Νηστεία…!! Παρελθοντικά κατάλοιπα ή… τρόπος ζωής; - π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Νηστεία…!!

π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Παρελθοντικά κατάλοιπα ή… τρόπος ζωής;

«Οὐκ ἐξαρκεῖ καθ’ ἑαυτήν ἡ ἀποχή τῶν βρωμάτων πρός τήν ἐπαινετήν νηστείαν. Φάρμακον ἐστίν ἡ νηστεία, ἀλλά τό φάρμακον πολλάκις ἄχρηστον γίνεται διά τήν ἀπειρίαν τοῦ χρωμένου.»

 Η Εκκλησία είναι ένα Σώμα που όταν είναι υγιές τα μέλη του συναπαρτίζουν και συλλειτουργούν στον «τρόπο ζωής» του Σώματος και συναποφασίζουν τις προϋποθέσεις των συνθηκών υγείας των επιμέρους μελών.

Κύριος-”αφεντικό” της Εκκλησίας είναι ο Χριστός, του Οποίου η αποδοχή του προσώπου και η υπακοή και η τήρηση του θελήματός Του, είναι στόχος και σκοπός των χριστιανών.

Κριτήριο και οδηγητικό φως στις αξιολογήσεις και ενέργειες τους είναι το θέλημα του Χριστού, που εκφράζεται με τις εντολές Του. Εντολές, που δεν είναι… διατάγματα επιβολής, αλλά διαγνωστική θεραπεία. Εντολές, που δεν είναι αναγκαστική διαδρομή, αλλά αγωγή θεραπείας. Εντολές, που είναι “μάλαγμα” και “κατάδεσμος” για να μη χειροτερέψουν οι πληγές. Εντολές, που έχουν στόχο κατ’ αρχάς «τό ὑγιαίνειν» και στην συνέχεια «τό ὁμοιοῦσθαι».

Για την Εκκλησία του Χριστού δεν υπάρχει η αοριστία της ασάφειας των φιλοσοφιζόντων τοποθετήσεων του… καλού και του κακού! Υπάρχει, υγεία και αρρώστια, αλήθεια και ψέμα. Καλό είναι κάθε τι αληθινό, που είναι και υγιές. Κακό είναι κάθε ψέμα, που είναι και αρρώστια. Επιδίωξη λοιπόν της Εκκλησίας είναι τα μέλη της να αληθεύουν και να μην είναι άρρωστα.

Δύο διαδρομές-τρόποι ζωής, η προσευχή και η νηστεία, είναι η κυρίως βάση-θεμέλιο αυτών που είπαμε πιο πάνω, αλλά επίσης εξίσου και μεσότης-διαδρομή και τελικώς καταληκτική ολοκλήρωση. Χωρίς προσευχή και νηστεία δε νοείται χριστιανική ζωή. Χωρίς αυτά ο χριστιανισμός γίνεται φιλοσοφική ενασχόληση, αδιάφορη και προσβάσιμη ακόμη και στον… άθεο. Δεν είναι δηλαδή σκοπός της Εκκλησίας το διανοεῖσθαι μόνον, αλλά κυρίως το ζεῖν κατά Χριστόν.

Η ζωή είναι όμως μια δυναμική αεικινησία, που εμπερικλείει όλα τα ενδεχόμενα και τις πιθανότητες: Να υγιαίνω ή όχι! Να αληθεύω ή να ψεύδομαι! Να ξέρω τι κάνω ή απλώς να μιμούμαι! Να έχω σαφές πιστεύω ή απλώς θρησκοληπτικές συνήθειες!

Η πρώτη εντολή του Θεού στον άνθρωπο είναι η νηστεία, λέει ο Άγιος Βασίλειος στους εκπληκτικούς λόγους του περί νηστείας, και είναι «συνηλικιώτις της ἀνθρωπότητος»! Συνομήλικη με την ανθρωπότητα!

Λοιπόν, λέει ο Άγιος Βασίλειος: «Τό τῆς νηστείας διάγγελμα περιχαρῶς ὑποδεξώμεθα». Δηλαδή, την αναγγελία νηστείας από την Εκκλησία ας την δεχτούμε με χαρά. Δηλαδή χωρίς… γκρίνια. Νηστεία δεν είναι ιδιοτροπία διαιτητικής απόφασης ατομικά για τον καθένα. Είναι τρόπος και πρόταση της Εκκλησίας για όλα τα μέλη της. Είναι κοινή απόφαση και δράση. Δεν είναι πρωταθλητισμός· είναι κοινός αγώνας κατά τα προσωπικά βιολογικά δεδομένα του καθενός. Δεν έχει προκρούστειο χαρακτήρα, αλλά εξατομικευμένη πρόσληψη. Άρρωστοι, εγκυμονούσες, αδύναμοι, εμπερίστατοι, εξαιρούνται πλήρως ή εν μέρει, κατά την υπόδειξη του πνευματικού καθενός.

Θεμελιακή βάση πάντως είναι η κοινή ενέργεια της νηστείας απ’ όλα τα μέλη της Εκκλησίας. Τοποθέτηση που επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η νηστεία (με παραλλαγές και τοπικές εκφράσεις) είναι ο κοινός παρονομαστής όλων των Εκκλησιαστικών ομάδων και μετά τον δαιμονικό χωρισμό της μιας Εκκλησίας. Ορθόδοξοι, Αντιχαλκιδόνιοι, Καθολικοί, και Προτεστάντες ακόμα τώρα τελευταία, έχουν όλοι έκφραση προσευχής και λατρείας την νηστεία. Η νηστεία πάντοτε πανταχού και υπό πάντων έγινε αποδεκτή ως διδασκαλία και τρόπος χριστιανικής ζωής και υλοποιήθηκε (αυτονόητα με επιτυχίες και ήττες) στην καθημερινότητα. Πλην της κυρίως 47ήμερης νηστείας για προετοιμασία του εορτασμού του Πάσχα, σ’ όλες τις εβδομάδες του έτους (εκτός από έξι), στις δύο ημέρες που συνδυάζονται με γεγονότα της ζωής του Χριστού, Τετάρτη – με την προδοσία και Παρασκευή – με την Σταύρωση, έχει καθιερωθεί νηστεία για ολοήμερη υπόμνηση του ενδεχόμενου κι εμείς να Τον προδώσουμε ή να Τον σταυρώσουμε, αν δεν σταυρώνουμε τις εγωιστικές μας (ψυχοσωματικές) παρορμήσεις.

Επίσης νηστεία έχει θεσμοθετηθεί ως προεόρτια προετοιμασία υποδοχής και συνειδητοποίησης εορτών, όπως τα Χριστούγεννα, η Κοίμηση της Θεοτόκου και η γιορτή των Αποστόλων, καθώς και μονοήμερες νηστευτικές επισημάνσεις του βάρους γεγονότων-εορτών π.χ.  η Ύψωση του Σταυρού, η Αποτομή της Κεφαλής του Προδρόμου και η Παραμονή των Θεοφανείων μετά τον ξέχωρο εορτασμό από τα Χριστούγεννα. Κύρια νηστεία είναι οι ημέρες της Τετάρτης και της Παρασκευής και η Μ. Σαρακοστή του Πάσχα. Οι υπόλοιπες “συστήθηκαν” καθ’ έλξιν από την συνειδητοποίηση του κέρδους που προκύπτει από τη νηστεία!! Εξ ίσου αναγκαίες, βεβαίως, αν και πλέον χρειάζεται περιορισμός πλέον της χρονικής τους διάρκειας λόγω συνθηκών ζωής του σημερινού ανθρώπου. Όχι λόγω τεχνικών δυσκολιών, αλλά λόγω δεδομένων κοινωνικής κατάστασης (π.χ. διακοπές τον Αύγουστο). Ο σημερινός άνθρωπος πρέπει να επανακαλύψει τη νηστεία, τη συκοφαντημένη ως τυπολατρεία και… ανοησία, αφού… ο Θεός είναι… Πνεύμα και σημασία έχουν όχι τα… «εισερχόμενα αλλά τα εξερχόμενα»(!!!), όπως εγκαλούν τους νηστεύοντες οι επιπόλαια εξυπνάκηδες, αγνοούντες την εβραϊκή συνθήκη, των καθαρών και ακαθάρτων, στην οποία απαντά ο Χριστός με τις διευκρινήσεις που κάνει για εισερχόμενα και εξερχόμενα, γεγονός που καμία σχέση δεν έχει με τη νηστεία της Εκκλησίας! Αλλά και βιοψυχολογικά θέλουν να αγνοούν… οἱ ταῦτα λέγοντες… ότι, αφού ο άνθρωπος είναι ψυχοσωματική ενότητα, η αλληλεπίδραση των μερών (ψυχή-σώμα αμφίδρομα) είναι άμεση. Έχουμε ψυχογενή εκδηλώματα και διαθέσεις και τρόπους που εξαρτώνται από το τι εισάγουμε στο στομάχι και το αίμα μας. Η αιθυλική αλκοόλη/ οινόπνευμα ή τα ναρκωτικά ή η υπερβολική τροφή έχουν “συμπτωματική” έκφραση και εκδηλώσεις. Δεν ξέρουμε τι λέμε όταν είμαστε μεθυσμένοι ή δεν ξέρουμε που είμαστε και τι κάνουμε όταν κάνουμε χρήση ναρκωτικών, αλλά και από την πολυφαγία γεννιούνται και ξυπνούν άγριες και ακατανόμαστες διαθέσεις…!! Άλλωστε ο… άθεος “θεολόγος” και φιλόσοφος Φόυερμπαχ φώναζε στεντορείως (έχοντας από μία άποψη δίκαιο, που όμως το έβλεπε-διάβαζε λανθασμένα) ότι: Ο άνθρωπος είναι ότι τρώει!

Η Εκκλησία, από την διδαχή του Χριστού και στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη, εστιάζει την προσπάθεια των χριστιανών στην συνειδητοποίηση των αρετών ως θεραπευτική διαδρομή, όχι ως καθωσπρεπείστικη συμπεριφορική συμμόρφωση. Τον Χριστό τον ένοιαζε το… έσωθεν του ποτηρίου και της παροψίδος. Ήθελε να κάνει τα μέσα καθαρά… ἵνα καί τά ἔξω γένωνται, και η διδασκαλία Του εστιάζεται και στοχεύει στον ρεαλισμό. Γι’ αυτό:

«Αυτός που είναι δούλος της κοιλιάς του και συγχρόνως αγωνίζεται να ελευθερωθεί από σαρκικές επιθυμίες, μοιάζει με κάποιον που προσπαθεί να σβήσει μια φωτιά, ρίχνοντάς της λάδι. Όταν στενέψουμε την κοιλιά μας θα ταπεινωθεί και η καρδιά μας. Αντίθετα όσο πιο έκδοτοι είμαστε στις επιθυμίες διατροφής, τόσο αδιάφορα και υπεροπτικά σκεπτόμαστε», γράφει στον ανάλογο λόγο της Κλίμακάς του ο άγιος Ιωάννης.

Ο άνθρωπος είναι ενιαία ψυχοσωματική οντότητα. Ψυχή και σώμα είναι κράμα. Με άμεση αλληλεπίδραση και αμφίδρομη σωματική ή ψυχογενή επιρροή και έκφραση και των πιο “άυλων” διαθέσεων της ψυχής. Βρίζουμε κάποιον βασίμως (χωρίς να τον ακουμπάμε καν) και κοκκινίζει! Είναι ο άλλος στεναχωρημένος ψυχικά και δεν μπορεί να φάει ή τρώει ακατασχέτως! Φοβάται κάποιος και έχει εντερικά προβλήματα!

Πάνω σ’ αυτή την πραγματικότητα έρχεται η νηστεία να μας βοηθήσει να αλλοτριωθούμε από το κακό. Κάνοντας μας ξένους από το κακό. «Νηστεία ἀληθής ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις» γράφει ο άγιος Βασίλειος, υπογραμμίζοντας μας: «Μή μόνη τῇ ἀποχῆ τῶν βρωμάτων τό τῆς νηστείας ἀγαθόν ὁρίζου». Μην περιορίζεις, λέει, το καλό που προκύπτει από την νηστεία μόνον στην αποχή των τροφών.

Εδώ εμφιλοχωρούν δύο στρεβλώσεις θεμελιακές.

i. Οι χριστιανοί πρώτα, πολλές φορές, περιορίζουν το θέμα σε μια διατροφική αλλαγή. α) Νομίζουν ότι το θέμα εξαντλείται στην τροφική αποχή, με συνέπεια να παρατηρούν ακριβολογώντας την χημική σύσταση των τροφίμων, αλλά να μην “ακριβολογούν” όταν πρόκειται να χαρακτηρίσουν αρνητικά και κατακριτικά άλλους. β) Νομίζουν ότι η υπόθεση αφορά τον Θεό και τηρούν την νηστεία χάριν Εκείνου! Γι’ αυτό πολλές φορές ταράζονται αν κατά λάθος βάλουν στο στόμα τους κάτι αρτύσιμο, λέγοντας… “μαγαρίστηκα”!! Κάτι τέτοιο είναι μια αντίληψη εγωιστική και συνεπώς καταπιεστική, που μοιραία κουράζει και εύκολα εγκαταλείπεται. Νηστεύουμε για μας, όχι για τον Χριστό. Νηστεύουμε γιατί ο άνθρωπος βρίσκεται αποκλειστικά κάτω από μια ομάδα νόμων που υπηρετούν το Εγώ. Γινόμενος μέλος του Εκκλησιαστικού Σώματος προσπαθεί εθελοντικά να θέσει τον τράχηλο του κάτω από μια άλλη, τελείως διαφορετική ομάδα νόμων, αυτών που υπηρετούν το Εμείς.

Όσο οι νόμοι του Εγώ κυριαρχούν πάνω του ο άνθρωπος είναι ημιτελής. Αναπτύσσεται δε και ολοκληρώνεται ως Πρόσωπο, όταν οι νόμοι του Εμείς αναλάβουν τα ηνία της καθημερινότητάς του. Μιλάμε για τους νόμους που έχουν σχεδιαστεί ώστε να σπάνε σιγά-σιγά την πέτρα που περιβάλλει την εγωιστική καρδιά. Με σκοπό να καλλιεργήσουν την ευσπλαχνία ώστε να ριζώσει μέσα της η θεία Αγάπη.

Η περίοδος της Μ. Σαρακοστής (ή γενικής νηστείας) δεν είναι μια αλλαγή τροφής, όσο μια αλλαγή νοοτροπίας. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος στην κάθε προσπάθεια νηστείας, και ειδικότερα στην περίοδο αυτή, να μπερδέψει κανείς την υπόθεση της περιόδου με τον τρόπο της περιόδου και να τα ταυτίζει! Να νομίζει ότι, άπαξ και δεν φάει κάτι αρτύσιμο, είναι εντάξει. Όμως το να μη φάω κάτι αρτύσιμο είναι μια έκφραση της τοποθέτησής μου. Πρέπει εσωτερικά προηγουμένως να είμαι εντάξει. Να έχω ξεκαθαρίσει τον λόγο, όσον αφορά το ποιον αγαπάω, και για ποιον κάνω θυσία, και βρίσκομαι σε αυτήν την διαδρομή. Αν το αντιστρέψω και μείνει απλώς μια τροφική στέρηση, θα με κουράσει κάποια στιγμή και ίσως και να με εκνευρίσει. Και αν ακόμα δε συμβούν αυτά, μόνον να θεωρήσω ότι η υπόθεση εξαντλείται στην τροφική αλλαγή, έχω χάσει το θέμα. Δεν είναι νηστεία ή vegan ή vegetarian επιλογή στην διατροφή, στις οποίες επιλογές βέβαια υφέρπουν επιπλέον βουδιστικά κατάλοιπα αξιολόγησης των εμβίων…!

ii. Από την άλλη πλευρά, όσοι δεν θέλουν να τηρήσουν την νηστεία προσπαθούν σε δύο επίπεδα να εκλογικεύσουν την άρνηση.

Πρώτον, επικαλούνται την ασυνέπεια στο θέμα των χριστιανών (που τους χαρακτηρίζουν φιλαδέλφως υποκριτές…) και ειδικότερα των ιερέων! Πολλές ιστορίες… χίλιες και μία… διηγούνται διάφοροι… Σεχραζάτ για να κρατήσουν ξυπνητούς τους πρίγκιπες της αρνήσεως!! Με ανθρώπους τέτοιας νοοτροπίας δεν έχει νόημα η συζήτηση. Η ασυνέπεια και η ήττα σε μια προσπάθεια, και όταν είναι πραγματικά γεγονότα και όχι παραμύθια της Χαλιμάς, καθόλου δεν αναιρούν ούτε ακυρώνουν την υπόθεση. Καθένας μας έχει προσωπική πορεία και ευθύνη, και όλοι μας πρέπει να βλέπουμε τον διπλανό με καλή διάθεση και όχι με χαιρεκακία για τις πτώσεις του. Τουναντίον. Η ήττα του με βοηθάει να συνειδητοποιήσω τα επικίνδυνα σημεία της διαδρομής, και άρα μου είναι ευεργέτης και όχι βαρίδι, που θα με συμπαρασύρει στον βυθό του!

Δεύτερον, μη γνωρίζοντας τον λόγο διαίρεσης των τροφών στην νηστεία, φαντάζονται, οι αρνητές της νηστείας, ότι η υπόθεση είναι θέμα ποσότητας και μόνον. Είναι βέβαια και θέμα ποσότητας. Αλλά είναι περισσότερο θέμα συμμετοχής στην απόφαση της Εκκλησίας που διήρεσε τις τροφές στη βάση της διατροφικής τους αξίας, σε τροφές χωρίς λιπίδια και με λιγότερες  πρωτεΐνες (νηστίσιμες) και σε τροφές με πρωτεΐνες και λιπίδια (αρτύσιμες). Όχι καλές και κακές τροφές. Όχι τροφές του Θεού και τροφές του… διαβόλου, που… μαγαρίζουν! Όλα του Θεού είναι. Δεν εξιλεώνουμε με την νηστεία τον Θεό. Αγωνιζόμαστε να απαλλαγούμε από αυτόν που μας λεηλατεί κλέβοντας μας τον πλούτο των δυνατοτήτων, με τις οποίες μας προίκισε ο Θεός. Και ο διάβολος, όπως ο ίδιος ο Χριστός μας έμαθε, «ἐπ’ οὐδενί δύναται ἐξελθεῖν εἰ μή ἐν προσευχῆ καί νηστεία».

Ο πλούτος που μας έδωσε και μας έδειξε ο Χριστός είναι η αγάπη. Αν δεν ξεχάσουμε τον εαυτό μας δεν μαθαίνουμε να αγαπάμε. Ο κλέφτης διάβολος διέστρεψε και σε μας (αφού τον αφουγκραστήκαμε!) την αγάπη από ανιδιοτελή σε φίλαυτη. Η νηστεία είναι αγώνας θεραπείας της αγάπης. Να λευτερωθεί από την φίλαυτη εγωιστική έκφραση, επιστρέφοντας σε θυσιαστική ανιδιοτελή μορφή.

Στον παραλογισμό της προσπάθειας εξυπνακίστικης αντιμετώπισης της νηστείας, κυκλοφορεί ατάκα που φαντάζει μετεωρίτης αλλά είναι φούσκα! Λένε κάποιοι: Εγώ νηστεύω τρώγοντας ένα αυγό όλη μέρα. Δεν είμαι σωστότερος από αυτόν που τρώει τρία πιάτα φασολάδα;

Αυτός που τρώει τρία πιάτα φασολάδα νηστεύει με… λάθος τρόπο! Εσύ που τρως ένα αυγό δεν νηστεύεις. Αναιρείς εγωιστικά το νόημα της νηστείας που είναι να μάθουν οι άνθρωποι μέσα στην Εκκλησία, που όλη νηστεύει, την υπακοή αγάπης στο Χριστό και την πάλη κατά των αμαρτωλών επιθυμιών τους και του διαβόλου.

Σε κάποια δεξίωση της Ρωσικής Ιντελιγκέντσιας του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα, κάποια Μεγάλη Τεσσαρακοστή, παρευρισκόταν και ο μεγάλος φιλόσοφος θεολόγος και διανοητής Αντώνιος Χομιακώφ (1804-1860). Παρ᾿ ότι Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τα παρατιθέμενα στην δεξίωση ήταν αρτύσιμα! Ήταν πλέον εποχή εκκοσμίκευσης. Φάνταζε ελευθερία από την καταπίεση. Ήταν… ευρωπαϊκό ήθος! Αυτά για την τότε ρωσική πραγματικότητα, αλλά και για σημερινή ελληνική πραγματικότητα!! Ο Χομιακώφ λοιπόν περιοριζόταν να παίρνει λίγο ψωμί ή ένα δυο τουρσιά. Κάποιοι που “παραφύλαγαν” να δουν τι θα κάνει, τον πλησίασαν και, ούτε λίγο ούτε πολύ, του “επετέθησαν” λέγοντας:

– Τι παριστάνεις τώρα εσύ; Εδώ είναι όλη η Ρωσική διανόηση και αφρόκρεμα! Αυτοί όλοι είναι αμαρτωλοί κι εσύ ο άγιος; [Ίσως να ‘ταν μεταξύ τους  και κάποιοι κληρικοί που (από τότε), επικαλούμενοι ποιμαντική διάκριση (!!;;) και για να μη… σκανδαλίσουν (ως καλεσμένοι!!), δεν νήστευαν, χωρίς να σκέφτονται ότι σκανδαλισμός υπάρχει απ’ την παράβαση του νόμου του Θεού, όχι από την τήρησή του!!!]. Τι θες να μας παραστήσεις; Δεν είναι το σπουδαιότερο η νηστεία! Οὐχί τά εἰσερχόμενα, ἀλλά τα ἐξερχόμενα…!

Ο Χομιακώφ, ξέροντας όλες αυτές τις ανόητες “απολογητικές” αυταπάτες, μετέφερε το θέμα στην ουσία του και τους απάντησε με τα όσα, όπως είπαμε πριν, δέχεται η Εκκλησία για την νηστεία. Τους είπε:

– Αυτή την περίοδο, τους είπε, και κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, ολοχρονίς η Εκκλησία μου νηστεύει! Αν εγώ δεν νηστέψω, αποκόπτομαι εγώ από την Εκκλησία μου. Η νηστεία της Εκκλησίας δεν είναι απλώς γυμναστική της θέλησης, ούτε προσπάθεια να χαθούν κιλά! Η νηστεία της Εκκλησίας είναι απόφαση του Σώματος του Χριστού να κάνει άσκηση και κόπο, προκειμένου να μάθει να αγαπά κάνοντας θυσία. Η θυσία αρχίζει από το μυαλό και υλοποιείται με το σώμα. Αν μείνει μόνον στο μυαλό, κινδυνεύει να… εξαχνωθεί σε άσκοπα και… άστοχα λόγια.

Η νηστεία της Εκκλησίας δεν είναι μια ευλαβής συνήθεια ικανοποίησης του λατρευομένου Κυρίου! Είναι θεραπευτική αγωγή ελευθερίας από τον εαυτουλισμό που θέλει τα πάντα γι’ αυτόν. Την νηστεία δεν την χρειάζεται ο Χριστός, αλλά εμείς. Δεν είναι εντολή (όπως βέβαια και κάθε εντολή): “μη απόλαυσης”, αλλά συνταγή φαρμάκου. Ίσως πικρού, όμως θεραπευτικού. Κανένας λογικός άρρωστος δεν θεωρεί εξυπνάδα και άνεση την μη λήψη του φαρμάκου. Καθώς επίσης και κανένας λογικός άρρωστος δεν “καμαρώνει” γιατί παίρνει με συνέπεια το φάρμακό του!!!

Αυτά τότε. Σήμερα, σε μια εποχή καταναλωτικής υστερίας και εγωισμού, είναι περισσότερο από ποτέ χρήσιμη και αναγκαία η νηστεία. Τώρα που μας μαθαίνουν ότι “οι επιθυμίες σου δεν μπορούν να περιμένουν”, είναι αδήριτη ανάγκη να ελευθερωθούμε από επιθυμίες που μας κλείνουν στον πύργο της εγωιστικής αυταπάτης μιας ασφάλειας, όπως αυτή που προκαλείται  από την απόλαυση.

Η νηστεία είναι θέμα πολυεδρικό.

Η νηστεία δεν είναι απλώς δυνάμωμα της θέλησης. Το εγώ μας είναι ήδη πανίσχυρο. Όλη μας η ζωή γύρω του περιστρέφεται. Η νηστεία είναι αγώνας ελευθερίας και κόπος αγάπης και θυσία προσφοράς.

Πάνω απ’ όλα όμως είναι: Υπακοή στον τρόπο της Εκκλησίας που αποφάσισε ότι η χρήση των υλικών αγαθών πρέπει να είναι ευχαριστιακή. Δηλαδή όχι χρηστική και καταναλωτική, αλλά “ὡς ἐκ χειρός Κυρίου”. Η Εκκλησία μαθαίνει  στα μέλη της, την σχέση υιότητας με τον Θεό Πατέρα, ο Οποίος μάς τρέφει ψυχοσωματικά, σε όλες τις εκφράσεις της ζωής τους και πολύ περισσότερο στην λήψη τροφής, κάτι που έχει να κάνει και με άπειρα “ψυχόρμητα” του ανθρώπινου ασυνειδήτου.

Στα τελευταία χρόνια που η διατροφή απόκτησε και παράγωγα επεξεργασμένα ώστε να είναι τυπικώς νηστήσιμα, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο συγκεχυμένα.

Η αντίληψη του… υποκατάστατου, έσπρωξε το θέμα στο χώρο της αστείας “συναλλαγής”! Νηστήσιμα τυριά, και γάλατα σόγιας, και σαντιγί χωρίς αυγά, είναι επιεικώς γελοιότητες, για χριστιανούς που προσπαθούν να μάθουν στη ζωή τους το «ναί, ναί καί τό οὐ, οὐ». Είναι “υποκρισίες” τήρησης του τύπου… που δεν παραβαίνει… τυπικώς την ουσία, αλλά απλά την γελοιοποιεί! Είναι άραγε αγωνίες να έχουμε τυπικό άλλοθι στον… τροφικό έλεγχο του Χριστού; Αυτό φαντάζονται μερικοί; Ο τύπος βεβαιότατα συντηρεί την ουσία, όμως «ἀνάγκη πᾶσα» να έχουμε σαφή γνώση της διαφοράς και της “ζωντάνιας” των δύο (τύπου-ουσίας), γιατί αλλιώς θα «ἀπόδεκατοῦμεν τό ἄνηθο καί το κύμινο» μιας και μας είπε ο Χριστός να προσφέρουμε το δέκατο των εισοδημάτων μας…

Η νηστεία είναι μια σωματική θυσία που έχει αντικείμενό της την όλη σωματική έκφραση του ανθρώπου (όχι μόνον την τροφή) και που εκφράζεται και με την συνάρτηση νηστείας τροφικής και εγκράτειας σεξουαλικής. Αν δεν μάθω την θυσία, τότε όλα γίνονται αντικείμενα “εκτεθειμένα” στην δική μου “απαίτηση” χρήσεως! Ακόμα και ένα άλλο πρόσωπο μπορεί να γίνει καταναλωτική “ύλη” προς ικανοποίηση της δικής μου επιθυμίας. Βλέπετε η επιθυμία είναι ψυχικό θέμα και έχει εκφράσεις και εκφάνσεις ψυχοβιολογικές. Γι’ αυτό συνδυάζεται η νηστεία και με την σωματική εγκράτεια. Όχι ως τιμωριτική στάση, αλλά ως απελευθερωτική διέξοδος. Να γίνει ο άλλος πρόσωπο συνάντησης και όχι εκτονωτική κατάληξη επιθυμίας. Άλλωστε το “όχι” συστήνει μια ελευθερία, η οποία τελικώς δυναμώνει την υγιά επιθυμία!

Η επιθυμία δεν μιλάει καθαρά την γλώσσα του μυαλού αλλά συνεσκιασμένα. Αυτό συγχέει όσους δεν μπορούν να προσδιορίσουν μια άμεση και επί ίσοις όροις σχέση με την επιθυμία τους, αλλά απλώς ταυτίζονται μαζί της, την θεωρούν έκφραση του εαυτού τους, (οπωσδήποτε…) και παραδίδονται σ’ αυτήν! Συνήθως όλοι σκεφτόμαστε την επιθυμία σύμφωνα με μια νευρωτική και ηθικίστικη λογική κατά την οποία η επιθυμία φαίνεται πολλές φορές να είναι παράβαση του νόμου! Όμως όπως γράφει ο Αυγουστίνος: «Όποιος είναι με το νόμο (εν προκειμένω της νηστείας) δεν ζει το νόμο ως βάρος, αλλά σαν απελευθέρωση, όποιος είναι κάτω από το νόμο (τηρεί εν προκειμένω τη νηστεία “με σφιγμένα δόντια”… άκων και… οδυρώμενος!!) ζει το νόμο ως καταπίεση». Στη νηστεία όταν την “περπατάμε” ελεύθερα αγαπητικά και συνεπώς υγιώς, ισχύει αυτό που έλεγε ο Picasso: «Δεν ψάχνω… βρίσκω»!! Συνήθως βρίσκεις τον μαργαρίτη χάριν του οποίου «πουλάς όσα έχεις» και αγοράζεις το συγκεκριμένο… οικόπεδο!! (Ματθ. 13,44: Μοιάζει η Βασιλεία του Θεού με θησαυρό που είναι κρυμμένος σ’ ένα χωράφι, που τον βρίσκει ένας άνθρωπος, και τον “κρύβει”, και τότε γεμάτος χαρά πουλάει ό,τι έχει και δεν έχει και αγοράζει εκείνο το χωράφι!!)

Η νηστεία λοιπόν είναι φάρμακο θεραπείας της επιθυμίας. Είναι όχι μόνο κατασταλτικό των σωματικών εκδηλωμάτων της αμαρτίας, αλλά προπάντων θεραπευτικό της εγωκεντρικής επιθυμητικής ρίζας στην ανθρώπινη ψυχή. “Εξυγιαίνει” την αιτία των συμπτωμάτων, δεν περιφρουρεί απλώς από λάθος τις ενέργειες μας. “Καθαρίζει” ουσιαστικά την καρδιά. Δεν μας κάνει απλώς και μόνον “καθώς πρέπει” ανθρώπους!!

Όλα αυτά βεβαίως έχουν μακρά διαδρομή συνειδητοποίησης και ακόμα μακρύτερη υλοποίησης. Χρειάζεται να ελευθερωθεί κανείς από το θράσος της μεγάλης γνώμης για τον εαυτό του, και να δεχθεί κατ’ αρχάς, κριτήριο της ζωής του το θέλημα του Θεού και ρυθμιστή των ενεργειών του, τον τρόπο ζωής που προτείνει η Εκκλησία. Χωρίς αυτά, η νηστεία γίνεται… ιδιοτροπία και υπόθεση θρησκευτικής μονομανίας. Ατυχώς πολλές φορές, μια τέτοια εικόνα δώσαμε οι χριστιανοί προς τους έξω, γι’ αυτό και πολλές φορές εισπράττουμε την απορία-έκπληξη: Δεν το πιστεύω…!! Νηστεύεις;;;

Ολοχρονίς αλλά και κάθε φορά που βρισκόμαστε στην πορεία προς το Πάσχα, ας ξεκινήσουμε με αγώνα συνειδητοποίησης της απαραίτητης ανάγκης να εξυγιανθεί η επιθυμία, ώστε να προσκυνά μόνον τον Αναστημένο Χριστό (που θα αναστήσει κι εμάς), και όχι κάθε πρόταση και κατάσταση, που υπόσχεται ικανοποίηση της εγωιστικής μας απόλαυσης. Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ότι ο εγωισμός μάς κλειδώνει σε “πύργο ψευδούς ασφάλειας” και μας γεμίζει αγκάθια ψυχικά. Και έτσι ούτε να επικοινωνήσουμε μπορούμε, κλειδωμένοι μέσα στον πύργο της αυταπάτης μας, αλλά και όταν καταφέρνουμε να επικοινωνούμε, το γεγονός γίνεται οδυνηρό, εξαιτίας των αγκαθιών με τα οποία ατυχώς κι εμείς και οι άλλοι είμαστε… “εξοπλισμένοι”. Κάθε πλησίασμα δύο σκαντζόχοιρων έχει αποτέλεσμα την οδύνη! Όταν είμαστε ψυχικά σκαντζόχοιροι είναι κωμικοτραγικό να διαμαρτυρόμαστε γιατί δεν μας παίρνουν αγκαλιά!!

Τελειώνοντας ας παρακαλέσουμε τον Χριστό με τα λόγια του αγίου Ρωμανού του Μελωδού στο Κοντάκιο του για τη Νηστεία:

«Σωτήρα Κύριε, του κόσμου·
Εσένα προσκυνούντες
αυτήν την λογική λατρεία Σου προσφέρουμε.
Φιλάνθρωπε και Ελεήμον, ελέησον πάντας.
Και με την νηστεία και χωρίς αυτήν,
όλοι Εσένα δοξάζουμε
που λυτρώνεις με την νηστεία,
εμάς τα πλάσματά Σου,
από το ψέμα της παντοειδούς αυταπάτης.»

Υ.Γ. Ευχαριστίες πολλές και ευχές στον φίλο Θεόδωρο Ζιάκα για την ουσιαστική βοήθεια και συμμετοχή του στην πληρέστερη αποτύπωση της Εκκλησιαστικής Διδαχής για τη νηστεία στο παραπάνω κείμενο…! Του ευχόμαστε «τά ὅσα καταθύμια».-