Οι άγιοι επτά Παίδες του Κ.Π.Καβάφη (σχόλιο)

Το σπήλαιο των αγίων επτά Παίδων στην Έφεσο

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης εμπνεόμενος από το Συναξάρι της ημέρας έγραψε το παρακάτω ποίημα:

Oἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες

Ἔμορφα ποὺ ἐκφράζεται τὸ Συναξάριον:

«Ἐνῶ δὲ συνωμίλει ὁ βασιλεὺς» μὲ τοὺς ἁγίους

«κ’ οἱ Ἐπίσκοποι καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἄρχοντες,

«ἐνύσταξαν ὀλίγο οἱ Ἅγιοι»

καὶ τες ψυχές των στὸν Θεὸ παρέδωσαν.

Οἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες τῆς Ἐφέσου ποὺ

κατέφυγον εἰς σπήλαιον νὰ κρυφθοῦν

ἀπὸ τὸν διωγμὸν τῶν Ἐθνικῶν, κ’ ἐκεῖ ἐκοιμήθησαν·

καὶ τὴν ἐπαύριον ἐξύπνησαν. Ἐπαύριον γι’ αὐτούς.

Μὰ ἐν τῷ μεταξύ, εἶχαν παρέλθει σχεδὸν δύο αἰῶνες.

Ξύπνησε τὴν ἐπαύριον καὶ πῆγε

ἕνας των, ὁ Ἰάμβλιχος, γιὰ ν’ ἀγοράσει ἄρτον,

κ’ εἶδεν ἐμπρός του Ἔφεσον καινούρια,

ὅλην καθαγιασμένην μ’ ἐκκλησίες, καὶ σταυρούς.

Κ’ ἐχάρηκαν οἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες,

καὶ τοὺς ἐτίμησαν καὶ τοὺς προσκύνησαν οἱ Χριστιανοί·

κ’ ἦλθε κι ἀπ’ τὴν Κωνσταντινούπολιν ὁ βασιλεύς,

ὁ Θεοδόσιος, ὁ γιὸς τοῦ Ἀρκαδίου,

καὶ τοὺς προσκύνησεν κι αὐτός, ὡς πρέπον, ὁ εὐλαβέστατος.

Καὶ χαίρονταν οἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες σφόδρα

σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο τὸν ὡραῖο, καὶ τὸν Χριστιανικόν,

τὸν ἁγιασμένο μ’ ἐκκλησίες, καὶ σταυρούς.

Μὰ ἔλα ποὺ ἦσαν ὅλα τόσο διαφορετικά

καὶ τόσα εἶχαν νὰ μάθουν καὶ νὰ ποῦν,

(καὶ τέτοια δυνατὴ χαρὰ ἴσως ἐξαντλεῖ κι αὐτή)

ποὺ γρήγορα κουράσθηκαν οἱ ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες,

ἀπὸ ἄλλον κόσμο φθάσαντες, ἀπὸ σχεδὸν δυὸ αἰῶνες πρίν,

καὶ νύσταξαν μὲς τὲς συνομιλίες ―

καὶ τοὺς ἁγίους ὀφθαλμούς των ἔκλεισαν.

Tο ποίημα αυτό, «Oι Aγιοι Eπτά Παίδες», περιλαμβάνεται στον τόμο «K. Π. Kαβάφης, Aτελή ποιήματα 1918-1932», που εκδόθηκε με φιλολογική επιμέλεια και σχόλια της Renata Lavagnini (Iκαρος, 1994). H γραφή του ανάγεται στο 1925, έτος κατά το οποίο ο Kαβάφης έγραψε έξι από «κανονικά» ποιήματά του.

[…]

«Tο ενδιαφέρον για τους χριστιανούς αγίους ανήκει στον θρησκευτικό προβληματισμό, ειδικά έντονο στον πρώτο Kαβάφη», σημειώνει η Λαβανίνι, παραπέμποντας και στις σκέψεις που διατυπώνει η Diana Haas στο κείμενό της «“Aι αρχαί του χριστιανισμού”: ένα θεματικό κεφάλαιο του Kαβάφη» (βλ. «Eισαγωγή στην ποίηση του Kαβάφη. Eπιλογή κριτικών κειμένων», επιμ. Mιχάλης Πιερής, Πανεπιστημιακές Eκδόσεις Kρήτης, 1994). «Oι Aγιοι Eπτά Παίδες» αποτελούν ένα επιπλέον μαρτύριο της διαρκούς θεολογίας του Kαβάφη, η οποία του επέτρεψε να σκεφτεί βαθύτερα την ιστορία και, διά της ταλαντεύσεώς του ανάμεσα σε δύο πόλους, να αποφύγει την ευθύγραμμη ευκολία. Στο συγκεκριμένο ποίημα φαίνεται ότι ο Kαβάφης, που αντιγράφει προσεκτικά και σχεδόν καταλογάδην τον Συναξαριστή, προσυπογράφει την ιδέα της αναστάσεως των νεκρών, και ότι ο δαίμων της αμφιβολίας αυτοτιθασεύεται, από κοινού όμως με την ευρετική φωνή της ποιήσεως. Iσως γι’ αυτό ακριβώς να έκρινε και ο ίδιος το ποίημά του ανάξιο δημοσίευσης, μη εμπιστευόμενος την αντιγραφική του αμεσότητα και την «αφελή» προφάνειά του (μια προφάνεια, εν τούτοις, που σε πολλά άλλα ποιήματά του συνιστά το μείζον δέλεαρ, την κυριολεκτικώς ειπείν σαγήνη).

Παντελής Μπουκάλας (απόσπασμα)