Μια άγνωστη πτυχή από τη ζωή και τη δράση του Εθνάρχη Μακαρίου | εξωτερική ιεραποστολή | Μητροπολίτης Κένυας Μακάριος - Γιάννης Ζαννής

Μια άγνωστη πτυχή από τη ζωή και τη δράση του Εθνάρχη Μακαρίου | εξωτερική ιεραποστολή | Μητροπολίτης Κένυας Μακάριος

Το έργο και η προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ στο εθνικό ζήτημα της Κύπρου, καθώς και οι αγώνες του για την απελευθέρωση της μαρτυρικής Μεγαλονήσου από την Βρετανική αποικιοκρατία, είναι γνωστά εν πολλοίς, τουλάχιστον στις μεγαλύτερες γενεές. Εκείνο που ωστόσο παραμένει άγνωστο κατά μεγάλο μέρος στους περισσοτέρους εξ ημών, είναι το έργο και η προσφορά του ως εκκλησιαστικού ανδρός, τόσο στην ανόρθωση του Μοναχισμού στην Κύπρο, όσο και στην εξωτερική Ιεραποστολή. Με αυτή τη δεύτερη πτυχή του έργου και της προσωπικότητας του Μακαρίου ως εκκλησιαστικού ανδρός, θα ασχοληθεί το ρεπορτάζ.

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κένυας Μακάριος, Κύπριος και ο ίδιος, είχε την ευλογία να γνωρίσει τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και να συνδεθεί στενά μαζί του. Ήταν μάλιστα εκείνος που τον ενθάρρυνε και τον παρώτρυνε να εργασθεί στον χώρο της εξωτερικής Ιεραποστολής και να επιτελέσει το τεράστιο έργο στον Αμπελώνα του Κυρίου εκεί στην Κένυα, το οποίο παρακολουθούμε με θαυμασμό όλοι οι Ορθόδοξοι.

Πρόκειται πράγματι για μια συγκλονιστική εμπειρία, την οποίαν ο Σεβασμιώτατος είχε την ευγένεια και την καλωσύνη να μοιραστεί μαζί μας, κυρίως, όπως μας τόνισε επανειλημμένως, για να γνωρίσουν και οι νεώτερες γενιές την Ιστορία μας. Με τη σειρά μας, καταθέτουμε την τόσο ενδιαφέρουσα συνομιλία μας με τον Σεβασμιώτατο στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Η γνωριμία μου με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο

Σεβασμιώτατε, την ευχή σας, ευχαριστούμε για τον πολύτιμο χρόνο σας που θυσιάζετε. Θα θέλαμε κατ’ αρχήν να μας πείτε πότε και κάτω από ποιες συνθήκες γνωριστήκατε με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Ήμουν μαθητής στην Δ΄ Τάξη, και ζήτησα να τον συναντήσω. Η συζήτησή μου ήταν ότι ήθελα να γίνω μουσικός…

Είχατε ιδιαίτερη έφεση στη μουσική;

Ναι! Από παιδί την αγαπούσα. Ήμουν μέλος της χορωδίας στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Μού άρεσε ο ρυθμός και το τραγούδι και στα εφηβικά μου χρόνια γράφτηκα στο παράρτημα του Εθνικού Ωδείου Λεμεσού. Ήταν αδύνατο να ζήσω χωρίς να δημιουργήσω κάτι δικό μου μέσα από τα πλήκτρα του πιάνου…

Και ποια υπήρξε η αντίδραση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου;

Ο Αρχιεπίσκοπος με άκουσε με πολλή προσοχή και μου έδωσε είκοσι λίρες, με τις οποίες αγόρασα ένα μεγάλο εγκυκλοπαιδικό λεξικό της Μουσικής στα Αγγλικά για να αρχίσω να προετοιμάζω τον εαυτό μου.

Και πώς αλλάξατε σχέδια και πορεία;

Αυτό έγινε όταν κατά την διάρκεια των σπουδών μου στην Αγγλία γνώρισα τον Άγιο Σωφρόνιο. Και όπως φαίνεται, εκείνος γνώριζε ήδη, με τη Χάρη του Θεού, τι έπρεπε ν’ ακολουθήσω στην πορεία της ζωής μου!

Αξίζει να μιλήσουμε εκτενέστερα γι΄ αυτό. Πώς τον γνωρίσατε;

Όταν τελείωσα τη στρατιωτική μου θητεία, πήγα στην Αγγλία για να συνεχίσω τις μουσικές μου σπουδές στο Trinity College of Music. Τότε γνώρισα τον Γέροντα, ο οποίος έγινε ο Πνευματικός μου και επισκεπτόμουν συχνά το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ. Εγώ συνέχισα να ασχολούμαι με τη μουσική και ο Γέροντας παρακολουθούσε την πορεία μου. Κάποια στιγμή μου είπε: «Άκουσε Ανδρέα παιδί μου (σ.σ. το λαϊκό όνομα του Σεβασμιωτάτου) καλή είναι η μουσική, αλλά ο Θεός σε προορίζει για κάτι άλλο». Και με παρώτρυνε να σπουδάσω Θεολογία, υποσχόμενος ότι θα με βοηθήσει.

Σπούδασα στο Παρίσι, στον Άγιο Σέργιο. Σκέφτηκα τότε να γράψω στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και να του ζητήσω οικονομική στήριξη, αφού δεν είχα κανέναν άλλο τρόπο. Ο Αρχιεπίσκοπος ανταποκρίθηκε και μου έστελνε δύο φορές το χρόνο (Πάσχα και Χριστούγεννα) από εκατό λίρες, χωρίς φυσικά να θυμάται ποιος ήμουν και τι θα έκανα στη ζωή μου.

Όταν τελείωσα, είχα σκοπό να επιστρέψω στην Κύπρο για να εργαστώ, άλλωστε δεν είχα χρήματα. Αλλά ο Άγιος Σωφρόνιος με προέτρεψε πάλι να κάνω διδακτορικό στην Οξφόρδη. Όμως τα χρήματα που χρειάζονταν ήταν πολλά και όταν το ανέφερα στον Γέροντα, μου είπε να πάω στην Κύπρο και να συναντήσω τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος εν τω μεταξύ με βοηθούσε οικονομικά σε όλο αυτό το διάστημα των σπουδών μου.

Και τον συναντήσατε;

Ναι. Ήταν το 1972. Φυσικά δεν ήξερα πώς να παρουσιάσω το όλο θέμα στον Αρχιεπίσκοπο. Εκείνος, όταν πήρε στα χέρια του όλα τα πτυχία μου από το Παρίσι και τα κρατούσε στα χέρια του, ο ίδιος, από μόνος του, μου λέει: «Βλέπω αγαπάς τη μόρφωση. Τι θα έλεγες για ένα διδακτορικό;»

Δεν χρειάστηκε πια να του προτείνω τίποτα, αφού ο ίδιος το πρότεινε και αποδέχθηκε να αναλάβει όλα τα έξοδα για τις σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Όταν επέστρεψα πίσω στη Μονή και το έλεγα στον Γέροντα (σ.σ. Άγιο Σωφρόνιο), μου απάντησε : «Το ήξερα, γι΄ αυτό επέμενα να πας να τον συναντήσεις».

Έτσι άρχισα τις σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Την ίδια εποχή κτιζόταν και η Ιερατική Σχολή στην Κένυα, αφού ήδη ο Μακάριος κατέθεσε τον θεμέλιο λίθο στις 20 Μαρτίου του 1971. Το 1974 ως γνωστόν, έγινε το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή. Την επομένη του πραξικοπήματος ο Μακάριος έφτασε στο Λονδίνο, όπου βρισκόμουν κι εγώ ως φοιτητής, με υποτροφία από τον ίδιο. Πήγα λοιπόν στο ξενοδοχείο που θα έμενε, αφού συνεννοήθηκα προηγουμένως με την υπάτη Αρμοστεία της Κύπρου στο Λονδίνο.

Έφτασε λοιπόν ο Αρχιεπίσκοπος κουρασμένος, εξαντλημένος και φυσικά στενοχωρημένος. Έφτασαν βέβαια και άλλοι επίσημοι και αξιωματούχοι και σκέφτηκα ότι θα ήταν αδύνατον να με δεχθεί. Κάποια στιγμή άνοιξε την πόρτα του δωματίου του, με είδε και με κάλεσε μ’ ένα ευγενικό νόημα. Μπήκαμε στο δωμάτιό του κι άρχισε να μου διηγείται τα του πραξικοπήματος. Ξαφνικά θυμήθηκε ότι του είχα γράψει κάποιο γράμμα και του ζητούσα ένα ποσό χρημάτων για τις σπουδές μου.

«Διάβασα», μου είπε, «το γράμμα σου, δεν πρόφθασα όμως να σου απαντήσω». Εγώ αντέδρασα, λέγοντάς του «Μακαριώτατε, δεν είναι της ώρας να σκέφτεστε για μένα και τις σπουδές μου. Είναι θαύμα που είστε ζωντανός!».

Και τι σας απάντησε;

«Ανέλαβα», μου είπε, «να πληρώνω τα δίδακτρα και όλα τα έξοδά σου για τις σπουδές σου στο Πανεπιστήμιο». Αισθάνθηκα λίγο άβολα, γιατί σκέφτηκα ότι δεν θα έπρεπε καν να με σκέφτεται, αφού μόλις λίγο πριν είχε κινδυνεύσει η ζωή του. Προσπάθησα να δευτερολογήσω, αλλά εκείνος ήταν αποφασισμένος και κατηγορηματικός. Κάλεσε τον Ύπατο Αρμοστή και του λέει: «Ενόσω θα είμαι στην Αμερική, να έχεις υπό την προστασία σου τον φοιτητή μας και ό, τι ανάγκη έχει να τον βοηθήσετε. Και μάλιστα με ένα χρηματικό ποσό τώρα, που το έχει ανάγκη». Όλα πήγαν καλά κατά τη διάρκεια της απουσίας του. Όταν επέστρεψε, λειτούργησε στον ναό των Αγίων Πάντων στο Λονδίνο. Μάλιστα, ελλείψει διακόνου, με παρακάλεσε να εκτελώ χρέη υποδιακόνου κατά την διάρκεια της Θ. Λειτουργίας, υπάρχει μάλιστα και μια φωτογραφία στην «Καθημερινή», στην οποία, κατά την είσοδο του στον ναό, είμαι πίσω του, κρατώντας του τον μανδύα.

Έκτοτε επισκεπτόταν συχνά το Λονδίνο για διάφορες διεθνείς διασκέψεις και με δεχόταν με ιδιαίτερη χαρά. Πάντα ρωτούσε για την πρόοδο των σπουδών μου κι αν χρειαζόμουν κάτι. Είναι συγκινητικό ότι έμπαινε σε λεπτομέρειες, λέγοντάς μου ότι βρισκόμουν στο πιο φημισμένο Πανεπιστήμιο του κόσμου και έπρεπε να είμαι ευπαρουσίαστος! Μου υπέδειξε επίσης ότι τώρα ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να αγοράζω βιβλία και έπρεπε να βάζω στον προϋπολογισμό μου ένα ποσό για τον σκοπό αυτό.

Υποθέτω ότι ακολουθήσατε τη συμβουλή του…

Ω, ναι! Έτσι απέκτησα στην Κύπρο μια θαυμάσια προσωπική βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις. Ενδεικτικά να αναφέρω μία που περιέχει στην λατινική αποφάσεις διαφόρων Συνόδων, περιλαμβανομένης και μίας που έγινε στην Κύπρο το 1668 και σχετίζεται με το θέμα της διδακτορικής μου διατριβής.

Και πότε σας έκανε λόγο για την Ιεραποστολή;

Ο Μακάριος πιστεύω ότι είχε το χάρισμα να αντιλαμβάνεται πώς ο Θεός εργάζεται για τον καθέναν από μας… Τον Νοέμβριο λοιπόν του 1976 στο Λονδίνο, μου αποκάλυψε την ενδόμυχη σκέψη που είμαι βέβαιος ότι καλλιεργούσε για χρόνια μέσα του. Είμαι βέβαιος, γιατί η ψυχή και η καρδιά του και ο νους του ήταν στραμμένα στο πώς να βλαστήσει ο σπόρος της Ορθοδοξίας στη Μαύρη Ήπειρο.

Ενώ λοιπόν καθόμαστε, έτσι όπως πάντα με λεπτότητα και μ’ έναν χαρισματικό τρόπο ανοίγει τη συζήτηση και μου ανακοινώνει ότι με προορίζει για την Αφρική, εξηγώντας μου ταυτοχρόνως τη λειτουργία της Ιερατικής Σχολής της Κένυας που έκτισε.

Ποιά ήταν η δική σας αντίδραση;

Τώρα, ένας νέος σαν κι εμένα, που φανταζόταν μια σπουδαία ακαδημαϊκή καριέρα, έχοντας ήδη δημοσιεύσει αρκετές μελέτες στα γνωστά θεολογικά περιοδικά από έρευνες που είχα κάνει στις βιβλιοθήκες της Ευρώπης και στα αρχεία του Βατικανού, καταλαβαίνει κανείς πώς αισθάνθηκα!

Του εξήγησα ότι χρειαζόμουν ακόμη ένα χρόνο για να συνεχίσω τις σπουδές μου. Ο Αρχιεπίσκοπος μου απάντησε ήρεμα και περιφραστικά: «Θα περιμένω»!

Και σεις τι απαντήσατε;

Τόλμησα να του πω «Μακαριώτατε, η Κύπρος έχει τόσους θεολόγους και ιερείς! Εμένα διαλέξατε για την Αφρική;» Και πήρα αμέσως την απάντηση: «Έχω τους λόγους μου» .

Και σεις τι κάνατε μετά;

Έφυγα από το ξενοδοχείο, πήρα το επόμενο τραίνο και πήγα αμέσως στη Μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ για να συναντήσω τον Πνευματικό μου, που κι αυτός συνέβαλε ώστε να κάνω όλες αυτές τις σπουδές. Νόμιζα ότι θα είχα την συγκατάθεσή του να μην πάω στην Αφρική, αφού μάλιστα με δική του προτροπή έκανα το διδακτορικό.

Και ποια ήταν η αντίδραση του Αγίου Σωφρονίου;

Ο Άγιος Γέροντας, μόλις του διηγήθηκα τα σχετικά με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, μου λέγει: «Ανδρέα παιδί μου. Γονάτισε. Εἰς τὸ Ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Η Αφρική σε περιμένει. Φύγε αμέσως για την Αφρική!» Μπορούσα να αντιδράσω ή να αντισταθώ; Ήδη γονατιστός όπως ήμουν, με σταύρωσε στο κεφάλι με το άγιο χέρι του. Επέστρεψα λοιπόν στο Λονδίνο για να δώσω την απάντησή μου στον Μακάριο

Που υποθέτουμε θα την δέχθηκε με πολλή χαρά.

Οπωσδήποτε η χαρά του Αρχιεπισκόπου ήταν μεγάλη, όταν του ανακοίνωσα ότι θα επισπεύσω να τελειώσω τη διατριβή μου και να πάω στην Αφρική.

Και πότε πήγατε;

Τον Ιανουάριο του 1977. Υπέβαλα την διατριβή μου και στις 12 Ιανουαρίου έφθασα στην Ναϊρόμπι, όπου με περίμενε ο τότε Μητροπολίτης Πάφου και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος ο Α΄, ο οποίος έφθασε ως απεσταλμένος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ήταν ήδη ενήμερος για τα θέματα της Ορθοδοξίας στην Αφρική, αφού ως Χωρεπίσκοπος Κωνσταντίας συνόδευσε τον Μακάριο στο ταξείδι του όταν έγιναν οι ομαδικές βαπτίσεις και η κατάθεση του θεμελίου λίθου της Πατριαρχικής Σχολής τον Μάρτιο του 1971. Επισκεφθήκαμε τους χώρους της Σχολής και με τη συνδρομή του Αρχιεπισκόπου αγοράσαμε όλα τα απαραίτητα για τη λειτουργία της: θρανία, καρέκλες, γραφεία, κρεβάτια, κουβέρτες, κουρτίνες, ακόμα και μαγειρικά σκεύη, πιάτα, μαχαιροπήρουνα κλπ.

Επέστρεψα στην Κύπρο για να εκθέσω στον Αρχιεπίσκοπο τα καθέκαστα. Στη συνάντηση αυτή, που έγινε μία βδομάδα πριν την κοίμησή του (3 Αυγούστου 1977), συναντηθήκαμε παρόντος και του Μητροπολίτη Πάφου. Ήμασταν οι τρεις μας. Μας καλοσώρισε, με ευχαρίστησε που δέχθηκα να αναλάβω τη δύσκολη αυτή αποστολή εκ μέρους του.

Και τότε μας αποκάλυψε τον λόγο της επιθυμίας του να πορευθώ εγώ τον σταυροαναστάσιμο δρόμο της Ιεραποστολής.

Είπε χαρακτηριστικά: «Εγώ φεύγω, τελειώνω την αποστολή μου εδώ στη γη. Εσύ, Άγιε Πάφου, που θα με διαδεχθείς στον Θρόνο, βοήθησε όσο μπορείς τον Ανδρέα, που δέχθηκε να αναλάβει την όλη ευθύνη για τη λειτουργία της Σχολής στην Κένυα. Και τώρα σας αποκαλύπτω γιατί επέμενα και περίμενα τον Ανδρέα να τελειώσει τις σπουδές του. Γιατί, εφ’ όσον εγώ φεύγω, θέλω να είμαι ήσυχος ότι υπάρχει κάποιος που θα φέρει εις πέρας αυτό το έργο του Ευαγγελισμού, έτσι όπως το προγραμμάτισα και το ήθελα πάρα πολύ. Αλλά ο Θεός με καλεί κοντά του. Φεύγω. Όλα τα αφήνω σε σας. Είμαι ήσυχος ότι το έργο αυτό θα φέρει πλούσιους καρπούς και θα προαχθεί το έργο του Ευαγγελισμού στις καρδιές των Αφρικανών».

Εδώ σταματώ, δεν χρειάζονται σχόλια…

* * *

Σεβασμιώτατε, ευχαριστούμε γι’ αυτή την ιδιαίτερα συγκινητική κατάθεση ψυχής. Όμως εδώ ανοίγουμε το μεγάλο κεφάλαιο της συνεισφοράς του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην εξωτερική Ιεραποστολή, ιδιαιτέρως στην Κένυα. όπου, όπως μας είπατε πριν, το 1971 άρχισε να κτίζεται η Ιερατική Σχολή, της οποίας ήδη ο Μακάριος κατέθεσε τον θεμέλιο λίθο στις 20 Μαρτίου. Γι’ αυτό θα σας παρακαλέσουμε να αναφερθούμε εκτενώς στο δεύτερο μέρος της συνεντεύξεώς μας.

_____________

Γιάννης Ζαννής
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 28.07.2021