Ἡ μαρτυρία - Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου

Τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος

Ἡ μαρτυρία

«Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καὶ ἐγὼ μάρτυς, λέγει Κύριος ὁ Θεός…» (Ἠσ. 43,10)

Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου

   Δὲν πρόκειται, ἀγαπητοί μου, νὰ ἐπεκταθῶ στὸν βίο, στὰ μαρτύρια καὶ στὰ θαύματα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος. Σὲ προηγούμενα ἔτη εἶχα ὡς θέμα ἄλλοτε τὸν βίο καὶ τὸ μαρτύριο, ἄλλοτε τὰ θαύματα καὶ ἄλλοτε ἄλλες πλευρὲς τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος. Τώρα θέλω νὰ ἐπιστήσω τὴν προσοχή σας μόνο σὲ ἕνα ῥητὸ τοῦ προφήτου Ἠσαΐου, ποὺ ἀκούγεται στὰ ἀναγνώσματα τοῦ ἑσπερινοῦ. Μᾶς λέει ἐκεῖ ὁ Θεὸς διὰ τοῦ προφήτου· «Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καὶ ἐγὼ μάρτυς, λέγει Κύριος ὁ Θεός…» (Ἠσ. 43,10). Καὶ ταιριάζει αὐτὸ στὸν ἅγιο Παντελεήμονα· γιατὶ τὸ δικό του ἐπίθετο εἶνε «μάρτυς» καὶ «μεγαλομάρτυς».

* * *

Τί ἆραγε νὰ σημαίνῃ αὐτὴ ἡ λέξι, μάρτυς; Μάρτυς ξέρουμε ὅτι λέγεται ἐκεῖνος ποὺ γνωρίζει κάτι ἀσφαλὲς καὶ βέβαιο καὶ καλεῖται νὰ τὸ καταθέσῃ μπροστὰ σὲ δικαστήριο, νὰ πῇ ὅλη τὴν ἀλήθεια χωρὶς πάθος καὶ χωρὶς φόβο. Τὸ θεωρεῖτε εὔκολο αὐτό; Δὲν εἶνε πάντοτε εὔκολο.

Ἐὰν αὐτὸς ποὺ ἀδικεῖ εἶνε ἰσχυρός, δυνατὸς κατὰ κόσμον, τότε ἡ μαρτυρία, ἡ κατάθεσι, τοῦ μάρτυρος εἶνε δύσκολη. Ἔχουμε πολλὰ παραδείγματα ἀνθρώπων, ποὺ εἶπαν τὴν ἀλήθεια στὸ δικαστήριο καὶ κατόπιν ἔχασαν θέσεις καὶ ἀξιώματα, καὶ ὄχι λίγοι ἔχασαν καὶ τὴ ζωή τους σὲ περιστάσεις ἀνώμαλες.

Μάρτυρας μπροστὰ σὲ δικαστήριο! Θυμηθῆτε, ὅταν ὡδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ ἰουδαϊκοῦ συνεδρίου τῶν Ἄννα καὶ Καϊάφα ὁ μεγάλος Μάρτυρας, ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός. Κάθισε στὸ ἑδώλιο τῶν ἀρχιερέων κατηγορούμενος. Γιὰ νὰ τὸν δικάσουν ὅμως ἀπαιτοῦντο μάρτυρες. Δὲν θά ᾽πρεπε τότε νὰ παρουσιαστοῦν ὑπὲρ αὐτοῦ τοὐλάχιστον οἱ μαθηταί του, καὶ μάλιστα ὁ αὐθόρμητος Πέτρος; Ἀλλ᾽ αὐτός, ἀντὶ νὰ τὸν ὑπερασπιστῇ, τὸν ἀρνήθηκε μπροστὰ σὲ ὑπηρετρίες τῶν ἀρχιερέων ὁρκιζόμενος «ὅτι Οὐκ οἶδα τὸν ἄνθρωπον»(Ματθ. 26,74).

Σπάνια περίπτωσι δίκης. Στὶς δίκες δημοσίων ἀνδρῶν κανείς δὲν καταδικάστηκε χωρὶς ἀξιόπιστες μαρτυρίες. «Οἱ δὲ ἀρχιερεῖς… ἐζήτουν ψευδομαρτυρίαν κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ὅπως θανατώσωσιν αὐτόν, καὶ οὐχ εὗρον· καὶ πολλῶν ψευδομαρτύρων προσελθόντων, οὐχ εὗρον». Τελικὰ βρῆκαν «δύο ψευδομάρτυρες» καὶ μ᾽ αὐτοὺς τὸν κατεδίκασαν (ἔ.ἀ. 26,59-60).

Τὸ κατηγορητήριο, ποὺ «φόρτωσε» στὸν Κύριο τὸ Ἰουδαϊκὸ συνέδριο καὶ γιὰ τὸ ὁποῖο τὸν ὡδήγησε πρὸς ἔγκρισιν ἐνώπιον τῆς ῾Ρωμαϊκῆς ἀρχῆς, τοῦ Ποντίου Πιλάτου, ἦταν βαρύ, ζητοῦσαν θάνατο, ἐκτέλεσι τοῦ ὑποδίκου! Καὶ ὁ κατηγορούμενος ἦταν ἀσθενής· δικαστικῶς ἀνυπεράσπιστος, χωρὶς μάρτυρες ὑπερασπίσεως. Ποιός θὰ καταθέσῃ ὑπὲρ αὐτοῦ; Θὰ περίμενε κανεὶς νὰ παρουσιαστοῦν πολλοί· οἱ χιλιάδες ποὺ ἔθρεψε στὴν ἔρημο, τὰ πλήθη τῶν ἀσθενῶν ποὺ θεράπευσε (τυφλοί, λεπροὶ κ.ἄ.) αὐτός, «ὁ ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν»(θ. Λειτ.). Κανείς δὲν ἦλθε. Κ᾽ ἔτσι ὁ Ἀθῷος ἔμεινε χωρὶς μάρτυρες, χωρὶς ὑπεράσπισι.

Τί εἶπα; Λάθος ἔκανα. Παρουσιάστηκε ἕνας μάρτυρας ὑπερασπίσεως σ᾽ αὐτὴ τὴ δίκη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ποιός μάρτυρας; ἄντρας; Ὄχι. Μία γυναίκα, ἁγία γυναίκα, ἡ Κλαυδία Πρόκλα ἡ σύζυγος τοῦ Πιλάτου. Αὐτή, ἐπάνω στὸ πιὸ κρίσιμο σημεῖο τῆς δίκης, ὅταν ὁ σύζυγός της θὰ ὑπέγραφε τὴν ἀπόφασι, μὲ ἀπεσταλμένο της ἔστειλε στὸν ἄντρα της τὸ μήνυμα· «Μηδὲν σοὶ καὶ τῷ δικαίῳ ἐκείνῳ· πολλὰ γὰρ ἔπαθον σήμερον κατ᾽ ὄναρ δι᾽ αὐτόν»(Ματθ. 27,19). Μία γυναίκα μάρτυρας ἔδωσε κατάθεσι ὑπερασπίσεως στὸ δικαστήριο. «Γίνεσθέ μοι μάρτυρες» ὅπως ἡ Κλαυδία Πρόκλα στὸ βῆμα τοῦ πραιτωρίου τοῦ Πιλάτου.

* * *

«Γίνεσθέ μοι μάρτυρες», μᾶς λέει ὁ Κύριος. Μὲ ποιό τρόπο γίνεται κανεὶς μάρτυρας; πῶς μποροῦμε νὰ δίνουμε μαρτυρία γιὰ τὸν Κύριο;

 Μάρτυρας γίνεται κανεὶς ἀμέσως κάνοντας π.χ. τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Ἀπ᾽ τὴ στιγμὴ ποὺ ἑνώνεις τὰ τρία δάκτυλά σου καὶ σχηματίζεις ἐπάνω σου τὸν τίμιο σταυρό, δηλώνεις μπροστὰ σὲ πιστοὺς καὶ ἀπίστους, ὅτι πιστεύεις στὸ Χριστὸ καὶ ἀνήκεις στὴν Ἐκκλησία του, τὴν Ὀρθοδοξία. Γιατὶ φτάσαμε τώρα στὸ σημεῖο, ἐνῷ οἱ διάφοροι ἄπιστοι καὶ αἱρετικοὶ ἁλωνίζουν ἀναίσχυντοι κι ἀνενόχλητοι, πολλοὶ λεγόμενοι χριστιανοὶ νὰ ντρέπωνται νὰ κάνουν τὸ σταυρό τους.

 Μάρτυρας γίνεσαι ἐπίσης μὲ τὸ λόγο σου. Ἂν βρεθῇς σὲ κύκλο φίλων μοντέρνων, τάχα μορφωμένων, ποὺ καθένας ἔχει τὶς ἰδέες του, ἔχε τὸ θάρρος ν᾽ ἀνοίξῃς τὸ στόμα σου καὶ νὰ ὑπερασπιστῇς τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεώς σου, τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο, τὰ ἱερὰ καὶ ὅσια τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ σήμερα βάλλεται ἀπὸ παντοῦ, τὰ δίκαια τῆς ἀληθείας. Ἡ γλῶσσα σου νὰ γίνῃ κιθάρα ποὺ θὰ ψάλλῃ ὕμνο στὸν ἐσταυρωμένο Λυτρωτή.

 Μάρτυρας γίνεσαι ἀκόμη μὲ κάθε μέσον. Ὑπάρχει στὰ μαρτυρολόγια παράδειγμα ἁγίου ὁ ὁποῖος, ὅταν βροντόφωνα ὡμολόγησε Ἰησοῦν Χριστόν, μὲ διαταγὴ τοῦ τυράννου τοῦ ξερρίζωσαν τὴ γλῶσσα, γιὰ νὰ πάψῃ νὰ μιλάῃ· καὶ τότε αὐτὸς ἔβαψε τὸ δάκτυλό του μὲ αἷμα ἀπὸ τὴν αἱμόφυρτη γλῶσσα του καὶ μ᾽ αὐτὸ ἔγραψε· Πιστεύω στὸν Ἰησοῦν Χριστόν! Μᾶς θυμίζει τὸν Ἀθηναῖο μαραθωνομάχο Κυναίγειρο (490 π.Χ.), ἀδελφὸ τοῦ ποιητοῦ Αἰσχύλου, ποὺ ἀγωνιζόταν νὰ ἐμποδίσῃ ἕνα περσικὸ πλοῖο νὰ διαφύγῃ κρατώντας το μὲ τὸ χέρι· ὅταν ἕνας Πέρσης τοῦ ἔκοψε τὸ χέρι, αὐτὸς ἔπιασε τὸ πλοῖο μὲ τ᾽ ἄλλο χέρι· κι ὅταν ὁ Πέρσης τοῦ τό ᾽ κοψε κι αὐτό, ὁ Κυναίγειρος δάγκωσε τὸ πλοῖο μὲ τὰ δόντια, γιὰ νὰ τὸ ἐμποδίσῃ, μέχρι ποὺ ὁ Πέρσης τοῦ ἔκοψε καὶ τὸ κεφάλι!

 Μάρτυρας γίνεσαι διὰ βίου μὲ τὰ καλά σου ἔργα. Ὁ Χριστὸς εἶπε· «Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς»(Ματθ. 5,16). Ὄχι ἁπλῶς θεωρία ἀλλὰ καὶ πρᾶξι, ὄχι μόνο λόγια ἀλλὰ καὶ ἔργα, μικρὰ καὶ μεγάλα. Ἕνα ποτήρι νερὸ ποὺ θὰ δώσῃς στὸ διψασμένο, ἕνα κομμάτι ψωμὶ στὸν πεινασμένο, ἕνα ῥοῦχο στὸν γυμνό, ἕνα φάρμακο στὸν ἀσθενῆ, μιὰ ἐπίσκεψι στὸ νοσοκομεῖο ἢ στὴ φυλακή, λίγη συντροφιὰ στὸν κατάκοιτο, μία συγγνώμη σ᾽ αὐτὸν ποὺ σοῦ ἔφταιξε, ἕνας χαιρετισμὸς μὲ τὸν ἐχθρό σου…, διάφορα τέτοια μικρὰ καὶ μεγάλα ἔργα μαρτυροῦν καὶ δοξάζουν Ἐσταυρωμένο.

 Μάρτυρας τέλος –κάτι σπάνιο– γίνεται κάποιος καὶ μὲ τὸ αἷμα. Διότι, ὅπως λέει ὁ μέγας Βασίλειος, «θνητοὶ πάντες ἄνθρωποι, μάρτυρες δὲ ὀλίγοι» (Εἰς Γόρδιον τὸν μάρτυρα 8· Ἑ.Π. Migne 31,505Β). Εἶνε ἡ ἱερὰ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος παρρησιάζεται καὶ μαρτυρεῖ τὴν πίστι του ὄχι πιὰ μόνο μὲ λόγο καὶ μὲ ἀγαθὰ ἔργα, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ θυσία του. Τέτοιοι ἦταν ὅλοι οἱ μάρτυρες· καὶ μεταξὺ αὐτῶν ὁ ἅγιος Παντελεήμων, ποὺ τιμοῦμε σήμερα. Μάρτυρας διὰ τοῦ σημείου τοῦ σταυροῦ, μάρτυρας μὲ τὰ καλὰ ἔργα ὡς ἰατρὸς ἀνάργυρος, μάρτυρας μὲ τὸ λόγο ὡς διδάσκαλος τῶν νέων, μάρτυρας τέλος καὶ διὰ τοῦ αἵματος ἐκεῖ στὴ Νικομήδεια, τὴν ἀλησμόνητη πόλι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Στὴ Νικομήδεια πρὶν τὴ μικρασιατικὴ καταστροφή ὑπῆρχε ναὸς τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, στὸν ὁποῖο τὰ στρατεύματά μας ὑπὸ τὴν ἡγεσία ἐνδόξων συνταγματαρχῶν ἐτέλεσαν δοξολογία ἐνῷ χτυποῦσαν οἱ καμπάνες. Πῶς νὰ μὴν κλάψουμε καὶ νὰ μὴ θρηνήσουμε ὅταν ἀναλογιστοῦμε ὅτι σήμερα ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος στὴ Νικομήδεια ἔγινε ἀχυρώνας; Τιμωρηθήκαμε οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὸ Θεὸ γιὰ τὴ διχόνοιά μας μὲ τὴν τραγῳδία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καὶ ὁ Ἅγιος Παντελεήμων ἐκεῖ, ποὺ ἦταν κέντρο χριστιανικῆς ζωῆς, σήμερα καταπατεῖται ἀπὸ τὸ πόδι τοῦ ἐχθροῦ.

* * *

Ναί, ἀγαπητοί μου. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων εἶνε μάρτυς - μεγαλομάρτυς τῆς πίστεως, διότι καὶ μὲ τὸ αἷμα του ὡμολόγησε τὸ Χριστό. Καὶ μάρτυρες τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ πρέπει νὰ γίνουμε κ᾽ ἐμεῖς, ἀδελφοί μου.

 Μάρτυρες μὲ τὸ σημεῖο τοῦ τιμίου σταυροῦ. Μὴ ντρέπεστε, σὲ τραπέζι μὲ φίλους, νὰ σηκωθῆτε θαρραλέα καὶ νὰ κάνετε τὸ σταυρό σας· τὸ σταυρὸ ποὺ εἶνε στὴν κορυφὴ τῆς σημαίας μας, στοὺς τρούλλους τῶν ναῶν μας, στοὺς τάφους τῶν νεκρῶν μας, στὸ ἐθνόσημο τῆς πατρίδος μας. Μὴ ντρέπεστε τὸ σταυρό.

 Μάρτυρες μὲ τὴ γλῶσσα μας. Ὅπου βρεθοῦμε καὶ σταθοῦμε, νὰ δίνουμε ἀπάντησι σὲ κάθε ἐχθρὸ τῆς πίστεως.

 Μάρτυρες μὲ τὰ καλὰ ἔργα μας. Ἔχεις χέρια; ἐργάσου· ἔχεις πόδια; τρέξε στὸ ναό· ἔχεις χρήματα; ἐκτὸς ἀπὸ τὰ παιδιά σου σκέψου τὴν πατρίδα, τὰ σχολεῖα, τὴν Ἐκκλησία, τὰ εὐαγῆ ἱδρύματα ὑπὲρ τῶν πτωχῶν.

 Νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι, ἂν παραστῇ ἀνάγκη, κι αὐτὸ τὸ αἷμα μας νὰ δώσουμε. Τότε θὰ ἑορτάζουμε ἀξίως τὴ μνήμη καὶ τοῦ μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος, τοῦ ὁποίου οἱ πρεσβεῖες ἂς προστατεύουν ὅλους μας· ἀμήν.