ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΚΟΥΜΠΗΣ «ΣΠΕΤΣΙΩΤΕΣ ΝΑΥΜΑΧΟΙ» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΚΟΥΜΠΗΣ

«ΣΠΕΤΣΙΩΤΕΣ   ΝΑΥΜΑΧΟΙ»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Μεγάλη μέρα της Εκκλησίας σήμερα 8 Σεπτεμβρίου, Γέννηση της Θεοτόκου, της Μητέρας του Χριστού, που είναι Αρχηγός «της Οδού, της Αλήθειας και της Ζωής». Και, από το έτος 1822 για τις Σπέτσες, της Παναγίας της Αρμάτας, της Αρματωμένης Παναγιάς, και Εθνικής Επετείου. Πρέπει να έχω κάνει σχετική ανάρτηση παλαιότερα, οπότε στη συνέχεια θα την προσεγγίσουμε αλλιώς.

     Αναφορά, λοιπόν, στην πρωτότυπη,  εκτενή, και πολύμοχθη, αλλά και εξαίρετη και ενδιαφέρουσα ιστορική εργασία με τον τίτλο : «Σπετσιώτες Ναυμάχοι». Πόνημα του εκ Πόρου ορμώμενου συνάδελφου ως Μαθηματικού, συν Θεολόγου, και όχι μόνο, από καιρό δε ιερατικώς Προϊστάμενου  Ι. Ν. Αγίου Αντωνίου Σπετσών, Ανδρέα Αναστασίου Κουμπή, σε έκδοση του «Πολιτιστικού Συλλόγου Σπετσών»-τόμος 1^ος, Α-Κ, 2003,  2^ος, Λ-Ο, 2007, και 3^ος επικείμενος Π-Ω. Καρπός πολυετούς σπουδής-«ήμουνα νιος και γέρασα»-της αποφασιστικής συμβολής του ιστορικού τε και πανέμορφου νησιού, στον κατά θάλασσα εθνικό αγώνα του 1821,

      Το πρωτότυπο της ιστορικής εργασίας έγκειται στο ότι αναδείχνει την άμεση ανταπόκριση, την προσωπική παρουσία, και τη συγκεκριμένη συμβολή στον αγώνα, όχι μόνο των γνωστών πρωτοστατών και ηγετών του ιστορικού νησιού και των συνακόλουθων οικογενειών-Μπούμπουλίνα, Χατζή Γιάννης Μέξης, ΄Μπότασης Ν. Παναγιώτης …-αλλά και εκείνη του έσχατου και εν πολλοίς άγνωστου ναύτη μαχητή-πυροβολητή, πυρπολητή, λοστρόμου, πηδαλιούχου. Το εκτενές και από τούτο πολύμοχθο αναδείχνεται διαπρύσια από μόνη την καταγραφή.

Τόμοι τρεις, και πιο πολύ από τον αριθμό των προσώπων για τα οποία γίνεται ένας λόγος, μια μνεία εθνικής τιμής–τ.1^ος, διακόσια εβδομήντα δυο-272-τ. 2^ος, διακόσια  είκοσι τεσσερα-224-τ. 3^ος αν ίσως όσα στο 2^ο ξεπερνούμε τα επτακόσια-720. Πράγμα που με τη σειρά του συνεπάγεται και επιμαρτυρεί πολλή φιλότιμη εργασία, πολλή υπομονή και επιμονή, πολλή προσοχή στην εύρεση και εξέταση των σχετικών αρχείων και στοιχείων και πάντα τα πολλά και ευκόλως εννοούμενα λοιπά μέχρι την έκδοση.

     Τέλος, τα εξαίρετη και ενδιαφέρουσα ιστορική εργασία δικαιώνονται ιδιαίτερα όταν συσχετιστούν με το πρώτο, το πρωτότυπο αυτής, και από το ότι κατά έναν τρόπο συνιστούν εύφημη αναφορά, εύφημη μνεία και εθνική τιμή στο βασικό χρέος συμβολής και προσφοράς στην πατρίδα και του πρώτου και του τελευταίου πολίτη αυτής που κρατάει μέσα του ζωντανή και «νήφουσα»-άγρυπνη-την ελληνική του συνείδηση και ψυχή.

******   ***   ******

     Πιο συγκεκριμένα τώρα κάποια ενδεικτικά με βάση και οδηγό τον πρώτο τόμο. Όπου, η εύστοχη πρόταξη του ποιήματος του Γεωργίου Στρατήγη, «Ματρόζος», με τα πολλά σημαίνοντα και σημαινόμενα αυτού ευαισθητοποιεί πολύπλευρα τον αναγνώστη από την αρχή. Ιδιαίτερα όταν φτάνει στο δίστιχο, δίκαιο παράπονο, καημό και κραυγή, απευθυνόμενη στο φρουρό του Υπουργείου, και από κει όπου δει. «Αν οι ζητιάνοι σαν κι εμε, δεν έχυναν το αίμα-οι καπετάνιοι σαν κι εσέ, δε θα φορούσαν στέμμα». Βέβαια, αν δεν βιαστεί αυτός να προεκτείνει μέσα του και να συναγάγει, πριν φτάσει να το συνδέσει με το έτερο, εξαίρετο και αδελφοποιτό, καταληκτικό δίστιχο: «Ματρόζε μου!» δακρύβρεχτος ο Κωνσταντής φωνάζει-και μες τα στήθη τα πλατιά σφιχτά τον αγκαλιάζει». Όπου ο Ψαριανός πυρπολητής της Τουρκικής ναυαρχίδας Κωνσταντίνος Κανάρης, Υπουργός τώρα, κι ο καπετάνιος και πηδαλιούχος του πυρπολικού του Ματρόζος-«Και όρτσα! Μάινα τα πανιά ! φωνάζω στα παιδιά μου-… Οι ναύτες μου φωνάζανε, τι κάνεις καπετάνιο; -Κι εγώ τους λέω: «τον Ψαριανό να σώσω, κι ας πεθάνω»- είναι γερασμένος και πάμφτωχος ψαράς-«Κι οι ολοκαύτες των Σπετσών, τ’ ατρόμητα λιοντάρια-με τις βαρκούλες έπιαναν στο περιγιάλι ψάρια».

      Από κει και πέρα, στον εκτενή Πρόλογο ο συγγρ. αναφέρεται στις ιστορικές πηγές που έλαβε υπόψη του-ενδεικτικά, «Ναυτικά του Ορλάνδου»-για να κατατοπιστεί και κατατοπίσει τους αναγνώστες του στα πώς και τι της τότε κατάστασης των πραγμάτων. Και, στην ανεύρεση, πιο πολύ στην προσεκτική διαχείριση πολεμικών περιστατικών του αγώνα και παραστατικών εγγράφων τόσων και τόσων προσώπων.  

    Ως προς το πρώτο επιλέγει ωραία και προχωρεί σε μια συνοπτική μεν, συγκεκριμένη δε και αντιπροσωπευτική παράθεση χαρακτηριστικών γεγονότων, από τούτο κατατοπιστικών-«Ιστορικό Πλαίσιο»-που δίνουν στην  εξιστόρηση μια ιδιαίτερη ζωντάνια, και κεντρίζουν και κρατούν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη να προχωρήσει ως το τέλος την ανάγνωση. Και, να λάβει μια ad hoc πανοραμική εικόνα κατά πολεμικό έτος, από 1821 έως και 1827 της Σπετσιώτικης ναυτικής πολεμικής και άλλης συμμετοχής και συμβολής στον κατά θάλασσα εθνικό αγώνα, 

     Παραθέτω ενδεικτικά. Έτος 1821. «Αποκλεισμός του Ναυπλίου 3.4. με τα πλοία. «Διομήδης» του Θεοδοσίου Μπόταση, «Αγαμέμνων», της Μπουμπουλίνας, «Θεμιστοκλής» του Ιωάννου Γ. Κούτση … «Αποκλεισμός της Μονεμβάσιας, 23. 7…  «Παγκρατίων» με πλοίαρχο τον Αναστάσιο Ανδρούτσο … «Αχιλλεύς» με το Θεόδωρο Λαζάρου … «Ηρακλής» με τον Ανάργυρο Α. Χ΄΄Αναργύρου … «Λυκούργος» με το Βασίλειο Ορλώφ … Ύστερα από δυο μέρες έφυγαν από τις Σπέτσες και προστέθηκαν στον αποκλεισμό της Μονεμβάσιας δύο ακόμη πλοία, ο «Τιμολέων» του Αναγνώστη Γ. Κυριακού,  … 

     «Από τη Μονεμβάσια στη Μήλο και την Κίμωλο 8.4.1821 … Χωρίς να χάσουν χρόνο οι Σπετσιώτες καπεταναίοι έριξαν κλήρο και εννέα από αυτούς άφησαν την πολιορκία της Μονεμβάσιας και έφτασαν μετά δυο ημέρες, ανήμερα του Πάσχα στη Μήλο, όπου κυρίευσαν και τα τέσσερα πλοία που βρήκαν εκεί … Αμέσως μετά κατευθύνθηκαν στην Κίμωλο και κατέλαβαν χωρίς μάχη το πολεμικό πλοίο που ήταν στο λιμάνι του νησιού … Οι Σπετσιώτες καπεταναίοι επέστρεψαν … σύροντας θριαμβευτικά δυο τουρκικά πλοία περνώντας και από την Ύδρα κανονιοβολώντας και προκαλώντας έτσι τον ξεσηκωμό της.» Και άλλα πολύ πολλά, καθώς είναι πλούσιο σε τέτοια δραστηριότητα το πρώτο έτος του ναυτικού αγώνα …

    Το ίδιο περίλαμπρο είναι και το 1822, περιλαμβάνει επίσης μεγάλη Σπετσιώτικη πολεμική ναυτική δραστηριότητα με κορυφαία την περίφημη Ναυμαχία των Σπετσών κατά την οποία υπό την απειλή του δαυλού του πυρπολητή Κοσμά Μπαρμπάτση ετράπη σε φυγή ο στόλος του εχθρού-8 Σεπτεμβρίου 1822, γιορτή των Γενεθλίων της Παναγίας και από τούτο εθνική και θρησκευτική επέτειος του νησιού.  1823, όπου προεξάρχουν, «η παρακολούθηση του εχθρικού στόλου», που βγαίνει με 80 πλοία από ον Ελλήσποντο», «η ναυμαχία του Αγίου Όρους» και «η αποστολή στο Μεσολόγγι, όπου οι πλοίαρχοι των Σπετσιώτικων πλοίων ήταν οι εμπειρότεροι των καπεταναίων του νησιού …»  1824. Είναι τραγική χρονιά, δεν άντεξαν πολύ ενωμένοι οι Έλληνες, άρχισαν την εμφύλια διιαμάχη.  Κι έχουμε την καταστροφή της Κάσου, και κυρίως την ωμότατη των Ψαρών, που όμως προκάλεσε όφελος στην επανάσταση από άλλη οδό, εκείνη της ευρύτερης ευρωπαϊκής φιλελληνικής αφύπνισης. Έχουμε όμως και εξαίρετα, όπως η Ναυμαχία του Γέροντα όπου, «…παρά την υπεροχή του εχθρού… τη νίκη έδωσαν πάλι τα πυρπολικά». Έχουμε και την ενίσχυση του Μεσολογγίου από οκτώ  Σπετσιώτικα κι ακόμα μερικά πλοία.

    Αντίστοιχα και αντίστοιχου ενδιαφέροντος γεγονότα καταγράφονται και στα έτη από 1825, 1826 και τελικό 1827 όπου «έχουμε μόνο μερικές επιχειρήσεις και αποστολές» ως η μετοχή Σπετσιώτικων πλοίων στον αποκλεισμό των Αθηνών, και  στην εκστρατεία του ναύαρχου Κόχραν στην Αλεξάνδρεια …».

      Άξιο πολλής προσοχής εδώ και από τούτο επισήμανσης αποτελεί η ονοματοθεσία των πολεμικών πλοίων, ότι η επιλογή ιστορικών και άλλων αρχαιοελληνικών ονομάτων κυριαρχεί και σφραγίζει την ονομασία των Σπετσιώτικων πολεμικών σκαφών-Διομήδης, Αγαμέμνων, Θεμιστοκλής. Αχιλλεύς, Παγκρατίων, Ηρακλής, Τιμολέων, Λυκούργος κλπ. Επιλογή ενδεικτική, ανά δεικτική και τελικά αποδεικτική της μακραίωνης και πηγαίας συνείδησης ελληνικότητας των τετρακόσια τόσα χρόνια ραγιάδων, και επί του προκειμένου, εν πολλοίς απλοϊκών και αγράμματων νησιωτών.

     Για τα πιο πολλά και ονομαστικά και πολύ ενδιαφέροντα παραπέμπω στους δυο ήδη εκδοθέντες τόμους, επαναλαμβάνοντας ότι: Και είναι και αποτελεί την εξαίρετη και ενδιαφέρουσα για την πρωτοτυπία αυτής ιστορική εργασία. Δηλαδή, την ανάδειξη και προβολή της συμβολής στο ναυτικό αγώνα του 1821 και του απλού και έσχατου, και άγνωστου Σπετσιώτη ναύτη μαχητή-πυροβολητή, πυρπολητή, λοστρόμου, πηδαλιούχου. Συμβολή πιστοποιημένη με έγγραφα και αποδείξεις που ζήτησαν και έλαβαν αρμόδια- αναφέρθηκε ήδη πόσα και πόσα πρόσωπα-όταν μετά τη νίκη, την ελευθερία, και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους ανοίχθηκε θέμα μιας κάποιας οικονομικής τους ενίσχυσης και βοήθειας, ας πούμε έτσι συμβολικά, μιας άλλης, αυτής των αναγκαιούντων τώρα ανταμοιβής …

Αθανάσιος Κοτταδάκης