«Τιμιώτερος ἁπάντων τῶν ὁρωμένων» - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

Κυριακή ΙΕ΄Λουκᾶ (Τριῶν Ἱεραρχῶν)
Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

«Τιμιώτερος ἁπάντων τῶν ὁρωμένων»

 «Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ.ε´14)  

Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

 

          Ὡς ὄρη τῆς ἀρετῆς ὑψηλά καί κατάσκια, προβάλλουν, Θεοφιλέστατε πάτερ καί Δέσποτα, ἐνώπιόν μας οἱ σεπτές μορφές τῶν «διδασκάλων τῶν σοφῶν». Αὐτῶν πού μέ τό λόγο, τή ζωή καί τή δράση τους ἐπιβεβαίωσαν τό λόγο τοῦ Χρι­στοῦ μέ τόν ὁποῖο ἀρχίσαμε. Οἱ ψυχές τους, οἱ ὁποῖες δονοῦνταν ἀπό τέλεια ἀγάπη πρός τόν Θεό, τούς ὁδήγησαν στή διάθεση τῶν περιου­σιῶν τους γιά τήν ἀνα­κούφιση τῶν ἀνθρώπων. Περιέθαλψαν χῆρες καί ὀρφανά, ἀρρώστους καί γέροντες, ἔθρεψαν πει­νασμένους, ἐξαγόρασαν αἰχμαλώτους. Δέν δίστα­σαν μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους νά ἐλέγξουν τούς ἰσχυ­ρούς τῆς ἡμέρας γιά πράξεις των ἀντίθετες πρός τό συμφέρον τοῦ λαοῦ, τοῦ ὁποίου ἐκεῖνοι ἦσαν ποιμένες.

          Ἐκτός ἀπό τίς ὑλικές ἀνάγκες τῶν πιστῶν περισσότερο ἀπασχο­λοῦσε τούς Τρεῖς Ἱεράρχες ἡ πνευματική καλλιέργεια καί ἡ κατά Θεόν προκοπή τοῦ ποιμνίου τους. Οἱ κόποι καί οἱ θυσί­ες τους στό σημεῖο αὐτό δέν  ἐγνώριζαν ὅριο. Φαινόμενο θαυμαστό καί μέχρις ἑνός σημείου μοναδικό. Φαινόμενο ζωῆς καί δράσης πού σημάδεψε τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἀνθρωπότητας. Ποιά εἶναι ἡ γενεσι­ουργός αἰτία του;

******

          Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία  ὅτι κινητήρια δύνα­μη στίς ψυχές τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ὑπῆρξε ἡ χωρίς ὅρια ἀγάπη καί ἡ ὁλοκληρωτική ἀφοσί­ωσή τους στόν Θεό. Παράλληλα ὅμως ἐνέργησε καί ἡ τιμή τήν ὁποία ἀπέδιδαν στόν ἄνθρωπο. Γιά τούς τρεῖς Πατέρες ὁ ἄνθρωπος συνιστᾶ ἀξία μονα­δική. Ἡ ἀνθρώπινη προσωπικότητα εἶναι κά­τι τό ἱερό.

Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό πλάσμα τῆς ἰδιαίτερης ἀγάπης καί τῆς εὔνοιας τοῦ Θεοῦ. Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο εἶναι ἕνας κόσμος « ἐν μικρῷ μέγας» «ἐπόπτης τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μύστης τῆς νοου­μένης... ἐπίγειος καί οὐράνιος, πρόσκαι­ρος καί ἀθάνατος... ἁπτόμενος Θεοῦ». Εἶναι κατά τόν ἴδιο Πατέρα ἕνα μυστήριο, τό ὁποῖο συνδυάζει τό μικρό μέ τό μεγάλο, τό ταπεινό μέ τό ὑψηλό, τό θνητό με τό ἀθάνατο, τό ἐπίγειο μέ τό οὐράνιο.

Σέ ἐποχή κατά τήν ὁποία ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη βρισκόταν στό ἔσχατο σημεῖο κατάπτωσή της, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τέμνουν νέους δρόμους.

Ἀποδίδουν στόν ἄνθρωπο τήν ἀξία καί τήν τιμή τήν ὁποία εἶχε ἀπό τήν ἀρχή τῆς δημιουρ­γίας του. Τόν ἀτενίζουν τιμημένο καί τοποθετη­μένο «ὑπέρ οὐρανόν, ὑπέρ ἥλιον, ὑπέρ τάς τῶν ἀστέρων χορείας», διότι μόνος αὐτός εἶναι θεό­πλαστος.

Ἡ ἰδέα ὅτι ὁλόκληρο τό σύμπαν δημι­ουρ­γή­θηκε γιά τόν ἄνθρωπο ἀποτελεῖ πεποίθησή τους. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος διακηρύσσει μέ ἀπό­λυτη βεβαιότητα ὅτι γιά τόν ἄνθρωπο ἐδημι­ούργησεν ὁ Θεός «οὐρανόν, θάλατταν, γῆν, ἀέρα, τά ἐν αὐτοῖς πάντα, ζῶα, φυτά σπέρματα». Γι᾽αὐτόν δημι­ουργήθηκαν καί ὑπάρχουν « ἥλιος καί ἀστέ­ρες· δι᾽ αὐτόν σελήνης δρόμοι, δι᾽ αὐτόν καρπῶν γε­νέσεις...· δι᾽ αὐτόν ἡμέρα καί νύξ».

Ἐκεῖνο ὅμως τό ὁποῖο καθιστᾶ, σύμφωνα μέ τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, κατ᾽ἐξοχήν ἱερή τήν ἀνθρώ­πινη προσωπικότητα εἶναι ἡ «κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ» δημιουργία του. Μέ τό θεῖο ἐμφύσημα στόν πρω­τόπλαστο, λέγει ὁ Μέγας Βασί­λειος, ὁ Θεός «μοῖ­ράν τινα τῆς ἰδίας χάριτος ἐνα­πέθετο τῷ ἀνθρώ­πῳ». Τόν προίκσε μέ δικά του γνωρίσματα, τό λογικό, τήν ἐλευθερία καί τήν ἀθανασία. Σκοπός αὐτῆς τῆς δωρεᾶς ἦταν «ἵνα τῷ ὁμοίῳ ἐπιγι­νώ­σκῃ τό ὅμοιον». Μ᾽ αὐτό τόν τρόπο ὁ ἄνθρω­πος «τόν ποιήσαντα αὐτόν ἐπέγνω Θεόν, καί πρός ἀγωγήν ἐχειρα­γω­γήθη... Θεῷ προσεύχεται τῶν ὁρωμέ­νων μόνος».  Μόνος ἀπ᾽ ὅλα τά δημι­ουρ­γήματα ἔχει τήν δυνα­τότητα νά ἀναγνωρίζει τό Δημιουρ­γό του καί νά ἔχει σχέσεις ἐπικοινω­νίας καί φιλίας μαζί του.

Δυστυχῶς ἡ παράβαση τῶν πρωτοπλάστων, κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο ἐδέσμευσε τόν ἄν­θρωπο μέ πολλά δεσμά, ἐκλόνισε τή θέση του στή δημιουργία, διέσπασε  τήν ἁρμονία πού ὑ­πῆρχε μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου, τόν ὁποῖο ἐστέρησε «τῆς ἄνωθεν εὐνοίας». Σ᾽αὐτή τήν κατάσταση τό μόνο πού ἔμεινε ἀναλλοίωτο εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο.

Τήν πιό μεγαλειώδη ὅμως ἐκδήλωση τῆς ἀπέραντης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν πεσμένο ἄνθρωπο, ἀποτελεῖ κατά τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, ἡ Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου.  Αὐτή εἶναι ἡ ὕψιστη ἀπόδειξη τῆς ἀξίας τοῦ ἀν­θρώπου. Διά τῆς θείας ἐναν­θρωπήσεως κατέστη δυνατό νά σωθεῖ καί νά δοξαστεῖ πάλι ὁ πεσμένος ἄνθρω­πος. Γι᾽ αὐτό προτρέπει ὁ Μέγας Βασίλειος: Ἐάν ἔχεις λησμο­νήσει, ὦ ἄνθρωπε, τήν ἰδιαίτερη τιμή πού σοῦ ἐπεφύλαξεν ὁ Θεός κατά τή δημιουργία σου, «ἐκ τῆς καταβληθείσης ὑπέρ σοῦ τιμῆς λαβέ τοῦ ἀξιώματος ἔννοιαν·ἀπόβλεψόν σου τό ἀντάλ­λαγμα, καί γνῶθι σεαυτοῦ τήν ἀξίαν. Τῷ πολυτι­μήτῳ αἵματι τοῦ Χριστοῦ ἠγοράσθης».

*****

          Ἀπ᾽αὐτή τήν περί ἀνθρώπου διδασκαλία ἀντλοῦν καί πάνω σ᾽ αὐτή θεμελιώνουν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τό ἠθικό καί κοινωνικό τους κήρυγμα.

          Αὐτή ἡ δημιουργία, ἡ φύση, ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου καθώς καί οἱ εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ καί ἡ περί ἀνθρώπου θεία οἰκονομία, δημιουρ­γοῦν στόν ἄνθρωπο ὑποχρε­ώσεις πρός τόν ἑαυτό του καί τούς συναν­θρώ­πους του. Μέ πρώτη τήν ὑποχρέωση νά μή λησμονεῖ τήν πνευματική του ὑπόσταση καί ἀποστολή, ἀλλά νά ζητεῖ τά ἄνω, τόν Θεό. «Ὡς διεσχηματίσθης, γράφει ὁ Μ.Βασί­λειος, οὕτω διάθου σεαυτοῦ τόν βίον. Τό πολί­τευμα ἔχε ἐν οὐρανοῖς».

          Ἐφ᾽ ὅσον λοιπόν εἶναι πλασμένος γιά τόν οὐρανό ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει ἐδῶ στή γῆ νά ζεῖ ζωή ἀγγελική. Καί κατά συνέπεια ἡ γῆ θά γίνει Παράδεισος, διότι θά ἐκλείψει ἡ φιλαργυρία, ἡ πλεονεξία, ἡ ἀδικία, ἡ αἰσχροκέρδεια καί αὐτοί ἀκόμη οἱ πόλεμοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν ρίζα καί ξεκί­νημά τους τό οἰκονομικό συμφέρον.

          Ἐπί πλέον ἡ εὐγενής καταγωγή τοῦ ἀνθρώπου τοῦ ἐπιβάλλει νά διατηρεῖ τήν ἀξιο­πρέπειά του ὡς δημιουργήματος πού χαρακτη­ρίζεται διά τῆς «ἄνωθεν συγγενείας», καί νά καταβάλλει προσπάθεια, ὥστε νά μή γλιστρίσει μέ τήν ἄτακτη ζωή του στήν τάξη τῶν ἀλόγων ζώων. Κατά  τόν ἱερό Χρυσόστομο δέν μπορεῖ νά ὀνομάζει Πατέρα τόν φιλάνθρωπο Θεό «ὁ τήν γνώμην ἔχων θηριώδη... ὅταν μνησικακῇ ὡς κάμηλος, γαστριμαργῇ ὡς ἄρκτος, ἁρπάζει ὡς λύκος, πλήττει δέ ὡς σκορπίος, ὕπουλος δέ ᾖ ὡς ἀλώπηξ».

*****

          Στίς ἡμέρες μας, Θεοφιλέστατε Πάτερ, πού τόσες διακηρύξεις γίνονται γιά τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, τή στιγμή κατά τήν ὁποία αὐτά ποδοπατοῦνται διεθνῶς· σέ ἐποχή κατά τήν ὁποία πολλοί θεωροῦν καί ἀντιμετωπίζουν τόν συνάνθρωπό τους σάν τήν δική τους  «κόλαση», οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες μέ τή διδασκαλία καί τό ἔργο τους τονίζουν τήν ἀξία τῆς ἀνθρώπινης προσω­πικότητας καί βοηθοῦν στή ρύθμιση τῶν διαπρο­σωπικῶν σχέσεων.

          Ἐάν ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος θελήσει νά ἀκούσει τή φωνή τους καί νά ἐφαρμόσει τή διδα­σκαλία τους, τότε θά ὑψωθεῖ καί πάλι στή θέση ἡ ὁποία τοῦ ἀνήκει. Θέση πλησίον τοῦ Δημιουργοῦ του, ὅπου ὁ Ἴδιος τόν ἀνέβασε μέ τήν ἐνανθρώ­πηση καί τή Θυσία Του.