Περί πνευματικῆς προσοχῆς - π. Ἀμβροσίου Γκουρβέλου

 

Περί πνευματικῆς προσοχῆς

 Ἀρχιμανδρίτου π. Ἀμβροσίου Γκουρβέλου

Τό θέμα τῆς σημερινῆς ὁμιλίας εἶναι περί τῆς πνευματικῆς προσοχῆς. Ἕνα θέμα πάντοτε ἐπίκαιρο στήν ἀπρόσεκτη ἐποχή μας ἀλλά καί θεμελιῶδες γιά τήν ἐν Χριστῷ ζωή.

«Πρόσχωμεν» ἄς προσέξουμε, λέμε καί ἀκοῦμε τόσο συχνά στήν θεία λατρεία. Αὐτή ἡ λέξη, αὐτό τό σάλπισμα τό ἀκοῦμε στήν Θεία Λειτουργία πρίν τά ἱερά ἀναγνώσματα ἀλλά καί πιό ἀνεπτυγμένο κατά τήν ἁγία Ἀναφορά, τό κέντρο τῆς Θείας Λειτουργίας, ὅπου ὁ λειτουργός ἀναφωνεῖ: «στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν...». Ἡ φράση αὐτή εἶναι ἐμπνευσμένη ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ὅπου περιγράφονται τά φοβερά ἐκεῖνα γεγονότα τῆς πτώσεως τοῦ ἀγγελικοῦ τάγματος μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἑωσφόρο καί τῆς μεταβολῆς τους σέ δαίμονες. Κατά τήν ἱερά μας Παράδοση, ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαήλ στάθηκε στό μέσον τοῦ οὐρανίου στερώματος καί ἀνεφώνησε πρός ὅλα τά ἀγγελικά τάγματα, πού κινδύνευαν ἄν δέν πρόσεχαν, νά ἀκολουθήσουν τόν ἑωσφόρο καί τούς ἀκολούθους του στόν κατήφορό τους, «στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου Θεοῦ, πρόσχωμεν». Καί πρόσεξαν καί στάθηκαν καί ἑδραιώθηκαν στήν ἀγγελική τους ἀξία. Τό ἀρχαγγελικό πρόσταγμα ἰσχύει καί γιά μᾶς, πού δημιουργηθήκαμε λίγο πιό κάτω ἀπό τούς Ἁγίους Ἀγγέλους, «βραχύ τι παρ’ Ἀγγέλοις» ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή, ὥστε νά μήν ξεπέσουμε ἀπό τήν μεγάλη μας Κλήση, τήν Κλήση τοῦ Δημιουργοῦ μας Θεοῦ, νά γίνουμε Ἅγιοι, κατά χάριν, δηλαδή μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἐμεῖς θεοί καί «υἱοί Ὑψίστου πάντες» (Ψαλμ. 81,6).

 Ἐπίσης στά ἔργα τῶν Ἁγίων Πατέρων ἀκοῦμε γιά τήν λέξη «νήψη». Ἤ μιλᾶμε γιά νηπτικούς πατέρες, δηλαδή αὐτούς πού ἔγραψαν ἔργα γιά τήν νηπτική ἐργασία. Νηπτικός σημαίνει πολύ ἁπλᾶ, ὁ προσεκτικός καί νήψη σημαίνει προσοχή. Νήψη σημαίνει ἐπίσης ἐγρήγορση. Δηλαδή νά εἴμαστε ξύπνιοι. Ἡ προσοχή γιά τόν χριστιανό ἀποτελεῖ ρητή ἁγιογραφική ἐντολή. Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός μᾶς παραγγέλει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, μήποτε γένηται ρῆμα κρυπτόν ἐν τῇ καρδίᾳ σου ἀνόμημα» (Δευτ. ιε’ 9). Καί ἑρμηνεύει σχετικῶς ὁ μακαριστός Γέροντας Εὐσέβιος Βίττης: «Ἐπειδή ἡ λέξη ρῆμα σημαίνει ἐδῶ τήν ἐπίμονη παράσταση στό νοῦ κάποιου κακοῦ πράγματος, τό ὁποῖο ἀποστρέφεται καί δέν θέλει μέ κανένα τρόπο ὁ Θεός καί τό ὁποῖο προσβάλλει τήν καρδιά ὑπό μορφή κακῶν λογισμῶν καί τήν ὁδηγεῖ σέ μολυσμένο πνευματικά διάλογο, ἡ ἐντολή σημαίνει: Πρόσεχε μέσα σου, μήπως κάποια ἐπίμονη παράσταση κακοῦ πράγματος μεταβληθεῖ σέ ἁμαρτία». «Νήψη εἶναι ἡ τέλεια φύλαξη τοῦ νοῦ» ἀναφέρει ἐπιγραμματικά ὁ Ὅσιος Ἡσύχιος. Δηλαδή νά ἔχεις ἄγρυπνο φρουρό, σέ ὅτι ἐφάμαρτο θέλει νά εἰσχωρήσει καί νά μολύνει τόν ἑαυτό σου.

Ὁ Χριστός μας στήν Γεθσημανή, τίς φοβερές ἐκεῖνες ὧρες, τί συμβούλεψε τούς Μαθητές Του; «Γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε, ἵνα μή εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν» (Ματθ. 26,42). Διότι τό πνεῦμα εἶναι πρόθυμο ἀλλά ἡ σάρξ ἀσθενής, δηλαδή τό σῶμα μας καί ἡ φθαρτότητα καί ἐμπάθειά του συχνά μᾶς προδίδουν. Ὁ Κύριος, καί αὐτό πρέπει νά τό προσέξουμε πολύ, πρῶτα συνιστᾶ τήν ἐγρήγορση, τήν προσοχή καί στήν συνέχεια τήν προσευχή. Διότι προσευχή χωρίς προσοχή, δέν βοηθᾶ τόν ἄνθρωπο. Ὁ Ὅσιος Ἀγάθων τονίζει χαρακτηριστικά, ὅτι «εἶναι ἀδύνατο νὰ προκόψουμε στὴν ἀρετή, ἂν δὲν προσέχουμε ἄγρυπνα τὸν ἑαυτὸ μας» (Πρβλ. Τό Γεροντικόν, Ἀββάς Ἀγάθων, ἀπόφθεγμα η΄). Κάτι τό ὁποῖος ἰδιαιτέρως παρατηροῦμε στήν ἐποχή μας, εἶναι ὅτι οἱ ἄνθρωποι χαζεύουν πολύ, βαριοῦνται, τεμπελιάζουν, ἀμελοῦν ἐπικίνδυνα καί οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου μας, μοιάζουν ἀνεπιθύμητοι καί βαρεῖς. Ὅμως είναι χρήσιμοι καί ἀπαραίτητοι καί γιά τήν ζωή αὐτή καί περισσότερο γιά τήν ἀπόκτηση τῆς σωτηρίας μας.

Γιά τήν ἀνάπτυξη τοῦ σημερινοῦ μας θέματος, ὡς ὁδηγό μας, θά ἔχουμε κυρίως, τόν Ρῶσο μεγάλο νηπτικό Πατέρα, Ἱεράρχη, ἀσκητή καί συγγραφέα, Ἅγιο Ἰγνάτιο Μπριαντσανίνωφ, Ἐπίσκοπο Καυκάσου καί Μαύρης Θάλασσας, ὁ ὁποῖος ἔζησε στήν Ρωσία καί ἐκοιμήθη τό 1867. Ὁ λόγος του εἶναι ζωντανός καί πολύ ἐπίκαιρος. Ἀρκετά ἀπό τά ἔργα του ἔχουν μεταφρασθεῖ καί ἐκδοθεῖ ἀπό τήν Ἱερά Μονή Παρακλήτου στόν Ὠρωπό Ἀττικῆς.

 Τό κείμενο πού θά μελετήσουμε ἐπιγράφεται, «πῶς πρέπει νὰ προσέχει τὸν ἑαυτὸ του, ὅποιος ζεῖ μέσα στὸν κόσμο» (Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Ἀσκητικὲς ἐμπειρίες τ. Β΄. Ἔκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου, 2009, σελ.7-11) καί συντάχθηκε γιά ἕναν εὐσεβή λαϊκό χριστιανό, πού ἤθελε νά ζεῖ προσεκτικά μέσα στόν κόσμο.

 Βέβαια πρίν ξεκινήσουμε, πρέπει νά ἀπαντήσουμε στό θεμελιώδες ἐρώτημα, γιατί πρέπει νά ὑποβληθοῦμε σέ πνευματικούς ἀγῶνες καί θυσίες καί ἰδιαιτέρως σέ μιά ἐποχή πού ἑστιάζει στήν καλοπέραση; Ἡ ἀπάντηση εἶναι πολύ ἁπλή, διότι πιστεύουμε στό Χριστό καί στήν αἰώνια ζωή, πού μᾶς περιμένει. Ἡ πίστη στό Θεό, ἡ πίστη στό Εὐαγγέλιο πού μᾶς παρέδωσε, εἶναι ἡ βάση τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὅλα τά ἄλλα πού συμβαίνουν στή ζωή μας κινοῦνται στήν ἐπιφάνεια καί χάνονται στό πέρασμα τοῦ χρόνου. Ἄν δέν πιστεύουμε στόν Ἀναστημένο Χριστό, ὄντως ὅλα εἶναι μάταια.

 Γράφει σχετικά σέ ἄλλο κείμενό του, ἀπό τό ἴδιο βιβλίο, ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος: «Ὅλες οἱ ἐπίγειες ἐνασχολήσεις, τέρψεις, τιμές καί ἀπολαβές δέν εἶναι παρά παιχνίδια, μέ τά ὁποῖα παίζουν τά ἐνήλικα παιδιά, χάνοντας τήν αἰώνια μακαριότητα. Τί ἀξία ἔχουν ὅλα τά ἐγκόσμια μπροστά στόν Χριστό, τόν Παντοδύναμο Θεό, πού παραδίνει τόν ἑαυτό Του ὡς δῶρο καί ἀπόκτημα αἰώνιο στή σκόνη, δηλαδή τόν ἄνθρωπο;»

 Αὐτή λοιπόν ἡ συναίσθηση καί ἡ πίστη, ἀλλά καί ἡ ἐπίτευξη τοῦ ἀληθινοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς μας, εἶναι πού μᾶς κάνει νά ἐπιδιώκουμε τήν πνευματική προσοχή.

Σημειώνει ἀρχικά ὁ ἱερός συγγραφέας: «Ψυχὴ ὅλων τῶν ἀσκήσεων, ποὺ γίνονται γιὰ τὸν Κύριο, εἶναι ἡ προσοχή. Δίχως προσοχή, ὅλες αὐτὲς οἱ ἀσκήσεις εἶναι ἄκαρπες, νεκρές. Ὅποιος ποθεῖ τὴ σωτηρία του, πρέπει νὰ μάθει νὰ προσέχει ἄγρυπνα τὸν ἑαυτό του, εἴτε ζεῖ στὴ μόνωση εἴτε ζεῖ μέσα στὸν περισπασμό (τοῦ κόσμου), ὁπότε καμιὰ φορά, καὶ χωρὶς νὰ τὸ θέλει, παρασύρεται ἀπὸ τὶς συνθῆκες.

 Ἂν ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ὁ σεβασμός τοῦ Θεοῦ, γίνει τὸ ἰσχυρότερο ἀπ’ ὅλα τ’ ἄλλα αἰσθήματα τῆς καρδιᾶς, τότε πιὸ εὔκολα θὰ προσέχουμε τὸν ἑαυτό μας, τόσο στὴν ἡσυχία τοῦ κελιοῦ μας ὅσο καὶ μέσα στὸν θόρυβο ποὺ μᾶς κυκλώνει ἀπὸ παντοῦ».

 Καί ξεκινάει μέ ὁρισμένες πρακτικές συμβουλές, διότι δέν ὑπάρχει χριστιανική ζωή χωρίς πράξη. «Στὴ διατήρηση τῆς προσοχῆς πολὺ συμβάλλει ἡ συνετὴ μετρίαση τῆς τροφῆς, ποὺ μειώνει τὴ θέρμη τοῦ αἵματος. Ἡ αὔξηση αὐτῆς τῆς θέρμης ἀπὸ τὰ πολλὰ φαγητά, ἀπὸ τὴν ἔντονη σωματικὴ δραστηριότητα, ἀπὸ τὸ ξέσπασμα τῆς ὀργῆς, ἀπὸ τὸ μεθύσι τῆς κενοδοξίας καὶ ἀπὸ ἄλλες αἰτίες προκαλεῖ πολλοὺς λογισμοὺς καὶ φαντασιώσεις, δηλαδὴ τὸν σκορπισμὸ τοῦ νοῦ. Γι’ αὐτὸ οἱ ἅγιοι Πατέρες σ’ ἐκεῖνον ποὺ θέλει νὰ προσέχει τὸν ἑαυτὸ του συστήνουν πρὶν ἀπ’ ὅλα τὴ μετρημένη, διακριτικὴ καὶ διαρκῆ ἐγκράτεια ἀπὸ τὶς τροφὲς (Ὁσίου Φιλοθέου τοῦ Σιναΐτου, Νηπτικά κεφάλαια Μ΄, γ΄, ιε΄)». Πόσο ἐπίκαιρα εἶναι τά λόγια τοῦ Ἁγίου. Τό ἔλεγαν καί οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι «παχεῖα γαστήρ, λεπτόν οὐ τίκτει νόον» (Γαληνός). Σήμερα δυστυχῶς τά πάντα ἐπικεντρώνονται στήν ἡδονή καί στό φαγητό! Καί ἄν θέλετε ἀπόδειξη, κοιτᾶξτε τή θεματολογία τῶν τηλεοπτικῶν ἐκπομπῶν, πού συνήθως ἐπικεντρώνουν στά φαγητά καί στήν σαρκική ἡδονή. Ὅμως, ὅλα αὐτά ὑποβιβάζουν τόν ἄνθρωπο σέ σάρκα καί κοιλιά καί τελικῶς σέ χῶμα. Μοῦ ἔλεγε κάποτε ἕνας χαριτωμένος ἁγιορείτης Γέροντας: «ὅσο μεγαλώνει ἡ κοιλιά, τόσο μικραίνει ἡ καρδιά» καί τό ἀντίθετο «ὅσο μικραίνει ἡ κοιλιά, τόσο μεγαλώνει ἡ καρδιά».

Συνεχίζει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος μέ ἄλλη συμβουλή: «Ὅταν σηκώνεσαι ἀπὸ τὸν ὕπνο, πού προεικονίζει τήν ἀνάσταση ἀπό τούς νεκρούς, ποὺ περιμένει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, νὰ κατευθύνεις τὶς σκέψεις σου στὸν Θεό. Νὰ προσφέρεις σὰν θυσία σ’ Ἐκεῖνον τοὺς πρώτους καρποὺς τῆς λειτουργίας τοῦ νοῦ σου, ὅταν αὐτὸς δὲν ἔχει ἀκόμα προσλάβει καμιὰ μάταιη ἐντύπωση.

 Ἀφοῦ ἱκανοποιήσεις ὅλες τὶς ἀνάγκες τοῦ σώματος, ὅπως κάθε ἄνθρωπος ποὺ σηκώνεται ἀπὸ τὸν ὕπνο, διάβασε μὲ ἡσυχία καὶ αὐτοσυγκέντρωση τὸν συνηθισμένο προσευχητικό σου κανόνα. Φρόντισε ὄχι τόσο γιὰ τὴν ποσότητα, ὅσο γιὰ τὴν ποιότητα τῆς προσευχῆς. Αὐτὸ σημαίνει, νὰ προσεύχεσαι μὲ ἀπόλυτη προσοχή. Ἔτσι θὰ φωτιστεῖ καὶ θὰ ζωογονηθεῖ ἡ καρδιὰ ἀπὸ τὴν κατάνυξη καὶ τὴ θεία παρηγοριά.

 Μετὰ τὸν κανόνα τῆς προσευχῆς, προσπαθώντας πάλι μ’ ὅλες σου τὶς δυνάμεις γιὰ τὴ διατήρηση τῆς προσοχῆς, νὰ διαβάζεις τὴν Καινὴ Διαθήκη, κυρίως τὸ Εὐαγγέλιο. Διαβάζοντας, νὰ σημειώνεις μὲ ἐπιμέλεια τὶς παραγγελίες καὶ τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ κατευθύνεις σύμφωνα μ’ αὐτὲς ὅλες σου τὶς πράξεις τῆς ἡμέρας, φανερὲς καὶ κρυφές.

 Ἡ ποσότητα τῆς μελέτης ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὶς δυνάμεις σου καὶ ἀπὸ τὶς περιστάσεις. Δὲν πρέπει νὰ βαραίνεις τὸν νοῦ σου μὲ ὑπέρμετρη ἀνάγνωση προσευχῶν ἤ τῆς Γραφῆς. Δὲν πρέπει, ἐπίσης, νὰ παραμελεῖς τὶς ὑποχρεώσεις σου, γιὰ νὰ προσευχηθεῖς ἤ νὰ μελετήσεις περισσότερο. Ὅπως ἡ ἄμετρη χρήση ὑλικῆς τροφῆς προκαλεῖ διαταραχὲς στὸ στομάχι καὶ τὸ ἐξασθενίζει, ἔτσι καὶ ἡ ἄμετρη χρήση πνευματικῆς τροφῆς ἐξασθενίζει τὸν νοῦ, τοῦ προκαλεῖ ἀποστροφὴ πρὸς τὶς εὐσεβεῖς ἀσκήσεις καὶ τοῦ φέρνει ἀθυμία» (Πρβλ. Ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, Λόγοι Ἀσκητικοί, κγ΄: 16-17).

 Τό πρωί γενικώτερα προσφέρεται περισσότερο γιά τήν προσευχή καί τήν μελέτη. Δέν εἶναι τυχαῖο, ὅτι οἱ περισσότερες Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἰδιαιτέρως στά Μοναστήρια μας, τελοῦνται τό πρωί. Τό πρωί ὁρίζουμε καλύτερα τόν χρόνο μας, πρίν ξυπνήσουν οἱ ἄλλοι καί ξεκινήσουν οἱ θόρυβοι, τά τηλέφωνα καί οἱ ἀπασχολήσεις μας. Κάποιοι μέ ρωτοῦν. Πότε νά προσευχηθῶ; Καί τούς συνιστῶ. Ἄς ξυπνᾶμε γιά παράδειγμα ἕνα τέταρτο τῆς ὥρας νωρίτερα, πρίν ξυπνήσουν τά ὑπόλοιπα μέλη τῆς οἰκογενείας μας. Ἀφοῦ ἑτοιμαστοῦμε κάπως καί ξυπνήσει τό σῶμα μας γιά πέντε λεπτά, ἄς χωρίσουμε τό ὑπόλοιπο χρονικό διάστημα σέ δύο τμήματα. Πέντε λεπτά προσευχή καί πέντε λεπτά μελέτη ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, τό Εὐαγγέλιο. Βαθμιαίως καί μέ διάκριση καί συμβουλή καί συζήτηση μέ τόν Πνευματικό μας, ἄς αὐξήσουμε αὐτές τίς δύο ἱερές ἐνασχολήσεις, πού τρέφουν τήν ψυχή μας καί σιγά σιγά καί ἀνεπαίσθητα μᾶς ἐξαγνίζουν καί μᾶς ἁγιάζουν. Προσοχή στήν ὑπερβολή, πού ὁδηγεῖ τελικῶς στήν ἐγκατάλειψη τοῦ ἀγῶνος μας.

 Συνεχίζει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος: «Στὸν ἀρχάριο οἱ ἅγιοι Πατέρες συστήνουν νὰ προσεύχεται συχνὰ ἀλλὰ σύντομα. Ὅταν ὁ νοῦς ὡριμάσει πνευματικὰ καὶ δυναμώσει, τότε θὰ μπορεῖ νὰ προσεύχεται ἀδιάλειπτα. Σὲ τέτοιους χριστιανούς, ποὺ ἔχουν γίνει ὥριμοι, φτάνοντας στὰ μέτρα τῆς τελειότητας τοῦ Χριστοῦ (Πρβλ. Ἐφ. δ΄: 13), ἀναφέρονται τὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Ἐπιθυμῶ νὰ προσεύχονται οἱ ἄνδρες σὲ κάθε τόπο καὶ νὰ σηκώνουν στὸν οὐρανὸ χέρια καθαρὰ (ἀπὸ κάθε μολυσμό), δίχως ὀργὴ καὶ λογισμοὺς» (Α΄Τιμ.2,8), δηλαδὴ δίχως ἐμπάθεια, περισπασμὸ ἤ μετεωρισμό. Γιατί αὐτὸ ποὺ εἶναι φυσικὸ γιὰ ἕναν ἄνδρα, δὲν εἶναι ἀκόμα φυσικὸ γιὰ ἕνα νήπιο».

 Στό σημεῖο αὐτό ταιριάζει, νά ποῦμε λίγα λόγια γιά τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν». Μιά εὔκολη προσευχή ἀλλά καί μιά δυνατή προσευχή, πού ταιριάζει γιά ὅλους μας. Μιά προσευχή πού μέσα σέ λίγες λέξεις περιγράφεται ἡ πίστη μας στόν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό. Μέ τό «Κύριε» ὁμολογοῦμε τήν Θεότητά Του. Μέ τό «Ἰησοῦ» τήν ἀναμάρτητη καί τέλεια ἀνθρωπότητά Του. Μέ τήν λέξη «Χριστέ» ὅτι εἶναι Θεός καί ἄνθρωπος καί μέ τό «ἐλέησόν με» Τοῦ ζητοῦμε συγχώρηση καί ταυτόχρονα δύναμη. Ἡ προσευχή αὐτή εἶναι ὁλόκληρη στηριγμένη πάνω στήν Καινή Διαθήκη. Εἶναι ἡ προσευχή τῶν Ἁγίων καί ὁ φόβος τῶν δαιμόνων. Μποροῦμε λοιπόν νά τήν καλλιεργήσουμε. Ἄς διαλέξουμε μιά κατάλληλη ὥρα, σταθερή ὅσο μποροῦμε καί μέ ἁπλότητα, χωρίς σκέψεις καί φαντασίες, ἐπικεντρώνοντας στά λόγια της, νά τήν ἐπαναλαμβάνουμε. Εἴτε μέ κομποσχοίνι εἴτε μέ τό ρολόι, καθιστοί ἤ ὄρθιοι ἤ γονατιστοί ἥ ἐναλάσσοντας αὐτές τίς στάσεις προσευχῆς. Πολύ θά μᾶς βοηθήσει.

 Μποροῦμε νά τήν λέμε καί σέ κάθε κενό μέσα στήν ἡμέρα π.χ. πηγαίνοντας στήν ἐργασία μας ἤ ταξιδεύοντας. Μποροῦμε νά χρησιμοποιοῦμε καί ἄλλες σύντομες προσευχές, ὅπως τό «δόξα Σοι ὁ Θεός» ἤ τό «Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς» ἥ τό «Θεοτόκε Παρθένε». Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς προσευχόταν μέ τήν φράση «Κύριε φώτισόν μου τό σκότος». Ὁ ἀείμνηστος π. Εὐσέβιος Ματθόπουλος συνήθιζε νά ἐπαναλαμβάνει καθώς περπατοῦσε τό «Πάτερ ἡμῶν» τήν Κυριακή προσευχή. Ἕνας σεβαστός Ἱερομόναχος μοῦ ἔλεγε, ὅτι κάθε φορά μέσα στήν ἡμέρα πού χρειάζεται νά περπατήσει ἀπό τό κελλί του μέχρι τό διακόνημά του, λέει τούς Χαιρετισμούς τῆς Θεοτόκου, δύο στάσεις πηγαίνοντας καί δύο ἐπιστρέφοντας. Τί ὡραία ἀξιοποίηση τοῦ χρόνου μας!

«Ἀφοῦ, λοιπόν, συνεχίζει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος, ὁ ἄνθρωπος φωτιστεῖ ἀπὸ τὸν Ἥλιο τῆς δικαιοσύνης, τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, μέσω τῆς προσευχῆς καὶ τῆς μελέτης, μπορεῖ νὰ ἐπιδοθεῖ στὶς καθημερινές του ἀσχολίες, προσέχοντας ὥστε σ’ ὅλα τὰ ἔργα καὶ τὰ λόγια του, σ’ ὅλη τὴν ὕπαρξή του νὰ κυριαρχεῖ καὶ νὰ ἐνεργεῖ τὸ πανάγιο θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτὸ ἀποκαλύφθηκε καὶ ἐξηγήθηκε στοὺς ἀνθρώπους μὲ τὶς εὐαγγελικὲς ἐντολές».

 Μεγάλη σημασία στήν διατήρηση τῆς πνευματικῆς προσοχῆς ἔχει ἡ ἐργασία, τό διακόνημα, ὅπως ὀνομάζεται στό Μοναστήρι. Πρέπει, ἐπιβάλλεται νά ἔχουμε ἐργασία, διακόνημα. Ἡ ἐργασία εἶναι μία ἀπό τίς πρῶτες ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀπουσία της, ἡ ἀργία εἶναι μήτηρ πάσης κακίας, ἔλεγαν οἱ σοφοί πρόγονοί μας. Ἡ ἔλλειψη ἐργασίας φέρνει μελαγχολία, ἀπελπισία καί λύπη. Μᾶς ἔλεγε κάποτε ὁ Ἅγιος Παΐσιος γι’ αὐτό τό θέμα, ὅτι ὁ ἔξυπνος ἄνθρωπος πού δέν δουλεύει, μοιάζει μέ μηχανή πού παγώνουν τά λάδια της. Ἡ ἀεργία, ὄχι ἡ ἀνεργία πού δέν φταῖμε, φέρνει λύπη καί αὐτή μέ τήν σειρά της ὁδηγεῖ στήν ἀναζήτηση τῆς ἡδονῆς τῶν ἁμαρτιῶν, προκειμένου ὁ ἄνθρωπος νά παρηγορηθεῖ. Βέβαια δέ θά παρηγορηθεῖ, ἁπλᾶ λίγο θά ξεχαστεῖ καί στήν συνέχεια θά ἐπανέλθει ἐντονώτερα ἡ λύπη καί ἡ βαρεμάρα, δηλαδή αὐτό πού ὀνομάζουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἀκηδία. Καί ὁ ἄνθρωπος πάλι θά ἀναζητήσει τίς ἁμαρτωλές χαρές καί πάλι θά μελαγχολήσει, μπαίνοντας σέ ἕνα φαῦλο κύκλο, πού μόνο ἡ δική μας σταθερή καί γενναία ἀπόφαση, μαζί μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, μπορεῖ νά μᾶς λυτρώσει.

Σήμερα ἡ ἀκηδία, ὅλο αὐτό πού περιγράψαμε καί συμπυκνώνεται στήν ἐγκατάλειψη τῆς φροντίδας γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά ἐπεκτείνεται καί στήν ἐγκατάλειψη τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἀποτελεῖ ἕνα τεράστιο πνευματικό πρόβλημα. Καί ἡ ὑπέρμετρη αὔξησή της ὀφείλεται κυρίως στό διαδίχτυο καί τήν λανθασμένη χρήση του. Καί δέν ἐννοῶ μόνο τά ἄσχημα τοῦ internet, ὅπως τά ἀνήθικα, τόν τζόγο, τά ἀθεϊστικά ἤ αἰρετικά, τά δαιμονικά ἤ τά ἐπικίνδυνα, ὅπως αὐτά τά παιχνίδια γιά ἐφήβους πού ρισκάρουν τήν ἴδια τους τήν ζωή. Κυρίως ἑστιάζω στήν ἐξάρτησή μας ἀπό αὐτό. Τήν ἀπώλεια τοῦ χρόνου μας καί τήν ἱκανότητά του νά παραλύει τίς ἀνθρώπινες δυνάμεις. Νά φέρω ἕνα παράδειγμα ἀπό τήν καθημερινότητά μας, μεταξύ τῶν συζύγων, τῶν παιδιῶν ἀκόμη καί τῶν κληρικῶν. Εἶναι μεσημέρι. Ἐπιστρέφει ἡ σύζυγος στό σπίτι καί ἀντί νά ἑτοιμάσει κάτι γιά τό γεῦμα, κάθεται καί χαζεύει στό κινητό της, μηνύματα καί εἰκόνες. Ἔρχεται καί ὁ ἄνδρας καί ἀντί νά τόν ὑποδεχθεῖ ἡ γυναίκα του καί αὐτός νά τήν χαιρετήσει, πηγαίνει στόν ὑπολογιστή του ἤ μέ τό κινητό του μισοξαπλώνει στόν καναπέ καί βυθίζεται στόν ψεύτικο ἀλλά γοητευτικό κόσμο τοῦ διαδιχτύου. Γυρίζουν καί τά παιδιά καί οὔτε «χαίρετε» δέν λένε. Περπατᾶνε μιλώντας στό κινητό καί πᾶνε κατευθείαν στό δωματιό τους, νά συνεχίσουν τήν διαδικτυακή ζωή τους. Καί τί θά φᾶνε; Βαριέται ἡ γυναίκα, ὁπότε τήν λύση τήν δίνει τό delivery καί τά fast food. Σέ λίγο τό μηχανάκι εἶναι ἔξω ἀπό τό σπίτι καί ὁ ὁδηγός χτυπᾶ τό κουδούνι, γιά νά παραδώσει τήν παραγγελία. Παίρνει ὁ καθένας, ὅ,τι ἔχει παραγγείλει καί συνεχίζει νά ζεῖ στόν κόσμο του. Ποῦ εἶναι τό οἰκογενειακό τραπέζι; Ποῦ εἶναι ἡ ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας; Ποῦ εἶναι ἡ προσευχή; Ποῦ περισσεύει χρόνος γιά μελέτη πνευματική; Ἀκόμη καί ὁ ὕπνος θυσιάζεται στό βωμό τῆς ἐξάρτησής μας. Φθάνουμε νά χαζεύουμε στό internet μέχρι τίς πρωινές ὧρες, ὁπότε τί νόημα νά μιλᾶμε γιά πνευματική προσοχή, γιά προσευχή, γιά πνευματική ζωή; Ποιός φταίει; Δέν ἔχει σημασία. Σημασία ἔχει, τί κάνουμε ὁ καθένας προσωπικῶς. Ἄν περιμένουμε, νά προσέξουν οἱ ἄλλοι, θά χάσουμε τόν χρόνο μας καί θά πεθάνουμε, περιμένοντας.

 Γενικώτερα στό θέμα τῆς πνευματικῆς προσοχῆς ἡ εὐθύνη γιά τήν πορεία μας, βαρύνει στούς δικούς μας ὥμους. Κάποιοι ἔχουμε τήν κακή συνήθεια, νά γκρινιάζουμε γιά τήν ἀπροσεξία τῶν ἄλλων. Κάποιοι φτάνουμε σέ χειρότερο σημεῖο, κάνοντας τά λάθη τῶν ἄλλων, δική μας ὑπόθεση. Θυμᾶμαι τόν πρῶτο μου Πνευματικό, ὅταν κάποτε τοῦ παραπονέθηκα γιά τήν ἀπροσεξία τῶν ἄλλων, μοῦ εἶπε τό ἐξῆς παράδειγμα. Ἦταν στό στρατό καί κάποια μέρα ἔτυχε νά εἶναι ἐπιβάτης σέ ἕνα ὄχημα, μαζί μέ τόν Στρατηγό καί τόν ὁδηγό του. Ὅπως προχωροῦσαν, ὁ ὁδηγός κάποιου ἄλλου ὀχήματος ἔκανε μιά παράβαση. Ὁ ὁδηγός τοῦ Στρατηγοῦ ἄρχισε νά θυμώνει καί νά διαμαρτύρεται. Τό ἴδιο ἐπαναλήφθηκε σέ λίγο. Ἡ ἴδια θυμώδης ἀντίδραση ἀπό τόν φαντάρο ὁδηγό. Τοῦ λέει τότε ὁ Στρατηγός «μήν ἐκνευρίζεσαι μέ τήν ἀπροσεξία τῶν ἄλλων, ἀλλά πρόσεχε ἐσύ νά μήν πάθεις κακό καί ἐμεῖς οἱ συνεπιβάτες νά φθάσουμε ἀσφαλεῖς στόν προορισμό μας». Ἔτσι εἶναι. Ἄν χάνεις τόν χρόνο σου μέ τίς ἀπροσεξίες τῶν ἄλλων, τότε θά ἔχεις χάσει τή δική σου ζωή.

 Σχετικά μέ τήν ἐργασία σέ ἄλλο κείμενό του μᾶς συνιστᾶ τά ἑξῆς ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος: «Ὅταν ἐργάζεσαι πρακτικὰ μαζὶ μὲ ἄλλους ἀνθρώπους, μὴν ἐπιτρέπεις στὸν ἑαυτό σου νὰ ξεστομίζει μάταια λόγια καὶ ἀνόητα ἀστεῖα». Ἀλήθεια, τί νά ποῦμε, γιά ὅσα λέγονται στά γραφεῖα μας, στίς ἐργασίες μας, στά σχολεῖα μας ἤ στά καφενεῖα μας. Ἄν κάποιος κατέγραφε, τό τί λέμε καθημερινῶς στούς χώρους πού κινούμαστε καί ζοῦμε, θά ντρεπόμασταν γιά πολλά ἀπό αὐτά καί σίγουρα θά κλαίγαμε γιά τόν χαμένο μας χρόνο.

«Καὶ ὅταν ἡ ἐργασία σου εἶναι γραφικὴ καὶ γενικότερα διανοητική, σημειώνει ὁ Ἅγιος, μὴν ἀφήνεσαι στὴν ὀνειροπόληση, τὸν ρεμβασμὸ καὶ τὸν μετεωρισμό. Ἔτσι σύντομα ἡ συνείδησή σου θὰ εὐαισθητοποιηθεῖ καὶ θ’ ἀρχίσει νὰ σοῦ ὑποδεικνύει κάθε ὑποχώρησή σου στὸν περισπασμὸ ὡς ἀθέτηση ὄχι μόνο τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου ἀλλὰ ἀκόμα καὶ τῆς ὀρθοφροσύνης».

 Ἐδῶ μᾶς θέτει τό θέμα τῆς φαντασίας καί τοῦ περισπασμοῦ, πού ἀποτελοῦν πρόβλημα στήν έποχή μας, πού δέν τό κατανοεῖ καθόλου ὡς πρόβλημα. «Στὶς ἁμαρτωλὲς σκέψεις καὶ φαντασιώσεις καὶ στὰ ἐμπαθῆ αἰσθήματα νὰ ἀντιπαραθέτεις μὲ πίστη καὶ ταπείνωση τὶς εὐαγγελικὲς ἐντολές, λέγοντας μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο Ἰωσήφ τόν Πάγκαλο: «Πῶς μπορῶ νὰ κάνω αὐτὸ τὸ κακὸ καὶ ν’ ἁμαρτήσω μπροστὰ στὸν Θεό;» (Γεν. 39 :9). «Προωρώμην τόν Κύριόν μου ἐνώπιόν μου διαπαντός ἵνα μή σαλευθῶ» (Ψαλμ.15,8), μᾶς ὑποδεικνύει ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Νά ἕνα μεγάλο μυστικό τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Ἡ αἴσθηση τῆς πανταχοῦ παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ὡς χαρᾶς ὡς ἐλπίδος. Ὄχι ὡς φόβητρου ἀλλά ὡς φόβου μήν πληγώσουμε τήν ἀγάπη Του καί τελικῶς καί τόν ἑαυτό μας!

 Καί ὁλοκληρώνει αὐτή τήν σκέψη του ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος: «Ὅποιος προσέχει τὸν ἑαυτὸ του πρέπει ν’ ἀπαρνηθεῖ γενικὰ κάθε φαντασίωση, ὅσο ἑλκυστικὴ καὶ εὔσχημη κι ἂν φαίνεται αὐτή. Κάθε φαντασίωση εἶναι περιπλάνηση τοῦ νοῦ ὄχι στὴν περιοχὴ τῆς ἀλήθειας ἀλλὰ στὴ χώρα τῶν φαντασμάτων, ποὺ δὲν ὑπάρχουν οὔτε πρόκειται νὰ ὑπάρξουν καὶ ποὺ πλανοῦν τὸν νοῦ, ἐμπαίζοντάς τον. Συνέπειες τῶν φαντασιώσεων εἶναι ἡ ἀπώλεια τῆς προσοχῆς, ὁ σκορπισμὸς τοῦ νοῦ καὶ ἡ σκληρότητα τῆς καρδιᾶς τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς. Ἔτσι ἀρχίζει ἡ διαταραχὴ τῆς ψυχῆς».

 Ἑμεῖς οἱ σημερινοί ἄνθρωποι τοῦ 21ου αἰῶνα, ταλαιπωρούμαστε ἀπό διάσπαση τῆς προσοχῆς μας. Τό ποσοστό τῶν αὐτιστικῶν παιδιῶν ἤ ἀτόμων μέ τέτοιας μορφῆς διαταραχῶν αὐξάνει ἀνεξήγητα στήν ἐποχή μας καί πλῆθος συνανθρώπων μας ταλαιπωροῦνται. Καί ἐμεῖς οἱ ἴδιοι κάπου χάνουμε, ὅπως λέμε τό παιχνίδι καί τό μυαλό μας εἶναι ζαλισμένο καί σκοτεινό. Καί κάτι ἀκόμη. Ὅλοι μας σχεδόν ἔχουμε γίνει ἀρκετά ἀφηρημένοι. Κάνουμε πολλές ζημιές, ἔχουμε γίνει συγχωρέστε με γιά τήν λέξη ἀρκετά ἀτσούμπαλοι, ζημιάρηδες καί ἀφαιρεμένοι! Λές σέ κάποιον νά σέ ἐξυπηρετήσει, ἀναλαμβάνοντας μιά ἁπλή ἐργασία καί μετανιώνεις, πού τοῦ τό εἶπες! Καί τό πρόβλημα γίνεται βαθύτερο. Δημιουργοῦμε ἀνθρώπους ἀνίκανους νά ζήσουν καί δυστυχῶς ἐπικίνδυνους γιά τό κοινωνικό σύνολο ἤ τήν οἰκογένειά τους μέ τήν ἀμέλεια, ἐπιπολαιότητα, ἀνευθυνότητα καί ἀπροσεξία τους. Τί φταίει; Οἱ πολλές εἰδήσεις καί πληροφορίες, ὁ καταιγισμός τῶν εἰκόνων, ἡ πολυλογία καί ἀργολογία, ἡ ἀχαλίνωτη φαντασία, ἡ προτεραιότητα νά ἱκανοποιοῦμε τίς ὅποιες ἐπιθυμίες μας, ἡ ἀποφυγή τῆς ἐγκράτειας, ἡ ἔλλειψη ἐπαγρύπνησης στίς αἰσθήσεις μας καί κυρίως τῆς ὅρασης ἀλλά καί περιφρούρησης τῶν σκέψεών μας, μᾶς ἔχει ἀποσυντονίσει καί πνευματικά ἀλλά καί στήν καθημερινή μας ζωή. Χρειάζεται προσοχή πάνω στίς σκέψεις καί τίς αἰσθήσεις μας. Δέν πρέπει νά ἀφήνουμε τά μάτια μας, τά αὐτιά μας, τίς ἄλλες αἰσθήσεις καί εὑρύτερα τόν συρμό τῆς παράλογης ἐποχῆς μας, νά μᾶς πηγαίνουν ὅπου νά ‘ναι καί νά μᾶς κυβερνοῦν, ἀλλά νά μᾶς κατευθύνει ὁ ἡγεμόνας νοῦς, τό «πνεῦμα τό ἡγεμονικόν» (Ψαλμ. 50, 14) πού μᾶς χάρισε ὁ Δημιουργός μας. Χρειάζεται νά μαζέψουμε τά μυαλά μας ἀπό τήν φαντασία μας καί τόν ξιπασμό καί ἀπό τήν τρέλα τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου τῆς κατανάλωσης καί τῆς καλοπέρασης, πού τελικά μᾶς ὁδηγεῖ σέ ἀδιέξοδο. Γιατί; Διότι ἁπλούστατα δέν εἴμαστε δημιουργημένοι ἀπό τόν Θεό γιά τήν ὕλη άλλά γιά τόν Οὐρανό. Αὐτό σημαίνει ἄνθρωπος. Αὐτός πού ἄνω θρώσκει, κοιτάει ψηλά!

Συνεχίζουμε μέ ἄλλη συμβουλή: «Ἂν στὴ διάρκεια τῆς ἡμέρας ὑπάρχουν ἐλεύθερες στιγμές, χρησιμοποίησέ τες γιὰ νὰ διαβάσεις μὲ προσοχὴ μερικὲς ἐπιλεγμένες προσευχὲς ἤ περικοπὲς τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἐνισχύοντας ἔτσι τὶς ψυχικές σου δυνάμεις, ποὺ ἔχουν ἐξασθενήσει ἀπὸ τὶς διάφορες δραστηριότητες μέσα στὸν πρόσκαιρο κόσμο. Ἂν τέτοιες χρυσὲς στιγμὲς δὲν ὑπάρχουν, νὰ λυπᾶσαι γι’ αὐτό, ὅπως ἂν εἶχες χάσει θησαυρό. Ὅ,τι χάθηκε σήμερα δὲν πρέπει νὰ χαθεῖ καὶ αὔριο, γιατί ἡ καρδιὰ μας εὔκολα παραδίνεται στὴ ραθυμία καὶ τὴ λήθη. Ἀπ’ αὐτές, πάλι, γεννιέται ἡ σκοτεινὴ ἄγνοια, ποὺ καταστρέφει τὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ, τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου». (Πρβλ. Ὁσίου Μάρκου τοῦ Ἀσκητοῦ, Ἐπιστολή πρός Νικόλαον μονάζοντα· Ὁσίου Πέτρου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Βιβλίον Α΄, Περί ἐμπράκτου γνώσεως).

  Ὅταν ἀγαπᾶμε ἕναν ἄνθρωπο, τόν σκεπτόμαστε, συναντιόμαστε, τηλεφωνιόμαστε, στέλνουμε μηνύματα. Ἔτσι συμβαίνει καί μέ ὅποιον ἀγαπᾶ τόν Θεό. Αὐτό σημαίνει ἡ ἐντολή τοῦ Εὐαγγελίου «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α’ Θεσ. 5,16). Νά σκεφθεῖς τόν Θεό, νά Τοῦ πεῖς μιά λέξη προσευχῆς, νά κοιτάξεις μέ ἱερό πόθο μιά εἰκόνα πού ἔχεις στό Γραφεῖο ἤ τόν χῶρο ἐργασίας σου. Ἀκόμη καί στήν τουαλέτα μπορεῖς νά προσευχηθεῖς, ἄν δέν μπορεῖς ἀλλοῦ. Θυμᾶμαι ἕναν εὐσεβέστατο γέροντα, ὁ ὁποῖος ὅταν ἔκανε τό μπάνιο του στή θάλασσα, ἔλεγε τούς Χαιρετισμούς τῆς Παναγίας μας. Γι’ αὐτό εἶναι πολύ καλό, νά μάθουμε κάποιες προσευχές ἀπό στήθους. Ὅμως πέρα ἀπό τίς κενές στιγμές, μποροῦμε νά ἐξοικονομοῦμε χρόνο στήν καθημερινότητά μας γιά κάτι πνευματικό, ὅταν ἔχουμε πρόγραμμα στή ζωή μας. Ἄν πᾶτε σέ ἕνα Μοναστήρι, κάτι πού θά σᾶς ἐντυπωσιάσει, εἶναι ἡ ἀκριβής τήρηση τοῦ προγράμματος. Διότι τό πρόγραμμα βοηθάει στήν συγκέντρωση τοῦ μυαλοῦ μας καί στήν πνευματική προσοχή. Φυσικά κάποιες φορές θά ἀλλάξει ἥ θά τροποποιηθεῖ τό πρόγραμμα, ἀλλά εἶναι πολύ βασικό καί ὡφέλιμο ἡ χωρίς ὑπερβολές, τήρηση του.

 Ὅ Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπρατσιανίνωφ σέ ἕνα ἄλλο κείμενό του (Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Ἀσκητικὲς ἐμπειρίες τ. Β΄. Ἔκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου, 2009, Περισπασμός καί προσοχή, σελ.120 κ.ἑξ.) σχετικά μέ τόν περισπασμό καί τήν προσοχή, ἐπικεντρώνει τήν προσοχή μας στόν μεγάλο ἀντίπαλο τῆς προσοχῆς, πού εἶναι ὁ περισπασμός. Γράφει λοιπόν σχετικά: «Ὁ ἄνθρωπος, ποὺ ζεῖ μέσα στὸν περισπασμό, μοιάζει μὲ σπίτι δίχως πόρτες καὶ κλειδαριές. Κανένας θησαυρὸς δὲν μπορεῖ νὰ φυλαχθεῖ σὲ τέτοιο σπίτι, ποὺ εἶναι ἀνοιχτὸ γιὰ τοὺς κλέφτες καὶ τοὺς ληστές. Ἡ ζωὴ τοῦ περισπασμοῦ, ἡ γεμάτη μὲ βιοτικὲς μέριμνες, (σύμφωνα μέ τούς λόγους τοῦ Κυρίου μας), βαραίνει τὴν ψυχὴ ἐξίσου μὲ τὴν κραιπάλη καὶ τὴ μέθη, κάνοντάς την δυσκίνητη σὲ κάθε πνευματικὸ ἔργο, ἀνίκανη νὰ προσέχει καὶ ν’ ἀγρυπνεῖ (Λουκ. 21,34). Ἡ ψυχὴ αὐτὴ εἶναι κολλημένη στὴ γῆ, εἶναι ἀπορροφημένη ἀπὸ τὰ πρόσκαιρα καὶ τὰ μάταια. Γιὰ τὴ διακονία τοῦ Θεοῦ ἐλάχιστα ἐνδιαφέρεται, ἤ μᾶλλον δὲν ἐνδιαφέρεται καθόλου. Σκληρὴ βρίσκει καὶ μόνο τὴν σκέψη κάποιας πνευματικῆς ἐργασίας, σκληρὴ καὶ ἀσήκωτη καὶ ζοφερή.

Ἡ προσοχὴ ἐξασκεῖ καὶ ἐνισχύει τὶς ψυχικὲς αἰσθήσεις στὸν ἄνθρωπο, ἐνῶ ἐξασθενίζει τὴν ψυχοβλαβή ἐπενέργεια τῶν σωματικῶν του αἰσθήσεων. Ὁ περισπασμός, ἀπεναντίας, ἀδρανοποιεῖ καὶ ἀποκοιμίζει τὶς ψυχικὲς αἰσθήσεις, ἐνῶ τρέφεται μὲ τὴν ἀδιάλειπτη λειτουργία τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων. Μάταια οἱ ἄνθρωποι, ποὺ ζοῦν μέσα στὸν περισπασμό, θεωροῦν τὴ ζωὴ τους φυσιολογική, ὑγιή, ἀπαλλαγμένη ἀπὸ ἐνοχές! Ἔτσι δὲν ἀποκαλύπτουν παρὰ τὴν ἀσθένειά τους σ’ ὅλη της τὴ σοβαρότητα: Τόσο ἔχει πωρωθεῖ ἡ ψυχή τους, πού, μολονότι εἶναι ἄρρωστοι, δὲν τὸ ἀντιλαμβάνονται.

 Ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ οἰκειωθοῦν τὴν προσοχή, ὀφείλουν νὰ ἐγκαταλείψουν ὅλες τὶς μάταιες ἀσχολίες. Καὶ σ’ αὐτές, βέβαια, δὲν ἀνήκουν οἱ ἀπαραίτητες καὶ ὠφέλιμες ἐργασίες, διακονίες καὶ ὑποχρεώσεις, προσωπικὲς ἤ κοινές, οἱ ὁποῖες δὲν ἀποτελοῦν περισπασμό. Ὁ περισπασμὸς συνδέεται πάντοτε εἴτε μὲ τὴν ἀργία εἴτε μὲ ἀνώφελες ἐνασχολήσεις, ποὺ δὲν διαφέρουν οὐσιαστικὰ ἀπὸ τὴν ἀργία. Ὄχι μόνο δὲν διασπᾶ ἀλλὰ καὶ συντρέχει τὴν προσοχὴ ἡ ἐργασία, ὅταν ἀποτελεῖ διακονία τοῦ Θεοῦ ἤ τοῦ πλησίον καὶ ὅταν γίνεται μὲ ὑπευθυνότητα.

 Ὅποιος ἔχει παραδοθεῖ στὸν περισπασμό, συνταράζεται ἀπὸ τὶς θλίψεις, ἀκριβῶς ἐπειδὴ δὲν τὶς περιμένει˙ μόνο χαρὲς προσδοκᾶ. Κάθε θλίψη, ἀκόμα καὶ τὴν πιὸ βαριά, ὅταν αὐτὴ δὲν ἔχει μεγάλη διάρκεια, γρήγορα τὴν ξεχνᾶ μέσα στὸν θόρυβο τῶν διασκεδάσεων καὶ τῶν μεριμνῶν του. Ἡ παρατεταμένη θλίψη, ὅμως, τὸν τσακίζει». Ἕνα ἐρώτημα ὡς παρένθεση στά λόγια τοῦ Ἁγίου. Μήπως οἱ ποικίλες θλίψεις πού μᾶς περικυκλώνουν ὡς ζοφερά νέφη ὅλο καί πιό πολύ, εἶναι ἡ ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ, ἡ παιδαγωγία Του γιά τήν ἀπρόσεκτη ζωή μας, ὡς πρόσωπα καί ὡς κοινωνίες;

 Καί συνεχίζω τήν ἀνάγνωση αὐτοῦ τοῦ βαθυστόχαστου κειμένου: «Ὁ ἴδιος ὁ περισπασμὸς τιμωρεῖ τὸν πολυμέριμνο ἄνθρωπο ποὺ τοῦ παραδίνεται, καθὼς αὐτός, μὲ τὸν καιρό, ὅλα τὰ βρίσκει βαρετὰ καὶ βουλιάζει σὲ μιάν ἀτέλειωτη, μιάν ἐξουθενωτικὴ πλήξη. Ὁ περισπασμός, τόσο ἐπιζήμιος γενικά εἶναι, πραγματικὰ ὀλέθριος γιὰ τὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ, τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας, ποὺ ἀπαιτεῖ συνεχῆ ἐγρήγορση καὶ ἐντατικὴ προσοχή.

«Μένετε ἄγρυπνοι καὶ προσεύχεστε, γιὰ νὰ μὴ σᾶς νικήσει ὁ πειρασμός», εἶπε ὁ Κύριος στοὺς μαθητὲς Του. Καὶ σ’ ὅλη τὴ χριστιανοσύνη, ἑπομένως καὶ σ’ ἐμᾶς, ἔδωσε ἐντολή: «Σὲ ὅλους τὸ λέω: Ἀγρυπνεῖτε!». Ὅποιος ἔχει παραδοθεῖ στὸν περισπασμό, ἐναντιώνεται μὲ τὴ ζωή του στὴν ἐντολὴ αὐτὴ τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.

 Ὅλοι οἱ Ἅγιοι μὲ ἐπιμέλεια ἀπέφευγαν τὸν περισπασμό. Ἀγωνίζονταν νὰ εἶναι συγκεντρωμένοι στὸν ἑαυτό τους καὶ νὰ προσέχουν τὶς κινήσεις τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς τους, κατευθύνοντάς τες σύμφωνα μὲ τὶς εὐαγγελικὲς ἐντολές.

 Ἂν συνηθίσουμε νὰ προσέχουμε τὸν ἑαυτό μας, θὰ ἀποφεύγουμε τὸν περισπασμὸ ἀκόμα καὶ ὅταν μᾶς κυκλώνουν ἀπὸ παντοῦ οἱ αἰτίες του. Ὁ προσεκτικός, ὁ αὐτοσυγκεντρωμένος ἄνθρωπος, καὶ σὲ πολυκοσμία μέσα νὰ βρίσκεται, παραμένει ἐσωτερικὰ ἀπομονωμένος. Γνωρίζοντας ἐμπειρικὰ τὴν ὠφέλεια τῆς προσοχῆς καὶ τὴ βλάβη τοῦ περισπασμοῦ, ἕνας σοφὸς γέροντας εἶπε: «Χωρὶς προσοχὴ μεγάλη, δὲν προοδεύει ὁ ἄνθρωπος οὔτε σὲ μία ἀρετὴ» (Γεροντικόν, Ἀββάς Ἀγάθων, ἀπόφθεγμα κθ΄). Πόσο ἀνόητο εἶναι νὰ σπαταλᾶμε τὴ σύντομη ἐπίγεια ζωή, ποὺ μᾶς δόθηκε ὡς χρόνος προετοιμασίας γιὰ τὴν ἀτελεύτητη ἐπουράνια, σὲ ἐγκόσμιες μόνο ἀσχολίες, ἱκανοποιώντας ἀναρίθμητες ἰδιοτροπίες καὶ εὐτελεῖς ἐπιθυμίες, μεταπηδώντας ἐπιπόλαια ἀπὸ τὴ μία αἰσθησιακὴ ἱκανοποίηση στὴν ἄλλη, ξεχνώντας ἐντελῶς ἤ βάζοντας σπάνια καὶ ἐπιπόλαια στὸν νοῦ μας τὴν ἀναπόφευκτη, τὴ μεγαλειώδη καὶ συνάμα τρομερὴ αἰωνιότητα!

 Οἱ ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ δόθηκαν ὄχι μόνο γιὰ τὴν ἐξωτερικὴ συμπεριφορὰ ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἐσωτερικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ἀγκαλιάζουν ὅλους τούς λογισμούς, ὅλα τὰ αἰσθήματα, ὅλες τὶς μυστικὲς κινήσεις τῆς ψυχῆς. Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν δὲν εἶναι δυνατὴ χωρὶς τὴ διαρκή ἐγρήγορση καὶ τὴν ἔντονη προσοχή. Ἀλλὰ ἡ ἐγρήγορση καὶ ἡ προσοχὴ δὲν ἔχουν θέση στὴ ζωὴ τοῦ περισπασμοῦ. Ἡ ἁμαρτία κι ἐκεῖνος ποὺ τὴ σπέρνει, ὁ διάβολος, τρυπώνουν στὸν νοῦ καὶ στὴν καρδιὰ μας ἀνεπαίσθητα. Γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ βρισκόμαστε διαρκῶς σὲ ἐπιφυλακή, ὥστε, μόλις μᾶς πλησιάσουν αὐτοὶ οἱ ἀόρατοι ἐχθροί μας, νὰ τοὺς ἀπομακρύνουμε μὲ τὴν προσευχή. Ἀλλὰ πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ βρίσκεται κανεὶς σὲ πνευματικὴ ἐπιφυλακή, ὅταν εἶναι παραδομένος στὸν περισπασμό;»

 Ἄς προχωρήσουμε ὅμως καί σέ ἕνα ἀκόμη σημεῖο, ἀπό τό ἱερό αὐτό κείμενο: «Ἂν συμβεῖ νὰ πεῖς ἤ νὰ κάνεις κάτι ποὺ ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, τότε χωρὶς καθυστέρηση διόρθωσε τὸ σφάλμα σου μὲ τὴν εἰλικρινῆ μετάνοια. Μὲ τὴ μετάνοια νὰ ἐπιστρέφεις πάντα στὸν δρόμο τοῦ Θεοῦ, ὅταν ξεφεύγεις ἀπ’ αὐτόν, καταφρονώντας τὸ θεῖο θέλημα. Μὴ μένεις γιὰ πολὺ ἔξω ἀπὸ τὸν δρόμο τοῦ Θεοῦ!» Ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Καψάνης, ὅπως μοῦ ἔλεγε ἕνας Γρηγοριάτης Μοναχός, συνιστοῦσε τό ἑξῆς, ὅταν ἁμαρτήσουμε. Νά σηκωθεῖς ἀμέσως, νά κάνεις μιά μετάνοια λέγοντας «ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ καί ἐλέησόν με» ἥ τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», καί νά συνεχίσεις κανονικά τόν πνευματικό σου ἀγῶνα. Ἄν δέν τό πράξεις καί ἀφήνεσαι σέ μιά λύπη, αὐτό χαροποιεῖ τόν διάβολο ἀλλά ταυτόχρονα ὑποκρύπτει καί ἕνα πληγωμένο ἐγώ.

Συνεχίζει ὁ Ἅγιός μας: «Τὸ βράδυ, ὅταν πηγαίνεις γιὰ ὕπνο -πού, μετὰ τὴν ἐγρήγορση τῆς ἡμέρας καὶ σὲ σύγκριση μ’ αὐτήν, προεικονίζει τὸν θάνατο-, νὰ ἐξετάζεις τὶς πράξεις, ποὺ ἔκανες, ὅσο ἤσουνα ξύπνιος. Ἕνας τέτοιος αὐτοέλεγχος δὲν εἶναι δύσκολος γιὰ τὸν ἄνθρωπο ποὺ ζεῖ προσεκτικά. Γιατί ἡ προσοχὴ ἐξαφανίζει τὴ λήθη, ποὺ εἶναι φαινόμενο τόσο συνηθισμένο σ’ ὅποιον ἔχει περισπασμούς. Ἔτσι, λοιπόν, ἀφοῦ θυμηθεῖς ὅλες τὶς ἁμαρτίες ποὺ ἔκανες στὴ διάρκεια τῆς ἡμέρας, εἴτε μὲ πράξεις εἴτε μὲ λόγια εἴτε μὲ σκέψεις, ἐγκάρδια πρόσφερε γι’ αὐτὲς τὴ μετάνοιά σου στὸν Θεό, ἔχοντας τὴ διάθεση τῆς διορθώσεως. Μετὰ διάβασε τὸν κανόνα τῆς προσευχῆς σου, δηλαδή τήν προσευχή πού ἔχεις συνεννοηθεῖ μέ τόν Πνευματικό σου νά διαβάζεις. Τέλος, κλεῖσε τὴν ἡμέρα σου ὅπως τὴν ἄρχισες, δηλαδὴ μὲ θεϊκοὺς λογισμούς».

 Ἀδελφοί μου, δέν εἶναι ὡραῖο νά ἀποκοιμιώμαστε στήν τηλεόραση ἥ νά στούς νεώτερους νά πέφτει τό κινητό τηλέφωνο στό πρόσωπό τους. Ἡ πρώτη κίνηση τῆς ἡμέρας εἶναι νά κάνουμε τρεῖς φορές τόν Σταυρό μας, νά πιάσουμε τό κομποσχοίνι μας καί νά ποῦμε λίγους κόμπους τό «δόξα Σοι ὁ Θεός». Δέν πρέπει γιά τόν χριστιανό προέκταση τοῦ χεριοῦ του νά εἶναι τό κινητό του ἤ τό τηλεκοντρόλ ἀλλά τό κομποσχοίνι! Καί τό βράδυ, μᾶς συμβουλεύουν οἱ Ἅγιοί μας, ἀφοῦ ξαπλώσουμε, νά σταυρώνουμε τά τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος λέγοντας «εἰς τό Ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ἔπειτα νά σταυρώνουμε καί τρεῖς φορές τό μαξιλάρι μας μέ τόν στῖχο τοῦ ψαλμοῦ τοῦ Προφήτου Δαβίδ «ἀναστήτω ὁ Θεός, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, καὶ φυγέτωσαν ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ οἱ μισοῦντες αὐτόν.» (Ψαλμ. 67,2) καί τά τελευταῖα λόγια μας, πρίν ἀποκοιμηθοῦμε, νά εἶναι ἡ σωτήριος ὁμολογία καί προσευχή τοῦ εὐγνώμονος ληστοῦ «μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου» (Λουκ. 23,42).

 Καταλήγει στό κείμενό του ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος: «Τὴν ὥρα ποὺ κοιμᾶται ὁ ἄνθρωπος, ποῦ πᾶνε ὅλες οἱ σκέψεις καὶ τὰ αἰσθήματά του; Τί μυστικὴ κατάσταση εἶναι αὐτὴ τοῦ ὕπνου, κατὰ τὴν ὁποία τόσο ἡ ψυχὴ ὅσο καὶ τὸ σῶμα ζοῦν καὶ συνάμα δὲν ζοῦν, ἀποξενωμένα καθὼς εἶναι ἀπὸ τὴν αἴσθηση τῆς ζωῆς, σὰν νεκρά; Ἀκατανόητος εἶναι ὁ ὕπνος, ὅπως καὶ ὁ θάνατος. Ὅπως στὴν αἰώνια ἀνάπαυση, ἔτσι καὶ στὴν πρόσκαιρη τοῦ ὕπνου ἡ ψυχὴ ξεχνάει ἀκόμα καὶ τὶς πιὸ μεγάλες πίκρες, ἀκόμα καὶ τὶς πιὸ φοβερὲς ἐπίγειες συμφορές.

Καὶ τὸ σῶμα;!... Ἀφοῦ σηκώνεται ἀπὸ τὸν ὕπνο, ὁπωσδήποτε θὰ ἀναστηθεῖ καὶ ἀπὸ τοὺς νεκρούς».

 Πρίν κλείσω τήν ὁμιλία μου, ἤθελα νά ἀπαντήσω σέ μιά πιθανή ἐρώτηση. Πῶς ἡ πνευματική προσοχή πού ὀφείλουμε νά καλλιεργήσουμε σέ προσωπικό ἐπίπεδο, θά βοηθήσει εὑρύτερα τούς ἀνθρώπους στίς δύσκολες καί πονηρές ἡμέρες μας; Τό θέμα τῆς σημερινῆς ὁμιλίας μας ἀφοροῦσε στήν προσοχή στόν ἑαυτό μας, διότι αὐτή εἶναι ἡ βάση γιά μιά εὑρύτερη ἀλλαγή πρός τό ἀγαθό. Ἄν ἀποκτήσουμε τήν πνευματική προσοχή, αὐτή θά μᾶς φέρει τόν φωτισμό καί τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας. Θά μᾶς διδάξει, τί νά πράξουμε, πῶς νά διακρίνουμε τά γεγονότα, πῶς νά πορευθοῦμε κατά Θεόν καί πρός τόν Θεόν. Πόσο μᾶς λείπουν στίς μέρες μας, ἄνθρωποι φωτισμένοι καί θεοφόροι, γιά νά μᾶς διδάξουν, νά μᾶς ἀνοίξουν δρόμους καί νά μᾶς ὁδηγήσουν στόν Χριστό!

 Ἡ προσωπική μας εὐθύνη εἶναι μεγάλη, ἀδελφοί μου. Ὁ Θεός περιμένει ἀπό ἐμᾶς ἀλλά καί οἱ ἄνθρωποι περιμένουν ἀπό ἐμᾶς, νά εἴμαστε μαρτυρία Χριστοῦ. Ὅταν γίνουμε ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, τότε γινόμαστε καί ἀδέλφια μεταξύ μας. Μόνο ἐν Χριστῷ ὑπάρχει ἀληθινή, ἀνιδιοτελής, θυσιαστική ἀγάπη. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπό τούς λόγους τοῦ Κυρίου μας, παρομοιάζεται μέ ἁλάτι, μέ προζύμι καί μέ φῶς. Δηλαδή μέ τρία ὑλικά πού εξωτερικά εἶναι μικρά. Ὅμως ἔχουν τήν ἰδιότητα, νά ἐπηρεάζουν ὅλο τόν χῶρο τους. Τό ἁλάτι νοστιμίζει τό φαγητό, τό προζύμι φουσκώνει ὅλο τό ἀλεύρι καί τό φῶς ἁπλώνεται σέ ὅλο τόν γύρω τόπο. Ἕνας ἄνθρωπος θεοφόρος, μπορεῖ νά ἀλλάξει τήν πορεία ἑνός τόπου καί χιλιάδων ἀνθρώπων. Πόσο ἀλήθεια ἐντυπωσιακό ἀλλά καί ἐλπιδοφόρο γεγονός γιά τήν ἐποχή μας, ὑπῆρξε ἡ τεράστια ἀνταπόκριση τοῦ λαοῦ μας, στήν τηλεοπτική σειρά μέ τήν ζωή τοῦ μεγάλου Ἁγίου, τοῦ Γέροντος Παϊσίου!

 Θά ἤθελα νά κλείσω τήν ὁμιλία μου αὐτή, ἤ καλύτερα τήν συμμελέτη μαζί σας τῶν κειμένων τοῦ Πνευματοφόρου Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ, μέ ἕνα ὡραῖο κείμενο, ἑνός ἄλλου συγχρόνου Ἁγίου Ἱεράρχου, τοῦ Ἰωάννου Μαξίμοβιτς, ὁ ὁποῖος ἐκοιμήθη τό 1961 καί τό ἱερό του λείψανο ἄφθαρτο φυλάσσεται στό Σάν Φρανσίσκο τῆς Ἀμερικῆς.

«Νά εἶστε προσεκτικοί. Νά εἶστε σέ ἐπιφυλακή γιά τήν ψυχή σας! Νά στρέφετε τούς λογισμούς σας μακριά ἀπό ἐκεῖνα πού γρήγορα παρέρχονται, καί νά τούς προσηλώνετε σέ ἐκεῖνα πού εἶναι αἰώνια. Ἔτσι θά βρεῖτε τήν χαρά πού ποθεῖ ἡ ψυχή σας, καί γιά τήν ὁποία διψᾶ ἡ καρδιά σας».

«Τήρησε σθεναρά τήν πνευματική ἐπιφυλακή, ἐπειδή δέν γνωρίζεις πότε θά σέ καλέσει ὁ Κύριος κοντά Του. Κατά τήν ἐπίγειο ζωή σου, νά εἶσαι ἕτοιμος ἀνά πᾶσα στιγμή νά Τοῦ δώσεις λογαριασμό. Πρόσεχε νά μήν σέ πιάσει στά δίχτυα του ὁ ἐχθρός, ἤ νά σέ ξεγελάσει, προκαλώντας σε νά πέσεις σέ πειρασμό. Καθημερινά ἐξέταζε τήν συνείδησή σου, δοκίμαζε τήν καθαρότητα τῶν λογισμῶν σου, τίς προθέσεις σου.

Κάποτε ἦταν ἕνας βασιλιάς, ὁ ὁποῖος εἶχε ἕνα γιό πονηρό. Ἔχοντας χάσει κάθε ἐλπίδα γιά ἀλλαγή πρός τό καλύτερο, ὁ πατέρας καταδίκασε τόν γιό του σέ θάνατο. Τοῦ ἔδωσε ἕνα μήνα περιθώριο, γιά νά προετοιμαστεῖ.

Πέρασε ὁ μήνας, καί ὁ πατέρας ζήτησε νά παρουσιασθεῖ ὁ γιός του. Πρός μεγάλη του ἔκπληξη, παρατήρησε πώς ὁ νεαρός ἦταν αἰσθητά ἀλλαγμένος. Τό πρόσωπό του ἦταν ἀδύνατο καί χλωμό, καί ὁλόκληρο τό κορμί του ἔμοιαζε νά εἶχε ὑποφέρει.

 «Πῶς καί σοῦ συνέβη τέτοια μεταμόρφωση, γιέ μου;» ρώτησε ὁ πατέρας.

«Πατέρα μου καί κύριέ μου,» ἀπάντησε ὁ γιός, «πῶς εἶναι δυνατόν, νά μήν ἔχω ἀλλάξει, ἀφοῦ ἡ κάθε μέρα μέ ἔφερνε πιό κοντά στόν θάνατο;»

«Καλῶς, παιδί μου», παρατήρησε ὁ βασιλιάς.

«Ἐπειδή προφανῶς ἔχεις ἔρθει στά συγκαλά σου, θά σέ συγχωρήσω. Ὅμως, θά χρειαστεῖ νά τηρήσεις αὐτή τήν διάθεση ἐπιφυλακῆς τῆς ψυχῆς σου, γιά τήν ὑπόλοιπη ζωή σου.»

«Πατέρα μου,» ἀπάντησε ὁ γιός, «αὐτό εἶναι ἀδύνατο. Πῶς θά μπορέσω νά ἀντισταθῶ στά ἀμέτρητα ξελογιάσματα καί τούς πειρασμούς;»

Ὁ βασιλιάς τότε διέταξε, νά τοῦ φέρουν ἕνα δοχεῖο γεμάτο λάδι, καί εἶπε στόν γιό του: «Πάρε αὐτό τό δοχεῖο, καί μετέφερε τό στά χέρια σου, διασχίζοντας ὅλους τοὺς δρόμους τῆς πόλεως. Θά σέ ἀκολουθοῦν δύο στρατιῶτες μέ κοφτερά σπαθιά. Ἐάν χυθεῖ ἔστω καί μία σταγόνα ἀπό τό λάδι, θά σέ ἀποκεφαλίσουν.»

 Ὁ γιός ὑπάκουσε. Μέ ἀνάλαφρα, προσεκτικά βήματα, διέσχισε ὅλους τοὺς δρόμους τῆς πόλεως, μέ τούς στρατιῶτες νά τόν συνοδεύουν συνεχῶς καί δέν χύθηκε οὔτε μία σταγόνα ἀπό τό δοχεῖο.

 Ὅταν ἐπέστρεψε στό παλάτι, ὁ πατέρας τόν ρώτησε: «Γιέ μου, τί πρόσεξες καθώς τριγυρνοῦσες μέσα στούς δρόμους τῆς πόλεως;»

«Δέν πρόσεξα τίποτε.»

«Τί ἐννοεῖς, τίποτε;» τόν ρώτησε ὁ βασιλιάς. «Σήμερα ἦταν μεγάλη γιορτή - σίγουρα θά εἶδες τούς πάγκους πού ἦταν φορτωμένοι μέ πολλές πραμάτειες, τόσες ἅμαξες, τόσους ἀνθρώπους, χορούς, μουσικές καί τραγούδια…»

«Δέν εἶδα τίποτε ἀπ’ ὅλα αὐτά» εἶπε ὁ γιός. «Ὅλη ἡ προσοχή μου ἦταν στραμμένη στό λάδι μέσα στό δοχεῖο. Φοβήθηκα μήν τυχόν μοῦ χυθεῖ μία σταγόνα καί ἔτσι χάσω τή ζωή μου».

«Πολύ σωστή ἡ παρατήρησή σου» εἶπε ὁ βασιλιάς. «Κράτα λοιπόν αὐτό τό μάθημα κατά νοῦ, γιά τήν ὑπόλοιπη ζωή σου. Νά τηρεῖς τήν ἴδια ἐπιφυλακή γιά τήν ψυχή μέσα σου, ὅπως ἔκανες σήμερα γιά τό λάδι μέσα στό δοχεῖο. Νά στρέφεις τούς λογισμούς σου μακριά ἀπό ἐκεῖνα πού γρήγορα παρέρχονται, καί νά τούς προσηλώνεις σέ ἐκεῖνα πού εἶναι αἰώνια. Θά εἶσαι ἀκολουθούμενος, ὄχι ἀπό ὁπλισμένους στρατιῶτες, ἀλλά ἀπό τόν θάνατο, στόν ὁποῖον ἡ κάθε μέρα μᾶς φέρνει πιό κοντά. Νά προσέχεις πάρα πολύ νά φυλᾶς τήν ψυχή σου ἀπό ὅλους τοὺς καταστροφικούς πειρασμούς.»

Ὁ γιός ὑπάκουσε τόν πατέρα, καί ἔζησε ἔκτοτε εὐτυχής». (Πηγή/Έκδοση: Pravoslavnaya Rus, ORTHODOX AMERICA, Τόμ. 14. Ἔτος ἔκδοσης 1993)

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς συμβουλεύει: «Γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε» (Α’ Πρός Κορινθίους 16:13). Ἄς ζοῦμε προσεκτικά, σταθεροί στήν Πίστη μας, μέ ἀνδρεῖο φρόνημα στήν φυγόπονη, ἀνεύθυνη καί ἀπρόσεκτη ἐποχή μας, «ἀφορῶντες εἰς τόν τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν Χριστόν» (Ἑβρ. 12,2).