω ελλιπούς Κατήχησης και μη υγιούς σχέσης με την Εκκλησία, πέφτουν εύκολα θύματα των «Συνωμοσιολόγων», μπερδεύοντας την αλήθεια με το ψέμα, την επιστήμη με τη θρησκεία.
• Η πίστη σε κάθε είδους «συνωμοσιολογία» μπορεί να επιδράσει αρνητικά στη συμπεριφορά του ανθρώπου όσον αφορά τις φιλικές, οικογενειακές και επαγγελματικές του σχέσεις. Όταν δε το θέμα, αφορά στην υγεία, κάθε απόκλιση απ’ την ορθή πίστη αλλά και την σωστά ασκούμενη ιατρική επιστήμη, μπορεί να οδηγήσει σε ανήκεστες βλάβες, ακόμη και στο θάνατο.
• Όταν ο άνθρωπος – ακόμη και αν είναι πιστός χριστιανός- πιστέψει ότι κατέχει μία «κρυμμένη αλήθεια» που συνήθως «λίγοι» την γνωρίζουν, αποκτά την αίσθηση της «μοναδικότητας». Χωρίς να το καταλάβει τρέφει τον εγωισμό του και φυσικά απομακρύνεται ακούσια από την αλήθεια της Εκκλησίας που μας ζητά ως βασική προϋπόθεση για την σωτηρία μας να έχουμε «ταπεινό φρόνημα».
• Ο χριστιανός δεν μπορεί ούτε πρέπει να δέχεται άκριτα οτιδήποτε του «προσφέρεται» ως «αλήθεια».  Η αλήθεια της Εκκλησίας προσωποποιείται  στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού και προβάλλεται διά μέσου των αιώνων από τους Πνευματοφόρους Αγίους. Επίσης ο κάθε χριστιανός που έχει υγιή σχέση με την Ορθόδοξη πίστη πρέπει να εμπιστεύεται την Εκκλησία, ως «σώμα» που έχει κεφαλή της τον Χριστό και να απορρίπτει κάθε τι διαφοροποιείται απ΄ αυτήν, ζηλώνοντας το ρόλο της  «μοναδικής αυθεντίας». Και το λέμε αυτό γιατί κάποιοι αρέσκονται να «κρίνουν» την Εκκλησία αναβιβάζοντας τον εαυτό τους πάνω απ’ αυτήν.

Το πρόβλημα, όπως τέθηκε στον τίτλο του άρθρου μας δεν είναι, ως φαίνεται, απλό. Πιστεύουμε ότι ακροθιγώς θίξαμε τις αιτίες και την προβληματική του όλου φαινομένου θεωρώντας ότι ο καλόπιστος αναγνώστης θα προβληματιστεί όσο χρειάζεται, ώστε να είναι πιο προσεκτικός και πιο διακριτικός,  στον καταιγισμό των πληροφοριών που λαμβάνει. Οι καιροί είναι κρίσιμοι και η σύγχυση των ανθρώπων τεράστια. Χρειάζεται προσοχή, ανοιχτό μυαλό, και  «έλεγχος» σε ό,τι μας προσφέρεται.

[1] https://www.lifo.gr/articles/opinions/294143/internetikos-mesaionas-me-parapliroforisi-synomosies-kai-toksika-sxolia

2 https://www.liberal.gr/apopsi/k-fountoulakis-to-skliro-30-ton-sunomosiologon-mporei-na-kanei-zimia/349556

[1] https://www.liberal.gr/apopsi/k-fountoulakis-to-skliro-30-ton-sunomosiologon-mporei-na-kanei-zimia/349556

3 https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koinoniki-psyxologia/3937-i-pisti-se-theories-sinomosias-ikanopoiei-tin-anagki-na-fainontai-monadikoi.html

4 https://www.climatechangecommunication.org/wp-content/uploads/2020/09/ConspiracyTheoryHandbook_Greek.pdf, Συγγραφείς: Stephan Lewandowsky, Σχολή Πειραματικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ,  John Cook, Κέντρο Επικοινωνίας για την Κλιματική Αλλαγή, Τζορτζ Μασσον

6 http://www.i-psyxologos.gr/mithomania/

7 https://www.kathimerini.gr/world/561078139/i-theoria-synomosias-qanon-richnei-ti-skia-tis-kai-stin-eyropi/

«Το QAnon είναι σφουγγάρι θεωριών συνωμοσίας. Όλα χωρούν. Από τις αντισημιτικές θεωρίες μέχρι το 5G και τις μάσκες, περνώντας από την επιστημονική φαντασία… το φάσμα απορρόφησης είναι τεράστιο» και οι διαφορετικές θεωρίες συνωμοσίας τροφοδοτούν ή μία την άλλη», σύμφωνα με τον Tristan Mendes France, που διδάσκει ψηφιακές κουλτούρες στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

*Κωνσταντίνος Παπαχριστοδούλου

Ο κ. Κ. Παπαχριστοδούλου είναι Θεολόγος - Μουσικοδιδάσκαλος και Πρόεδρος του Δ.Σ.  της «Πανελλήνιας Ένωσης Γονέων για την Προστασία του Ελληνορθοδόξου Πολιτισμού, της Οικογένειας και του Ατόμου» που ιδρύθηκε το 1982 από τον μακαριστό π. Αντώνιο Αλεβιζόπουλο.

Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο τεύχος 103 του περιοδικού «Διάλογος»

Πηγή: orthodoxia INFO