"Χρονικό της επιστροφής της Αγ. Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου" - Παναγιώτη Σπ. Μαρτίνη

Προχθές αναχώρησε για την Ουράνια Βασιλεία ο αγαπητός μας Παναγιώτης Σπ. Μαρτίνης.

 Οι συζητήσεις μαζί του ήταν ευχάριστες, ωφέλιμες και δημιουργικές, διότι ήταν άτομο με ευρύ μυαλό και είχε απόψεις κρυστάλλινες σε πολλά εκκλησιαστικά, εθνικά και κοινωνικά θέματα. Τα λόγια του ήταν σοφά και μετρημένα και το βλέμμα του ήρεμο, που σε γέμιζε με σιγουριά και με γαλήνη. Έφυγε και άφησε σε όλους τους γνωστούς και φίλους, ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Δεν θα ξεχασθεί. Δεν θα τον ξεχάσουμε, γιατί το φως και η καλοσύνη που σκόρπισε με το πέρασμά του από τον πρόσκαιρο αυτόν κόσμο, δεν θα σβήσει ποτέ. Πάντα θα τον θυμόμαστε, θα τον μνημονεύουμε και θα τον αγαπούμε.

Στην μνήμη του αναδημοσιεύω το άρθρο αυτό,  που φαίνεται η συμβολή του στην επανακομιδή του σήμερα τιμωμένου Αποστόλου Ανδρέα στον τόπο του Μαρτυρίου του στην Πάτρα από Ρώμη.

Αναστάσιος Κ. Κωστόπουλος

"Χρονικό της επιστροφής της Αγ. Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου"

 Παναγιώτη Σπ. Μαρτίνη

Διδάκτορος Θεολογίας

Άρχοντος Ιερομνήμονος

της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας

Πε­ντα­κό­σια χρό­νια ε­πέ­ρα­σαν α­πό τό­τε που ο Πά­πας έ­δω­κε κά­τω α­πό τους θό­λους του Α­γί­ου Πέ­τρου την υ­πό­σχε­σίν του: 
“Ω Πρω­τό­κλη­τε Α­πό­στο­λε, ε­πι­κα­λού­με­θα την θεί­αν δύ­να­μιν δια της ο­ποί­ας η τιμιω­τάτη Κά­ρα σου θα κα­τα­στή δυ­να­τόν να ε­πι­στρα­φή εις τον θρό­νο της... Ναι, θα α­πο­κα­τα­στα­θής... εις τον θρό­νον Σου και θα στη­ρι­χθής εις αυ­τόν ως ελ­πι­ζο­μεν μέ­χρι συ­ντε­λεί­ας των αιώ­νων. Υ­ΠΟ­ΣΧΟ­ΜΕ­ΘΑ προ­θύ­μως και με­τά ζή­λου να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω­μεν  ό­λην την δύ­να­μιν που α­πορ­ρέ­ει α­πό την ε­ξου­σί­αν μας μέ­χρις ό­του Α­ΝΑ­ΚΤΗ­ΣΗΣ ΤΟ Ι­ΔΙ­ΚΟΝ ΣΟΥ ΠΟΙ­ΜΝΙΟΝ ΚΑΙ Α­ΝΑ­ΠΑΥ­ΘΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ Ι­ΔΙ­ΚΟΝ ΣΟΥ Ε­ΠΙ­ΓΕΙΟΝ ΟΙ­ΚΟΝ”.

Για την εκ­πλή­ρω­ση αυ­τής της υ­πό­σχε­σης που έ­δω­σε ο Πά­πας Πί­ος Β΄, ό­ταν στις 11 Α­πρι­λί­ου του 1462 πα­ρε­λάμ­βα­νε “δια χει­ρός” του Έλ­λη­να Καρ­δι­να­λί­ου Βησ­σα­ρί­ω­να τη σε­πτή Κά­ρα του Α­πο­στό­λου Αν­δρέ­ου, ξε­κί­νη­σε μί­α σει­ρά δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων α­πό τις εκ­κλη­σια­στι­κές και δη­μο­τι­κές αρ­χές, τον το­πι­κό Τύ­πο και τις ορ­γα­νώ­σεις της πό­λε­ως προς την Α­γί­α Έ­δρα, με σκο­πό την ε­πα­να­κο­μι­δή της Τι­μί­ας Κά­ρας του Α­πο­στό­λου Αν­δρέ­ου στην πό­λη του μαρ­τυ­ρί­ου Του.

Ο Δή­μαρ­χος Πά­τρας, ο α­εί­μνη­στος Νι­κό­λα­ος Βέ­τσος, “ως ε­ντε­ταλ­μέ­νος το­πι­κός άρ­χων”, ό­πως έ­γρα­ψε στην ε­πι­στο­λή που έ­στει­λε τον Α­πρί­λιο του 1963 στον α­εί­μνη­στο Πά­πα Ιω­άν­νη ΚΓ΄, με­τέ­φε­ρε “το ιε­ρώ­τα­τον και παλ­λα­ϊ­κόν αί­τη­μα του χρι­στω­νύ­μου των Πα­τρέ­ων πλή­θους, εν θε­ο­σε­βεί­α πολ­λή αι­του­μέ­νων... (την) α­πό­δο­σιν της πο­θει­νο­τά­της η­μίν Α­πο­στο­λι­κής Κά­ρας”. Και στη συ­νέ­χεια συ­μπλη­ρώ­νει: “Ο εξ ι­δρώ­τος και μό­χθου ευ­λα­βε­στά­των γε­νε­ών, πυρ­γού­με­νος εις την πό­λιν του Πρω­το­κλή­του να­ός, μέ­γας και πε­ρί­λα­μπρος... α­να­μέ­νει την πο­θει­νήν του Α­πο­στό­λου, ως οι­κο­δε­σπό­του, πα­λι­νό­στη­σιν. Δια τού­το η η­μέ­ρα της α­πο­δό­σε­ως της τι­μί­ας Ε­κεί­νης Κά­ρας έ­σε­ται η­μέ­ρα ε­πι­φα­νή­ς τε και με­γα­λώ­νυ­μος”. Και η ε­πι­στο­λή κα­τα­λή­γει: “Εν ιε­ρά και γλυ­κυ­τά­τη τε­λού­ντες προσ­δο­κί­α και την σε­πτήν κα­τα­σπα­ζό­με­νοι δε­ξιάν της Υ­με­τέ­ρας Πα­να­γιό­τη­τος, βα­θυ­σε­βά­στως ε­ξαι­τού­με­θα πλου­σιο­πα­ρό­χους τας παρ΄ Αυ­τής ευ­λο­γί­ας και ευ­χάς.

Δια την πό­λιν των Πα­τρέ­ων

Ο αι­ρε­τός αυ­τής άρ­χων

ΝΙ­ΚΟ­ΛΑ­ΟΣ Α. ΒΕ­ΤΣΟΣ

Στις 11.7.1963 ο Δή­μαρ­χος θα στεί­λει και δεύ­τε­ρη ε­πι­στο­λή του προς τον Καρ­δι­νά­λιο Αυ­γου­στί­νο Μπέ­α, Πρό­ε­δρο της Γραμ­μα­τεί­ας για την ε­νό­τη­τα των χρι­στια­νών, ο ο­ποί­ος τι­μού­σε και σε­βό­ταν την Ορ­θό­δο­ξη Α­να­το­λι­κή Εκ­κλη­σί­α. Ε­κεί, με­τα­ξύ άλ­λων, α­να­φέ­ρο­νται κα­ι τα ε­ξής: “...Η άρ­τι προς Κύ­ριον εκ­δη­μί­α του α­οι­δή­μου  Πα­τρός Ιω­άν­νου ΚΓ΄ ε­μα­ταί­ω­σε το τα­ξί­διον της τα­πει­νό­τη­τος η­μών, ό­τε και δια ζώ­σης ε­προ­τι­θέ­με­θα να υ­πο­βά­λω­μεν έκ­κλη­σιν τω Μα­κα­ρι­στώ Ε­κεί­νω Πα­τρί, πε­ρί της α­πο­δό­σε­ως της τι­μί­ας του Πο­λιού­χου η­μών Κά­ρας... και ε­ξαι­τού­με­θα, ό­πως με­σι­τεύ­ση­τε και ευ­μοι­ρή­σω­μεν ει­δι­κής α­κρο­ά­σε­ως πα­ρά τω νυν Προ­κα­θη­μέ­νω της Κα­θο­λι­κής Εκ­κλη­σί­ας Α­γιο­τά­τω Πα­τρί Παύ­λω τω ΣΤ’...”.

Στην α­πα­ντη­τι­κή του ε­πι­στο­λή (16-9-63) ο Καρ­δι­νά­λιος Μπέ­α γρά­φει: “Κύ­ριε Δή­μαρ­χε,... Γνω­ρί­ζε­τε πό­σον εν­δια­φέ­ρο­μαι εις παν ό,τι δύ­να­ται να συ­ντε­λέ­ση εις την διά­λυ­σιν  των πα­ρε­ξη­γή­σε­ων και να δη­μιουρ­γή­ση πλέ­ον α­δελ­φι­κήν α­τμό­σφαι­ραν με­τα­ξύ των Χρι­στια­νών. Δια τον λό­γον τού­τον εί­χον α­ντι­με­τω­πί­σει με­τά πολ­λής προ­σο­χής την ε­πι­θυ­μί­αν των εν Πά­τραις πι­στών και εί­χον με­τα­δώ­σει ταύ­την εις τον Πά­παν Ιω­άν­νην τον ΚΓ΄. Λό­γω της α­σθε­νεί­ας του και του θα­νά­του δεν προ­ω­θή­θη πε­ρισ­σό­τε­ρον η με­λέ­τη του θέ­μα­τος... Φρο­νώ ό­τι η εν­δια­φέ­ρου­σα αυ­τή υ­πό­θε­σις­ δέον να α­ντι­με­τω­πι­σθή με­τά πά­σης η­ρε­μί­ας και εν α­τμοσφαίρα γα­λή­νης... Τού­το δεν ση­μαί­νει διό­λου ό­τι το σχέ­διον α­πο­τρέ­πε­ται, του­να­ντί­ον, αλ­λά η ση­μα­σί­α, ην εις τού­το α­πο­δί­δο­μεν ε­πι­τάσ­σει ό­πως το χει­ρι­σθώ­μεν... με­τά της δε­ού­σης ε­χε­μυ­θεί­ας...”.

Στις 28 Δε­κεμ­βρί­ου 1963 α­πο­στέλ­λε­ται κι έ­να “Ψή­φι­σμα” προς τον Πά­πα Παύ­λο ΣΤ΄ “της υ­πό την προ­ε­δρί­αν του Δη­μάρ­χου Ν. Βέ­τσου Ε­πι­τρο­πής της πό­λε­ως των Πα­τρών”, το ο­ποί­ον α­να­φέ­ρει: “..εκ­προ­σω­πού­ντες ά­πα­ντα τον Ε­πι­στη­μο­νι­κόν, Υ­παλ­λη­λι­κόν, Ε­μπο­ρι­κόν και Ερ­γα­τι­κόν κό­σμον... ψη­φί­ζο­μεν, ό­πως δια πα­ντός εις την διά­θε­σιν η­μών μέ­σου... α­να­λά­βω­μεν ιε­ρόν α­γώ­να δια την ε­πα­να­κο­μι­δήν του τι­μιω­τά­του Θη­σαυ­ρού της πό­λε­ων η­μών... εις την γην... ην Ε­κεί­νος ως κα­τοι­κί­αν ε­πί­γειον ε­πέ­λε­ξεν...”.

Α­κο­λου­θούν βε­βαί­ως και άλ­λες ε­πι­στο­λές του Δη­μάρ­χου προς τον Πά­παν Παύ­λο ΣΤ΄, τον Καρ­δι­νά­λιο Μπέ­α και προς τον Οι­κου­με­νι­κό Πα­τριάρ­χη Α­θη­να­γό­ρα, τη με­σο­λά­βη­ση του ο­ποί­ου ζη­τούν στην ε­πι­κεί­με­νη συ­νά­ντη­σή του στα Ιε­ρο­σό­λυ­μα με τον Πά­πα.

Α­πό εκ­κλη­σια­στι­κής πλευ­ράς η ό­λη αυ­τή δια­δι­κα­σί­α κι­νεί­ται αρ­γά και με με­γά­λη προ­σο­χή! Σε ε­πι­στο­λή που μου έ­στει­λε στη Ρώ­μη, με η­με­ρο­μη­νί­α 24/12/63, ο τό­τε Πρω­το­σύ­γκελ­λος π. Ιε­ρό­θε­ος Τσα­ντί­λης ση­μειώ­νει: “... το θέ­μα δεν τί­θε­ται ε­πι­σή­μως, διό­τι θέ­λο­μεν να προ­λά­βω­μεν α­πο­γο­η­τεύ­σεις και ψυ­χρό­τη­τες, που θα δη­μιουρ­γη­θούν ο­πωσ­δή­πο­τε, εφ ό­σον το Βα­τι­κα­νόν αρ­νη­θή να σε­βα­σθή τας υ­πο­σχέ­σεις και τους όρ­κους του και να ι­κα­νο­ποι­ή­ση το αί­τη­μά μας... Πρέ­πει το ε­πί­ση­μον διά­βη­μά μας να έ­χη ελ­πί­δα­ςα­γα­θάς ε­πι­τυ­χί­ας και κα­τό­πιν να α­κο­λου­θή­σουν αι “δι­πλω­μα­τι­καί” ε­νέρ­γειαι”...”.

Αλ­λά και ο μα­κα­ρι­στός Μη­τρο­πο­λί­της Κων­στα­ντί­νος σε δι­κή του ε­πι­στο­λή  (17/2/64), ε­πί­σης, δι­καιο­λο­γεί αυ­τή την κα­θυ­στέ­ρη­ση, ό­ταν γρά­φει: “... Ε­γώ δεν ε­κι­νή­θην ε­νω­ρί­τε­ρον και δεν έ­γρα­ψα ό­που δει αυ­τό­θι δια το ζή­τη­μά μας... εί­χον την γνώ­μην ό­τι ο ά­γιος Πα­τήρ έ­πρε­πε να μην εί­ναι α­πη­σχο­λη­μέ­νος με ό­λα αυ­τά τα σο­βα­ρά ζη­τή­μα­τα (εν­νο­εί την Β΄ Σύ­νο­δο του Βα­τι­κα­νού και την συ­νά­ντη­ση με τον Πα­τριάρ­χη Α­θη­να­γό­ρα), δια να του δο­θή η ευ­και­ρί­α να α­σχο­λη­θή μετ΄ ι­διαι­τέ­ρας προ­σο­χής δια το ζή­τη­μά μας...”.

Ή­μουν στη Ρώ­μη για με­τα­πτυ­χια­κές σπου­δές, ό­ταν έ­στει­λα στη Μη­τρό­πο­λη Πα­τρών μια δια­φά­νεια (slide), της λει­ψα­νο­θή­κης με την σε­πτή Κά­ρα του Α­γί­ου Αν­δρέ­ου. Το γε­γο­νός θε­ω­ρεί­ται ση­μα­ντι­κό και ο Πρω­το­σύ­γκελ­λος μου έ­γρα­ψε σε ε­πι­στο­λή του με η­με­ρο­μη­νί­α 6/12/63: “Φρο­νώ ό­τι δια πρώ­την φο­ράν έ­φθα­σε εις Ελ­λά­δα φω­το­γρα­φί­α, ως αυ­τή που μου ε­σω­κλεί­σα­τε... δυ­στυ­χώς αι πλη­ρο­φο­ρί­αι μας γύ­ρω α­πό το ιε­ρόν κει­μή­λιόν μας εί­ναι α­σα­φείς και σκο­τει­ναί...”.

Σε άλ­λη του ε­πι­στο­λή (16-12-63) ο τό­τε Πρω­το­σύ­γκελ­λος γρά­φει: “...Κυ­ρί­ως πρέ­πει να γί­νει α­ντι­λη­πτόν ό­τι υ­πάρ­χει χρέ­ος τη­ρή­σε­ως των υ­πο­σχέ­σε­ων. Αυ­τό πρώ­τον και α­κο­λού­θως ό­τι τοιαύ­τη ε­νέρ­γεια θα έ­χη α­γα­θο­τά­την ε­πί­δρα­σιν εις τας σχέ­σεις των δύ­ο Εκ­κλη­σιών...”.

Ό­ταν σε ε­πι­στο­λή μου (10-1-64) εκ­φρά­ζω κά­ποια αι­σιο­δο­ξί­α για την α­πή­χη­ση ό­λων αυ­τών των μη­νυ­μά­των στους κύ­κλους του Βα­τι­κα­νού, έρ­χε­ται η α­πά­ντη­ση: “Δύ­να­σαι να φα­ντα­σθής πό­ση χα­ρά μας έ­δω­σαν οι πλη­ρο­φο­ρί­ες σου σχε­τι­κά με τον Πο­λιού­χον μας... Ο Σε­βα­σμιώ­τα­τος α­πο­φα­σί­ζει να γρά­ψη μάλ­λον εις Καρ­δι­νά­λιον Bea...”.

Και πράγ­μα­τι μέ­σα σ΄ έ­να ευ­νο­ϊ­κό κλί­μα, έ­χει ή­δη πραγ­μα­το­ποι­η­θεί και η συ­νά­ντη­ση του Πα­τριάρ­χου Α­θη­να­γό­ρα με τον Πά­πα Παύ­λο ΣΤ΄, ο Μη­τρο­πο­λί­της Κων­στα­ντί­νος έ­στει­λε στον Καρ­δι­νά­λιο Μπέ­α την με η­με­ρο­μη­νί­α 20-2-64 ε­πι­στο­λή του. Σε αυ­τήν με­τα­ξύ άλ­λων α­να­φέ­ρο­νται και τα ε­ξής: “Ε­κλα­μπρό­τα­τε,... εν­θαρ­ρυ­νό­με­νοι α­πό τας συ­γκι­νη­τι­κάς εκ­δη­λώ­σεις της Υ­με­τέ­ρας Ευ­γε­νεί­ας προς τας πο­λυ­πα­θείς Ορ­θο­δό­ξους Εκ­κλη­σί­ας της Α­να­το­λής, προ­α­γό­με­θα να φέ­ρω­μεν ε­νώ­πιον Υ­μών και δι Υ­μών ε­νώ­πιον του Α­γί­ου Πα­τρός Πά­πα Παύ­λου ΣΤ΄ το θέ­μα, το ο­ποί­ον... κα­τα­καί­ει τα στή­θη ου μό­νον των πι­στών της Α­πο­στο­λι­κής η­μών πό­λε­ως,  αλ­λ΄ ο­λο­κλή­ρου του Ελ­λη­νορ­θο­δό­ξου πλη­ρώ­μα­τος. Πρό­κει­ται δια το θέ­μα της ε­πι­στρο­φής της Τι­μί­ας Κά­ρας του Πρω­το­κλή­του... εις την πό­λιν η­μών...”.

Η α­πά­ντη­ση του Καρ­δι­να­λί­ου Μπέ­α, αν και ήλ­θε με κα­θυ­στέ­ρη­ση, δη­μιούρ­γη­σε αι­σθή­μα­τα αι­σιο­δο­ξί­ας. Ση­μειώ­νει ο π. Ιε­ρό­θε­ος: “Τα τε­λευ­ταί­α νέ­α εί­ναι “πο­λύ” ευ­χά­ρι­στα. Εις το πρώ­τον γράμ­μα ο Καρ­δι­νά­λιος ...ά­φη­νε ελ­πί­δες. Εις το δεύ­τε­ρον 30/4 α­να­κοί­νω­σε εις τον Σε­βα­σμιώ­τα­τον ό­τι θα έλ­θει εις Α­θή­νας ο Αρ­χ. Βίλ­λε­μπραν­ς και ο αιδ. π.Π. Ντυ­μπρέ, για να συ­ζη­τή­σουν μαζί τούτο ό­λον θέ­μα, το ο­ποί­ον ή­δη “ε­ξη­τά­σθη ευ­με­νώς”... Ή­δη ε­τη­λε­γρά­φη­σε ο Σε­βα­σμιώ­τα­τος ό­τι “έ­μπλε­ως χα­ράς” α­πο­δέ­χε­ται την συ­νά­ντη­σιν... φαί­νε­ται ό­τι εκ­πλη­ρού­ται βου­λή του Θε­ού...”.

Τέ­λος, ο Σε­βα­σμιώ­τα­τος Κων­στα­ντί­νος στις πα­σχα­λι­νές ευ­χές του (10-5-64) μου γρά­φει: “Το ζή­τη­μα της σε­πτής Κά­ρας του Πο­λιού­χου η­μών Αγ. Αν­δρέ­ου, χά­ρι­τι Κυ­ρί­ου και δυ­νά­μει του Αγ. Α­πο­στό­λου, βαί­νει αι­σί­ως. Πα­ρα­κο­λού­θει και συ με­τά προ­σο­χής και συ­νέ­σε­ως απ  αυ­τού και ί­σως να πλη­ρο­φο­ρη­θής α­πό αυ­τού ή απ΄ ε­δώ ευ­χά­ρι­στα νέ­α”.

Και τα ευ­χά­ρι­στα νέ­α, ί­σως με κά­ποια κα­θυ­στέ­ρη­ση και με με­γά­λη μυ­στι­κό­τη­τα έ­φθα­σαν: “...α­νηγ­γέλ­θη την 22ην μη­νός Ιου­νί­ου ε.ε. υ­πό του Πά­πα της Ρώ­μης, ό­τι η εν Ρώ­μη Βα­σι­λι­κή του Α­γί­ου Πέ­τρου θα α­πο­δώ­ση εις την Ελ­λη­νι­κήν Ορ­θό­δο­ξον Εκ­κλη­σί­αν, εις έν­δει­ξιν φι­λί­ας, πο­λύ­τι­μον λεί­ψα­νον, την Κά­ραν του Α­γί­ου Αν­δρέ­ου...”.

“Το πα­σχα­λι­νόν άγ­γελ­μα της ε­πα­να­κο­μι­δής της τι­μιω­τά­της Κά­ρας του πο­λιού­χου μας, το ε­πα­νη­γυ­ρί­σα­με  εις την πό­λιν μας” ση­μειώ­νει σε ε­πι­στο­λή του (31-7-64) ο Πρω­το­σύ­γκελ­λος. Και συ­νε­χί­ζει: “Αι εκ­δη­λώ­σεις ή­σαν αυ­θόρ­μη­τοι και συ­γκι­νη­τι­καί. Την η­μέ­ραν 25ης Ιου­νί­ου οι κώ­δω­νες των Εκ­κλη­σιών η­χούν χαρ­μο­σύ­νως αγ­γέ­λλου­σαι αυ­τό το μέ­γα Δώ­ρον...”.

Στο διάγ­γελ­μά του “προς τον ευ­σε­βή χρι­στια­νι­κόν λά­ον των Πα­τρών” ο Μη­τρο­πο­λί­της Κων­στα­ντί­νος, α­φού εκ­φρά­ζει “ο­λο­καρ­δί­ους ευ­χα­ρι­στί­ας και αί­νον δο­ξο­λο­γί­ας... εις τον ε­που­ρά­νιον της Εκ­κλη­σί­ας Δο­μή­το­ρα”, ευ­χα­ρι­στί­ας στον Τύ­πο και στην Δη­μο­τι­κή αρ­χή, που “συ­νε­τέ­λε­σαν ώ­στε ευ­με­νώς να ε­ξε­τα­σθή το αί­τη­μα η­μών, “... τον δε­ξιώς κυ­βερ­νώ­ντα την α­δελ­φήν Δυ­τι­κήν Εκ­κλη­σί­αν Α­γιώ­τα­τον Πά­πα Ρώ­μης Παύ­λον ΣΤ΄...”, ε­πι­λέ­γει: “... ας προ­σπα­θή­σω­μεν να δια­φυ­λά­ξω­μεν την ιε­ράν ταύ­την πα­ρα­κα­τα­θή­κην... α­λύ­μα­ντον και α­σι­νή εις το δι­η­νε­κές και μέ­χρι της συ­ντε­λεί­ας των αιώ­νων”.

Ε­πί­σης, ευ­χα­ρι­στί­ες εκ­φρά­ζει και ο Δή­μαρ­χος Ν. Βέ­τσος στον Πά­πα Παύ­λο ΣΤ΄, στον Οι­κου­με­νι­κό Πα­τριάρ­χη Α­θη­να­γό­ρα και στον Καρ­δι­νά­λιο Μπέ­α “... οί­τι­νες ου­δό­λως ε­παύ­σα­ντο εν­δια­φε­ρό­με­νοι δια την α­πό­δο­σιν της Τι­μί­ας Κά­ρας του Πρω­το­κλή­του εις την γην του μαρ­τυ­ρί­ου Αυ­τού”.

Στις 25 Σε­πτεμ­βρί­ου 1964 έ­φθα­σε στη Ρώ­μη η Ορ­θό­δο­ξη α­ντι­προ­σω­πεί­α της Ιε­ράς Μη­τρο­πό­λε­ως Πα­τρών, υ­πό τον Πρω­το­σύ­γκελ­λο Ιε­ρό­θε­ο Τσα­ντί­λη, για να συ­νο­δεύ­σει την Τι­μί­α Κά­ρα του Πρω­το­κλή­του στην πό­λη του μαρ­τυ­ρί­ου Του, ό­που α­ντι­προ­σω­πεί­α του Βα­τι­κα­νού, υ­πό τον Καρ­δι­νά­λιο Μπέ­α, την με­τέ­φε­ρε και την πα­ρέ­δω­σε στον Μη­τρο­πο­λί­τη Πα­τρών Κων­στα­ντί­νο,  που την α­νέ­με­νε στην πλα­τεί­α “Τριών Συμ­μά­χων” με την πα­ρου­σί­α πλειά­δας Ιε­ραρ­χών, του ιε­ρού κλή­ρου, των Αρ­χών και του πι­στού λα­ού του Θε­ού.