ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΤΡΑΓΙΚΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ  ΣΤΑ  ΤΡΑΓΙΚΑ  ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ  ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Εκατό χρόνια παρά ένα μετά τη Μικρασιατική τραγωδία, «τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά στην ιστορία του νεώτερου Ελληνισμού», και ανενδοίαστες απειλές της Τουρκικής ηγεσίας να παραπέμπουν ανεπίγνωστα στη φρικτή τους θηριωδία και την παγερή αδιαφορία των Δυτικών «φίλων» μας απέναντι σε αμέτρητα αθώα θύματα ! «Οι Τούρκοι χόρταιναν ελεύθερα τα φυλετικά και θρησκευτικά τους ένστικτα για σφαγή, βιασμούς και λεηλασία σε απόσταση λίθου βολής από τα συμμαχικά και τα Αμερικανικά πολεμικά», επισημαίνει στο βιβλίο, «Η Κατάρα της Ασίας» ο Πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον ! Ένας άνθρωπος που- αντίθετα από το Γάλλο ομόλογο του που «ευφυολογώντας» κυνικά απέδωσε την καθυστέρηση του σε γεύμα στην «ατμάκατο με την οποία ερχόμουν και προσέκρουε συνεχώς εις επιπλέοντα πτώματα Ελληνίδων»- και ανθρωπιστική αυταπάρνηση επέδειξε, και για όσα είδαν τα μάτια του έφτασε να ομολογήσει : «Ένα από τα πιο δυνατά συναισθήματα που πήρα μαζί μου από τη Σμύρνη είναι το συναίσθημα της ντροπής που ανήκα στο ανθρώπινο γένος…» !

     Από Ελληνικής πλευράς, ο λαϊκός βάρδος Απόστολος Καλδάρας σε τέσσερις μόνο στίχους, που και απλή ανάγνωση  τους σου ανεβάζει λυγμό και δάκρυ, τα λέει όλα : 

«Η Σμύρνη μάνα χάνεται, τα όνειρά μας πάνε,

στα πλοία όποιος πιάνεται, κι οι φίλοι τον χτυπάνε» !

      Το δυστύχημα όμως είναι ότι, τα τραγικά Μικρασιατικά «παρεπόμενα», αποτελούν φυσικό επακόλουθο κάποιων «προλεγόμενων», προειδοποιήσεων βαρυσήμαντων, που η ιστορική συγκυρία δεν επέτρεψε να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Και, μπορεί η αναφορά και επιμονή στα «παρεπόμενα» να αποτελεί έκφραση χρέους τιμής και μνήμης στα πολυάριθμα θύματα της εθνικής συμφοράς, κάτι σαν εθνικό δάκρυ ή αναγκαία εκτόνωση της πληγωμένης ψυχής του Έθνους. Δεν ξέρω αν ή τι παραπάνω. Ξέρω ότι το γραπτό Χόρτον ανοίγει δίοδο στη θεώρηση, πως δεν υπάρχει έντιμος άνθρωπος στον κόσμο, που θα περίμενε κάτι διαφορετικό από Τούρκους, πολύ περισσότερο  Έλληνας, που δοκίμασε βαριά τη θηριωδία τους τέσσερις αιώνες !       

     Κι αν προσθέσει κανείς τη φόρτιση της Τουρκικής πλευράς, που ένιωθε πρόσφατα ταπεινωμένη-Βαλκανικοί πόλεμοι, διπλασιασμός της Ελλάδος ! Κυρίως έβλεπε, και μάλιστα σε ώρα δυναμικής αφύπνισης και ραγδαίας ανάπτυξης του Τουρκικού εθνικισμού, τον αιώνες ραγιά και γκιαούρη του να τολμά να βάζει πόδι στην πανάρχαια μεν Ελληνική γη της Ιωνίας, νυν δε ζωτικό χώρο του εθνικού της οράματος, θα καταλάβει πόσο δυνατό, και εκρηκτικό ήταν το εκδικητικό μείγμα !

       Επομένως η αναφορά μόνο στα «παρεπόμενα», και όχι ισοδύναμα και στα «προλεγόμενα», αν μη πια κυρίως σ’ αυτά, αποτελεί μισή αλήθεια ή ύποπτη υπεκφυγή. Είναι κάτι από πολύ νοσηρό μέχρι πολύ επικίνδυνο. Και πάντως δεν είναι η αλήθεια που ελευθερώνει. Ιδιαίτερα σήμερα που σε έγκριτα ιστορικά έργα-ενδεικτικά, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Σπ. Μαρκεζίνης, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών, τόμος «Ελλάς», Πάπυρος-έχουν αποκαλυφθεί και καταγραφεί τα πάντα, δεν έχει κανένα νόημα, δε βοηθάει σε τίποτα, και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να γίνουν τα ίδια ή και πιο χοντρά λάθη, αν δεν έγιναν κιόλας-Εμφύλιος, Κυπριακό. Η αναφορά λοιπόν και στα «προλεγόμενα» είναι αναγκαία, και αποτελεί έντιμη, ειλικρινή, ρωμαλέα και ολοκληρωμένη έκφραση τιμής και μνήμης στα απειράριθμα θύματα της Μικρασιατικής συμφοράς. Προσέτι λειτουργεί ως δυναμική πρόκληση σοβαρής, υπεύθυνης και ρεαλιστικής ένταξης στα σημερινά δεδομένα, καίριο πατριωτικό χρέος όλων σε ό,τι εκφράζει, είναι και μένει «αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας», η ένδοξη πατρίδα μας !

*****   ***   ***** 

      Διαβάζοντας, λοιπόν, κανείς τα αποκαλυφθέντα ιστορικά δεδομένα και δρώμενα της πριν το 1922 περιόδου στις πηγές που ενδεικτικά ανέφερα, μπορεί να εκφράσει όση μεγάλη απορία, πίκρα και θλίψη, αλλά και να μιλήσει για μια μοιραία πλην κορυφαία εθνική αφροσύνη ! Η Πολιτειακή και Πολιτική ηγεσία, που με αγαστή συμφωνία και συνεργασία διπλασίασε την Ελλάδα τη διετία 1912-1914, την αμέσως επόμενη χρονιά-1915- διαφώνησε κάθετα, κράτησε ανυποχώρητα κάθε μια τη θέση της- Κωνσταντίνος με Κεντρικές Δυνάμεις-Βενιζέλος με «Εγκάρδια Συμφωνία»-Αντάντ-«έπαιξαν εν ου παικτοίς» κι έκοψαν την Ελλάδα στα δυο, κι «έριξαν στα ζάρια» την τύχη Ελλάδας και Ελληνισμού ποιος ξέρει για πόσο καιρό.

      Πήρε δια της «Αντάντ» το πάνω χέρι ο Βενιζέλος, διέβλεψε σωστά ο μεγάλος πολιτικός τους νικητές, μέσω Θουκυδίδη-«μέγα το της θαλάσσης κράτος»-κι έστειλε τον Κωνσταντίνο έξω. Πήρε και εντολή να πάει χωροφύλακας ειρηνοποιός στην Ιωνία, να διαχειριστεί αιώνων πάθη. Διαβλέποντας το επερχόμενο αργά ή γρήγορα για την πλευρά του νικηφόρο τέλος, σχηματοποίησε τα μέσα του τα ενδεχόμενα κέρδη, ενθουσιαστικά. Προχώρησε, ζήτησε αναβάπτιση σε νέα μεγάλη λαϊκή εντολή-εκλογές Νοεμβρίου 1920- αλλά δεν του βγήκε. Και δεν είναι ότι άρχισε να χάνεται το μεγάλο όνειρο, είναι ότι «οι άλλοι» που πήραν τη νίκη με το «οίκαδε», φέρνοντας πίσω το Βασιλιά, κόκκινο πανί για την «Αντάντ», και αντιστρέφοντας το σε «πρόσω ολοταχώς», μπήκαν στην τρέλα του «πάμε για Άγκυρα», και ανέτοιμα στρατιωτικά, κι έφεραν την εθνική πανωλεθρία με βαρύ φόρο αίματος εντός δύο ετών.

      Και όλα αυτά γιατί αμφότεροι έκλεισαν τα αυτιά στις ειδοποιήσεις για το τι και πώς του υπό τον Κεμάλ δυναμικά και ραγδαία ανερχόμενου Τουρκικού εθνικισμού, και τα μάτια σ’ αυτό που έβλεπαν κι έκαναν ο ένας μετά τον άλλο οι της «Αντάντ», οι των Κεντρικών Δυνάμεων, και οι του νεογιλούς «υπαρκτού σοσιαλισμού», συναγωνιζόμενοι ποιος θα στραφεί πρώτος σ’ αυτόν, ποιος θα του δώσει τα πιο πολλά. Τόση τύφλα, αδερφέ, τόση κατάρα τα πολιτικά πάθη, οι εθνικοί  διχασμοί !

     Και επειδή έγινε λόγος για έγκαιρες, βαρυσήμαντες, και άκρως υπεύθυνες προειδοποιήσεις που αγνοήθηκαν, ιδού δυο. Σοβαρό «σκεπτικισμό για τις εξαγγελίες των Νεότουρκων του Κεμάλ έγκαιρα και με κατάλληλο τρόπο είχε διαμηνύσει ο διορατικός όσο και μεγάλος εκείνος Πατριάρχης Ιωακείμ ο 3^ος. Και δυστυχώς «τα γεγονότα πάντως δικαίωσαν τις επιφυλάξεις του». «Επιτακτική ανάγκη επί ποινή ζωής ή θανάτου» διαμήνυε από τα 1910 ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, αυτός που έμελλε να καθαγιάσει με το αίμα της μαρτυρικής θυσίας του εκείνο των μυριάδων αθώων θυμάτων ! Παραμονές διωγμών ως αληθινός Έλληνας Ιεράρχης, πλην «φωνή βοώντος» σε έρημη χώρα, φώναζε σε αυτιά που δεν άκουγαν, έγραφε σε μάτια που δεν έβλεπαν. «Ελλείψει αφυπνιστών και προφητών εμπνευσμένων και οργανώσεως συστηματικής το Ελληνικόν εν Τουρκία ευρίσκεται εν ανυπαρξία και ληθάργω και ναρκώσει ή τουλάχιστον εν απορία περί του πρακτέου» !

      Τουτέστιν, έγκαιρα και λίαν ευδιάκριτα οι δυο ακρίτες προειδοποιούσαν. «Έρχεται θύελλα» ! Φαίνεται όμως πως και οι τότε… προοδευτικοί του κράτους των Αθηνών θα λογάριαζαν κι εκείνους για εθνικιστές ή φονταμενταλιστές, και θα είχαν την άποψη ότι «δουλειά των παπάδων είναι μόνο οι προσευχές και τα ευχολόγια» ! Δυστυχώς όμως γι αυτούς, και βέβαια πιο πολύ για το Ελληνικό Έθνος, δεν άργησε να βεβαιωθεί «του λόγου τους το ασφαλές» ! Ο Ελληνισμός της Θράκης, του Πόντου και της Μ. Ασίας άρχισε να δοκιμάζει τους πρώτους διωγμούς καθώς, «Γερμανοί στρατιωτικοί υπέδειξαν στους Τούρκους την εκτόπιση των Ελλήνων αυτών των περιοχών». Και «με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων άρχισαν συστηματικοί διωγμοί των Ελλήνων στην Τουρκία, διωγμοί που με αποκορύφωμα τη Μικρασιατική καταστροφή κράτησαν σχεδόν δέκα χρόνια»!

*****   ***   *****

      Η δεύτερη παράμετρος είναι που είναι πια απόλυτα ξεκάθαρη, αλλά και, κορυφαία τραγική ! Τα επίσημα κείμενα εδώ είναι αμείλικτα για την αβυσσαλέα αφροσύνη της Ελληνικής ηγεσίας. Αποδείχνουν απερίφραστα και απροκάλυπτα την ασυγχώρητη επιπολαιότητα και ανευθυνότητα με την οποία πόνταρε στη μια ή την άλλη πλευρά των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Πόσο εύκολα δελεαζόταν να παίξει το παιχνίδι τους ή πιο ανοιχτά να γίνει ενεργούμενο των οικονομικών συμφερόντων τους, χωρίς ουσιαστικά να κρατάει τίποτα στο χέρι ή το πολύ μια επιταγή χωρίς αντίκρισμα ! Και το χειρότερο απ’ όλα ότι, γι αυτές τις δυο παραλλαγές του τίποτα, δε δίστασε να φτάσει ως τον «εθνοκτόνο διχασμό», αυτόν που κατά κύριο λόγο, αν μη και αποκλειστικά έφερε «τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά στην ιστορία του νεώτερου Ελληνισμού» ! Γιατί, τα κείμενα που σήμερα πια οι πάντες γνωρίζουμε πολύ καλά μαρτυρούν και ξεκαθαρίζουν απόλυτα ότι, οι μεγάλοι ενδιαφερόμενοι-Αγγλία, Γαλλία, κι η Ιταλία από κοντά-τα είχαν μοιράσει εγκαίρως όλα μεταξύ τους ! Γνωρίζουμε μάλιστα και χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για το ποιοι πήγαιναν να ρίξουν ποιους σ’ αυτή τη μοιρασιά. Αυτό βέβαια λίγο μας ενδιαφέρει, αφού «εν αμίλλαις πονηραίς, νικητής ο πονηρότερος» ! Δυστυχώς όμως γνωρίζουμε και αυτό που μας ενδιαφέρει απόλυτα, ότι στη μοιρασιά σε κάθε περίπτωση και με οποιοδήποτε τρόπο ή πρόσχημα, από την αρχή μέχρι το τέλος άφηναν την Ελλάδα εντελώς απ’ έξω !

      Πιο συγκεκριμένα. Οι κεντρικές Δυνάμεις, τις οποίες προτιμούσε η μια πλευρά- Βασιλική-δεν έδιναν στην Ελλάδα απολύτως τίποτα. Και βέβαια δε μπορούσαν να δώσουν, όχι γιατί θα έχαναν τον πόλεμο, όπως προέβλεπε η άλλη πλευρά, αλλά γιατί τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα της κυρίαρχης εκεί δύναμης-Γερμανία- είχαν ως επίκεντρο την Τουρκία. Όμως, και καμιά μα απολύτως καμιά από τις Δυνάμεις της … «Εγκάρδιας Συνεννόησης»-«Αντάντ»-που επέλεγε η άλλη πλευρά- Βενιζελική-δεν υποσχόταν γραπτώς και επίσης δεν έδινε απολύτως τίποτα στην Ελλάδα ! Εδώ ακριβώς χρειάζεται πολλή προσοχή. Για πρώτη φορά στα 1915-3/16 Φεβρουαρίου-και μόνο προφορικά η Αγγλική κυβέρνηση έδωσε κάποιες αόριστες υποσχέσεις για να μπει η Ελλάδα στον πόλεμο. «Ο Άγγλος υπουργός των Οικονομικών Λόυδ Τζώρτζ … έκανε λόγο για τη Σμύρνη, τονίζοντας πως η Αγγλία επιθυμούσε να δει εγκατεστημένη εκεί την Ελλάδα». Αλλά δυο μέρες πριν ο Άγγλος υπουργός των Εξωτερικών σερ Έντουαρντ Γκρέυ για αντίστοιχο λόγο διαβεβαίωνε «τον Ιταλό πρεσβευτή στο Λονδίνο πως γενικά είχε αποφύγει τους γεωγραφικούς καθορισμούς που θα μπορούσαν να συγκρουσθούν με τις ιταλικές βλέψεις». Και δυο χρόνια αργότερα ο Λόυδ Τζωρτζ πάλι έδινε στους Ιταλούς τώρα τη Σμύρνη, «ενώ ο αντιπερισπασμός του Ribot να αποσπάσει το ενδιαφέρον των Ιταλών από τη Σμύρνη, προσφέροντας το Ικόνιο, είχε σαν αποτέλεσμα να «δεχθεί» ο Sonnino και το Ικόνιο και τη Σμύρνη» ! Αυτά, ανεξάρτητα απ’ το αν η Ρωσία δεν τα αναγνώρισε και η συνδιάσκεψη στον Άγιο Ιωάννη της Μωριένης-Σαβοϊα Απρίλιος 1917- δεν απέκτησε νομική ισχύ, δείχνουν καθαρά πόσο αδίστακτα προωθούσαν τα συμφέροντά τους οι μεγάλοι συμβαλλόμενοι. Δείχνουν όμως και σε ποια, κατά την πιο επιεική κρίση ακροβασία-πιο αυστηρή, σε ποιον τυχοδιωκτισμό-άκρως επικίνδυνων εκβιασμών επιχειρούσε να ισορροπήσει η χώρα μετέχοντας σε τούτο το άθλιο παιχνίδι-παζάρι αυτής της λεόντειας εταιρείας οικονομικών επιδιώξεων και συμφερόντων, χωρισμένη σε δυο αλληλομισούμενες παρατάξεις και διχασμένη κρατικά.

      Και αυτό δεν άργησε να φανεί με τον πιο ωμό τρόπο. Θα πρόσθετα, αμέσως μετά τα περίφημα γεγονότα του 1919, την αποβίβαση των Ελληνικών στρατευμάτων και την κατάληψη της Σμύρνης. Αποβίβαση και κατάληψη την οποία εμείς εκλαμβάναμε και προβάλαμε ως απελευθέρωση αυτής της απ’ αιώνων Ελληνικότατης πόλης και της γύρω περιοχής της Ιωνίας, και πανηγυρίζαμε έμπλεοι εθνικής υπερηφάνειας και ασυγκράτητης χαράς, μιλώντας για την «Ελλάδα των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», αλλά οι εντολοδόχοι μας των Μεγάλων Δυνάμεων της «Αντάντ» τη θεωρούσαν αυτό που εκείνοι είχαν προσδιορίσει ότι είναι, απλή «ανάθεση της εντολής περιφρουρήσεως της Σμύρνης στους Έλληνες». Μια ανάθεση που μεθόδευσε βέβαια η Αγγλική κυβέρνηση παρά τη διαφωνία της αντιπολίτευσής της, και την αντίδραση της Γαλλίας, της Αμερικής και ιδιαίτερα της Ιταλίας, και που «επί του παρόντος θα είχε τη μορφή στρατιωτικής κατοχής για την άσκηση ελέγχου στην τουρκική πολιτική διοίκηση». Που σημαίνει ότι «δεν ερμηνεύεται σαν ομοθυμία των Δυνάμεων για την προώθηση των Ελληνικών προσδοκιών στο χώρο της Μ. Ασίας» ! Ελπίζω να καταλαβαινόμαστε ! Άλλωστε αυτό έσπευσαν να μας δώσουν να το εννοήσουμε καλά, έντονα και ρεαλιστικά οι εντολείς μας, όταν με αφορμή κάποια παρεμπίπτοντα ασήμαντα περιστατικά δε δίστασαν να εγκαλέσουν και να κρίνουν ένοχη την Ελληνική Διοίκηση για … αδικίες και διώξεις εις βάρος του Τουρκικού πληθυσμού ! Πράγμα που σημαίνει ότι η παγίδα που μας είχε στηθεί, άρχισε να δείχνει το αδιαφανές δίχτυ της !

      Βέβαια αυτά ξεπεράστηκαν, γιατί την επόμενη χρονιά-1920-ήρθε η περίφημη Συνθήκη των Σεβρών που «κατοχύρωνε» την «Ελλάδα των δυο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών» ! Και τότε ήταν που οι πανηγυρισμοί έφτασαν στο αποκορύφωμα ! Δε βλέπαμε ότι το χαρτί της ήταν καμένο, καθώς οι «σύμμαχοι» κάτω απ’ το τραπέζι έπαιρναν πίσω αυτά που υπέγραφαν πάνω σ’ αυτό ! Δε βλέπαμε ότι ήταν θνησιγενής από την ίδια την κυοφορία της και καθώς είχε υπογραφεί με μισή καρδιά ήταν πρακτικά ανεφάρμοστη ! Και κάναμε εκλογές για να επικυρώσει ο λαός τα «κεκτημένα» της, ένας λαός βέβαια που διατελούσε σε αβυσσαλέο διχαστικό μίσος ! Και τι τρέλα, Θεέ μου, ή μήπως τι φυσικό, πλην φοβερά τραγικό για κείνη τη δαιμονική ώρα, ο λαός πίστεψε το «οίκαδε» που είπαν οι άλλοι ! Και που, όπως συνήθως συμβαίνει με τα προεκλογικά πυροτεχνήματα, ήταν ένα κοινό, κοινότατο ψηφοθηρικό τρικ-γράφε, απάτη πολιτική-που αμέσως μετά τις εκλογές και τη «νίκη» που απέφερε αντιστράφηκε σε, «πρόσω ολοταχώς» ! Ένα πρόσω όμως που παρά την απαράμιλλη γενναιότητα, τους ανυπέρβλητους ηρωισμούς, τις μεγάλες θυσίες, το βαρύ φόρο αίματος, αλλά και τις λαμπρές νίκες του ένδοξου Ελληνικού Στρατού έμελλε να καταλήξει σε δεινή ήττα,  φοβερή καταστροφή και φρικτά παρεπόμενα.

      Γιατί, το «πρόσω ολοταχώς» διέταξαν τώρα οι άλλοι, οι νικητές των εκλογών, πλην μισητοί μέσα απ’ τους μισούς Έλληνες-που κι αυτοί βέβαια δεν τους άφηναν … απλήρωτους, αδιάφορο αν αυτό απέβαινε τελικά εις βάρος της χώρας. Πιο μισητοί όμως έξω, απ’ τους μεγάλους και δυνατούς της … «Εγκάρδιας» ! Οι οποίοι, ενώ σε εφαρμογή των όρων αυτής της-μπορεί τώρα να φτάσει κανείς και να την πει, καταραμένης-συνθήκης απαιτούσαν να εξουδετερώσουν οι Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις τον Κεμαλικό εθνικισμό, που στο μεταξύ είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις, και δεν τους διέθεταν ούτε ένα στρατιώτη, και το χειρότερο, ενίσχυαν με ποικίλους τρόπους στρατιωτικά και οικονομικά τον ίδιο τον υποτιθέμενο εχθρό ! Αυτό επέβαλαν εκείνη την ώρα τα συμφέροντα που καθένας τους στόχευε να εξασφαλίσει στην επερχόμενη νέα-Κεμαλική- τάξη και κατάσταση πραγμάτων στην Τουρκία ! Και φυσικά δεν μπορούσαν και να διανοηθούν ακόμα πως θα δίσταζαν να προσφέρουν εξιλαστήριο θύμα την Ελληνική ασημαντότητα προκειμένου να μη θέσουν σε κίνδυνο τα τεράστια οικονομικά τους συμφέροντα, ιδιαίτερα τώρα που ένιωθαν τα χέρια τους και τυπικά λυμένα, καθώς έβλεπαν να την κυβερνά η –Βασιλική- πλευρά που τους είχε γυρίσει την πλάτη !

      Δεν ξέρει κανείς αν εδώ έχει πέραση εκείνο το, «μωραίνει Κύριος, ον βούλεται απολέσαι» ή αν η αφροσύνη της Ελληνικής πλευράς είχε φτάσει τότε στο μη περαιτέρω. Όμως τώρα πια ξέρει αυτό που διαβάζει στα αδιάσειστα γραπτά, ότι η Ελληνική πλευρά τα ήξερε και τα έβλεπε όλα αυτά, πλην ήταν βραχυκυκλωμένη στον εθνοκτόνο διχασμό, δέσμια σ’ αυτή την πανάρχαιη κατάρα, αλλά και στο δικό της «πρόσω ολοταχώς». Και δεν φαίνεται να είχε τη δυνατότητα, ίσως και την ικανότητα ελιγμών, ούτε τη δύναμη να λάβει την απόφαση που θα επέβαλε ένα  ρεαλισμό εκείνη την κρίσιμη ώρα, να περιοριστεί δηλαδή στην και στρατιωτική ενδεχομένως εξασφάλιση και κατοχύρωση των κεκτημένων. Παρ’ ότι μπορεί να διαβλέψει κανείς ότι οι έξω μισητοί της δε θα της άφηναν εδώ πολλά περιθώρια, το βέβαιο είναι ότι φοβόταν πως οι μέσα αντίστοιχοι που την κρατούσαν στο χέρι, καιροφυλακτούσαν να την στιγματίσουν ανίκανη και ενδοτική ! Και, συντελούντων  στο μεταξύ, έστω και με βαρύ φόρο αίματος, των στρατιωτικών επιτυχιών-Εσκί Σεχίρ, Αφιόν Καραχισάρ-ξάνοιγε και ξάνοιγε το μέτωπο όλο και πιο πολύ, ώσπου το έφτασε ως εκεί που δεν μπορούσε να το κρατήσει. Και καθώς με τη φροντίδα των έξω μισητών της «συμμάχων» ο υποτιθέμενος εχθρός είχε γιγαντωθεί, αποδείχτηκε «η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης», και ήρθε η ταπεινωτική ήττα και η καταστροφή.

*****   ***  *****

      Αυτά θα ήταν κάποια βασικά σημεία απ’ τα «προλεγόμενα στα τραγικά Μικρασιατικά παρεπόμενα», ελπίζω πολύ διδακτικά. Και αυτά που οφείλουμε να έχουμε κάθε στιγμή μπροστά στα μάτια, το νου και την καρδιά οι Έλληνες, λαός θαυμάσιος, αλλά πολύ εριστικός και διχαστικός. Που όχι σπάνια τραβάμε τη διχόνοια και ως εκεί που τα τινάζει όλα στον αέρα ! Όπως εκατό χρόνια πριν τα Μικρασιατικά, στην Επανάσταση του 21 και την ανάσταση του Γένους. Τότε που το «σκήπτρο που κρατάει η διχόνοια η δολερή», καθώς θα έλεγε ο Σολωμός, μας έφερε στην αφροσύνη να θυσιάζουμε το μέγιστο, κι αυτή την ελευθερία που είχαμε κερδίσει με ποταμούς αιμάτων και πλημμυρίδα ανυπέρβλητων ηρωισμών ! Και να φτάνουμε στον εξευτελισμό να φαίνεται ότι τελικά μας τη χάρισαν οι μεγάλοι της εποχής, μάλιστα από μια λάθος βολή στο Ναυαρίνο ! Αυτής τα προλεγόμενα έφεραν και τα Μικρασιατικά παρεπόμενα !

      Και επειδή ακολούθησαν και άλλα πολύ δυσάρεστα είναι καλό να προσέξουμε πια αυτή την Αχίλλειο πτέρνα μας. Ιδιαίτερα σήμερα, χρόνια τόσο κρίσιμα πάλι για τον Ελληνισμό. Να ελπίσει κανείς ότι τα παθήματα θα έχουν γίνει μαθήματα και να το ευχηθεί. Προς τα κει οφείλει να δείχνει και η σπουδή «της μεγαλύτερης εθνικής συμφοράς στην ιστορία του νεώτερου Ελληνισμού» ! Και θα το δείχνει, αν απ’ τα παρεπόμενα δεν παραλείπονται τα προλεγόμενα. Τουτέστιν, αν κατατίθεται η όλη αλήθεια, αυτή που ελευθερώνει !

ΥΓ. Παραλλαγή ανάλογου γραπτού μου σε «Πειραϊκή Εκκλησία», «Σπετσιώτικο Αντίλαλο», 2002.

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα …»

Αθανάσιος Κοτταδάκης