«Μένων ο ην, εγένετο ο ουκ ην» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ   2023

«Μένων ο ην, εγένετο ο ουκ ην»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Α.  Στον ευρύτερο χριστιανικό κόσμο.

       Χριστούγεννα 2023, 23^α στον 21^ο αιώνα μετά το Χριστό. Αρχές Δεκεμβρίου, πιο νωρίς ίσως, και το Δέντρο των Χριστουγέννων σε πρώτο πλάνο στην Τηλεόραση και το Διαδίκτυο. Με το ένα πιο ψηλό από το άλλο, κατάφορτο πολύχρωμα λαμπιόνια, άλλα στολίδια, άστρο λαμπρό στην κορυφή, να υψώνεται σε πρωτεύουσες, πόλεις, κωμοπόλεις … από τη μια ως την άλλη άκρη της γης. Μέγα πλήθος, μουσική, άσματα, άλλα τραγούδια, χειροκροτήματα, σκηνικό χαράς. Αγκαλιές, φιλιά, κι ευχές για ό,τι καλό καθένας νομίζει ότι κομίζει η μεγάλη της χριστιανοσύνης γιορτή.

        Ακόλουθα λόγος για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, φέτος πιο ακριβό, χοιρινό, αρνάκι, κατσικάκι, μόσχος σιτευτός, γαλοπούλα γεμιστή. Και βέβαια οίνος, άφθονος οίνος, «ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου», λέει η Γραφή. Και κουραμπιέδες, μελομακάρονα, άλλα γλυκά και καλούδια, πανδαισίας ολοκλήρωση. Και ρεβεγιόν, και ξενύχτι, χορός, ξεφάντωμα λαϊκά κέντρα, «σκυλάδικα», σε άλλους χώρους πιο σύγχρονους με αντίστοιχη μουσική η νέα γενιά ως το ξημέρωμα. Και ευκαιρία για ριλάξ, διακοπές γαρ, και τουρισμός, εξόρμηση της Ελλάδος εντός ή εκτός, χιόνια, σκι, τρέλες, παιχνίδια χαράς.

     Κι αν λάχει, κάποιο ξωκλήσι ή εκκλησιά, ένα κερί αναμμένο, σταυροκόπημα, ανασπασμός της εικόνας Γέννησης του Χριστού, να … κρατάμε και τα παλιά ! Δεν είμαστε δα ξεσκολισμένοι χριστιανικά.

      Για μέγα πλήθος του χριστιανικού κόσμου, και του ορθόδοξου, αυτό όλο κι όλο είναι Χριστούγεννα, μεγάλη της Χριστιανοσύνης γιορτή. «Οι χριστιανοί ζούμε -προσθέτω, και γιορτάζουμε Χριστούγεννα- σαν να μην ήρθε ποτέ στον κόσμο ο Χριστός. Αυτή είναι η μόνη ουσιαστική αμαρτία μας. Από εκεί ξεκινάνε και όλες οι άλλες», π. Αλέξανδρος Σμέμαν, κριτική αφυπνιστική επισήμανση.

     Παρά ταύτα χαρά, με κάτι από Χριστό, το έχει ανάγκη ο κόσμος. Και ράον σιωπή, γεννιέται ο Χριστός. Όσο κι αν του προξενεί πίκρα αυτή η αποξένωση των δικών του, δεν μπορεί, παρά να βλέπει το πράγμα αλλιώς. Ένα είναι άβυσσος Αγάπης ως είναι το δικό του -«ο Θεός Αγάπη εστί»- ένα δάκρυ όπως με το Λάζαρο τότε, και όλα σε Αγάπης προσανατολισμό. «Πάτερ άφες -και- αυτοίς, ου γαρ οίδασι»!

******   ***   ******

Β.   Στο «λείμμα», «μικρόν ποίμνιον» κλήση : «Δεύτε ίδωμεν πιστοί…»

        Μέρες μετράει και ώρες που απόμειναν ως τα χαράματα Δευτέρας 25^ης Δεκεμβρίου -Ώρα 05,15΄ είπε ο παπάς- το λεγόμενο «λείμμα», ή «μικρόν ποίμνιον», κάθε άλλο παρά μικρό πλήθος και αυτοί, που θα βρεθούν στην Εκκλησία, στη Χριστουγεννιάτικη Λειτουργία, ανταποκρινόμενοι στην κλήση της : «Δεύτε ίδωμεν πιστοί πού εγεννήθη ο Χριστός» ! Όπου «νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες» αρκετοί, θα βηματίσουν προς θεία Μετάληψη και θεία Κοινωνία. Ενώ στο μεταξύ ιερή υμνωδία θα φτάνει στην ακοή της καρδιάς τους ευφρόσυνη, τερπνή. Συνάμα και ως πρόκληση σε απορία και έκπληξη. «Μυστήριον ξένον ορώ και παράδοξον». Αυτό που βλέπω, αυτό που θωρώ, είναι παράξενο και παράδοξο μυστήριο, μυστικό. Ναι, όντως, αλήθεια, παράξενο, παράδοξο μυστικό επαναλαμβάνει σιγαλά μέσα η ηχώ.

     Αλλά και γεγονός, ορώ, θα πει βλέπω. Γεγονός πραγματικό, αδιαμφισβήτητο, 2023 χρόνια ιστορία. Που βλέπεται, θωρείται, διαβάζεται και αλλιώς, αβυσσαλέο άλμα Αγάπης των Άνω στους Κάτω, εδώ στη γη. Παράξενο, και παράδοξο, αλλά και εξαίσιο και θαυμάσιο στα μάτια μου μπρος, ο στίχος αντηχεί. «Ουρανόν, το σπήλαιον, θρόνον χερουβικόν, την Παρθένον, την φάτνην χωρίον, εν ω ανεκλήθη ο αχώρητος Χριστός ο Θεός, ον ανυμνούντες μεγαλύνομεν». Ουρανός της μεγαλοσύνης του τώρα, μια σπηλιά ! Και τι σπηλιά, στάνη που σταλίζουν ζωντανά. Πανένδοξος Χερουβικός θρόνος του, της άσπιλης Θεοτόκου Παρθένου Μαρίας η μητρική αγκαλιά ! Και η φάτνη, δηλαδή, το παχνί με τα σανά των ζωντανών τροφή, ή κούνια όπου ανακλίθηκε και χώρεσε αδύναμο νεογνό στα φασκιά, Αυτός που στο απέραντο, το αχανές σύμπαν δεν χωρεί.  

      Και ο λόγος για όλη αυτή την όλως απροσδόκητη, και απαράδεκτη ταλαιπωρία του ποιος; «Διότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι»-Λκ.2,7. Γιατί δε βρέθηκε ένα στοιχειωδώς ανθρώπινο κατάλυμα για τον εκ Θεού κατερχόμενο στη γη ως άνθρωπος Θεό ! Στη Βηθλεέμ, στην Ιουδαία, εδώ στη γη, όπου. «Αι αλώπεκες φωλεούς έχουσι, και τα πετεινά του ουρανού κατασκηνώσεις, ο δε Υιός του ανθρώπου -ο Υιός του Θεού, αδύναμο νεογνό- ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη»-Λκ.9,58. Άπειρη η Αγάπη, άφραστη η Ταπείνωση ! «Εαυτόν εκένωσεν μορφήν δούλου λαβών» -«Άδειασε τη θεότητα του σε μια ανθρώπινη ύπαρξη»- Φλπ.2,7. Ποιος άλλος; «Χριστός ο Θεός ημών, ον ανυμνούντες μεγαλύνομεν !

      Άλλο τώρα στα μάτια μου μπρος, με τον ύμνο να μετακινεί την απορία, την έκπληξη τώρα σε ευλαβή θαυμασμό. Ο ουρανός δεν αφήνει χωρίς αξιοπρόσεχτες, όσο και απροσδόκητες συστάσεις τον εκ Θεού κατερχόμενο στη γη ως άνθρωπο Θεό. Μεγαλύνει το άσημο, το άγνωστο, το ταπεινό της παρουσίας με τρόπο υπέροχο, έξοχο, έκτακτο, υπερκόσμιο. «Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι, μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι». «Άγγελοι και ποιμένες, ουράνιοι και ταπεινοί της γης, τον δοξολογούν ! Και μάγοι, σοφοί εποχής, με οδηγό το υπέρλαμπρο αστέρι να φτάσουν να τον προσκυνήσουν οδοιπορούν» !

     Και ο σκοπός και ο στόχος όλου αυτού του υπερκόσμιου γεγονότος που γίνεται εγκόσμιο,  απλά, λιτά, ρητά, σαφέστατα. «Δι ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός». «Για μας, που θα πει, για τη σωτηρία μας, γεννήθηκε ως νέο παιδί ο προαιώνιος Θεός». «Εφύμνιο», τελευταίος στίχος Προοιμίου και κάθε «Οίκου» του πασίγνωστου Κοντακίου των Χριστουγέννων. «Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον -πέρα από κάθε ουσία, από κάθε τι- τίκτει-γεννάει». «Και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει». Και Όσιος Ρωμανός ο Μελωδός, ο μέγας, ο μέγιστος, ο πρίγκιπας των Μελωδών.

      Ναι, λοιπόν, όντως, αλήθεια, γεγονός, υπέροχο, έξοχο, έκτακτο, υπερκόσμιο. Και παράξενο και παράδοξο μυστήριο, και ανεξήγητο, ανερμήνευτο, αν μη και του ανθρώπινου νου συντριπτικό. Ποιος νους μπορεί να το χωρέσει αυτό ! Σε ποιου ανθρώπινου νου μπορεί να βρει τόπο να σταθεί αυτό ! Ο προαιώνιος Υιός και Λόγος του Θεού, και Θεός Αληθινός, νέο παιδί για μας, για τη σωτηρία μας, για μια νέα αρχή της ζωής αλλιώς ! «Ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν Χριστώ», ως γράφει «Παύλος Απόστολος Ιησού Χριστού δια θελήματος Θεού»-Εφ.1,1. ‘Όλα από την αρχή !

     Εισχωρούμε στο υπερκόσμιο μυστήριο, γεγονός πραγματικό διαπορώντας, και θαυμάζοντας  ευλαβώς. Ανοίγουμε στην καρδιά δίοδο, χαραμάδα έστω, έχει ταπείνωση σε διάσταση ουρανού γης ο Νεογέννητος Χριστός ! Θα εισχωρήσει, θα περάσει κατάβαθα στην ψυχή, θ’ αναπαυτεί, εμείς δεν ξέρω αν ή πόσο πιο πολύ. Ξέρω όμως ότι έτσι όλα μπορούν να γίνουν αλλιώς ! Να πιάσουν μέσα μας όλα από την αρχή ! 

******   ***   ******

Γ.   Στη θεολογία ως πράξη ζωής.

     «Βλέπω αντί του ηλίου, τον ήλιον της δικαιοσύνης απεριγράπτως χωρήσαντα εν τη Παρθένω. Και μη ζήτει πώς; Όπου γαρ Θεός βούλεται, νικάται φύσεως τάξις.  Ηβουλήθη γὰρ, ηδυνήθη, κατήλθεν, έσωσε … Θεὸς σήμερον ο ων και προὼν γίνεται όπερ ουκ ην· ων γαρ Θεὸς, γίνεται άνθρωπος, ουκ εκστὰς του ειναι Θεός». Λόγος Μεγάλου Αθανασίου στη Γέννηση του Χριστού. «Σήμερα βλέπω, λέει,  αντί για το γνωστό ήλιο, να ανατέλλει ο ήλιος της δικαιοσύνης έχοντας χωρέσει κατά τρόπο απερίγραπτο στην Παρθένο. Και μην ψάχνεις να βρεις πώς; Καθώς, όπου ο Θεός το θέλει νικιέται ο φυσικός νόμος. Κατά ταύτα, θέλησε, μπόρεσε, κατέβηκε έσωσε ... Σήμερα ο Θεός, ο υπάρχων και προϋπάρχων - ο αιώνιος- γίνεται αυτό που δεν ήταν. Όντας και μένοντας Θεός, γίνεται άνθρωπος, χωρίς να βγει -να πάψει-  από το να είναι Θεός».  

    Το αυτό από τον Άγιο Οικουμένιο Αχρίδος συνοπτικά, σε μια αράδα μοναχά, λέξεις το όλο επτά με τα φωνήεντα. «Μένων ο ην, εγένετο ο ουκ ην». «Μένοντας αυτό που ήταν, δηλαδή, Θεός, έγινε αυτό που δεν ήταν, δηλαδή, άνθρωπος». Άβυσσος Αγάπης ο Θεός, «ο Θεός Αγάπη εστί», και έγινε άνθρωπος, έφτασε δηλαδή να μπει στη θέση μας !

    Απλά, πολύ απλά, λιτά, καθαρά, το απαύγασμα, το απήχημα, το ουσιαστικό όλο της Ενανθρώπησης του Υιού και Λόγου του Θεού ! Και βέβαια της ετήσιας μεγάλης των Χριστουγέννων γιορτής : Χρόνο με το χρόνο να ανανεώνει κανείς την απόφαση, προσπάθεια, πράξη να μπαίνει στη θέση του άλλου όλο και πιο πολύ ! Που θα πει, να αγαπάει τον άλλο όλο και πιο πολύ ! Να κυνηγά να φτάσει το μέτρο που αγάπησε εμένα, εσένα, όλους τους ανθρώπους, γενόμενος  άνθρωπος Χριστός ο Θεός ! «Έγινε αυτό που είμαστε, για να γίνουμε αυτό που είναι». Έγινε άνθρωπος για να γίνουμε εμείς θεοί κατά χάρη ! Αυτό το «κατά χάρη», όταν το λέμε μεγαλόστομα στα κηρύγματα, να μην το αφήνουμε στον αέρα, χωρίς εξήγηση. Να εξηγούμε απλά, ρητά, καθαρά και να λέμε ότι θα πει, «να γίνουμε άνθρωποι αγάπης όσο μπορούμε πιο πολύ, όπως Εκείνος!

      Αυτό είναι Χριστούγεννα για το χριστιανό, μάλιστα τον ορθόδοξο ! Αυτό πέρα από κάθε άλλο είναι που έχει ανάγκη ιδιαίτερα η σημερινή πολύπλαγκτη εποχή ! Και αυτό, αυτό πρώτιστα, κύρια, πέρα από οτιδήποτε άλλο, και είναι, και θα δείξει, και θα πει : «Χριστός χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας» !

Αθανάσιος Κοτταδάκης