Ένας συμβιβασμός μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών στη δογματική
διατύπωση θα βλάψει αμφοτέρους
Theo
Ο π. Νικόλαος Πρίντεζης, στο άρθρο του "Οι δύο αδελφές Εκκλησίες" που αναρτήθηκε εδώ γράφει για τις "λίγες σημαντικές διαφορές που δυστυχώς ακόμη υπάρχουν" μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών και εμποδίζουν "την πλήρη μεταξύ τους ενότητα".
Όμως, αυτές οι διαφορές δεν είναι κάτι το αφηρημένο η ανούσιο αλλά ορίζουν και διαμορφώνουν και το ήθος των πιστών:
Με το filioque οι Ρωμαιοκαθολικοί, ισχυριζόμενοι ότι τάχα το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Πατέρα και από τον Υιό, το υποβιβάζουν και θεωρούν πως ο Χριστός μόνο κατευθύνει την Εκκλησία και πως αυτός έχει αφήσει αντιπρόσωπό του στη γη τον Πάπα. Οι Ορθόδοξοι πιστεύουμε πως το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα (κι αυτό είναι "υποστατικό" ιδίωμά του, ο τρόπος της υπάρξεώς του, όπως και η γέννηση του Υιού από τον Πατέρα είναι το δικό του υποστατικό ιδίωμα) και πέμπεται από τον Πατέρα και τον Υιό* γισ να κατευθύνει την Εκκλησία. Εμπνέει και φωτίζει τους Αγίους, είτε είναι αγράμματοι, είτε πολύ μορφωμένοι, και κατευθύνει τις ιερές Συνόδους, γιατί αυτές εκπροσωπούν την Εκκλησία, όχι ένας άνθρωπος. Και κατά την παράδοση της Εκκλησίας μας, στις Συνόδους μπορούν να μετέχουν και διάκονοι (όπως ο Μ. Αθανάσιος) και πρεσβύτεροι και μοναχοί• αλλά και ολιγογράμματοι, όπως ο άγιος Σπυρίδων. Και σε αρκετές περιπτώσεις κάποιοι μοναχοί, όπως ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, είναι αυτοί που επικρατούν στις θεολογικές συζητήσεις, αφού όμως θέσουν τις απόψεις τους στην κρίση της όλης Εκκλησίας. Δεν υπάρχει εδώ ούτε η απόλυτη εξουσία του Πάπα, ούτε η στυγνή κληρικοκρατία.
Επίσης, εδώ κι ενάμιση αιώνα οι Ρωμαιοκαθολικοί έχουν εισάξει ένα νέο δόγμα, αυτό της άμώμου συλλήψεως της Θεοτόκου, θεωρώντας ότι από την πρώτη στιγμή της συλλήψεώς της από τη μητέρα της Άννα μόνη αυτή διατηρήθηκε καθαρή από κάθε σπίλο και μολυσμό του προπατορικού αμαρτήματος, δηλαδή ότι δεν γεννήθηκε όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Κι όμως, όλοι γεννηθήκαμε χωρίς την ενοχή αυτού του αμαρτήματος, όπως προαναφέραμε. Η δε Παναγία γεννήθηκε όπως κάθε άλλος συνάνθρωπός μας• αλλά, με την αγνότητά της απέναντι σε κάθε κακία, διατηρήθηκε καθαρότερη και από τις ηλιακές ακτίνες, όπως ψάλλουμε, κι έγινε η μετά Θεόν θεός και μεθόριον κτιστής και άκτιστης φύσεως, όπως μας διδάσκει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Και με τη ζωή της μας δείχνει ότι κι ο άνθρωπος, με παρόμοιο αγώνα, μπορεί να γίνει θεός κατά χάριν.
Δεν είναι έτσι. Μήπως δεν παρακολουθείς τα όσα συμβαίνουν στην Εκκλησία της Ρώμης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Πάπας δεν κάνει ότι θέλει. Ο Βενέδικτος 16ος ήταν ενάντια του διαλόγου με τους Ορθοδόξους. Είδες να περνάει το δικό του;
Το φιλιόκβε είναι μια τάση. Αν πας σε οποιοδήποτε ναό των Ρωμαιοκαθολικών στην Ελλαδα θα ακούσεις ότι είναι το Πιστεύω χωρίς το φιλιόκβε. Οι Πάπες Ιωάννης Παύλος Β, Βενέδικτος 16ος, Φραγκίσκος το έχουν εκφωνήσει σε Λειτουργία δικιά τους Ρωμαιοκαθολική στα Ελληνικά χωρίς το Φιλιόκβε.
Για την αλήθεια παρακολούθησε το παρακάτω Βίντεο 32.20 θα το ακούσεις από τον Φραγκίσκο χωρίς Φιλιόκβε : Ολόκληρη η Θεία Λειτουργία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών χοροστατούντος του Πάπα Φραγκίσκου
https://www.ertnews.gr/eidiseis/ellada/vinteo-o-papas-fragkiskos-leitoyrgise-stin-katholiki-theia-leitoyrgia-sto-megaro-moysikis/
Το ίδιο έχει γίνει στην Ρώμη από τον Πάπα στον Αγιο Πέτρο.
Ορθόδοξος που είναι υπέρ του διαλόγου
Ναι, δεν παρακολουθώ όσα συμβαίνουν στους Ρωμαιοκαθολικούς. Απ' όσα ξέρω όμως, ο σημερινός πάπας έχει εκφωνήσει το Σύμβολο της Πίστεως χωρίς το Filioque και έδειξε πως θα 'θελε να υποχωρήσει κάπως στο θέμα του πρωτείου κι ίσως και αλλού, αλλά δεν μπορεί, γιατί πίσω του υπάρχουν τεράστια συμφέροντα που δεν θέλουν να χάσουν τίποτα από την εξουσία τους.
ΔιαγραφήΌμως, δεν είναι αυτό το θέμα, και το άρθρο μου δεν ασχολείται με αυτό αλλά με το κατά πόσο αυτές οι θεολογικές πλάνες έχουν αλλοιώσει το ήθος των Ρωμαιοκαθολικών και πως δεν θα μπορεί ν' αλλάξει τίποτα αν δεν αλλάξει αυτό το ήθος, κάτι πολύ βαθύτερο από την επιφάνεια των θεολογικών διαλόγων και διατυπώσεων.
Ο μακαριστός Αυστραλίας Στυλιανός, που χρημάτισε συμπρόεδρος του θεολογικού διαλόγου, μας έλεγε πως στους διαλόγους τότε προσπαθούσαν να φτάσουν στην πίστη της ενιαίας αρχαίας Εκκλησίας σε κάθε θέμα. Και συζητώντας, έφταναν πάντα στο συμπέρασμα πως η Ορθόδοξη Εκκλησία σώζει αυτή την πίστη. Οι Ρωμαιοκαθολικοί φυσικά ψήφιζαν en bloque αυτό που τους επέβαλλε το Βατικανό να ψηφίσουν, αλλά ιδιαιτέρως κάποιοι φαίνονταν να καταλαβαίνουν τα λάθη τους. Κι υπήρχε η ελπίδα, επιστρέφοντας στις πόλεις τους, να τα πουν αυτά στους πιστούς, κι έτσι να συνειδητοποιήσουν αυτοί την αλήθεια και σταδιακά να εξαπλωθεί αυτό στο ποίμνιο, ώστε η αλλαγή να γίνει σιγά σιγά από τη βάση, η βάση να επηρεάσει το εποικοδόμημα και να γίνει κάποτε η ένωση. Αλλά τώρα στον διάλογο δεν ασχολούνται με τα ουσιώδη θέματα που μας χωρίζουν αλλά με κάποια επουσιώδη στα οποία δεν διαφέρουμε, κι έτσι ο ορίζοντας για την ένωση όλο και απομακρύνεται, δυστυχώς.
Αν, όπως λέτε, οι θεολογικές πλάνες έχουν αλλοιώσει το ήθος και τη ζωή των Ρωμαιοκαθολικών, αν υπάρχει δηλαδή μια σχέση αιτίου - αποτελέσματος μεταξυ της αλλοίωσης του δόγματος και της αλλαγής του ήθους των πιστών, πως περιμένετε να επανέλθει το σωστό ήθος και να οδηγήσει στην επιστροφή στο ορθό δόγμα; Πώς θα γίνει αυτή η αλλαγή στο ήθος και την ζωή της εκκλησίας αν δεν διορθωθεί πρώτα η γενεσιουργός αιτία της, που είναι η αλλοίωση του δόγματος;
ΔιαγραφήΠρέπει, μάλλον, να προηγηθεί η αποκατάσταση του δόγματος, με πίστη ότι αυτή θα οδηγήσει
και στην αποκατάσταση του ήθους και της ζωής της εκκλησίας.
Χείρων
Επειδή το Βατικανό, με την τεράστια πολιτική, οικονομική, κλπ δύναμή του και τη διαφθορά των μεγαλοστελεχών του, είναι σχεδόν απίθανο να κάνει πίσω, η ελπίδα έγκειται στη συνειδητοποίηση των απλών πιστών (μέσω της ενημερώσεως τους από κάποιους θεολόγους) για την αλήθεια της Ορθοδοξίας και τη σταδιακή υιοθέτηση του ήθους τηςαπ' αυτούς, ώστε κάποτε να πιεστεί η ηγεσία των Ρωμαιοκαθολικών να δεχτεί αυτή την αλήθεια, όπως προέγραψα.
ΔιαγραφήΑλλιώς, είναι αδύνατο να γκρεμιστεί αυτό το τεράστιο οικοδόμημά τους, των τελευταίων 1.200 χρόνων, και να επιστρέψουν στο δόγμα της αρχαίας Εκκλησίας.
Το βλέπω αδύνατον, αλλά ... τα αδύνατα τοις ανθρώποις δυνατά τω Θεώ εστί...
ΔιαγραφήΑς συνεχίσουμε να ευχόμαστε και να προσευχόμαστε...
Χείρων
Δεν τίθεται θέμα συμβιβασμού αλλά θεολογικής συγκλίσεως. Όλα θα γίνουν με τον φωτισμό του Παναγίου Πνεύματος. Θα βρεθεί ο δρόμος για ενότητα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒλ. την τελευταία παράγραφο του προηγούμενου σχολίου μου.
ΔιαγραφήΔεν μπορώ να γνωρίζω από αυτά γιατί δεν έχω γνώσεις θεολογικές. Με τη οικογένειά μου εδώ και χρόνια είμαστε οικονομικοί μετανάστες. Δεν υπάρχει εκκλησία δικιά μας ορθοδόξων στην περιοχή. Για να μάθουν τα παιδιά να πηγαίνουν εκκλησία αλλά η σύζυγος και εγώ το έχουμε ανάγκη πάμε στους καθολικούς. Δεν κοινωνάμε. Το κήρυγμα τους είναι καλύτερο από το δικό μας στην Ελλάδα. οικογενειακά αυτός ο συμβιβασμός μας έχει ωφελήσει. Την ίδια ωφέλεια παίρνω και από το ιστολόγιο. Ευτυχώς που το παρακολουθώ χρονια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ αποσιώπηση του Filioque, όταν οι ρωμαιοκαθολικοί τελούν λειτουργίες στην Ελλάδα ή απαγγέλουν το Σύμβολο της Πίστεως στα Ελληνικά, γίνεται μάλλον ως ένδειξη καλής θελήσεως πρός τους Ελληνες Ορθοδόξους, λόγω του διαλόγου που γίνεται με τους ρωμαιοκαθολικούς καί για να δημιουργηθεί καλό κλίμα στίς συζητήσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν οι ρωμαιοκαθολικοί έπαυαν να πιστεύουν στο Filioque καί ήθελαν να επανέλθουν στην Ορθή Πίστη, έπρεπε αυτό να διακηρυχθεί επισήμως από τον Πάπα, καί να εξαλειφθεί παντού, σε όλες τις χώρες που υπάρχει ρωμαιοκαθολικισμός, όχι μόνον στην Ελλάδα.
Αυτό οφείλουν νά τό κάνουν, διότι το Σύμβολο της Πίστεως βασίζεται σε Αποφάσεις Οικουμενικών Συνόδων, τίς οποίες παραδέχονται καί οι ίδιοι. Δέν χρειαζόταν νά τούς τό υποδείξουν οι Ορθόδοξοι.
Μάλιστα, όταν εμφανίστηκε το Filioque, αρχικά στην Ισπανία τον 8ο αιώνα, ο Πάπας Λέων 10ος (αν θυμάμαι καλα) αντέδρασε και κατασκεύασε δύο μεγάλες μαρμάρινες πλάκες με το "Πιστεύω" στα Ελληνικά καί στα Λατινικά στην ορθή μορφή του, καί τίς τοποθέτησε μπροστά στον ναό του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, για νά τις βλέπουν όλοι οι προσκυνητές καί νά μήν παραπλανώνται.
Επομένως στο θέμα του Filioque δέν υπάρχει καμμία απολύτως δικαιολογία για την ύπαρξη του ακόμη καί σήμερα.
Τις πλάκες αυτές τις τοποθετούσαν μπροστά στον ναό του Αγίου Πέτρου οι πάπες που προέρχονταν από τις δίγλωσσες (ελληνόφωνες και λατινόφωνες) γηγενείς ("ρωμέικες") οικογένειες. Όταν ανέβαιναν στον θρόνο πάπες καταγόμενοι από τα γερμανικά φύλα που κατέκτησαν την Ιταλία, τις άλλαζαν με πλάκες με το filioque. Κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, ο τελευταίος Ρωμιός πάπας παραιτήθηκε το 1009, κι από τότε και στο εξής παρέμειναν οι πλάκες με το Filioque (Ρωμιοσύνη, Ρωμανία, Ρούμελη, σσ. 68, 69).
ΔιαγραφήΞεκόλλα από τον π Ρωμανίδη! Είπε μερικά σωστά πράγματα αλλά είχε και φοβερά κολλήματα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαρακολουθούσα τις παραδόσεις του από το 1974 και μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως πολλοί από αυτούς που τον χλεύαζαν τότε έχουν εν τω μεταξύ αποδεχθεί πολλές από τις θέσεις του, χωρίς φυσικά να τον μνημονεύουν πουθενά. Και φυσικά έχει κάποια λάθη στην ιστορική του έρευνα, χωρίς να παύει να είναι πρωτοπόρος. Η κεντρική του ιδέα παραμένει σωστή.
ΔιαγραφήΕάν αγαπούμε τον πλησίον μας πρέπει να λέμε την αλήθεια !
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι αν ακόμα απήγγειλαν το Σ της πίστεως,πόρων απέχουν από την ορθόδοξη πίστη κ Ζωή.
Παραμένουν στη θέση τους και όπως λένε οι συνοδοί τους.
Θα μπορούσαμε να γράψουμε σελίδες για το τι λένε οι άγιοι Πατέρες αλλά και πιο σύγχρονοι, άγιοι της ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.
1
2
ΑπάντησηΔιαγραφήΑκόμα και αν είχαν σκέψη να επιστρέψουν,τους διαλύει ο οικουμενισμός,όπως και εμάς εάν δεν προσέξουμε.
Ο οικουμενισμός για τον οποίον ο γ.αγιος Ιουστίνος Πόποβιτς είχε πει ότι είναι κοινό όνομα όλων των αιρέσεων,αλλά δυστυχώς το κακό δεν σταματάει εκεί επειδή ο Οικουμενισμός,συνδέεται με την ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ
κοινώς ,την λεγόμενη Νέα τάξη της οποίας Ν.Ε Θεός είναι ο Εωσφόρος.
3
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ερώτημα εάν κάτω από τέτοιες συνθήκες μπορεί να γίνει τέτοια ένωση ορθόδοξη;
"Μια η ΕΚΚΛΗΣΙΑ εν Ουρανοίς,η αυτή και επί της γης!!!
Εν ταυτη ,Το Πνεύμα το Άγιον επαναπαυεται!!!
Άι έξω ταύτης ουσαι αιρέσεις ας, έχουσι οι άνθρωποι,ουκ είσι Διδασκαλία Του Σωτήρος
ημών,ουδέ των Αποστόλων,αλλά του Σατανά και του πατρός αυτών του διαβόλου.
Α ' Αγία Οικουμενική Σύνοδος,εκκλησιαστικές διατυπώσεις.-
Ο τίτλος του άρθρου ήταν πολλά υποσχόμενος καθώς περίμενα με ενδιαφέρον να διαβάσω μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για το πως ακριβώς - όπως το διατυπώνει ο τίτλος - ένας συμβιβασμός μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών στη δογματική διατύπωση θα βλάψει αμφοτέρους και κυρίως τους Ρωμαιοκαθολικούς (γιατί έχουν γραφτεί άπειρα άρθρα για το πως ο συμβιβασμός θα βλάψει τους Ορθοδόξους. Δυστυχώς διαβάζοντας το άρθρο δεν έγινα σοφότερος Aυτό που λείπει και από το παρόν άρθρο αλλά και από όσα άρθρα έχω διαβάσει σχετικά (και είναι πολλά) κανένας κανείς από τους συντάκτες τους μέχρι στιγμής δεν έχει μπει στον κόπο να μας εξηγήσει πως επηρεάζουν τη ζωή των πιστών -όχι των θεολόγων και των θεολογούντων - αυτές οι διαφορές. Είμαι σίγουρος ότι αν γινόταν ένα γκάλοπ μεταξύ των πιστών αμφοτέρων Εκκλησιών με ερωτήματα όπως «τι είναι το Filioque ή οι άκτιστες ενέργεις» οι σωστές απαντήσεις θα ήταν κοντά στο απόλυτο μηδέν. Εκατομμύρια πιστών έχουν ζήσει και πεθάνει χωρίς να ακούσουν (ή και αν άκουσαν δεν κατάλαβαν) τι σημαίνουν αυτές οι θεολογικές έννοιες. Οπότε επανέρχομαι στο ερώτημα μου απευθυνόμενο στον Theo: γράψτε ένα δεύτερο άρθρο και εξηγείστε μας με χειροπιαστά επιχειρήματα πως η πίστη της γιαγιάς μου που δεν έμαθε ποτέ για τα περί εκπορεύσεως επηρεάστηκε διαφορετικά από τη διδασκαλία της Ανατολικής Εκκλησίας, της οποίας ήταν μέλος, περί solus ex Patre από ότι αν γεννιόταν Ρωμαιοκαθολική; Η παραδοχή του Filioque έστω και θεωρητικά καθιστά κάποιον πιστό χειρότερο στην έκφραση της πίστης του και την προσπάθεια του να ζήσει σύμφωνα με το Ευαγγέλιο; Εξ ορθοδόξου απόψεως πως ακριβώς αυτό εμποδίζει τον απλό πιστό στη σχέση του με το Θεό και τους ανθρώπους;
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ότι αφορά τα θέματα που θίγονται στο μικρό αυτό άρθρο, έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες και επιχειρηματολογία εκατέρωθεν αλλά πολλές φορές όταν οι ορθόδοξοι προσπαθούμε να ‘στήσουμε στον θεολογικό τοίχο’ τους ετεροδόξους αντιμετωπίζουμε τις διαφορές αυτές ως ένα καπρίτσιο των άλλων που απλώς ξύπνησαν μια μέρα και είπαν ‘δε προσθέτουμε αυτό’, ‘δεν αφαιρούμε το άλλο’; Δεν εξετάζουμε την ιστορία πίσω από κάθε δόγμα ή θεολογούμενο. Παραδείγματος χάρη, η θεολογική ιδέα πίσω από το Filioque υπήρχε στην πρώιμη Δυτική χριστιανική σκέψη. Για παράδειγμα, κάποιοι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Άγιος Αυγουστίνος της Ιππώνος, δίδασκαν ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Πατέρα και από τον Υιό, ως μία αρχή. Αυτή η κατανόηση βασιζόταν στην επιθυμία της Δυτικής Εκκλησίας να υπογραμμίσει την ενότητα και την ομοουσιότητα της Τριάδας. Η φράση Filioque προστέθηκε για πρώτη φορά στο σύμβολο της Δυτικής Εκκλησίας, πιθανότατα στην Γ' Σύνοδο του Τολέδο το 589 μ.Χ., για να καταπολεμηθεί ο Αρειανισμός μεταξύ των Βησιγότθων στην Ισπανία. Δηλαδή για μισή χιλιετηρίδα η Ανατολική Εκκλησία ανεχόταν το Filioque!
Σε ότι αφορά τον νομικισμό και τον ηθικισμό, πράγματι στη σχολαστική θεολογία του Μεσαίωνα υπήρχε έντονη αυτή η τάση αλλά δεν ήταν η μόνη. Στην Καθολική Εκκλησία υπάρχει μια βαθιά παράδοση πνευματικού μυστικισμού, όπου η έμφαση δίνεται στην εσωτερική μεταμόρφωση της ψυχής μέσω της χάρης του Θεού, όπως φαίνεται στις ζωές των αγίων. Παραδείγματα τέτοιων αγίων είναι ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού, η Αγία Τερέζα της Αβίλα, ο Άγιος Φραγκίσκος και η Αγία Αικατερίνη της Σιένας.
Τέλος η διάκριση μεταξύ άκτιστης και κτιστής χάρης, όπως εκφράζεται στην ορθόδοξη θεολογία, αναγνωρίζεται στη καθολική σκέψη, αν και συνήθως εκφράζεται διαφορετικά. Καθολικοί μυστικιστές, όπως ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού και η Αγία Τερέζα της Άβιλα, τονίζουν την βαθιά ένωση με τον Θεό που οι πιστοί μπορούν να επιτύχουν σε αυτή τη ζωή, κάτι που συνάδει με την ορθόδοξη κατανόηση της θέωσης. Έτσι, ενώ η γλώσσα και το θεολογικό πλαίσιο μπορεί να διαφέρουν, ο στόχος της ένωσης με τον Θεό είναι μια κοινή επιδίωξη και στις δύο παραδόσεις.
"πως επηρεάζουν τη ζωή των πιστών ... αυτές οι διαφορές."
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροφανώς ο ανώνυμος 1.08 λησμονεί ή θέλει να λησμονεί τη ρητή εντολή του Κυρίου "άγιοι γίνεσθε ότι εγώ άγιος ειμί".
Και στην αίρεση αυτό είναι αδύνατο να γίνει όσο καλός άνθρωπος κι αν είναι κάποιος, ως στερούμενη (η αίρεση) της θείας χάριτος.
Ενώ στην Ορθοδοξία όσο αμαρτωλός κι αν είναι κάποιος με τη μετάνοια έχει ελπίδα σωτηρίας μετέχοντας στα αγιαστικα και σωστικά μυστήρια της Εκκλησίας ακόμη και χωρίς έργα αρετής, μόνο με τη μετάνοια!!!!!!
Αν.
Είμαι εκτός έδρας (και θα είμαι τουλάχιστον για καμιά εβδομάδα ακόμα), γράφω στο τάμπλετ, κάτι που δεν ευνοεί τη σύνταξη μεγάλων κειμένων, και δεν είχα σκοπό να γράψω άρθρο. Προσπαθώντας όμως ν' απαντήσω στο άρθρο του π. Νικολάου, είδα ότι έβγαινε μεγάλη η απάντηση και την έκανα άρθρο. Οπότε, δεν ξέρω πότε θα μπορέσω να γράψω δεύτερο άρθρο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜα, φυσικά, οι απλοί πιστοί δεν ξέρουν τι είναι το Filioque ή οι άκτιστες ενέργειες. Αλλά οι θεολόγοι και οι ποιμένες, που το ξέρουν και πορεύονται στη ζωή τους βάσει αυτών, με τη διδασκαλία τους που πηγάζει από την πίστη τους επηρεάζουν το ήθος των πιστών. Σ' αυτό αναφέρθηκα, στο ήθος των γιαγιάδων, όχι στην πίστη τους. Και ακροθιγώς ανέφερα τον σεβασμό που απολαμβάνουν από την ηγεσία και το πλήρωμα της Εκκλησίας μας οι Άγιοι, και εν ζωή, θέλοντας να δείξω πως, στη μακρά ιστορική διάρκεια, στην Ορθοδοξία ο θεσμός και το χάρισμα συνεργάζονται αρμονικά, αντίθετα με τον Ρωμαιοκαθολικισμό και την απόλυτη κληρικοκρατία του.
Αυτό με τον άγιο Αυγουστίνο το υπαινίχθηκα. Δεν ήξερε καλά ελληνικά. Επειδή και το εκπορεύεσθαι και το πέμπεσθαι μεταφράζονται procedere στα λατινικά, όταν διάβασε σε μετάφραση Έλληνες Πατέρες που αναφέρονταν στην εν χρόνω αποστολή του Αγίου Πνεύματος από τον Πατέρα και τον Υιό (και από το ίδιο, γιατί όλες οι ενέργειες της Αγίας Τριάδος γίνονται από τα τρία Πρόσωπα από κοινού), νόμισε πως αναφέρονταν στην άχρονη ύπαρξη, στο υποστατικό ιδίωμα του, που το ξεχωρίζει από τα άλλα δύο Πρόσωπα. Όμως, δεν θέλησε να το επιβάλει, αλλά ζήτησε να τον συγχωρήσουν αν κάτι δεν το κατάλαβε καλά. Το Filioque το υιοθέτησε η Σύνοδος του Τολέδου, αλλά ίσως επειδή βρισκόταν στις παρυφές της τότε Οικουμένης, δεν ασχολήθηκαν οι υπόλοιποι χριστιανοί με αυτό. Το υιοθέτησαν όμως οι θεολόγοι του Καρλομάγνου και (για τους δικούς τους λόγους -θα μπορούσα να μακρηγορήσω αλλά δεν είναι του παρόντος) προσπάθησαν να το επιβάλουν ως δόγμα της Εκκλησίας. Το κατάφεραν στο δυτικό μέρος της, όταν εξέλιπαν και οι τελευταίοι Ρωμιοί δίγλωσσοι πάπες που γνώριζαν ελληνικά και τη θεολογία των Πατέρων μας.
Ο Δυτικός μυστικισμός διαφέρει κατά πολλά από τη νηπτική και ησυχαστική παράδοση της Εκκλησίας μας (δεν το βλέπω σωστό και ακριβές να μιλάμε για Ορθόδοξο μυστικισμό). Αν και ο στόχος της ένωσης με τον Θεό είναι κοινός, όπως γράφετε, εκεί δίνεται βάση σε κάποιες διανοητικές εργασίες που θυμίζουν γιόγκα και σε μιαν ακραία άσκηση, σ' ένα μίσος προς το σώμα που θυμίζει Πλάτωνα. Η δική μας παράδοση, όπως μας τη δίδαξαν οι Πατέρες μας κι οι άγιοι Παΐσιος και Πορφύριος τελευταία, επιμένει στην τήρηση των εντολών του Χριστού, στη μετάνοια, την ταπεινοφροσύνη, την αγάπη, στο να επικεντρωνόμαστε στην εκζήτηση του ελέους του Θεού, να μην περιμένουμε και να μη ζητάμε υπερφυσικές εμπειρίες, κάτι που το βλέπουμε στον Δυτικό μυστικισμό. (Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση του αγίου Σωφρονίου του Έσσεξ με τον David Balfour, έναν πρώην ρωμαιοκαθολικό ιερομόναχο, για το θέμα αυτό, στο βιβλίο του Αγώνας Θεογνωσίας.)
Δεν το έγραψα αυτό το άρθρο για να στήσω κανένα στον τοίχο. Αλλά επειδή έχω γνωρίσει και συζητήσει με αρκετούς ετερόδοξους που είτε ενδιαφέρονται για την Ορθοδοξία, είτε έγιναν Ορθόδοξοι, έχω διαπιστώσει πόσο δύσκολο είναι ν' αλλάξουν ως προς το ήθος, τη νοοτροπία τους. Οι λίγοι που το κατάφεραν σχεδόν καθ' ολοκληρίαν είναι αυτοί που επιδόθηκαν με ένταση στην τήρηση των εντολών του Χριστού, μελετώντας παράλληλα σε βάθος τα έργα των Πατέρων και τους βίους των Αγίων μας. Οπότε, δεν είναι απλώς η ομολογία που κάνει κάποιον σωστό Ορθόδοξο, δεν είναι το γράμμα μόνο (όχι ότι αυτά δεν οδηγούν στη σωτηρία) αλλά ο εμποτισμός του στη ζωή και την παράδοση της Εκκλησίας μας. Κάποιος Άγιος του 20ού αιώνα δεν όρισε διάδοχό του κάποιον από τους πολλούς χαρισματικούς μεταστραφέντες μαθητές του αλλά ένα με λιγότερα χαρίσματα αλλά με Ορθόδοξο κόκαλο, όπως χαρακτηριστικά είπε.
Να προσθέσω πως η αλλοίωση του ήθους των Ρωμαιοκαθολικών που ξεκίνησε από τις πλάνες στο δόγμα τους, βάσει των οποίων οι θεολόγοι και ποιμένες τους δίδαξαν τους πιστούς, πέρασε από γενιά σε γενιά, από τον πατέρα στον γιο κι απ' τη μάνα στην κόρη, και μεταδίδεται αόρατα και ανεπίγνωστα χίλια τόσα χρόνια τώρα. Δεν φταίει γι' αυτό ο απλός πιστός, αλλά έχει ένα μεγάλο αρνητικό φορτίο να ξεπεράσει κι αρκετές φορές το κατορθώνει με τη χάρη του Θεού. Αλλ' αυτή δυστυχώς είναι η πραγματικότητα που έχει διαμορφώσει ένα πολιτισμό, μια στάση ζωής, όπως το διαπιστώνει κι ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος σε πρόσφατη συνέντευξή του (https://antifono.gr/dysi-den-ananeonetai-pnevmatika/).
ΔιαγραφήΚαι μια άλλη στάση ζωής μεταδίδεται αόρατα και ανεπίγνωστα σε μας, τους Ορθοδόξους (και γι' αυτό έχουμε μεγάλη ευθύνη να τη διαφυλάξουμε, βιώνοντάς την). Ο μακαριστός Αθανάσιος Γέφτιτς έλεγε για ένα Σέρβο ζωγράφο που εξέθεσε τα έργα του στη Σουηδία ότι ένας τεχνοκριτικός τον ρώτησε για την πίστη του, κι αυτός απάντησε πως είναι άθεος. Τον ξαναρώτησε για την καταγωγή του. Κι όταν αυτός απάντησε πως οι γονείς του ήταν Ορθόδοξοι, ο κριτικός του είπε πως αυτό ήταν φανερό στα έργα του. Ο ζωγράφος δεν είχε καταλάβει κάτι που ήταν εμφανές σ' έναν καλλιεργημένο τρίτο!
Δύο πράγματα. Πρώτον σε σχέση με το σύντομο σχόλιο – απάντηση στο δικό μου σχόλιο – του Αν. 12.20. ο σχολιαστής υπαινίσσεται ότι η θεία χάρη δρα μόνο εντός των ορατών – κανονικών ορίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάτι που εκτός του ότι οδηγεί στο θλιβερό συμπέρασμα ότι από τα 8.2 δισεκατομμύρια των κατοίκων του πλανήτη μόνο μια μειοψηφία ανθρώπων – το 3.66% που αντιστοιχεί στα περίπου 300 εκατομμύρια ορθόδοξων χριστιανών μετέχουν της θείας χάριτος, είναι και έμπλεο αδικαιολόγητης έπαρσης αφού εμμέσως υποδηλώνει ότι ο σχολιαστής γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα πως δρα η χάρη του Θεού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρέπει να καταλάβουμε ότι η αγιότητα δεν περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη παράδοση, αλλά είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας του ανθρώπου με τη θεία χάρη. Η οδός της μετάνοιας και της μεταμόρφωσης είναι ανοιχτή σε κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να ακολουθήσει τον Χριστό, ανεξάρτητα από την εκκλησιαστική του ταυτότητα. Αυτό δεν μειώνει τη μοναδικότητα της Ορθόδοξης πίστης, αλλά μάλλον αναγνωρίζει την καθολικότητα της χριστιανικής κλήσης προς την αγιότητα. Η θεία χάρη δεν περιορίζεται από ανθρώπινες διαχωριστικές γραμμές, αλλά ενεργεί σε όσους την αναζητούν με ειλικρίνεια και πίστη.
Η άποψη ότι δεν υπάρχει σωτηρία εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι επίσης κάτι που πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά. Παρά την αγάπη μας για την Ορθόδοξη παράδοση και την πίστη μας στη μοναδικότητά της, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η σωτηρία είναι έργο του Θεού και όχι αποτέλεσμα των ανθρώπινων προσπαθειών ή της συμμετοχής σε μια συγκεκριμένη εκκλησιαστική κοινότητα. Ο Θεός είναι παντογνώστης και η αγάπη Του υπερβαίνει τα όρια που θέτουμε εμείς.
Το να υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε ποιος είναι και ποιος δεν είναι σωσμένος βασίζεται σε μια υπεροπτική στάση που αγνοεί την απεραντοσύνη του ελέους του Θεού. Ο ίδιος ο Χριστός μας καλεί να μην κρίνουμε, ώστε να μην κριθούμε (Ματθ. 7:1). Αυτό μας υπενθυμίζει ότι μόνο ο Θεός είναι ικανός να κρίνει την καρδιά των ανθρώπων και να αποφασίσει για τη σωτηρία τους.
Δεύτερον, στο διευρυμένο σχόλιο του THEO ως απάντηση στο δικό μου, εξακολουθώ να μην βλέπω στην απάντηση πως ο συμβιβασμός θα βλάψει την Καθολική Εκκλησία όπως προαναγγέλλει στο αρχικό άρθρο. Ο τίτλος υπονοεί ότι ένας υποτιθέμενος συμβιβασμός θα αποβεί εις βάρος και των Ρωμαιοκαθολικών. Πως; Επίσης επειδή μιλάτε για αλλοίωση ήθους στους Ρωμαιοκαθολικούς, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθείτε σε αυτή την αλλοίωση με συγκεκριμένα και σύγχρονα παραδείγματα. Μη που πείτε για τις Σταυροφορίες και τα συγχωροχάρτια. Για το τώρα να μου πείτε. Επειδή έχω ζήσει αρκετά στην Αγγλία θέλω να θέσω υπόψη σας έτι έχω βρεθεί σε ετερόδοξες λειτουργίες και μου έχει κάνει εντύπωση η ενεργή συμμετοχή του εκκλησιάσματος, οι δεήσεις που γίνονται για συγκεκριμένα μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας που αντιμετωπίζουν δύσκολές καταστάσεις και το ότι στο τέλος της λειτουργίας ο ιερέας στέκεται στην πόρτα του ναού και χαιρετάει τους εξερχόμενους πιστούς ένα προς ένα. Επίσης μου έχει κάνει εντύπωση η κοινοτική αντίληψη των πραγμάτων και η συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις αλληλοβοήθειας.
Πριν μερικά χρόνια εκκλησιαζόμουν σε γνωστό ναό της Αθήνας στην περιοχή της Πλάκας. Στο τέλος της λειτουργίας προσφερόταν καφές στο εκκλησίασμα και μερικοί πιστοί έφερναν και κεράσματα. Θυμάμαι μια Κυριακή μια κυρία περίφερε γλυκά σε ένα κουτί αλλά προσπερνούσε όσους δεν ήξερε και μοίραζε τα γλυκά μόνο στους γνωστούς. Αυτά περί εκκλησιαστικού ήθους….
Ναι, είναι κάπως παρακινδυνευμένο να δογματίζουμε πώς και σε ποιους δρα η χάρη του Θεού. Προσωπικά με ανέπαυσε η απάντηση ενός αγιορείτη ιερομόναχου και πνευματικού που προϋπήρξε βενεδικτίνος ιερομόναχος και επίκουρος καθηγητής πατρολογίας σε ρωμαιοκαθολικό πανεπιστήμιο και μετά βαπτίστηκε Ορθόδοξος, εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε: Στην Ορθοδοξία δρα μέσα στην Εκκλησία, δια των μυστηρίων της. Στους ετερόδοξους, δρα σε όσους έχουν καλή προαίρεση, σε προσωπικό, όχι εκκλησιαστικό επίπεδο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ απάντηση στο ερώτημά σας σχετικά μεβτον τίτλο του άρθρου είναι αυτονόητη, νομίζω. Αν συμβιβαστεί η Ορθόδοξη Εκκλησία και χαθεί η αλήθεια για τον Θεό και τον άνθρωπο, αυτό θα βλάψει όλους τους ανθρώπους, γιατί όσο θα υπάρχει η αλήθεια στην Ορθοδοξία, θα σώζεται κι η ελπίδα και οι εκτός να την ανακαλύψουν μέσα σ' αυτήν.
Δεν έχω ζήσει στο εξωτερικό, αλλά όσα μου μεταφέρουν αυτοί που έχουν ζήσει εκεί δεν είναι τόσο ρόδινα όπως τα παρουσιάζετε. Δεν θέλω να κάνω περιπτωσιολογία, αλλ' αυτά που γράφετε για τις ενορίες στην Ελλάδα και εκεί είναι επιφανειακά, συμπαθάτε με.
Το δε Ορθόδοξο ήθος το ενσαρκώνουν οι Άγιοι. Έχουν φανεί πάρα πολλοί στις μέρες μας, στη χώρα μας και αλλού, υπάρχουν περισσότεροι αφανείς που ίσως κάποτε να τους αναδείξει ο Θεός, κι είχα την ευλογία να γνωρίσω κάποιους και επώνυμους και "ανώνυμους". Να αναφέρω τους Πορφύριο, Παΐσιο, Ιάκωβο, Κλεόπα Ιλίε, κάποιους Ρώσους στάρετς...; Υπάρχουν πολλά βιβλία γι' αυτούς, και μπορεί κανείς εύκολα να τα βρει και να τα μελετήσει. Να αναφέρω κάποιους που έκδηλα εκπέμπουν τη θεία χάρη κι είναι εν ζωή; Δεν μου επιτρέπεται.
Ε, δεν έχω βρει, δεν έχω μάθει για Ρωμαιοκαθολικούς που να μπορούν να συγκριθούν μαζί τους. Και πού οφείλεται αυτό αν όχι σε όσα επιχειρηματολόγησα παραπάνω; Αναρωτηθείτε!
"υποδηλώνει ότι ο σχολιαστής γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα πως δρα η χάρη του Θεού."
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Ίδιος ο Κύριος, οι απόστολοι και μαθητές Του και οι Πατέρες της Εκκλησίας δια των Οικουμενικών συνόδων μας δίνουν την απόλυτη βεβαιότητα, πεποίθηση και σιγουριά που ευρίσκεται και δρα η χάρη του Θεού.
Αν υπήρχε και η παραμικρή υποψία σωτηρίας στο σχίσμα και στην αίρεση προς τί οι αγώνες και οι θυσίες για να κρατηθεί ανόθευτη και απαραχαρακτη η ορθόδοξη πίστη;
Όσο για το επιχείρημα των ποσοστών και το ενδιαφέρον μας για τους πολλούς το απάντησε ο Ίδιος ο Χριστός: Πλατεία η πύλη και ευρύχωρος η οδος η απαγουσα εις την απώλεια και πολλοί εισίν οι εισερχόμενοι δι αυτής Μάτθ.7,13
Αν.
Προφανώς δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια συναντίληψης για τα εν προκειμένω θέματα και θα μπορούσαμε επ’ ΄άπειρον να ανταλλάσσουμε απόψεις χωρίς να συγκλίνουμε. Παρόλα αυτά ήθελα να κάνω κάποιες επισημάνσεις σε σχέση με τα δύο τελευταία σχόλια. Σε σχέση με το σχόλιο σας THEO 8.31, θα πρέπει να υπάρχει μια αναλογικότητα στη σύγκριση αλλιώς το επιχείρημα γίνεται προβληματικό. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι όταν αναφέρεστε στο Ορθόδοξο ήθος, έχετε κυρίως κατά νου τους Ορθόδοξους αγίους, ενώ αναφερόμενος στους Ρωμαιοκαθολικούς αναφέρεστε στους πιστούς εν γένει. Θα πρέπει η σύγκριση να γίνεται μεταξύ ομοειδών πραγμάτων. Και επειδή είναι αδύνατο να συγκρίνουμε εκατέρωθεν αγίους ( ποια θα είναι τα κριτήρια σύγκρισης άραγε και αν τα είχαμε πως θα τα εφαρμόζαμε ακριβώς) και κάπως παιδιάστικο θα πρόσθετα («οι δικοί μας άγιοι είναι καλύτεροι από τους δικούς σας»!) η σύγκριση θα πρέπει να γίνεται με βάση το καθημερινό ήθος των πιστών αλλά και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο και γίνεται ακόμα πιο δύσκολο γιατί στην ορθόδοξη ανατολή και κυρίως στην Ελλάδα το θρησκευτικό συναίσθημα είναι άρρηκτα συνυφασμένο με το εθνικό. Για τους περισσότερους Έλληνες της διασποράς η Εκκλησία είναι ο ορατός δεσμός με την Ελλάδα. Επειδή όμως χαρακτηρίσατε τα παραδείγματά μου περιπτωσιολογικά νομίζω θα συμφωνήσετε μαζί μου στο ότι στην Κυριακάτικη Λειτουργία σχεδόν σε όλους τους ναούς στην Ελλάδα η συντριπτική πλειοψηφία των εκκλησιαζομένων προσέρχεται στην εκκλησία μεταξύ Χερουβικού και λίγο πριν το Κοινωνικό. Σας διαβεβαιώνω αυτό το φαινόμενο δεν το έχω συναντήσει σε καμία ετερόδοξη εκκλησία ούτε στο εξωτερικό ούτε στην Ελλάδα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ετεροδόξων πιστών βρίσκεται στην εκκλησία πριν αρχίσει η Λειτουργία. Αυτό δεν είναι για σας παράδειγμα διαφοράς εκκλησιαστικού ήθους; Το ότι δεν έχετε βρει ή δεν έχετε μάθει για Ρωμαιοκαθολικούς που μπορούν να συγκριθούν με τους ορθόδοξους αγίους που αναφέρατε δεν επικυρώνει το επιχείρημά σας. Η σύγκριση των Αγίων δεν πρέπει να γίνεται με σκοπό να υποβαθμίσουμε την πνευματικότητα των άλλων, αλλά να αναγνωρίσουμε ότι η χάρη του Θεού δρα όπου υπάρχουν καρδιές ανοιχτές στην αγάπη Του. Το γεγονός ότι δεν έχουμε γνωρίσει ή ακούσει για συγκεκριμένους Καθολικούς Αγίους δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ή ότι δεν είναι αγιασμένοι. Η αγιότητα, όπως και η χάρη, είναι δώρα του Θεού που υπερβαίνουν τις ανθρώπινες διαχωριστικές γραμμές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για την αναφορά του προσήλυτου ιερομονάχου είναι απόλυτα αναμενόμενη αλλά εκφέρει προσωπική άποψη. Υπάρχουν και ορθόδοξοι μεταστραφέντες στον Καθολικισμό που πάνω κάτω λένε τα ίδια από την αντίστροφη πλευρά (βλ. https://onepeterfive.com/the-russian-who-converted-me-from-orthodoxy-to-catholicism/, https://catholicexchange.com/like-a-branch-rejoined-a-journey-from-eastern-orthodoxy-to-catholicism/).
Τέλος σχετικά με το σχόλιο του Αν 8.31 πμ συμφωνώ μαζί σας σχετικά με την πεποίθηση και τη σιγουριά που ευρίσκεται και δρα η χάρη του Θεού αλλά αφενός οι Πατέρες δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν με απόλυτη βεβαιότητα που δεν δρα και αφετέρου όπως εμείς έχουμε την αυτοσυνειδησία ότι ανήκουμε στη Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία την ίδια αυτοσυνειδησία έχουν και οι Καθολικοί για τον εαυτό τους, ότι ανήκουν δηλαδή στη Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Μέχρι πριν τη Β’ Βατικανή Σύνοδο υπήρχε ευρέως η πεποίθηση στον Καθολικό κόσμο ότι εμείς οι Ορθόδοξοι είμαστε οι αιρετικοί. Φυσικά αυτοί οι χαρακτηρισμοί ενταφιάστηκαν για τα καλά μετά τη Σύνοδο του Βατικανού αλλά μερίδα των Ορθοδόξων (όχι η επίσημη Εκκλησία) εξακολουθεί να θεωρεί τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αιρετική. Αν και υπάρχουν σημαντικές δογματικές διαφορές μεταξύ Ορθοδοξίας και Καθολικισμού, η Καθολική Εκκλησία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αιρετική με την παραδοσιακή έννοια του όρου, καθώς διατηρεί την πίστη στην Αγία Τριάδα, την θεότητα του Χριστού, την αποδοχή των πρώτων επτά Οικουμενικών Συνόδων, και την μυστηριακή ζωή που είναι κοινά στοιχεία με την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Δεν συνέκρινα τους Ορθόδοξους αγίους με τους ρωμαιοκαθολικούς πιστούς, αλλά με αυτούς που το Βατικανό ανακηρύσσει αγίους (έχω διαβάσει κάποιους βίους τους, και οι διαφορές είναι χαώδεις). Εκεί φαίνεται η διαφορά του ήθους. Οι Ρωμαιοκαθολικοί φαίνονται καλοί άνθρωποι, με μεγάλο κοινωνικό έργο. Οι Ορθόδοξοι είναι μεταμορφωμένοι από τη χάρη του Χριστού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό είναι παιδιάστικο και δεν είναι η σύγκριση του χρόνου που προέρχονται οι μεν και οι δε στη Λειτουργία; Ας είναι!
Σας ανέφερα τη γνώμη ενός καθηγητή πατρολογίας που μετεστράφη στην Ορθοδοξία, δηλαδή πολύ συγκροτημένου θεολογικά, για να τοποθετηθώ σε μιαν ερώτησή σας, και σεις αντιπαραθέτετε παραδείγματα Ορθοδόξων που είχαν άγνοια θεολογίας. Δεν είναι το ίδιο, πώς να το κάνουμε;
Βάσει των αποφάσεων τριών οικουμενικών Συνοδών (μία επί Μ. Φωτίου, παρουσία αντιπροσώπων του πάπα, και δυο στα μέσα του 14ου αιώνα), οι Ρωμαιοκαθολικοί έχουν ασπαστεί αιρετικές δοξασίες, άρα είναι αιρετικοί. Το ότι, χάριν του διαλόγου, οι περισσότερες αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες δεν τους αποκαλούν έτσι, δεν αλλάζει κάτι επί της ουσίας.
Δε νομίζω πως υπάρχει λόγος να συνεχίσουμε αυτόν τον διάλογο.
Συμφωνώ και εγώ. Απλώς θα προσθέσω ότι όταν ένας διάλογος έχει ως αφετηρία τη βεβαιότητα του ενός μέλους ότι γνωρίζει την απόλυτη αλήθεια και δεν έχει κσμιια αξία τι θα μου πει ο άλλος τότε ο διάλογος είναι καταδικασμένος σε αποτυχία.πριν ξεκιησει.
ΔιαγραφήΔιαβάζοντας το άρθρο και τα σχόλια διαπίστωσα ένα σημαντικό λάθος που κατέληξε σε ατέρμονα σχόλια υπέρ, κατά, αδιάφορα. Θα μπορούσες να γράψεις ότι επιθυμούσες σε αυτό το κείμενό σου και σε ένα επόμενο, χωρίς άμεση αναφορά σε απάντηση σε πρόσωπο. Όταν ρίχνεις το γάντι να περιμένεις μονομαχία. Σε συμβουλεύω όπου και να γράφεις μην απαντάς ευθέως κάνοντας χρήση ονόματος γιατί δεν θα υπάρχει τέλος. Ας το εκλάβεις ως μια συμβουλή από κάποιο μπαρουτοκαπνισμένο όχι στο γράψιμο αλλά στην ζωή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠ. Α.